________________
શાશ્વત સૈરભ ભાગ-૨
૨૦૯
છંદ રત્નાવલી’ની પણ ટીકા લખી છે. દલપતરામભાઈના પુત્ર ન્હાનાલાલભાઈ પણ સમર્થ કવિ થયા. ઈ.સ. ૧૦૯૮માં કવિનો સ્વર્ગવાસ થયો.
ગણેશપુરી વીરવિનોદના કર્તા ગણેશપુરીનો જન્મ ચારણ જ્ઞાતિમાં રોહડિયા શાખામાં પાસિંહજીને ત્યાં જોધપુર રાજ્યના ચારણવાસ ગામે સં. ૧૮૮૩માં થયો હતો. તેનું મૂળ નામ ગુપ્તજી હતું. તે “વંશભાસ્કર'ના કર્તા સૂર્યમલ્લને મળવા ગયા ત્યારે સૂર્યમલ્લે કહ્યું. “હું અભણ ચારણને મળતો નથી!” તેથી આ ઘટનાથી તેમના જીવનનો નવો અધ્યાય શરૂ થયો. તે સાધુ થયા. નામ બદલી ગણેશપુરી રાખ્યું અને કાશી ગયા. ત્યાં દશ વરસ રહ્યા પછી મેવાડના ગુણગ્રાહક મહારાણા સજ્જનસિંહના આગ્રહથી મેવાડને કાયમી નિવાસસ્થાન બનાવ્યું. પછી તેણે વીરવિનોદ' ગ્રંથ રચ્યો, ઉપરાંત છૂટક કવિતા પણ રચી. મહાભારતના કર્ણપર્વનો “વીરવિનોદ' પદ્યાનુવાદ છે. ગણેશપુરીનું અવસાન ક્યારે થયું તે જાણી શકાતું નથી.
ગીગા ભગત નિરક્ષર છતાં સાક્ષર ગીગા બારોટનો જન્મ ભાવનગર જિલ્લાના મહુવા તાલુકાના ડોળિયા ગામે આહિરના બારોટ હમીરભાઈને ત્યાં વિ.સં. ૧૮૮૯ કે ૧૮૯૬ આસપાસ થયો હતો કારણ કે કવિએ ૧૯૫૬માં ભયંકર દુષ્કાળ પડ્યો તેનાં ગીતો લખ્યાં છે. તેમનાં માતાનું નામ રાણબાઈ અને પત્નીનું નામ જીવુબાઈ હતું.
કવિ કાગ તેમને મહાકવિ ગણતા અને ગીગા બારોટના ગીતો તેઓ ભાવથી ગાતા. ગામડિયા અને અભણ હોવા છતાં તેમનાં ગીતોની ઝડઝમક, પદલાલિત્ય અને શબ્દરચના અદ્ભુત છે. સાંભળવા પ્રમાણે તેમણે 300 ગીતો લખ્યાં છે, પણ મને ૧૫ મળ્યાં છે. સપાખરાં ગીતો લખવામાં ગીગા ભગતની કોઈ બરાબરી કરી શકે નહીં. ભાષામાં હિંગળની છાંટ છે, કાગ બાપુને અને તેમને નજીકના સંબંધો હતા તેમના ભત્રીજા કુંભણનિવાસી જેઠસુરદેવ સાથે તેને મૈત્રી હતી.
એકવાર મુંબઈમાં કવિ કાગનો ડાયરો હતો. સયાખરાં ગીત લખવામાં ગીગા ભગતની કોઈ બરાબરી ન કરી શકે તેમ સયાખરાં ગીત બોલવામાં કાગની બરોબરી કોઈ કરી શકે નહીં.
આ ડાયરામાં કવિ કાગ ગીગા ભગતનું ગીત બોલ્યા
ત્યારે કવિવર રવીન્દ્રનાથ ટાગોર ઊભા થઈને નાચ્યા હતા! અને કાગને પૂછ્યું “આ રચના કોની?”
કાગબાપુએ કહ્યું “એક ગામડાના અભણ કવિની”!
આ કવિ વિષે પણ ઘણું લખી શકાય. કવિના સ્વર્ગારોહણનો સંવત મળતો નથી.
મુરારિદાનજી ડિંગળ કોશના કર્તા કવિરાજ મુરારિદાન પ્રસિદ્ધ કવિ સૂર્યમલ્લના દત્તક પુત્ર હતા. તેઓનો જન્મ ચારણ જાતિમાં વિ. સં. ૧૮૯૫માં થયો હતો. તેઓ પણ પોતાના પિતા સૂર્યમલ્લની જેમ ખટ ભાષામાં પ્રવીણ હતા અને પ્રતિભાસંપન્ન કવિ હતા.
‘વંશભાસ્કર' લખતી વખતે સૂર્યમલ્લ રાવ રાજા રામસિંહનાં ગુણદોષનું વિવરણ શરૂ કર્યું ત્યારે રાવ રાજા તેમાં સહમત થયા નહીં, જેથી સૂર્યમલને ગ્રંથ અધૂરો છોડવો પડ્યો અને મુરારિદાને તે ગ્રંથ પૂરો કર્યો. આ સિવાય “ડિંગલકોશ' અને વંશ સમુચ્ચાય કવિ પિંગલ, પિંગલ બન્નેમાં રચના કરી શકતા વિ.સં. ૧૯૬૪માં કવિનું અવસાન થયું.
ગંગાસતી આમ તો ઘણા સાહિત્યકાર-કવિઓના સાચા અને પૂરા પરિચય મળતા નથી. લોકોમાં કંઠોપકંઠ કહેવાતી વાતો ઉપરથી ઘણા લેખકો લખે. વળી બીજા લેખકને જુદી વાત મળે આમ ઘણા કવિ-લેખકોનાં જીવન વિષે વિસંગતા સર્જાય છે. ગંગાસતી વિષે ઘણા લેખકોએ પુસ્તકો અને લેખો પ્રગટ કર્યા છે. તેમાં ઝવેરચંદ મેઘાણી, સુનંદાબહેન વહોરા, જોરાવરસિંહ જાદવ, કેશવલાલ સાયલાકર, દેવેન્દ્રકુમાર પંડિત, અનસૂયાબહેન ગોરેયા, સ્વામી શ્રદ્ધાનંદજી મહારાજ અને નીપાબહેન દવે પણ દરેકના લખાણમાં કાંઈક ભિન્નતા જોવા મળે છે.
પણ ગંગાસતીના જીવન વિષે શ્રી મજબૂતસિંહ જાડેજા સાહેબે ઘણી શોધ કરી ૨૮૨ વ્યક્તિઓની મુલાકાત લીધી. તેનો સારાંશ એવો છે.
સેજકજી ગોહિલના વંશમાં જન્મેલા નાનાજી ગોહિલને ત્રણ પુત્રો તેમાં મોટા હમીરજી ગોહેલ ચભાડિયા ગામે રહ્યા અને નાનાજી અને મોડજીએ સમઢિયાળામાં ગામ વસાવ્યું.
મોડજી ગોહિલના પૌત્ર કલભા અથવા કલાજી મેરાજી. આ કલભાનો જન્મ વિ.સં. ૧૮૭૬માં થયો કલભાનાં લગ્ન વિ.સં. ૧૮૯૭માં મૂળી ગામના ભાઈજીભા પથાજીભા
dain Education Intermational
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
