Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham

Author(s): Kshamavijay
Publisher: Hiralal Somchand Kot Mumbai

Page 560

प्रक्रियावृत्तिरूपे श्रीमप्रकाशे कृदन्तप्रक्रियायामुणादयः
९३३
मिच्छति द्रव्यं, आजिहीर्षणिः श्रीः । आशुशुष्यन्ति काष्ठादिकमत्र आशुशुक्षणिः अग्निः वायुश्च ॥ ६४३ ॥ वारिसर्त्यादेरिणिक (६४४) कित् इणिः । वृंद, ण्यन्तः । वार्यते सस्यादिकं भक्षयन् वारिणिः पशुः पशुवृत्तिश्च । सं, त्रिणिः अग्निः वज्रं च । आदिग्रहणादन्येऽपि । ॥ ६४४ ॥ अदेस्त्रीणि: (६४५) अदंकू अस्मात्रीणिः अत्रीणिः कृमिजातिः ॥ ६४५ ॥ प्लुज्ञायजिषपिपदिव सिवितसिभ्यस्तिः (६४६) लुङ्, प्लोतिः चीरम् । ज्ञांशू, ज्ञायते ५ त्रैलोक्यस्य त्रातेति ज्ञातिः इक्ष्वाकुः वृषभः स्वजनञ्च । यजीं, यष्टिः दण्डः लता च । 'षप मवाये', सप्तिः अश्वः । पदिंच्, पत्तिः पदातिः । वसं, वस्तिः सूत्रधारः चर्मपुट: स्नेहनोपकरणं च । तसूच्, विपूर्वः । वितस्तिः अर्धहस्तःः ॥ ६४६ ॥ प्रथेर्लुक् च वा (६४७) प्रथिष्, अस्मात्तिरन्तस्य च लुगू वा स्यात् । वृक्षं प्रति प्रतिष्ठितः । पक्षे, प्रत्तिः प्रथनं भागश्च ॥ ६४७॥ कोषादिः (६४८) इत्यस्माद्यषादिस्तिः । कुड् कोयष्टिः पक्षिविशेषः || ६४८ || यो गृष् च १० (६४९) गृ अस्मात्तिः रस्य च गृष् इत्यादेशः स्यात् । गृष्टिः सकृत्प्रसूता गौः ॥ ६४९ ॥ सोरस्तेः शित् (६५०) सुपूर्वादसक् इत्यस्मात् शित् तिः स्यात् । स्वस्ति कल्याणम् । शिवाभावाहुगभावः ॥ ६५० ॥ मुषिकृषिरिषिविषिशोशुच्य शिपूयीणप्रभृतिभ्यः कित् (६५१) तिः। दृङ्क्तू, दृतिः छागादित्वग्मयो जलाधारः । मुषश् मुष्टिः अङ्गुलि सन्निवेशविशेषः । कृषींत्, कृष्टिः पण्डितः । 'रिष हिंसायाम्' रिष्टिः प्रहरणम् । विष्लंकी, विष्टिः अवेतनकर्मकरः । १५ शच् शितिः कृष्णः कृशश्च । शुच् शुक्तिः मुक्तादिः । अशौटि अष्टिः छन्दोविशेषः । पूयैङ् पूतिः दुर्गन्धः दुष्टः तृणजातिश्च । इण्क्, इति हेत्वादौ । टुडुभृंगूक् प्रपूर्वः प्रभृतिः आदिः ॥ ६५१ ॥ कुच्योनन्तश्च (६५२) कु कुन्तिः राजा । कुन्तयः जनपदः । चिंग्द् चिन्तिः राजा ॥ ६५२ ॥ खल्यमिरमिवहिवस्यर्तेरतिः (६५३) खल, खलतिः खल्वाटः । अमतिः चातकः छागः प्रावृण्मार्गः व्याधिः गतिश्च । रमिं रमतिः क्रीडा कामः स्वर्गः सभा च । वहीं, वहतिर्गौः २० वायुः अमात्यः अपत्यं कुटुम्बं च । वसं वसतिः निवासः ग्रामसन्निवेशः । ऋक् अरतिः वायुः सरणं असुखं क्रोधः वर्म च ॥ ६५३ ॥ दन्तेरह च (६५४) अस्मादति: अह इत्यादेशः स्यात् । अंहतिः व्याधिः पन्थाः कालः रथश्च ॥ ६५४ ॥ वृगो व्रत च (६५५ ) व्रततिः वल्लिः ।। ६५५ ।। अचेः क च वा (६५६) अस्मादतिः कश्चान्तादेशो वा स्यात् । अङ्कतिः वायुः प्रजापतिः अग्निश्च । अनतिः अभिः || ३५६ ॥ वातेर्णिद्वा (६५७) अतिः । वायतिः वातः । २५ वातिः गन्धमिश्रपवनः ॥ ६५७ ॥ योः कित् (६५८) अतिः । युक्, युवतिः तरुणी ॥ ६५८ ॥ पातेर्वा (६५९) अस्मादतिः । स च किद्वा । पतिः भर्त्ता । पातिः भर्त्ता रक्षिता प्रभुख ॥ ६५९ ॥ अगिविलिपुलिक्षिपेरस्तिक् (६६०) किस्तिः । 'अग कुटिलायां गतौ' । अगस्तिः । विलत् । विलस्तिः । पुल पुलस्तिः । क्षिपत् क्षिपस्तिः । एते लौकिका ऋषयः । अगस्तिः वृक्षजातिः ॥ ६६० ॥ गृधेर्गभ च (६६१) अस्मात् किदस्ति । अयं चास्यादेशो गभस्तिः रश्मिः ३० ॥ ६६९ ॥ वस्यर्तिभ्यामातिः (६६२) आभ्यामातिः । वसातयो जनपदः । अरातिः शत्रुः ॥ ६६२ ॥ अभेर्यामाभ्याम् (६६३) आतिः । अभियातिः अभिमातिश्च शत्रुः ॥ ६६३ ॥ यजो य च (६६४) अस्मादातिः यकारश्चान्तादेशः । ययातिः राजा ॥ ६६४ ॥ वद्यविछदिभ्योऽन्तिः (६६५) वदन्तिः कथा । अवन्तिः राजा । अवन्तयः जनपद: । छदण्, युजादे - र्विकल्पितणिजन्तत्वादण्यन्तः । छदन्तिः गृहाच्छादनद्रव्यम् । भवन्तिः कालः लोकस्थितिश्च ३५