________________
૧૪૬
જૈન દષ્ટિએ કમ બૂતાઈથી પકડી રાખનાર ષભ નામનું નાનું હાડકું અને વચ્ચે હાડકાની મજબૂત ખીલી હોય.
આ રીતે સંઘયણ–અસ્થિસંધિના છ પ્રકાર થાય. ૧. વજાત્રાષભનારાચ સંઘયણનામકર્મ ૨. 2ષભનારી સંઘયણનામકર્મ (૮૭), ૩. નારા સંઘયણનામકર્મ ૪. અર્ધનારી સંઘયણનામકર્મ (૮૯) ૫. કલિકા સંઘયણનામકર્મ
(૯૦) ૬. છેવટું સંઘયણનામકર્મ
આપણા હેમચંદભાઈને પ્રથમના પાંચે સંઘયણ નથી. એને નસીબે છરું છેવ સંઘયણ આવેલ છે. એનાં હાડકાં અરસપરસ : લાગીને રહેલાં છે. નથી એની ફરતે પાટો, નથી એને બંધન કે નથી એમાં વચ્ચે હાડકાંની ખીલી. ઔદારિક સંઘતિને એકઠાં કરેલાં
ઔદારિક પુગળનાં ઔદારિક બંધનને પરિણામે ઔદારિક અંગે પગ જમાવી બેઠેલા એ ભાઈને નસીબે ખડખડતાં હાડકવાળું સંઘયણ આવ્યું છે. દેવતા અને નારકીને સંઘયણ ન હોય. પૂર્વ કાળમાં શરૂઆતનાં પાંચ સંઘયણે પણ હતા. વર્તમાનકાળે આપણું જાણીતી દુનિયામાં તે છછું સંઘયણ જ લભ્ય છે. મેક્ષ જવા માટે જે શરીરબળ જોઈએ તે પ્રથમ સંહનનમાં જ લભ્ય છે. અને ધ્યાન માટે જે શરીરબળની જરૂરિયાત છે તે પ્રથમના ત્રણ સંહનને પૂરું પાડી શકે છે. (તસ્વાર્થ. ૨૭). માનસિક બળને આધાર શરીર છે અને શરીરબળને આધાર શરીરબંધારણ પર નિર્ભર છે. ધ્યાનની વ્યાખ્યામાં સ્પષ્ટ કરેલ છે કે ઉત્તમ સંહનનવાળાનું એક વિષયમાં અંતઃકરણની વૃત્તિનું સ્થાપન (એકાગ્રતા) એ “ધ્યાન” કહેવાય. આવું ધ્યાન પ્રથમના ત્રણ ઉત્તમ સંઘયમાં શક્ય છે.
૮. સંસ્થાન–શરીરબંધારણ સાથે શરીરને આકાર કે થવે તે સંસ્થાન નામકર્મ નક્કી કરે છે. સંઘયણમાં અંદરનાં હાડના
