Gurutattvavinischay Part 2

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Rajshekharsuri
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

Page 223

गुरुतत्त्वविनिश्चये चतुर्थोल्लासः ]
[ २११ णिग्गंथसुहुमरागे, सुक्का लेसा तहा सिणाए अ।
सेलेसीपडिवण्णो, लेसाईओ मुणेअव्वो ॥ १०३ ॥ 'णिग्गंथ'त्ति । निर्ग्रन्थे सूक्ष्मसम्पराये च चारित्रे तथा स्नातके च शैलेश्यर्वाक् शुक्ला लेश्या भवति । शैलेशीप्रतिपन्नस्तु स्नातको लेश्यातीतो ज्ञातव्यः । आह च वृत्तिकारः“पुलाकस्योत्तरास्तिस्रो लेश्या भवन्ति । बकुशप्रतिसेवनाकुशीलयोः सर्वा अपि । कषायकुशीलस्य परिहारविशुद्धश्च तित्र उत्तराः । सूक्ष्मसम्परायस्य निर्ग्रन्थस्नातकयोश्च शुक्लैव केवला भवति । शैलेशीप्रतिपन्नोऽलेश्यो भवति" इति ॥१०॥
અથવા અયોગ અવસ્થામાં સ્નાતકને વેશ્યાને અભાવ હોય. (ભગવતીસૂત્રમાં કહ્યું છે કે “સ્નાતક અંગે પ્રશ્નોત્તર-હે ગૌતમ! સલેશ્ય પણું હોય અને અલેશ્ય પણ હોય. હે ભગવંતજે સલેશ્ય હોય તો કઈ લેસ્થામાં હોય ? હે ગૌતમ! એક પરમશુક્લ લેસ્યામાં હોય.”
આ ભગવતીસૂત્રનો અભિપ્રાય કહ્યો. પણ ક્ષુલ્લક નિર્ગથીય અધ્યયનમાં અહી ચાલુ ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં અને તે પછીની ૧૦૨-૧૦૩ ગાથામાં કહીએ છીએ તે પ્રમાણે કહ્યું છે. પુલાકને ઉપરની ત્રણ લેશ્યાઓ હય, (૧૦૧) બકુશ અને પ્રતિસેવાકુશીલને સર્વ લેશ્યાઓ જાણવી. કષાયકુશીલમાં પરિહાર વિશુદ્ધિ ચારિત્રવંતને ઉપરની તૈજસ, પદ્ધ અને શુકલ એ ત્રણ વેશ્યાઓ હોય છે. (૧૦૨) નિગ્રંથમાં અને સૂમસં૫રાય ચારિત્રમાં તથા સ્નાતકમાં શૈલેશી પહેલાં ગુલલેશ્યા હેય. શેલેશીને પામેલ સ્નાતક અલેશ્ય જાણો. વૃત્તિકાર કહે છે કે–પુલાકને છેલી ત્રણ લેસ્યાઓ હોય, બકુશ અને પ્રતિસેવાકુશીલને બધીય લેશ્યાઓ હોય, પરિહાર વિશુદ્ધિ ચારિત્રવાળા કષાયકુશીલને છેલ્લી ત્રણ લેશ્યા હોય, સૂકમ સંપરાય ચારિત્રવાળાને, નિગ્રંથને અને સ્નાતકને કેવળ શુક્લ લેણ્યા જ હોય, અને શેલેશીને પામેલા સ્નાતક भासेश्य खाय. (१०3)
नन्वत्र कषायकुशीले षड्लेश्याऽभिधानं कथं युक्तम् ! संयतेषु लेश्यात्रयस्यैवाभिधानात् , आद्यानां तिसणां लेश्यानां चतुर्वेव गुणस्थानेषु परिसमाप्तेः, यदुक्तम्
"तिसु दुसु सुकाइ गुणा चउ सग तेरि"त्ति तत आह
एएसु छलेसाणं, भावपरावत्तिओ उ अभिहाणं ।
पुवपडिवन्नओ जं, अण्णयरीए उ लेसाए ॥ १०४ ॥ 'एएसुत्ति । ' एतेषु' पुलाकादिषु निर्ग्रन्थेषु मध्ये यथास्थानं षण्णां लेश्यानामभिधानं तु 'भावपरावृत्तितः ' भावपरावृत्तिमपेक्ष्य, अवस्थिताः खलु तत्र प्रशस्तास्तिस्र एव लेश्याः, आद्यानां तु तास्वेव भावो भवतीत्येतावन्मात्रेणाभिप्रायेणेत्यर्थः । 'यत् ' यस्मात्पूर्वप्रतिपन्नश्चारित्री अन्यतरस्यामपि लेश्यायां भणितः, तथा चावश्यकम्-“ सम्मत्तसुअं सव्वासु लहह सुद्धासु तीसु अ चरित्तं । पुवपडिवन्नओ पुण, अन्नयरीए उ लेस्साए ॥१॥” त्ति । अत्र हि षट्स्वपि लेश्यासु सम्यक्त्वश्रुतप्रतिपत्तिर्द्रव्यलेश्यापेक्षयोक्ता, अवस्थितकृष्णादिद्रव्यलेश्यासु नारकादेरपि तेजोलेश्यादिद्रव्यसम्पर्कतः प्रतिभागादिमात्रभावेन तेजोलेल्या