________________
૧૮૩
ઉપસંહાર ક્યા કમને શેની સાથે સરખાવાય
કર્મને પરિચય કરતી વખતે એ કર્મોને નીચેની ચીજો સાથે સરખાવવામાં આવ્યા છે તે ધ્યાનમાં રાખવા જેવું છે. એ સરખા મણી સર્વદેશીય નથી, પણ કર્મને ઓળખવા માટે બહુ ઉપાગી છે.
જ્ઞાનાવરણીય કર્મને આંખના પાટા સાથે સરખાવેલ છે. એ આત્માના જ્ઞાનગુણને રોકે છે. દર્શનાવરણીય કર્મને પિળિયા સાથે સરખાવેલ છે. સામાન્ય અવબોધને એ કર્મ રોકે છે. વેદનીય કર્મને મધથી લીંપેલ તરવારની ધાર સાથે સરખાવેલ છે. એ કર્મ જીવના અવ્યાબાધ ગુણને રોકે છે. મોહનીય કર્મને દારૂ સાથે સરખાવેલ છે. આ કર્મ પ્રાણની સાચી શ્રદ્ધા અને ચારિત્રને રોકે છે. આયુકર્મને હેડ સાથે સરખાવેલ છે. એ કર્મ પ્રાણીના અવિનાશી ગુણને રોકે છે. નામકર્મને ચિતારા સાથે સરખાવેલ છે. આ કર્મ પ્રાણીના અરૂપી ગુણને રોકે છે. ગોત્રકર્મને કુંભાર સાથે સરખાવેલ છે. તે પ્રાણીના અગુરુલઘુગુણને રોકે છે. અંતરાય કર્મને ભંડારી (કેશિયર) સાથે સરખાવેલ છે. આત્માની અનંત શક્તિને એ રેકે છે. કર્મબંધના હેતુઓની વિગતો - કર્મબંધના હેતુઓ ઉપર જણાવ્યા છે. (જુઓ પૃ. ૩૩– ૩૮). ત્યાં મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને વેગ પર વિચારણા કરી હતી. હવે કર્મની વિગત જાણ્યા પછી એવાં જુદાં જુદાં
પ્રકારનાં કર્મો કેવા પ્રસંગે બંધાય છે તે અવલોકી જઈએ. પ્રાણું - 'હસતાં કર્મ બાંધે છે, લહેર કરતાં કર્મ બાંધે છે અને રડતાં પણ કર્મ બાંધે છે. જ્યારે એને ભેગવવાં પડે ત્યારે એને ખૂબ સંતાપ થાય છે. એવી સ્થિતિમાંથી તે એ એક જ રીતે ઊગરી શકે. બંધન કરે પણ તીવ્ર બંધ ન કરે તે કર્મના ઉદય વખતે એને ઉકળાટ, અરેરાટી અને ખેદ કે તાપ ન થાય. એટલે આવા કર્મ બંધના પ્રસંગે જાણવા પ્રયત્ન કરીએ. પં. વીરવિજયે ચેસઠ પ્રકારી
