________________
૧૪૦
જૈન ષ્ટિએ કમ
અંગ આઠ છે—એ હાથ, એ ઉરુ (જંઘા-સાથળ), પીઠ (વાંસા), માથું (શિર), ઉર (હૃદય–હૈયું) અને ઉદર (પેટ).
‘ઉપાંગ’–અંગને લાગેલાં તે ઉપાંગ. હાથપગની આંગળીઓ, જંઘાને લાગેલ ઢીંચણ, વગેરે.
‘અંગોપાંગ’ એટલે આંગળીના સાંધા (પર્વો), રેખા, વાળ (મેવાળા), રામ. આ અંગે, ઉપાંગો અને અંગેપાંગેા પ્રથમના ત્રણ ઔદ્યારિક, વૈક્રિય અને આહારક શરીરને હોય, તેજસ અને કામેણુ શરીરને અંગેાપાંગો ન હોય, એટલે અંગોપાંગ પિડ પ્રકૃતિના ત્રણ પેટાવિભાગો નીચે પ્રમાણે થયા.
૧. ઔદારિક અંગાપાંગ નામકર્મ
૨. વૈક્રિય અગાપાંગ નામકર્મ
૩. આહારક અંગોપાંગ નામકર્મ
(૬૩)
(૬૪)
(૬૫)
આપણી સામે હેમચંદભાઈ ઊભા છે. તેમને આ અગા પાંગા પૈકી ઔદ્યારિક શરીરનાં અંગો છે, ઉપાંગો છે, અગાપાંગો છે. તેજસ અને કાર્યણુ શરીર તા જીવ સાથે ક્ષીરનીરની જેમ મળી રહ્યાં છે, તેથી તેમને અંગેાપાંગા ન હેાય. વળી તેમને અંગોપાંગે ન હાવાનું કારણ એ કે તેમને કોઈ પ્રકારનું સંસ્થાન નથી. (સંસ્થા નની સમજૂતી આઠમી પિ'ડપ્રકૃતિમાં હવે પછી આગળ આવશે.).
૫. બંધનનામ—શરીરનાં પુગળા નવાં આવતાં જાય, જૂનાં ખરતાં જાય, તે નવાંજૂનાંને અરસપરસ જોડવાનું કામ બંધન નામકર્મ કરે છે. શરીરના પુદ્ગળપરમાણુઓને અરસપરસ જોડવાનું અને નવાને મેળવી જૂના સાથે એકમેક કરવાનું કામ આ અંધન નામકર્મ કરે છે. એ ટીનના પતરાને જોડનાર રેણુ, એ કાગળને જોડનાર શુદર અને સેાનાની એ ઘુઘરીને જોડનાર રાળ જે કામ કરે છે તે આ બંધન નામકર્મ કરે છે. પુદ્ગળ પુગળ વચ્ચે અમુક સમય સુધી સંબંધ ચાલુ કરવાનું કે ચાલુ રાખવાનું કામ આ બંધન નામકર્મ કરે છે. એનાથી પરમાણુ પરમાણુ વચ્ચેને
