________________
શાશ્વત સરભ ભાગ-૨
૨૧૫ નડિયાદ એટલે વિદ્યાનગરી, સાક્ષરોની જન્મભૂમિ, એટલે શ્રી ઉપર લખાઈ આવેલા નિબંધોના પરીક્ષક તરીકે યુનિવર્સિટીએ નર્મદાશંકરભાઈમાં શરૂઆતથી જ ઊંચા પ્રકારની વિદ્વત્તા પ્રાપ્ત પસંદગી કરેલી, ગુજરાત સાહિત્ય પરિષદના ધર્મવિભાગના કરવાના વિચારો સ્કૂલા અને તેમાંય રાત્રીદિવસ સાક્ષરોનો જ અધ્યક્ષ તરીકે પણ નિમણૂક થયેલી હતી. સમાગમ એટલે પછી નાનપણથી જ સાહિત્યના અંકુરો ફૂટવા
બી. એ.માં પાસ થયા પછી શરૂઆતની નોકરીમાં લાગેલા.
વડોદરા કોલેજમાં સને ૧૯૮૫માં ફેલો તરીકે પ્રો. આનંદશંકર પ્રાથમિક કેળવણી પૂરી કરી અંગ્રેજી અભ્યાસ પણ ધ્રુવ સાથે જોડાયેલા, ત્યાં થોડી મુદત રહી સને ૧૮૯૬માં નડિયાદમાં જ શરૂ કર્યો અને ૧૯૮૯માં અમદાવાદની ગુજરાત ગ્રે. પ્રોબેશનર તરીકે રેવન્યખાતામાં નિમાયા અને સ્ટેટની કૉલેજમાં જોડાયા. ત્યાં સને ૧૮૯૩ સુધી રહી અને ૧૮૯૪માં હાયર-લોઅરની પરીક્ષાઓ માન સાથે પાસ કરી, જેથી વડોદરા કોલેજમાં દાખલ થયા અને ત્યાંથી બી. એ.માં સંસ્કૃત, સરકારે તેઓશ્રીને પંચમહાલ જિલ્લામાં પ્લેગ અને ફેમિન અંગ્રેજી લઈને સને ૧૮૯૪માં સેકન્ડ ક્લાસમાં બી.એ.ની પરીક્ષા ખાતામાં ખાસ કામગીરી ઉપર નીમ્યા, તે દરમ્યાન મરાઠી પાસ કરી. નાનપણથી જ સંસ્કૃત ઉપર સારો કાબૂ હતો, જેથી ભાષાની પરીક્ષા આપી પાસ થયેલા, જેથી સને ૧૯૦૧માં યુનિવર્સિટીમાં પણ બી.એ.ની પરીક્ષામાં સંસ્કૃતમાં પ્રથમ નંબર મામલતદાર જેવા જવાબદારીભર્યા હોદ્દા ઉપર નિમાયા અને આવવાથી ભાઉદાજી પ્રાઇઝ (રૂા. ૨૦૦) તથા સુજ્ઞ ગોકુલજી તે હોદાની રૂએ સને ૧૯૦૧થી સને ૧૯૧૦ સુધીમાં કાલોલ, ઝાલા વેદાંત પ્રાઇઝ બે વખત ૨૫૦૦ હરીફાઈના નિબંધમાં અને જલાલપોર, બોરસદ, પ્રાંતીજ, દસક્રોઈ તથા ઉત્તર વિભાગના ભાષાન્તરમાં મેળવેલાં હતાં. વડોદરાના વસવાટ દરમ્યાન શ્રી લગભગ સઘળા જિલ્લાઓમાં મામલતદાર તરીકે રાજાનૃસિંહાચાર્યજી મહારાજશ્રીને ગુરુ તરીકે માની વારંવાર પ્રજાની સુંદર સેવા કરેલી, ઉત્તમ કામથી સંતોષ પામી સરકારે તેઓશ્રીના સમાગમમાં રહેવા લાગ્યા, જેથી ધર્મ અને સને ૧૯૧૦માં ડે. કલેક્ટરના ઊંચા હોદ્દા ઉપર નીમ્યા અને તત્ત્વજ્ઞાનના તેઓ ઘણા ઊંડા અભ્યાસી બન્યા હતા. નડિયાદના થોડી મુદતમાં જ ફર્સ્ટગ્રેડ ડેપ્યુટી કલેક્ટરની અતિ જવાબદારી તેઓશ્રીના મામા સ્વ. કવિ બાલાશંકર ઉલ્લાસરામ પદવીએ પહોંચ્યા. સરકારી નોકરી દરમ્યાન