________________
[ स्वोपशवृत्ति-गुर्जरभाषाभावानुवादयुत्ते આ બંને પ્રકારના નિર્ચથને ભેદ કહે છે -
२४ निथ प्रथमसमय, मप्रथमसमय, सरमसमय, भयरमसमय भने यथाસૂકમ એમ પાંચ પ્રકારે છે. [૩૪] ... एतानेव भेदान् विवेषयति
अंतमुहुत्तपमाणयणिग्गंथद्धाइ पढमसमयम्मि ।
पढमसमओ अपढमो, वहतो सेससमएम् ॥ ३५ ॥ 'अंतमुहुत्त'त्ति । अन्तर्मुहर्त्तप्रमाणकनिम्रन्थाद्धाया अन्तर्मुहूर्तमानकनिम्रन्थसमयराशेः 'प्रथमसमये वर्तमानः' आदौ निम्रन्थत्वं प्रतिपद्यमानः प्रथमसमयनिम्रन्थः । शेषसमयेषु पूर्वानुपूर्व्या वर्तमानोऽप्रथमसमयनिम्रन्थः ॥ ३५ ॥
चरमे समए चरमोऽचरमो सेसेसु चेव समएमु ।
सामण्णेण य एसो, इह अहसुहुर्मु त्ति परिभासा ॥ ३६॥ 'चरमेत्ति । 'चरमे' निर्ग्रन्थाद्धायाः सर्वान्तिम समये वर्तमानश्चरमसमयनिम्रन्थः । अचरमश्च शेषेष्वेव समयेषु पश्चानुपूर्व्या वर्तमानः । सामान्येन च प्रथमाद्यविवक्षया सर्वसमयेषु वर्तमान एष निर्यन्थो यथासूक्ष्म इति इह' जिनशासने परिभाषा, तदुक्तं भगवतीवृत्ती"सामान्येन तु यथासूक्ष्म इति पारिभाषिकी सज्ञेति ।” प्रथमादीनां चतुर्णा विवक्षाविशेषपरिगृहीत. सूक्ष्मस्थूलर्जुसूत्रनयकृतो भेदः, पञ्चमो भेदस्तु व्यवहारनयमते, तेनान्तर्मुहूर्तप्रमाणस्यैकस्य निर्ग्रन्थस्याभ्युपगमात् , सूक्ष्मत्वं चास्य सर्वव्यापकत्वेन; तदुक्तमुत्तराध्ययनवृद्धविवरणे"अहासुहुमो एएसु सव्वेसु वित्ति । तथा च नयभेदादिमे भेदा इत्यपि सम्यगालोचयामः ।। ३६ ॥ कृता निम्रन्थप्ररूपणा ।
से होनु वे विधेयन ४३ छ:
અંતમુહૂર્ત પ્રમાણ નિગ્રંથકાળના (=શ્રેણિના) પહેલા સમયમાં વર્તમાન પ્રથમસમય નિગ્રંથ છે. પૂર્વાનુમૂવીથી પછીના બીજા સમયમાં વર્તમાન અપ્રથમસમય નિગ્રંથ છે. નિગ્રંથકાળના (=શ્રેણિના) અંતિમ સમયમાં વર્તમાન ચરમસમય 'નિગ્રંથ છે. પશ્ચાનુપૂર્વથી તેની પૂર્વના શેષ સમયમાં વર્તમાન અચરમસમય નિગ્રંથ છે. પ્રથમ વગેરે સમયની આ વિવક્ષા કર્યા વિના જ સામાન્યથી સર્વ સમયમાં વર્તમાન નિગ્રંથ યથાસૂમ છે, એવી જિનશાસનમાં (યથાસૂમની) પરિભાષા (=સાંકેતિક સંજ્ઞા, શબ્દથી અર્થ ન થતું હોય તેવા અર્થની સંજ્ઞા) છે. ભગવતીની વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે- સામાન્યથી “યથાસૂમ” એ પ્રમાણે પારિભાષિકી સંજ્ઞા છે. “પ્રથમસમય’ વગેરે ચાર ભેદ વિવક્ષાવિશેષથી સ્વીકારાયેલા છે અને સૂક્ષમ-સ્કૂલ ઋજુસૂત્રનયની અપેક્ષાએ છે. પાંચમે ભેદ તે વ્યવહારનયના મતથી છે. કારણકે વ્યવહાર નય અંતમુહૂર્ત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
