Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1221

૨૨૫
સૂર પું. [સં. સુર્ય, સુરજ, ભાણ, આદિત્ય
જસ્વી ગળો, સુરજ, આદિત્ય, ભાણ. (સંજ્ઞા.). સૂર પું. [. ટપ્રા. [૨] સ્વર, અવાજ. (૨) ધાટે. સૂર્ય-કન્યા સ્ત્રી. સિં.] યમુના નદી, જમના, (૨) તપતી [૦ આપ (રૂ.પ્ર.) ગાયકને એના સ્વરમાં સાદ પુરાવા. (પૌરાણિક રીતે સૂર્યની એક પુત્રી) ૦ શાહ (રૂ.પ્ર.) ગળામાંથી સ્વર બહાર મૂક. ૦પુરાવ, સૂર્યકમલ(-ળ) ન. [સ.] કાશમીરી એક ફુલ-છોડ
પર (રૂ.પ્ર) હા હા ભણવી, ટેકે આપ ] સૂર્યકાંત (-કાત) ૫. [સં] એક કાલ્પનિક મણિ. (૨) સૂરજ પં. [સં. સૂર્ય, અર્વા. તદ્દભવ જ “સૂર્ય” [.. એક પ્રકારને ગૌણ હીરો
છે નાતના સમયે હવા, સૂર્ય-કાંતિ (-કાતિ) સ્ત્રી. [સં.] સૂર્યનું તેજ, સૂર્યની પ્રભા આબાદી હેવી. ૦ ૫રે આવ (રૂ.પ્ર.) ઠીક ઠીક સૂર્યગ્રહણ ન. [સં.] અમાસને દિવસે પૃથ્વી ચંદ્ર અને ટાણું થઈ જવું. તપતો હે (રૂ.પ્ર) ચડતીનો સમય સૂર્ય એક લીટીમાં આવી જતાં થતો સૂર્ય ગ્રાસ હેવો. પશ્ચિમમાં ઢગ (રૂ.પ્ર.) અશકય વસ્તુ અને સૂર્ય દર્શન ન. [સ.] સૂર્ય દેખાવે એ નાવવી. ૦ મધ્યાહન હરે (રૂ.પ્ર.) પૂરી જાહેરજલાલી હેવી, સૂર્યનમસ્કાર છું. [સ.] સૂર્યને કરવામાં આવતું વંદન. (૨) ૦ માથે આવ (રૂ.પ્ર.) બપોર થવા. (૨) પૂર્ણ આબાદી દડના પ્રકારની એ નામની એક ખાસ કસરત, (વ્યાયામ.) હોવી. ૦ સામી પળ ના-નાંખવી (સામી-) (રૂ.પ્ર) સૂર્ય-નાડી પી. સિં.] જમણા નાક સાથે સંબંધ ધરાવતું તેજસ્વી માણસની નિંદા કરવી સેનાનો સૂરજ ઉગ એક મહત્વનું જ્ઞાન-તંત, પિંગળા નાડી (ઉ.પ્ર.) ધણી સારી સ્થિતિ થવી].
સૂર્યનારાયણ કું. [સ.] જાઓ “સૂર્ય.' (૨) આસ્તિક સૂરજ-છઠ (-શ્ય) સ્ત્રી. [+જુએ “છઠ.'] જુએ “સૂર્ય-વઠી.' દષ્ટિએ સૂર્યમાં રહેલું પરમાત્મ-તત્ત્વ. (સંજ્ઞા) સૂરજ-ફલ ન. [+જુઓ “ફલ.”] સૂરજમુખીનું ફૂલ સૂર્ય-પરિવેષ છું. [સં.] આકાશમાં વાદળ થતાં સૂર્યની સૂરજ-સ્ખી વિ, સ્ત્રી. “સૂરજ-મુખ+ ગુ. “ઈમાં સ્ત્રી- આસપાસ કેટલીક વાર દેખાતું કંડાળું પ્રત્યય.1 જ “સૂર્યમુખી.' તેિજસ્વી મઢાવાળું સૂર્યપંચાયતન (-૧૦-ચાયતન) ન. સં.] ઈશાનમાં મહાદેવ સૂરજમુખું વિ. [+ સં. મુa + ગુ. “” ત.પ્ર.] સૂર્યના જેવા - અગ્નિમાં ગણપતિ-નૈઋત્યમાં વિષ્ણુ-વાયવ્યમાં પાર્વતી સૂરણ ન. [સંj.] શામાં કામ આવતે એક પ્રકારના - વચ્ચે સૂર્ય એવું પાંચ દેવનું સંયુક્ત મંડળ મેટો કંઠ (બટાકાની જેમ ફરાળમાં પણ વપરાત) સૂર્ય-પુત્ર પું. [સં.] યમરાજ. (૨) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે સૂરત સી. [અર.] ચહેરે, સુબી, મુખાકૃતિ, સિકલ. [૦ કુંતીમાં સૂર્યથી કુંવારી દશામાં થયેલો કર્ણદાનેશ્વરી, સૂત-પુત્ર દેખાડવી (રૂમ) હાજર થવું. ૦ બદલવી (૨,પ્ર.) ફેરવી સૂર્ય-પુરન. [સં.] “સુ-સૂ)૨ત' નગરનું સંસ્કૃત કરેલું નામ. બાંધવું. બનાવની (રૂ.પ્ર) ઘાટ ઘડ. (૨) વેશ ધારણ (સંજ્ઞા.) કરવા. ૦ હરામ (રૂ.પ્ર.) દિલનું લુચ્ચું. તે હાલ (ર.અ.) સૂર્ય-પૂજક વિ. સં.] સૂર્યની પૂજા-અર્ચના કરનારું સાચી હકીકત, (૨) લિખિત એકરાર]
સૂર્યપૂજન ન. સિં] સૂર્ય-મૂર્તિની ષડશેપચાર પૂજા-અર્ચના સૂરત જ એ “સુરત.'
