________________
૬૯૨
ધન્ય ધરા
નાસિકની ભોંસલે મિલિટ્રી સ્કૂલમાં સતત ૨૦ વર્ષ સુધી સમાજકલ્યાણ કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવ્યાં. સમાજકલ્યાણ સંઘની મહિલાઓની શિબિરમાં કેમ્પકમાન્ડર તરીકે સેવાઓ આપી. ૧૯૬૦માં સ્થાપના થઈ અને આવાં 100 જેટલાં કેન્દ્રો શરૂ ૧૯૫૩માં “શક્તિદળ'ની સ્થાપના કરી, જે ૧૯૬૯માં ‘ઋતુંભરા થયાં. વિશ્વવિદ્યાપીઠમાં ફેરવાયું. તેમણે ત્યારથી ડાંગ પ્રદેશને પોતાનું
સૌરાષ્ટ્રમાં વિધવા, ત્યક્તા અને નિરાશ્રિત બહેનો માટે કાર્યક્ષેત્ર બનાવ્યું અને વનવાસીઓ વચ્ચે રહીને તેમના સર્વાગી
દરેક જિલ્લામાં સ્ત્રીવિકાસગૃહ સ્થાપવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું ઉત્કર્ષ માટે જીવન અર્પણ કર્યું. ઋતંભરા ગ્રામીણ વિકાસ ટ્રસ્ટ
તે મુજબ ૧૯૫૭માં જામનગરમાં કસ્તૂરબા સ્ત્રીવિકાસગૃહની અને ઋતંભરા વિશ્વવિદ્યાપીઠ દ્વારા ડાંગ જિલ્લાને સમગ્ર રાષ્ટ્રના
સ્થાપના કરી અને તેની સંપૂર્ણ જવાબદારી મંજુલાબહેને નકશામાં ગૌરવનું સ્થાન અપાવ્યું. પછાતો તથા મહિલાઓના
સંભાળી. આજે તો તેની અનેક શાખાઓ વિકસી છે. બાળકો સર્વાગી વિકાસ માટે તેમણે કરેલ પરિશ્રમ અને પુરુષાર્થ માટે
અને બહેનોને આશ્રય, રક્ષણ અને શિક્ષણ મળે, તેમને થતા તેમને અનેક પુરસ્કાર–એવોર્ડ મળ્યા છે જેમકે આદિવાસી સેવા
અન્યાય દૂર થાય અને પુનઃસ્થાપન થાય તે માટે આ સંસ્થા માટે અમૃત પુરસ્કાર, સંસ્કાર કેન્દ્ર વડોદરાનો પુરસ્કાર,
પ્રયત્નશીલ રહી છે. મુંબઈનો અભિવાદન ટ્રસ્ટનો પુરસ્કાર, પત્રકાર ફાઉન્ડેશન
- મંજુલાબહેનની અનેકવિધ સામાજિક સેવાઓને સમ્માનો મુંબઈનો પુરસ્કાર ઉપરાંત ભારત સરકાર દ્વારા “પદ્મભૂષણ'નો
તથા પારિતોષિકો દ્વારા બિરદાવવામાં આવી છે. બાળકલ્યાણના એવોર્ડ મળેલ છે.
ક્ષેત્રે ઉત્તમ કાર્ય બદલ પ્રથમ પારિતોષિક સંસ્થાને તેમજ મંજુલાબહેન દવે
મંજુલાબહેનને મળ્યા છે. તેઓ અનેક પ્રવૃત્તિઓ અને સંસ્થાઓ (૧૯૧૫-૨૦૦૨)
સાથે સંકળાયેલાં હતાં, જેમકે સમાજકલ્યાણ સંઘનાં માનદ્ મંત્રી,
જેલમુક્ત કેદીઓની સહાય સમિતિનાં સભ્ય, ગુજરાત રાજ્ય સૌરાષ્ટ્રની સમાજસેવી સ્ત્રીઓની આગલી હરોળમાં
સમાજકલ્યાણ બોર્ડના સભ્ય અને પ્રમુખ, બાળ અદાલતનાં જેમનો સમાવેશ થાય છે તે મંજુલાબહેનનો જન્મ ૧૯૧૫માં
માનદ્ મેજિસ્ટ્રેટ, સૌરાષ્ટ્ર સંગીત નાટક અકાદમીની કારોબારીનાં થયો હતો. પિતાનું તેમજ સાસરાનું કુટુંબ સુધારક વિચાર ધરાવતું
સભ્ય તેઓ રહી ચૂક્યાં હતાં. આ ઉપરાંત જામનગર વિદ્યોત્તેજક હોવાથી શિક્ષણને-અભ્યાસને પ્રોત્સાહન મળ્યું. ૧૯૩૪માં તેમનાં
મંડળ, આયુર્વેદ સોસાયટીના વ્યવસ્થાપકમંડળ, ગુજરાત લગ્ન શ્રી જયંતીભાઈ દવે સાથે થયાં. તેમનાં સાસુએ તેમને બી.
