Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1277

હિલેા
(૨) આનંદ માણવા (૩) તરંગના ઉછાળા આવવા] હિલે જએ ‘હીલેા,’ હિલેાલ(-ળ) જુએ ‘હિલેાળા.’ હિલેાળવું જુએ ‘હિલેાળનું.' હિલેાળાનું ભાવે., કર્મણિ, ક્રિ. હિલેાળાવવું છે.,સ.ક્રિ. હિલેાળાવવું, હિલેાળાનું જએ ‘હિંફ્લાળવું’માં, હિસ્સા ક્ર.પ્ર. [૨વા.] માલ ઊંચકીને નીચે ફેંકતી વખતે કરાતા એક ઉદ્દગાર. [-બે હિÀા (રૂ.પ્ર.) નકામી ધમાધી કરી મૂકવી]
હિસાબ યું. [અર.] ગણતરી, લેખું. (૨) ગણિતના દાખલેા.
હિં(.^1)ડા
હિસ્ટીરિયા પું. [અં.] મૂર્છા આવી જવાના વાત-રોગ, વાઈ, ફેફરું
હિસ્સા(સ્પ્લે)દાર વિજ઼િએ ‘હિસ્સા + ક્।.પ્રત્યય.] ભાગીદાર. (૨) (લા.) સાથી, મિત્ર હિસ્સા(-સે)દારી સ્ત્રી. [+žા. પ્રત્યય] ભાગીદારી હિસ્સા પું. [અર. હિસRs] ભાગ, વાંટે, અંશ, કાળા હિંકાર (હિŽાર) પું, [સં.] ‘હિમ’ એવા અવાજ હિંગ સ્રી. [સં. દ્દિRsપુ. પું.,ન.] હિંગુ નામના વૃક્ષના એક પ્રકારના ગંદર (જે શાક દાળ વગેરે ખાઘ સામગ્રી વધારવાના કામમાં તેમજ અથાણાં અને બીજા પદાર્થાંમાં સ્વાદ માટે વપરાય છે.), વધારી. [॰ખાઉં, (૩.પ્ર.) વાણિયા વેપારી. (૨) નામર્દ્ર, હિજડા] હિંગડા પું. [+ ગુ. ‘હું’સ્વાર્થે ત.પ્ર.] હલકી જાતની હિંગ હિંગ-તાળું વિ. [+ જએ તાળવું + ગુ. ‘'' કૃ.પ્ર.] (લા.) સામાન્ય કે તુચ્છ બુદ્ધિનું
હિંગળાજ સ્ત્રી, સં ફ્યુજીયા > પ્રા. વિષ્ણુજીના] સિંધમાં કરાંચીથી સાથેક કિ,મી, ઉપરના એક પહાડ ઉપરની દુર્ગા દેવીનું એ નામનું એક સ્વરૂપ, (ભારતમાં અનેક સ્થળે પછી એ માતાજીનાં મંદિર છે.) (સંજ્ઞા.)
હિંગળા, કપું. [સં. દ્ગુિરુ, પું.,ન.] પારા અને ગંધકની એક મિશ્ર ધાતુના ખુલતા લાલ રંગના ભૂકા હિંગળાક્રિયું. વિ. [+ ગુ. યું' ત.પ્ર.] હિંગળાના રંગનું. (૨) ન. હિંગળા રાખવાની ડબ્બી હિંગાષ્ટક (હિંગાષ્ટક), ॰ ચૂર્ણ ન. [જુએ ‘હિંગ' + સેં, અષ્ટ, સંધિથી +સં.] જેમાં હિંગ મુખ્ય છે તેવા આ પદાર્થના અન્ન-પાચન માટેના એક ભૂકો. (વૈધક.) હિંગિયું વિ. [જુએ ‘હિંગ’+ ગુ. “યું’ ત,પ્ર] જેમાં હિંગનું પ્રમાણ વધુ હાય તેવું (શાક દાળ વગેરે) ‘હિસાબ-દાર..’હિંશુલ-ભસ્મ (હિગુલ-) સ્ત્રી. [સં.,ન] હિંગળાકની દવા માટે બનાવેલી ખાખ. (વૈદ્યક.)