જિલ્લાઓનાં (મસ્તકવિ)ના સહવાસથી સાક્ષરરત્ન શ્રી મણિલાલ નભુભાઈને લોકોપયોગી કામોમાં અગ્રભાગ લઈ જાહેર જનતાનો પ્રેમ મળવાનું થયેલું. જેથી સાહિત્ય પ્રતિ સ્વાભાવિક રીતે જ સંપાદન કરેલો. આ રીતે યશસ્વી સર્વિસ બજાવી મુદત પૂરી તેઓશ્રીને પ્રેમ ઉભવ્યો. આ પ્રમાણે સાહિત્યના છોડને અનુકૂળ થતાં સ્વેચ્છાથી સને ૧૯૨૮માં ડેપ્યુટી કલેક્ટરની જગ્યાએથી વારી સિંચન થતાં વૃક્ષ પ્રફુલ્લિત થઈ વિકસવા લાગ્યું. પરિણામે | ઊંચા પ્રકારનાં માનપાન સાથે રિટાયર થયા હતા. જો કે આ નિબંધો, લેખો, ભાષાન્તરો લખવાં માંડ્યાં અને ૧૦૦ ઉપરાંત
જાહેર સેવાની તીવ્ર ધગશ હોવાથી અમદાવાદ નિબંધો લેખો જુદાં જુદાં સામયિકો (પ્રાતઃકાળ, મહાકાળ,
મ્યુનિસિપાલિટીમાં રૂા. ૩૫૦ના માસિક પગારથી ફોરિન સદુપદેશ શ્રેણી વગેરે)માં છપાયેલા.
સર્વિસમાં જોડાયા અને ત્યારબાદ સરકાર અને પ્રજાની કેટલાક ઇંગ્લિશ ગ્રંથો અને સંસ્કૃત ગ્રંથોનાં ભાષાન્તર માગણીને માન આપી વાંદરા મ્યુનિસિપાલિટી અને મુંબઈની કરી છપાવ્યાં, વડોદરા રાજ્ય તરફથી “સુપ્રજનન શાસ્ત્ર’ એટલે મ્યુનિસિપાલિટીમાં પણ રહી યોગ્ય સુધારા કરી આપ્યા હતા, ઉત્તમ પ્રજા અને લગ્નનો નિબંધ શ્રી મહેતા સાહેબે લખી જેથી સરકારે ડે. મ્યુનિ. કમિશ્નરની જગાએ માસિક રૂા. આપેલો. રાજ્ય છપાવેલ. હિન્દુ તત્ત્વજ્ઞાનના ઇતિહાસનાં બે ૧૪00ના પગારે નીમ્યા અને છેવટમાં તે માનવંતા હોદ્દા મોટાં વોલ્યુમો તૈયાર કરતાં ગુ. વ. સોસાયટીએ સને ૧૯૨૪- ઉપરથી ફારેગ થયા, દરમિયાન સર, એમ વિશ્વેશારાયની ૨૫માં છપાવ્યાં હતાં. વળી ‘અખાનાં કાવ્યો' ટીકા સાથે તૈયાર
પસંદગીથી બોમ્બે મ્યુનિસિપાલિટીમાં કરકસર કરવાના કામે કરી આપતાં સોસાયટીએ પુસ્તકરૂપે છપાવ્યાં. આ પુસ્તકથી સ્પેશિયલ પસંદગી થયેલી અને ત્યાં ઝીણી નજરથી સારું કામ વેદાન્તના વિષય ઉપર મુમુક્ષુજનોને ઘણું જ જાણવાનું મળી
કરી બતાવતાં એકંદર મ્યુનિસિપાલિટીને વાર્ષિક રૂપિયા શક્યું. વળી સુજ્ઞ ગોકુલજી ઝાલા વેદાંત પ્રાઈઝના પરીક્ષક તરીકે સાડાપાંચ લાખનો કાયમ બચાવ કરી આપવાથી બોમ્બે ડે. યુનિવર્સિટી તરફથી તેઓશ્રીની નિમણૂક થયેલી. માસ્ટર ઑફ
| મ્યુનિ. કમિશનર તરીકે પસંદગી કરેલી અને ત્યાંથી જ રિટાયર કૉમર્સની ડિગ્રીને લગતી “લો. ફિન્સ ઇન ઇન્ડિયા” એ વિષય થયેલા.
For Private & Personal Use Only
Jain Education Interational
www.jainelibrary.org
