________________
કર્મની ઉત્તર પ્રકૃતિએ
૧૬૭ લેવાની વાત છે. આપનારની ઈચ્છા આપવાની હોય, લેનારને લેવાની ઈરછા હોય કે તેની ચાલુ માગણી હોય, આપનારના ઘરમાં કે તાબામાં તે વસ્તુ તૈયાર હોય, માગણીને સ્વીકાર થઈ ગયો હોય, છતાં ગમે તે કારણે એ વસ્તુની પ્રાપ્તિ ન થાય, તે લાભાંતરાય. આદીશ્વર ભગવાનને વર્ષ સુધી ભિક્ષા ન મળે કે ઢંઢણ મુનિને ગોચરીમાં કાંઈ ન મળે, વેપાર કરે, કાળાં બજાર કરે છતાં સરવાળે કાંઈ વધારે ન પડે. આ બીજે લાભાંતરાય છે. ભેગાન્તરાય
એકવાર જે વસ્તુ ભેગવાય તેને ભગ્ય વસ્તુ કહેવામાં આવે છે. મિઠાઈ, રોટલા, નાળિયેરનું પાણી, વિલેપનની ચીજે, પુષ્પ એ ભેગની વસ્તુ છે. આવી વસ્તુ લેગ માટે સાંપડે છતાં ભેગવી ન શકાય તે ભેગાંતરાય. ધનધાન્યની સમૃદ્ધિ સામે ખડી હેય, પણ પિતે રોગી હય, શેઠની નેકરીમાં પરવશ બની ભેગને વખત ન મેળવી શકતા હોય, કેરી જેવાં ફળની અરુચિ હોય, ભાત-ઘઉં ભાવે નહિ અને ધાણી કે કળથી જેવું અધમ અન્ન જ ભાવે, એ ભેગાંતરાય. અનર્ગળ ઋદ્ધિના ધણી મમ્મણ શેઠના નસીબમાં તેલ અને ચેળા જ ખાવા માટે હતા. ભેગાંતરાયને ઉદય હેય તે સામે પડેલું પણ ખાઈ શકાતું નથી, કબજામાં હોય છતાં ભેળવી શકાતું નથી, તાબામાં હોય છતાં વપરાશમાં લઈ શકાતું નથી. ઉપભેગાન્તરાય
અને જે એક ને એક વસ્તુ અનેક વાર ઉપયોગમાં લઈ શકાય તેને ઉપગ્ય કહેવાય છે અને તેના ઉપગને ઉપભેગ કહેવાય છે. કપડાં, ઘરેણાં, ઘરબાર એ ઉપગની વસ્તુઓ છે. તે કાળના લેખકોએ સ્ત્રીને પણ ઉપગ્ય વસ્તુમાં ગણી છે. સ્ત્રીને આવું સ્થાન અપાય નહિ. અહીં દષ્ટાંતની વાત છે. ચર્ચાને સ્થાન નથી. આ યુગમાં સ્ત્રીને ઉપગની વસ્તુ ગણવવી એ ધૃષ્ટતા ગણાય. આવી ઉપગ્ય વસ્તુ પિતાની પાસે હોય, લભ્ય હાય, મળી શકે તેમ હોય છતાં તેને ઉપગ ન થઈ શકે તે ઉપ
