________________
૨૨૦ ].
[स्वोपशवृत्ति-गुर्जरभाषाभावानुवादयुते... नन्वनपगतमोहानां संयमस्थानतारतम्याद वृद्धिर्युक्ता, निरन्तरोत्कृष्टसंयमस्थानधारासम्भवात् । निर्ग्रन्थस्नातकयोस्तु सा न संभवति संयमस्थानावैचित्र्यादित्यत आह
णिग्गंथण्हायगाणं, वुडी फलवुड्डिणिम्मिया णेया।
Tો કાતરનળિયા, હા ના સુઇ ૨૦ || ‘णिग्गंथ'त्ति । निग्रन्थस्नातकयोवृद्धिः फलवृद्धिनिर्मिता ज्ञेया, उत्तरोत्तरोत्कृष्टफलधारोपधानरूपमेव तयोः प्रवर्द्धमानत्वमित्यर्थः, न तु स्थानान्तरजनिता उत्कृष्टसजातीयस्थानप्रवाहरूपा, यतो द्वयोरप्येकमेव स्थान कालभेदेऽपि न स्थानभावेन वैचित्र्यभागिति । अथैकरूपत्वे तस्य फलोत्कर्षभेदोऽपि कथम् ? इति चेदुच्यते--प्रयत्नविशेषरूपसहकारिवैचित्र्यात् । अथवं सहकार्यपेक्षाकृतमपि वैचित्र्यं तस्य दुरपहूनवमिति चेत् , न, ईदृशस्य परप्रत्ययवैचित्र्यस्य स्वरूपवैचित्र्याप्रयोजकत्वादित्येतदधिकमध्यात्ममतपरीक्षावृत्तावुपपादितमस्माभिः ॥११०॥
પ્રશ્ન- મોહના ઉદયવાળા જીવમાં સંયમસ્થાનની તરતમતા હોવાથી તેઓના પરિણામની વૃદ્ધિ યુક્ત છે, કારણકે તેમાં નિરંતર ઉત્કૃષ્ટ સંયમસ્થાનોના વધતા પરિણામને સંભવ છે. પણ નિગ્રંથ-સ્નાતકેમાં મેહદયના અભાવે સંયમસ્થાનની વિચિત્રતા (=ારતમતા) ન હોવાથી પરિણામની વૃદ્ધિ કેમ ઘટે?
- ઉત્તર-નિર્ગથ અને સ્નાતકમાં પરિણામની વૃદ્ધિ તેણે કરેલી ફળવૃદ્ધિની અપેક્ષાએ માનવી. અર્થાત્ તેઓમાં વધતા ઉત્તરોત્તર ઉત્કૃષ્ટ ફળના (નિર્જરાના) પ્રવાહથી થયેલી ફળની વિશેષતા એ જ તેઓના પરિણામની વૃદ્ધિની સૂચક છે, નહિ કે બીજા બીજા સંયમસ્થાનોથી પ્રગટ કરેલી ઉત્કૃષ્ટ સંયમસ્થાનની વૃદ્ધિના પ્રવાહ રૂપ. કારણકે તે બન્નેને સંયમસ્થાન એક જ હોય છે, અને તે કાળભેદ થવા છતાં પોતાના સ્થાનભાવથી (સ્વ સ્વરૂપથી) વિચિત્રતાવાળું થતું જ બદલાતું જ) નથી, અર્થાત્ કાળભેદ થવા છતાં સ્થાનભેદ થતું નથી.
પ્રશ્ન-સંયમસ્થાન એક જ છતાં તેના ફલોસ્કર્ષમાં ભેદ કેમ ઘટે ? ઉત્તર-પ્રયત્ન વિશેષરૂપ સહકારી કારણના ભેદથી તેના ઉત્કર્ષમાં ભેદ થાય છે.
પ્રશ્ન-આ રીતે તો સહકારી કારણથી કરાયેલી પણ ફલવૃદ્ધિથી સંયમસ્થાનની વિચિત્રતાને (વૃદ્ધિને) અ૫લાપ નહિ કરી શકાય; અર્થાત્ સહકારની અપેક્ષાથી જે ફલેકને ભેદ માને છે, તો સંયમસ્થાનને ભેદ પણ માનવેજ જોઈએ. ઉત્તરપરનિમિત્તથી થતી વિચિત્રતા સ્વરૂપની વિચિત્રતામાં હેતુ નથી. અમે આ વિષયનું અધ્યાત્મમત પરીક્ષાની ટીકામાં સમર્થન કરેલું છે. [૧૧] उक्तं परिणामद्वारम् । अथ बन्धद्वारमाह
बंधो कम्मग्गहणं. तत्थ पुलायम्मि सत्त पयडीओ। - વરસાવિયું ગટ્ટ વિ, સંગ સંગ વંધી | શા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
