________________
૧૧૬
જન દષ્ટિએ કર્મ માણસ સામાન્ય બંધ ન પામે એ સમજાય તેવી વાત છે. નિદ્રાથી ઈન્દ્રિયના વિષયે રુંધાય છે. અને તેથી સમસ્ત દર્શનને ઘાત થાય છે. તેથી નિદ્રાને પણ દર્શનાવરણના ભાગ તરીકે ગણવામાં આવેલ છે.
નિદ્રાના પાંચ પ્રકાર છે. સુખે સહેલાઈથી જાગી શકે તેને - “નિદ્રા કહેવામાં આવે છે. નામથી કઈ બોલાવે, બાજુમાં અવાજ થાય ને પ્રાણી જાગી ઊઠે એ નિદ્રા. જે કર્મના ઉદયથી આવા પ્રકારની દર્શનને રોકનારી ઊંઘ આવે તે “નિદ્રા' નામનું દર્શના વરણીય કર્મને પટાનું કર્મ સમજવું.
અને જે ઊંઘ પાકી આવી જાય, માણસને જગાડવા માટે ઢંઢેળ પડે, બૂમ પાડવી પડે, બારણું ખખડાવવાં પડે અને જગાડતાં ખૂબ મુશ્કેલી થાય તેવા પ્રકારની, સામાન્ય બોધને અટકાવનાર દર્શનાવરણના પેટામાં આવતી ઊંઘને “નિદ્રાનિદ્રા' નામનું કર્મ કહેવામાં આવે છે.
એક “પ્રચલા' નામની નિદ્રા થાય છે. તેમાં બેઠા બેઠા કે ઊભા ઊભા પ્રાણીને ઊંઘ આવે છે. માણસને પણ તેવી ઊંઘ હેય અને બળદ-ઘેડને ઊભા ઊભા ઊંઘતા આપણે દેખીએ પણ છીએ. આવા પ્રકારની ઊંઘને પરિણામે દર્શન આડો અંતરાય તે “પ્રચલા’ નામનું દર્શનાવરણનું પિટા કર્મ સમજવું.
કેટલાંક પ્રાણીને હાલતાચાલતાં પણ ઊંઘ આવે છે. તેનું નામ “પ્રચલાપ્રચલા” કહેવામાં આવે છે. હાથી ચાલતે ચાલતે ઊંઘ. છે. ઘેડાને માટે તે કહેવાય છે કે એ દેડતાં પણ ઊંઘતે હોય છે, એનાં નસકેરાં ચાલતાં હોય છે અને માત્ર ચણા ખાતાં અંદર કાંકરો આવી જાય ત્યારે જ એ ઝબકી ઊઠે છે. આવી ઊંઘને પરિ. ગામે સામાન્ય બંધ થતે આવરાય તે “પ્રચલા પ્રચલા” નામને દર્શના વરણીય કર્મને પેટાવિભાગ છે.
અને ઊંઘને એક ભયંકર પ્રકારને થિણદ્ધિ(ત્યાનગૃદ્ધિ)નું નામ આપવામાં આવેલ છે. એમાં પ્રાણી ઊઠીને ઊંઘમાં ને ઊંઘ--
