________________
ગ
૨૩૨૭
Ec E E E E To ad co is on
क
બ્રાહ્મી
ગુજરાતી
ળ છું. [દિક અને ગુ.] ઋગ્વેદમાં ઉચ્ચારણની દૃષ્ટિએ માત્ર ગ શબ્દ અને એના ઉપરથી થયેલા શટ્ઠમાં
આ
સચવાયેલા આ વર્ણનું ઉચ્ચારણ જિહૂંવાલીય છે. ઋગ્વેદમાં ૐ અને હૅના લિખિત રીતે વ્ઝ અને કૢ સૂચવાયેલા છે તે તા તાલન્ય હિંવા મૂર્ધન્યતર ઉચ્ચારણ છે. દ્રવિડી ભાષાકુળમાં જિામલીય ઉચ્ચારણ સચવાયેલું છે અને એ હૈંને સ્થાને. સાદૃશ્યના નિયમે ક્વચિત્ સં. તટા > પ્રા. તહુમમાંથી ગુ.માં ‘ઢળાવ' જેવા વિકાસમાં. ઉચ્ચારણ મળે પણ છે, પરંતુ બાકી તા બે સ્વરાની વચ્ચે આવતા એકવડા રુ ઉપરથી ઊતરી આવતા ગુ. તાવામાં એ ‘∞ =ળ’ તરીકે જોવા મળે છે. શબ્દારંભે એ કદી કયાંય આવતા નથી. ભારત-આર્ય ભાષાકુલમાંથી મરાઠી ગુજરાતી મારવાડી-મેવાડી માળવી પંજાબી ભાષાએમાં એ સામાન્ય છે. ગુજરાતમાં જે ‘ળ' ની ઉચ્ચારી શકતાં તેઓ કાં તે ર' પ્રત્યેાજે છે, ચા સમગ્ર સમુદ્ર કિનારા ઉપર ‘લ' સાચવી રાખવાનું વલણ છે, નોંધપાત્ર તે એ છે કે મધ્યસારાષ્ટ્ર-ગોહિલવાડ—ઝાલા
Jain Education International_2010_04
ળ
વાડમાં તેમ નાગર જેવી કામમાં આ ‘ળ’ ઉચ્ચારણ શુદ્ધ જિહવામૂલીય ઉચ્ચરિત થાય છે,
તાલવ્ય હિંવા મૂર્ધન્યતર હૈં-હૈં ઋગ્વેદ જેટલાં જૂનાં ઉચ્ચારણ છે. પાલી-પ્રાકૃત-અપભ્રંશમાં શકય હતાં, જે તજન્ય પ્રાંતીય ભા.આ. ભાષા અને ખેલીઓમાં ઊતરી આન્યાં. ગુજરાતીમાં હિંદીની જેમ જ એ સ્વરાની વચ્ચે ૬-હૈં છે, નિરપવાદ, પણ સમગ્ર સૌદાષ્ટ્રમાં એકવડા 2 વગેરે પરથી ઊતરી આવેલ તેર્ફે (તાલન્ય હિવા મૃધન્યતર) છે, પણ બેવડા ુ ઉપરથી આવેલ શુદ્ધ દ (મત્ય) છે, સૌરાષ્ટ્રમાં હૈં તા બે સ્વરો વચ્ચે એવડા
વ્યંજન પરથી આવેલા હોય કે એવડા વ્યંજના પરથી
એ સદા શુદ્ધ હૈં (ન્ય) છે. અનુનાસિક કે સાનુસ્વાર સ્વર પછી સૌરાષ્ટ્રમાં મૂર્ધન્ય ઉચ્ચારણ છે, પણ તળગુજરાતમાં અનુનાસિક સ્વર પછી પણ તાલવ્ય ઉચ્ચારણ થાય છે. સૌ. ખાંઠ', પણ તલગુજરાતમાં ‘ખાંડુ', સાંઢ', પણ ‘સાંઢ.’
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
