Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham

Author(s): Kshamavijay
Publisher: Hiralal Somchand Kot Mumbai

Page 555

९२८
महामहोपाध्याय श्री विनयविजयगणिविरचिते खोपज्ञहैमलघु
कालः संसारः आहारः रोगश्च । चमू चमसः सोमपानं मन्त्रपूतं पिष्टं च । चमसी मुद्रादिभित्तकृता । तमूच् तमसः अन्धकारः । तमसा नाम नदी । 'चटण् भेदने' । चटचः चर्मपुटः । अत अतसः वायुः आत्मा वनस्पतिजातिश्च । पत्ल पतसः पतङ्गः ॥ ५६९ ॥ सृवयिभ्यां णित् (५७०) असः । सृ संसारः पक्षिविशेषः । ' वयि गतौ' वायसः काकः ॥ ५७० ॥ वहियुभ्यां वा ५ (५७१) आभ्यामसः स च णिद्वा । वाहस: अनड्वान् शकटं अजगरः वहनजीवश्च । वहसः अनङ्गान् शकटं च । युक् यावसं भक्तं तृणं मित्रं च । यवसं अश्वादिघासः अन्नं च ॥ ५७१ ॥ दिवादिरभिलभ्युरिभ्यः कित् (५७२ ) असः । दिव्यतेर्दिवसः दिनम् । व्रीड्यतेर्लत्वे व्रीलसः लज्जावान् । नृत्यतेः नृतसः नर्त्तकः । क्षिप्यतेः क्षिपसः योद्धा । सीव्यतेः सिवसः श्लोकः वस्त्रं च । श्रीव्यतेः श्रिवसः गतिमान् । इष्यतेः इषसः इष्वाचार्य: । 'रभिं रामस्ये' रभसः संरम्भः । १० डुलभिंषू लभसः याचकः प्राप्तिश्च । उरिः सौत्रः । उरसः ऋषिः ॥ ५७२ ॥ फनसतामरसादयः (५७३) असान्ता निपात्यन्ते । 'फण गतौ' नश्च । फनसः वृक्षः । तमेरोन्तो वृद्धिश्च । तामरसं पद्मम् । आदिशब्दात् कीकसं अस्थि । बुक्कसः चण्डाल इत्यादयः ॥ ५७३ ॥ युबलि - भ्यामासः (५७४) युक् यवासः दुरालभा । बल बलासः श्लेष्मा ॥ ५७४ ॥ किलेः कित् (५७५) आसः । लित् किलासं सिध्मम् । किलासी पाककर्परम् ॥ ५७५ ॥ तलिकसि - १५ भ्यामी सण (५७६) तलणू तालीसं गन्धद्रव्यम् । 'कस गतौ' । कासीसं धातुजमौषधम् ॥ ५७६ ॥ सेर्डित् (५७७) ईषण् । षिंग्ट् सीसं लोहजातिः ॥ ५७७ ॥ त्रपेरुषः (५७८) त्रपौषि त्रपु कर्कटिका । विधानसामर्थ्यान्न षत्वम् ॥ ५७८ ॥ पटिवीभ्यां टिसडिसौ (५७९) आभ्यां यथासङ्ख्यं दिसो डित् इसश्च प्रत्ययौ स्याताम् । पट्टिस: आयुधविशेषः । वक्, बिसं मृणालम् ॥ ५७९ ॥ तसः (५८०) पटिवीभ्याम् । पट्टसः त्रिशूलम् । वेतसः वानीरः ॥ ५८० ॥ इणः (५८१) तसः । २० एतसः अध्वर्युः ॥ ५८१ ॥ पीङो नसकू (५८२) पीङ्च्, पीनसः श्लेष्मा ॥ ५८२ ॥
॥
५८३ ॥
कृकुरिभ्यां पासः (५८३) कर्पासः पिचुप्रकृति: ( वीरुच्च ) । कुरत्, कूर्पासः कञ्जकः कलिकुलिभ्यां मासक ( ५८४) कल्मासं शबलम् । कुल्माषं अर्धस्विन्नं माषादि ॥ ५८४ ॥ अलेरम्बुसः (५८५) अली, अलम्बुसः यातुधानः । अलम्बुसा नाम ओषधिः ॥ ५८५ ॥ इति सोपान्त्या विंशत्या सून्नैः। लूगो हः (५८६) लूग्शू, लोहं सुवर्णादि ॥ ५८६ ॥ कितो गे च २५(५८७) ‘कित निवासे' । अस्मात् हः अयं चास्यादेशः स्यात् । गेहं गृहम् ॥ ५८७ ॥ हिंसे; सिम् च (५८८) हिसुप्, अस्मात् हः अस्य च सिमित्यादेशः स्यात् । सिंहः केशरी ॥ ५८८ ॥ कुट्टकटिप टिम टिलटिल लिप लिकल्यनिरगिलगेरहः (५८९) कृत्, करहः धान्यावपनम् । पूँशू परहः शंकरः । कटे कटहः पर्जन्यः कर्णवञ्च कालायसभाजनम् । पट पटहः वाद्यविशेष: । 'मट सादे' सौत्रः । मटहः ह्रस्वः । 'लट बाल्ये' | लढति विलसति । लटहः विलासवान् । ललण् ललहः ३० लीलावान् । पल पलहः आचापः आ उप्यतेऽस्मिन्निति । कलि कलहः युद्धम् । अनक् अनहः नीरोगः । रगे रगहः नरः । लगे लगहः मन्दः || ५८९ ॥ पुलेः कित् (५९०) अहः । पुलहः प्रजापतिः ॥५९०॥ वृकदिशमिभ्य आह: (५९१) वृग्दू वराहः सूकरः । कटे कटाहः कर्णवत्कालाय सभाजनम् । शमूच् शमाहः आश्रमः ॥ ५९१ ॥ विले: कित् (५९२ ) विलत् अस्मात् किदाहः । विलाहः रहः
ૐ
॥ ५९२ ॥ निर इण ऊहः (५९३) निर्यूहः सौधादिकाष्ठनिर्गमः ॥ ५९३ ॥ दस्त्यूहः (५९४ ) ३५ ददातेस्त्यूहः दात्यूहः पक्षिविशेषः ॥ ५९४ ॥ अनेरोकह: ( ५९५ ) । अनक् अनोकहः वृक्षः