Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1269

હાથ-ઉછીનું
૨૩૦૪
હાથ-પગ
આપવું. ૦માં રહેવું (રેડવું), ૦માં હોવું (રૂ.પ્ર.) અધીન હાથ-કસબ ૫. [+જ “કસબ.] હાથની કારીગરી હોવું. મુચરકે (રૂ.પ્ર.) જામિનગીરીની સહી આપવી હાથ-કંતાઈ સ્ત્રી. [+જ “કંતાઈ'), મણ ન. [+જુઓ એ. ૦મૂક (રૂ.પ્ર.) આશીર્વાદ . ૦ મૂછે દેવે “કંતામણ ] હાથથી કાંતવું એ (રૂ.પ્ર.) ગર્વ કરવો. ૦માં ભણી વળ(-:) (રૂ.પ્ર.) સ્વાર્થ હાથ-કાગળ . [+જઓ ‘કાગળ.'] યંત્રની મદદ વિના સાધવા તરફ નજર થવી. ૦રસ ઉતાર (રૂ.પ્ર.) મનને ઘરગથુ સાધનોથી બનાવેલો કાગળ સતિષ થાય તેટલો સામાને માર મારો ૦ રાખો હાથ-કામ ન [+જુઓ કામ'] હાથથી કરેલું કાર્ય (રૂ.પ્ર.) ઉપકાર કરવો. ૦રાતા કરવા (રૂ.પ્ર.) ખૂન હાથ-કારીગરી સી. [+જુઓ “કારીગરી ] જુઓ “હાથકરવું. ૦ ૦ગા (રૂ.પ્ર.) કોઈ વસ્તુને અન્યને પટ કસબ.' આપ. (૨) મદદ કરવી. (૩) માર મારવો. લંબાવો હાથ-કાંતણ ન. [+જુઓ “કાંતણ.”] જ “હાથ-કંતાઈ.” -લખાવ) (રૂ.પ્ર.) મદદ આપવી. લાકડી (રૂ.પ્ર.) હાથ-ખરચ પું, ન, ચી . જિઓ “ખરચ,. - ચી.”] સહાયક. ૦ લાગવું (હાય-) (રૂ.પ્ર.) મળી આવવું, પરચૂરણ ખર્ચે કરવાની રકમ જડવું. ૧ લાંબા કર (રૂ.પ્ર.) ભીખ માગવી. (૨) દાન હાથગ(-ઘરણું ન. [+ સં. ઘણાવા-> પ્રા. ઘાસ-] લગ્નાદિ આપવું. ૦ વળ (૩ પ્ર.) હાથ ટેવા. ૦વાટકે (રૂ.પ્ર.) પ્રસંગે અપાતી વધાવાની રકમ, ચાંલ્લો [લારી ઉપયોગી છોકરું કે નેકર. o વાવરવા (રૂ.પ્ર.) માર હાથ-ગાહી સી. [+ાએ “ગાડી.”] હાથેથી ચલાવાય તેવી મારો. ૦ વાળવા (રૂ.પ્ર.) કટવું. ૦૨તમાં (-વૈતમાં) હાથ-ઘરણું જુએ હાથ-ગરણું.' (રૂ.પ્ર.) નજીક, પાસે. (૨) સુલભ સમેટ (રૂ.પ્ર.) હાથ-ઘસ (-સ્ય) સ્ત્રી, સામણ ન. [+ જુઓ “ઘસવું,'. લાભ કરે. ૦ સારા ન લેવા (રૂ.પ્ર.) સ્ત્રીએ રજસ્વલા “બસામણ.'] હાથેથી ઘસવાની ક્રિયા. (૨) (લા.) ફાયદા હોવું. ૦ સાંકમાં હોવો (સાંકડ-) (રૂ.પ્ર.) આર્થિક વિનાની મહેનત
કૌશલ.” સંકોચ હોવો. સાંપ (સોંપવો) (રૂ.પ્ર.) બીજાની હાથચાલાકી સ્ત્રી. [+ જ એ “ચાલાકી.'] જુઓ “હસ્તસંભાળ નીચે મુકવું. ૦ હલકે કર (રૂ.પ્ર.) સામાને હાથ ચાળ પં. [+જ એ “ચાળા.'] હાથથી કરવામાં આવતી માર મારવા. ૦ હલકે હો (રૂ.પ્ર.) કામમાં ઝડપ છેડ
કરેલ (ચેખા દાળ વગેરે) હેવી. ૦ હલાવ (રૂ.પ્ર.) મહેનત કરવી. ૦ હળ હાથ-છ વિ. [+ જ “કડવું.'] હાથેથી છડીને તૈયાર કરવા (ઉ.પ્ર.) પૈસા ખર્ચવા. (૨) માર મારવો. ૦ હાંકલાં હાથ-છપાઈ સી. [+જ એ “પાઈ.'] હાથની છાપણી છે .હાલાં લેવ(રા)વવાં (હાય-) (રૂ.પ્ર.) ખુબ (ખત્રી વગેરેની)
