Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham

Author(s): Kshamavijay
Publisher: Hiralal Somchand Kot Mumbai

Page 559

९३२
महामहोपाध्यायश्रीविनयविजयगणिविरचिते खोपज्ञहैमलघुस्यात् । वर्द्धकिः तक्षा ॥ ६२४ ॥ सनेर्डखिः (६२५) डित् , अखिः । षणूयी, सखा, सखायौ ॥ ६२५ ॥ कोर्डिखिः (६२६) 'कुङ् शब्दे,' अस्मात् डित् इखिः । किखिः लोहमसिका ॥ ६२६ ॥ मृश्चिकण्यणिदध्यविभ्य ईचिः (६२५) मृत्, मरीचिः मुनिः मयूखश्च । ट्वोश्वि, श्वयीचिः चन्द्रः श्वयथुश्च । कण, कणीचिः प्राणी लता चक्षुः शकटं शङ्खश्च । अण, ५अणीचिः वेणुः शाकटिकश्च । दुधि, दधीचिः राजर्षिः । अव, अवीचिः नरकविशेषः ॥ ६२७॥ वेगो डित् (६२८) ईचिः । वेङ्, वीचिः अमिः ॥ ६२८॥ वर्णित् (६२९) ईचिः । 'वण शब्दे' वाणीचिः छाया व्याधिश्च ॥ ६२९ ॥ कृपिशकिभ्यामटिः (६३०) कर्पदिः निःस्वः । शकटिः शकटम् ॥ ६३०॥ श्रेर्दिः (६३१) श्रिग्, श्रेढिर्गणितव्यवहारः ॥ ६३१॥
चमेरुचातः (६३२) चमू, अस्मात् ढिः, अकारस्य च उः स्यात् । चुण्डिः क्षुद्रवापी ॥ ६३२॥ १० मुषेरुण चान्तः (६३३) मुषश् , अस्मात् ढिः उण चान्तः स्यात् । मुषुण्डिः प्रहरणम् । उणो विधानबलान्न गुणः ॥ ६३३ ॥ कावावीक्रीश्रिश्रुक्षुज्वरितूरिचूरिपूरिभ्यो णिः (६३४) कैं, काणिः वैलक्याननुसर्पणम् । वेंग वाणिज्यूँतिः । वींक, वेणिः कबरी । डुक्रींग, क्रेणि: क्रयविशेषः । श्रिग्, श्रेणिः पतिः बलविशेषश्च । मौलिभृतादिमध्ये द्वितीयं बलम् श्रेणयः अष्टादश
गणविशेषाः । निपूर्वात् निश्रेणिः संक्रमः । श्रृंद, श्रोणिः जघनम् । टुक्षुक् क्षोणिः पृथ्वी । 'उवर १५रोगे'। जूणिः ज्वरः वायुः आदित्यः अग्निः शरीरं ब्रह्मा पुराणश्च । तूरैचि तूर्णिः त्वरा मनः
शीघ्रश्च । चूरैचि चूर्णिः वृत्तिः । पूरैचि, पूर्णिः पूरः ॥ ६३४ ॥ ऋत्सृ कुवृषिभ्यः कित् (६३५) ऋकारान्तेभ्यो घृप्रभृतिभ्यश्च किण्णिः स्यात् । शश् शीणिः रोगः अवयवश्च । स्तृग्श् स्तीणिः संस्तरः । चूं, घृणिः रश्मिः ज्वाला निदाधश्च । सं सृणिः आदित्यः वनं अनिलः अङ्कुशः
अग्निश्च । कुंक् कुणिः विकलो हस्तः हस्तविकलश्च । वृष, वृष्णिः वस्नः मेषः यदुविशेषश्च । २०पर्षतेरपीच्छन्त्येके । पृष्णिः रश्मिः ॥ ६३५ ॥ पृषिहृषिभ्यां वृद्धिश्च (६३६) आभ्यां णिरनयोश्च वृद्धिः स्यात् । पाणिः पादपश्चाद्भागः पृष्ठप्रदेशश्च । हृषच हार्णिः हरणम् ॥ ६३६ ॥ हर्णिघूर्णिभूर्णिघूयोदयः (६३७) णिप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते हृग् धुंग भू धू, ऊत्वं रश्चान्तः । हरति प्रापयति जलं वृक्षान् हूणिः कुल्या । धूर्णिः धरणं । भवति कर्म अनया भवति सर्वमस्या
भूर्णिः वेतनं भूमिः कालश्च । पूर्णिः भ्रमः । आदिग्रहणादन्येऽपि ॥ ६३७ ॥ हृसमधूभृकृत२५ग्रहेरणिः (६३८) ऋक्, अरणिः अग्निमथनकाष्ठम् । हृग् , हरणिः कुल्या मृत्युश्च । सं,
सरणिः ईषद्गतिः पन्थाः आदित्यः सिरासंघातश्च । मृत् , मरणिः रात्रिः । धुंग , धरणिः क्षितिः । टुडु,ग्क् , भरणिः नक्षत्रम् । डुकंग, करणिः सादृश्यम् । तु, तरणिः संक्रमः आदित्यः यवागू: पतितगोरूपोत्थापनी च यष्टिः। वै दुःखार्थे । दुःखेन तीर्यते इति वैतरणी नदी । ग्रहीश् , ग्रहणिः
जठराग्निः तदाधारो व्याधिः मेर् मृत्युश्च ॥ ६३८ ॥ कङ्केरिचास्य वा (६३९) ककुङ, ३० अस्मादणिः अकारस्य इकारो वा स्यात् । ककणिः कङ्कणम् । किङ्किणिः घण्टा ॥ ६३९ ॥ कर्णित् (६४०) अणिः । 'ककि लौल्ये' । काकणिः मानविशेषः ॥ ६४०॥ कृषेश्च चादेः (६४१) कृषीत् , अस्मादणिः आदेश्व चकारः स्यात् । चर्षणिः चमूः अग्निः बुद्धिः व्यवसायः वेश्या वृषश्च ॥ ६४१॥ क्षिपेः कित् (६४२) अणिः । क्षिपणिः आयुधं बडिशबन्धकः चर्मकृता पाषाणसर्जनी च ॥ ६४२॥ आङः कृहशुषेः सनः (६४३) आङः परेभ्यो डुकंग हूंग ३५शुपंच एभ्यः सन्नन्तेभ्यो णिः स्यात् । आचिकीर्षति विभवः आचिकीर्षणिः व्यवसायः । आह -