________________
કર્મની આ મૂળપ્રકૃતિ નામકર્મની ત્રસદશક અને સ્થાવરદશક પ્રકૃતિએ
અને એનું વધારે વૈયક્તિકપણું ત્રસ અને સ્થાવર દશક નામની દશ દશ પ્રવૃતિઓ કરે છે. એ દશ દશના સમૂહને વિચાર કરતાં અને એને ઓળખતાં જણાશે કે એનાથી પ્રાણીની આબરૂ, ગેરઆબરૂ, સારાં ભાષણ કરવાની શક્તિ અને અપ્રિય ઉચ્ચાર,
કપ્રિયપણું અને અપ્રિયપણું વગેરે વિવિધતા આવે છે. બીજાઓ દેખે એવા શરીરથી માંડીને અનેક વિવિધતા પ્રાપ્ત થાય છે. નામકર્મ વિશે વિશેષ
આ પ્રકારે ચૌદ પિંડપ્રકૃતિ, આઠ પ્રત્યેક પ્રકૃતિ, ત્રસ દશક અને સ્થાવર દશક મળીને ૪૨ પ્રકૃતિને વિસ્તાર કરવામાં આવશે ત્યારે એના પિટાવિભાગમાં ૯૦ અથવા ૧૦૩ પ્રકૃતિ આવશે. આપણે એને વિસ્તાર જોઈશું ત્યારે નામકર્મ ખરેખર ચિતારા જેવું છે એની બરાબર પ્રતીતિ થઈ જશે. આ નામકર્મ અઘાતી કર્મ છે. આત્માના અરૂપી ગુણને એ રેકે છે. દરેક પ્રાણી દેહધારી હોય ત્યારે બીજાથી જુદો પડે છે. એનું રૂપ જુદું, એને અવાજ જુદો, એને આકાર જુદો, એની ગતિ જુદા પ્રકારની, એની ભાષા જુદી, એના દર્શનની પદ્ધતિ જુદી–એ સર્વ તફાવત કરનાર આ ચિતારે છે, આ નામકર્મ છે. અંગૂઠાની છાપ દરેકની જુદી જ આવે તે જ પ્રમાણે કાનના આકારે તદ્દન જુદા, હડપચીના આકારો જુદા, પગનાં તળિયાની છાપ તદ્દન જુદી–આ સર્વ વિવિધતા કરનાર અને એક પ્રાણીને બીજાથી જુદું પાડનાર કર્મ તે નામકર્મ. ચિતાર સારાનરસાં ચિત્રો ચીતરે, કાળા સફેદ કે રંગબેરંગી, બિહામણું કે આકર્ષક ચિત્રો તૈયાર કરે તેમ દેવ મનુષ્ય જેવી સારી ગતિમાં અથવા તિર્યંચ નરક જેવી નઠારી ગતિમાં સારા નરસાં રૂપ ધારણ કરાવનાર અને ત્યાં સારાં ખરાબ શરીર આદિ ધારણ કરાવનાર આ નામકર્મ બહુવિધ હેવા છતાં અઘાતી છે એ ધ્યાનમાં રાખવું.
