Book Title: Gurutattvavinischay Part 2
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Rajshekharsuri
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

View full book text
Previous | Next

Page 197
________________ गुरुतत्त्वविनिश्चये चतुर्थोल्लासः j ૨૮ वा 'नियतं' पुलाकादिकषायकुशीलादिस्थानानतिक्रमेण स्थित 'निजस्थानकृतं' स्वस्वसंयमस्थानकृतं न तु सज्वलनोदयतदभावमात्रजनितम् , विकलस्य कारणस्य कार्यानिष्पादकत्वात् , तथाविधसंयमस्थानानामेव सज्वलनोदयतदभावसहकृतानां प्रतिसेवनाऽप्रतिसेवनाधर्मनिष्पादकत्वव्यवस्थितेः, तथा चाह--प्रतिसेवके यः कदाऽपि प्रतिसेवमानोऽवगतस्तज्जातीये 'एषः' प्रतिसेवकत्वलक्षणः स्वभावः । अप्रतिसेधके खल्वयं नास्ति ।। ६२ ॥ આનું સમાધાન કરવાની ઇચ્છાવાળા ગ્રંથકાર કહે છે - તમારા પ્રશ્નનો ઉત્તર આ પ્રમાણે છે–પ્રતિસેવકપણું (=અતિસેવા) અને અપ્રતિસેવકપણું (=અતિસેવાને અભાવ) પુલાક વગેરેના અને કષાયકુશીલ વગેરેના પોતપોતાના સંયમ-સ્થાનને આશ્રયીને થાય છે. માત્ર સંજવલનના ઉદય કે અનુદયને આશ્રયીને નથી થતું. કદાપિ ન્યૂન કારણ કાર્ય ન કરી શકે. સંજવલનના ઉદય અને અનુદયથી કરાયેલાં તેવા પ્રકારનાં સંયમ સ્થાને જ પ્રતિસેવનાના અને અપ્રતિસેવનાના પર્યાયને ઉત્પન્ન કરી શકે છે, એવો સિદ્ધાંત છે. તે જ પ્રમાણે અહીં પણ (પ્રસ્તુત કલેકના ઉત્તરાર્ધમાં) કહે છે કે પ્રતિસેવક એટલે કે જેને ક્યારેક પણ પ્રતિસેવના કરતો જાણવામાં આવ્યો હોય, તેની જાતિવાળામાં દોષસેવન કરવાને સ્વભાવ છે અપ્રતિસેવકમાં તેવો દેષ સેવવાને સ્વભાવ નથી.X[૬૨] નિમતિ इय मुत्तप्पामण्णा, स कसायकुसीलओ अपडिसेवी । णासबलत्तं तम्मि उ, कम्मोदयओ णियंठे व्व ॥ ६३ ॥ 'इय'त्ति । 'इति' उक्तप्रकारेण 'सूत्रप्रामाण्यात्' सौत्रनिर्देशस्यापर्यनुयोज्यत्वात्स कषायकुशीलोऽप्रतिसेवी युज्यते, तथाविधचारित्रस्थानस्वाभाव्येन तज्जातीये कदाऽपि प्रतिषेवणानुपलब्धेः; न चैवं तस्मिन्नापादितमशबलत्वं युक्तम् , निर्ग्रन्थ इव कर्मोदयतः शबलत्वस्यैव घटमानत्वात् , प्रतिषेवणाभावमात्रेणाशबलत्वे निर्ग्रन्थस्याप्यशबलत्वप्रसङ्गात् , इष्यते चाशबलत्वं स्नातकस्यैवागम इति ॥६३॥ ઉપસંહાર કરે છે - આ રીતે સૂત્રપ્રામાણ્યથી કવાયકુશલ અપ્રતિસેવી છે એ કથન એગ્ય છે. કારણકે તેવા સંચમસ્થાનના સ્વભાવથી કષાયકુશીલ જાતિવાળામાં ક્યારે પણ પ્રતિસેવનાં દેખાતી નથી. ૪ આનાથી એ કહ્યું કે-જે પ્રતિસેવકે છે તે જ્યારે દેષ ન સેવે ત્યારે પણ તેઓમાં દેષસેવનને સ્વભાવ રહે છે. જે અપ્રતિસેવક છે, તે ક્યારેક જ દેષ સેવે તે પણ તેમાં દેવસેવનને સ્વભાવ નથી. આ કારણે કવાયકુશીલને અપ્રતિસેવક કહ્યો એ બરાબર છે. કારણકે પ્રતિસેવન કરવાને તેને સ્વભાવ નથી, રુ. ૨૪ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294