[ઉડાઉ, (૨) ઉદાર હેરાન કરવું. હાંલાં (કે હાં હાં હોવાં (હાય-) હાથ-૯ વિ. [+જુઓ “ઢે.'] છટ હાથ ખર્ચ કરનારું, (ર.અ.) જાતે રસોઈ કરવી પડે એવી સ્થિતિ હોવી. ૦ હાથ-જે (-૩૫) પી. [+ જ જોડવું.'] કોઈ પણ હિંદુ હેઠા પડવા (રૂ.પ્ર) નિષ્ફળ જવું, ૦ હે (રૂ.પ્ર.) માંગલિક કામ કરતી વેળા પૂજા કરતાં વિધિ પ્રસંગે બે સામેલ હોવું. થે ઉપાડી લેવું (રૂ.પ્ર) ઈચ્છાથી કામ હાથ જોડાવી કરાતો વિધિ સ્વીકારવું. થે કરીને (રૂ.પ્ર.) સાથી. -થે ચૂડી હાથયેિ , હાથ છું. [+ગુ. 'હું' + “યું' વાર્થે ત...] પહેરવી (-પેરવી) (રૂ.પ્ર.) બાયલા હોવું. -થે પગે જ “હાથ(૧)(પદ્યમાં). નીકળવું (રૂ.પ્ર.) સમૃદ્ધિ તજી એકલા નીકળી પડવું. હાથણ (-શ્ય) , [સં. હસ્તિની>પ્રા. થિ), નશી -થે પગે લાગવું (રૂ.પ્ર.) આજીજી કરવી. -થે પગે સી. [. હસ્તિના> પ્રા. નિય] હાથીની માદા હળવું (રૂ.પ્ર.) શણગાર વિનાનું. -થ મંદી મૂકવા (મંદી-) હાથ તાળી આપી. [+જ એ “તાળી.'] પિતાની અને પાર (રૂ.પ્ર.) નિક્રિય થવું. થે હાથ મેળવવા (ઉ.પ્ર.) સેદ કની બે હથેળી સામસામી ભટકાવવી એ. [૦ આપવી, કરો. થો-હાથ કરવું (હાથ) (રૂ.પ્ર.) નતે કરવા ૦ દેવી (રૂ.પ્ર.) ચાલાકી કરી છેતરી જવું. (૨) નિમકમંડી પડવું. આડે હાથે જમવું (રૂ.પ્ર.) ખબ જમવું. હરામ નીવડવું. (૩) દગો દેવા અડે હાથે આપવું (કે દેવું) (રૂ.પ્ર.) ખબ આપવું. કે- હાથ-તેર (-ડથ) , [+જુઓ તોડવું.'' (લા.) હાથથી ડે હાથ દે (કેડયે(રૂ.પ્ર.) થાકી જવું. ચારે હાથ સખત મહેનત કરવી એ હવા (રૂ.પ્ર.) સંપૂર્ણ કૃપા હોવી. માથે હાથ દેવે હાથ-(-)ણું ન. [+ એ “જોવું' + ગુ. “અણું' ક. પ્ર.] (રૂ.પ્ર.) હતાશ થવું. માથે હાથ ફેરવો, માથે હાથ (વારંવાર હાથ ધોવા પડતા હોઈ) (સા) અપચાના ઝાડા, મક (રૂ.પ્ર.) આશીર્વાદ આપ. માથે હાથ હે પાતળા કાચા મળના ઝાડા (રૂ.પ્ર.) એથિ હેવી, આશ્રય હો. હજાર હાથને હાથ-પગ !.. બ.વ. [+ જુઓ પગ.'J (લા.) મુખ્ય સાધન. ધણી (રૂ.પ્ર.) પરમેશ્વર]
(૨) આધાર.[૦ જેટીને બેસી રહેવું (બેસી રેવું) (રૂ.) હાથ-ઉછીનું વિ. [+જ “ઉછીનું.'] લખ્યા વિના ઉપ- કામ-ધંધા વિના બેઠા રહેવું. (૨) બેકાર હોવું, ૦ધાઈને લક ધીરેલું – પાછું તરતમાં આપી દેવાની શરતે
(રૂ.પ્ર.) ખરી ખંતથી. (૨) આગ્રહપૂર્વક. ૦ ફેલાવવા હાથકડી સ્કી. [+જ “કડી] હાથની બેડી
(રૂ.પ્ર.) કાર્યપ્રદેશ વિસ્તાર. (૨) વેપાર-ધંધો વિસ્તારો. હાથ-કરવત, -તી ચકી. [+ જ એ “કરવત,-તી.'' એક ગળી જવા, ૦ ભાંગી પડવા (રૂ.પ્ર) હિંમત હારી જવી. નરક હાથાવાળી નાની કરવત
(૨) નિઃસહાય થઈ જવું. ૦ વાળવા (રૂ.પ્ર.) મહેનત કરવી.