O
(૩) નામું. (૪) (લા) બિસાત, ગણના, (૫) નિયમ, રીત, પ્રકાર. [॰ આપવા જવું (રૂ.પ્ર.) મરણ પામનું ૦ આપવા (રૂ.પ્ર.) જવાબ આપવેા, ખુલાસે આપવે. ૦ કરવા (રૂ.પ્ર.) દાખલા ગણવા. કરી લેવા (ફ્.પ્ર.) સમાધાન કરવું. ૦ ચૂકવવા (રૂ.પ્ર.) લેણું ચૂકતે કરવું. (૨) જવાબ આપવા. ૦ ચાખે.(-ઝ્મા) કરવા (૩.પ્ર.) લેણદેશનું નિરાકરણ કરવું. જેવા (રૂ.પ્ર.) આવક-જાવકની વિગતા તપાસી જવી. ૦ પા૪ કરવા (રૂ.પ્ર) લેણ-દેણ ચેાખ્ખી કરવી. ૦ એસવા (-બૅસવે) (રૂ.પ્ર.) ગણિતના મેળ મળવે, દાખલાના સાચા જવાબ આપવા, ૦ રહેવે (૨) (રૂ.પ્ર.) માન સચવાયું. ॰ રાખવા (રૂ.પ્ર.) નાણાંની આવકજાવકની ખરેખર નોંધ સાંચવવી, ૦ લઈ ના(-નાં)ખવા (૩.પ્ર.) ધમકાવવું, ઠપકા ધ્રુવે. (૨) ઝડતી કરવી. ૰ લેયા (રૂ.પ્ર.) સોંપેલું કામ ખરેખર કર્યું છે કે નહિ એ તપાસવું] હિસાબ-કિતાબ છું.,બ.વ. [+જુએ ‘કિતાબ.'] ગણિતવિદ્યા, (૨) નામાના ચેપના રાખવા અને એમાં નાખું ખરેાખર લખવું એ. (૩) એવા ચેાપડા હિસાબ-ચી વિ. [ + કુ. પ્રત્યય] જુએ હિસાબ-ન્યાસી પું. [+જુએ ‘ચેાકસી '] હિંસામ તપાસી જનાર નિષ્ણાત, ‘ઍડિટર' હિસાબ-જાંચ સ્ત્રી. [ +જુએ ‘જાંચ.’] લખેલા હિંસામેાની તપાસણી, ‘હિંટિંગ હિસાબ-દાર,હિસાબ-નવીસ વિ. [ + ફા. પ્રત્યયા], હિંસા અ-નીસ(A) વિ. [જુએ ‘હિસાબ-નવીર્સ'], હિસાબી વિ. [અર.] નામું લખનાર (મુનશી), એકાઉન્ટન્ટ' હિમાખી વિ. [ + ગુ. 'ત.પ્ર.] હિસાબને લગતું, નામાને લગતું, (૨) અંદાજ પ્રમાણે સમઝપૂર્વક ખર્ચ કરનાર, કરકસરિયું. (૩) (લા.) ગણતરી-ખાજ, હોશિયાર હિસાબી વર્ષે ન. [જુએ ‘હિસાબીર' + સં.] પહેલા દિવસથી ખરેખર વર્ષે તે તે વર્ષને હિસાબ પૂરા કરવામાં આવે તેનું તે તે વર્ષે, વહીવટી વર્ષે, ફાઇનસ ઇચર' હિસાબે ક્રિ.વિ. [જુએ ‘હિસાખ’+ ગુ. ‘એ’ત્રૌ.વિ.,પ્ર] હિસાબથી, ગણતરીએ. (૨) ધારણાથી, સમઝીને હિસાર, -ર૧ પું. [સં. ફ્રેષ>પ્રા. દેસા + સં.], -હિસાર પું. [+ગુ. ‘એ’સ્વાર્થે ત પ્ર.] ગાય ઘેાડાં વગેરેના મેઢાના અવાજ, હેષા, હષારવ હિસાવવું,૧૨ હિંસાવું૧૨ જુએ
હીસનું –ર’માં,
Jain Education International_2010_04
૨૩૧ર
હિંગારિયા યું., હિંગોરી શ્રી. એ નામનું એક કાંટાવાળું વૃક્ષ હિંગારું ન., શ॰ પું. હિંગેરીનું ફળ હિંગારા પું. એક જાતની મેદાની રમત હિંડોલ(-ળ) (હિšાલ,-ળ) પું. [ä, Èન્દ્રોછ > પ્રા, વિદ્દોરું, હિંડોરુ, પ્રા. તત્સમ] સંગીતના મુખ્ય ગણાતા મૂળ ” પૂર્ણ રાગેામાંના એ નામા એક રાગ, (સંગીત.) (સંજ્ઞા.) હિં(-હી)ડાળા-ખાટ (-ટય) શ્રી. જુિએ ‘હિં(-હી)ડાળે’ + ખાટ.'] હિંડોળાનું કાથી કે દોરીથી ભરેલું બેસવા માટેનું ચેાકડું. (૨) હિંડોળાનું બેસવાનું પાટિયું હિં(-હીં)ાળા પું. [સં. ટ્વિન્દ્વોહ્ન -> પ્રા. • હિંોસ્ટન-]
મથાળે દીવાલામાંના આડામાં કે ઊભા કરેલા એ ખંભા ઉપરના આડામાંનાં કડાંમાં ભરાવેલી ચાર દાંડીએ કે સળિયાએમાં ભરાવેલાં કડાંવાળી હિંડોળા-ખાટ કે ઝલાવાળી સંપૂર્ણ રચના, [એ ચા-ઢા)વવું (રૂ.પ્ર.) નિકાલ થવા ન વેા. ૦ ખાયા (૩.પ્ર.) વિલંબમાં પડવું. ૦ ચા(ઢા)૧વા (રૂ.પ્ર.) અધર લટકાવવું, વિલંખમાં નાખવું. ॰ના(-નાં)ખવા (રૂ.પ્ર.) હિંડોળા ચલાવવા]