યુનિવર્સિટી તથા સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના સેનેટ સભ્ય, એ. સુધી અભ્યાસ કરવામાં સાથ આપ્યો.
જામનગરની ભારતીય વિદ્યાભવન સંચાલિત મહિલા કોલેજ તથા - તેમના સુરેન્દ્રનગરના નિવાસ દરમ્યાન જ તેમની જાહેર
અલિયાબાડા ગંગાજળા વિદ્યાપીઠ સાથે સંકળાયેલાં રહ્યાં હતાં. પ્રવૃત્તિનો આરંભ થયો. અહીં નવું મહિલામંડળ શરૂ થયું. તેનાં
તેમની આજીવન સેવાઓ બદલ ૧૯૯૨માં શ્રીમતી તેઓ મંત્રી બન્યાં ત્યારે તેમની ઉંમર માત્ર ૨૦ વર્ષની હતી. આ
ચંપાબહેન ગોંધિયા એવોર્ડ તેમને આપવામાં આવ્યો હતો. પછી મીઠાપુર જવાનું થયું તો ત્યાં પણ મહિલામંડળ અને બાલમંદિરની પ્રવૃત્તિઓ કરી. આ પછી તેઓ જામનગર આવ્યાં,
૧૪-૧૧-૨૦૦૨ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. જે તેમની પ્રવૃત્તિઓનું મુખ્ય કેન્દ્ર બન્યું. અહીં તેમણે બાલમંદિર,
કાશીબહેન મહેતા કુમાર મંદિર અને સર્વોદય મહિલા મંડળની સ્થાપના કરી.
(૧૯૧૯ - સર્વોદય મહિલામંડળે જામનગરમાં પાકિસ્તાનથી આવેલ
ગાંધીવિચારના પ્રભાવમાં મુનિશ્રી સંતબાલજીના નિરાશ્રિતોના પુનર્વસવાટનો પ્રશ્ન હલ કરવામાં મહત્ત્વની
લોકાભિમુખ ધર્મનો પ્રભાવ ભળવાથી જે સેવાકાર્ય નીખરી ઊઠ્યું કામગીરી કરી.
તેનું દૃષ્ટાંત “કાશીબા' એટલે કે કાશીબહેન મહેતા છે. ધર્મપ્રેમી - ૧૯૫૫માં ભારત સરકારના સમાજકલ્યાણ બોર્ડ,
અને સેવાભાવી માતાપિતાનાં પુત્રી કાશીબહેનનો જન્મ ૧૮-૧સૌરાષ્ટ્રમાં સ્ત્રીઓ અને બાળકોની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરી. ૧૯૧૯ના રોજ થયો. પિતાની સેવાવૃત્તિને સાને ગુરુજી, ગાંધીજી તેમાં જામનગર જિલ્લાની પ્રવૃત્તિઓની જવાબદારી
અને સંતબાલજીનાં સમાગમથી પુટ મળતો ગયો અને તે મંજુલાબહેનને સોપાઈ. તેના અનુસંધાનમાં ગ્રામવિસ્તારોમાં
સંસ્કારવારસો પુત્રીએ પણ ઝીલ્યો. આ પિતા-પુત્રીની અલગારી
dain Education Intermational
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