સૂર્ય-પૂજા સ્ત્રી. [સં.] મધ્ય-યુગમાં સૂર્યને મુખ્ય દેવ તરીકે સૂરત(તે) (૩) જાઓ “સુરત.”
ગણી એની સૂર્ય-મંદિરમાં કરવામાં આવતી અર્ચના - સૂરતી એ “સુરતી.”
આરાધના વગેરે સૂરત(તે) (૩) જ એ “સુરતણું,'
સૂર્ય-બિંબ (બિમ્બ) ન. (સં.) સૂર્યના ગોળાને આગલે સૂર-દાસ પુ.સ.) પુષ્ટિમાર્ગીય અષ્ટ-છાપ વ્રજભાષી કવિઓ- ભાગ, સૂર્યનો સંદે, સૂર્યની તકતી માંનો એક અગ્રણી ભક્ત કવિ. (૨) (એ અંધ હતો તેથી) સૂર્યમંડળ) (-મલ -ળ) ન. સં.સુર્યનું બિંબ. (૨) (લા.) (હર કઈ) આંધળો માણસ
સૂર્ય અને એનામાંથી છૂટા પડેલા એની આસપાસ ફરતા સૂર-પેટી સી. જિઓ “સૂર + પેટી.] નાનું ધમણિયું વાજું ગ્રહોને સમૂહ સૂર-મતલ(-) (-મણ્ડલ ળ) ન. [+ સં.] એક ખાસ પ્ર- સૂર્યમંદિર (મદિર) ન. [સં. જેમાં સૂર્યની પ્રતિમા હોય કારનું તંતુવાઘ. (સંગીત.).
તે દેવાલય
[રસ્તો સૂરા સી. [અર.] કુરાને શરીફનું તે તે પેટાપ્રકરણ સૂર્ય-માર્ગ કું. [સં.] આકાશમાં સૂર્ય ફરતો લાગે છે તે સૂરાવવિ-લી, ળિ, -ળી) અ. જિઓ “સૂર’ + સં. સૂર્યમુખી પી. સિં] સૂર્ય ઉગે તેમ તેમ લ ખીલી બરમાવષ્ટિ,-હી.] જુએ “સ્વરાલિ.'
બર એની સામે રહેતું આવે તેવાં ફૂલોનો એક છોડ, સૂરિ છું. [સં.] વિદ્વાન. (૨) જેન આચાર્ય. (જેન)
સૂરજમુખી સુરિયું ન. એ નામનું એક ઘાસ
[(વહાણ.) સૂર્ય-યંત્ર (ક્યત્વ) ન. [સં.] સૂર્યની પૂજા-વિધિમાં રાખવામાં સરિયા ઉં. અગ્નિ ખૂણાનો પવન (તાકાની ગણાય છે.) આતું એક તાંત્રિક યંત્ર. (૨) સુર્ય જોવા માટેનું એક સૂરી . સં. સુરેન, ૫.વિ, એ.૧] એ “સૂરિ. યાંત્રિક સાધન | [આધિદૈવિક દુનિયા સૂરીશ્વર ૬ [સ. સૂરિ કે સૂરિન + a] મેટા જૈન સૂર્યલોક પું. [.] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે સૂર્યની આચાર્ય. (જૈન)
[નો ક્ષાર સૂર્યવંશ (-વંશ) . સિં] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે સુર-ખાર છું. [કા. શહ' + જ એ “ખાર.”] એક પ્રકાર- વિવસ્વાન - સૂર્યને એના પુત્ર વૈવસ્વત મનુથી ચાલેલો સૂર્ય . [સં.] આપણું ગ્રહ-મંડળનો નિયામક મુખ્ય તે- રાજ-વંટા. (સંજ્ઞા) ભારત-વર્ષમાં ઊજળી ચામડીની પ્રાચીન