Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1270

હાથ-પડે થયું
(ર) મહેનત કરવા મંડવી, ૦ હલાવવા (૩.પ્ર.) કામે વળગવું]
પહેાંચિયું.']
હાથ-પહેાંચિયું (પોંઃચિયું) ન. [+ જએ હાથના કાંઠાની સાંકળી (એક ઘરેણું) હાથ-પાકીટ ન. [+ જુએ પાકીટ,'] હાથમાં રાખવાનું નાનું ચામડા-પ્લાસ્ટિક વગેરેનું પાકીટ, એટેચી’[ક્રિયા હાથ-પીંજણું ન. [+ જુએ ‘પીંજણ.'] હાથથી પીંજવાની હાથ-પીંજણુ (ય) સ્ત્રી. [+ જ ‘પીંજવું.' + ગુ. ‘અણુ’
તુ વાચક કૃ.પ્ર.] હાથથો પીંજવામાં વાપરવાનું સાધન હાથ-પઈ સી. [+ જુએ પીંજવું’ + ગુ. ‘આઈ’ ક્રિયાવાચક .પ્ર.] જઆ ‘હાથ-પીંજણ,‘' (૨) હાથથી પીંજવાનું મહેનતાણું
હાથ-પ્રત (૫) સી. [+ જએ ‘પ્રત.’] જુએ ‘હસ્ત-પ્રત.’ હાથફેરા પું. [+ જુએ ‘ફેરે.'] (અંધારામાં ૪ કાઈ ન જુએ એમ હાથ ફેરવીને કરાતી) ચેરી હાથ-બદલે પું. [+જુએ ‘બદલેા.] એક હાથથી બીજાના હાથમાં માલ-સામાન વગેરેના કરાતા વિનિમય હાથ-મુચરકા પું. [+જએ સુચરક્રા.’] હાથથી જવાબદારીની કરાતી સહી, જાતની જામિનગીરી
હાથ-મૈાજું ન. [+જએ ‘મેાજું] હથેળીમાં પહેરવાનું માજ, ‘હૅન્ડ-લવ’
હાથ-રસ પું. [+ [સં.] હાથથી લેવાતા આનંદ, (ર) (લા,) શત્રુને માર મારવા એ. (ર) હાથથી હસ્ત-દેષ કરવાની ક્રિયા, માસ્ટર-બૅશન'
૨૩૦૫
હાથ-લાકડી સ્ત્રી. [+જુએ ‘હાથ’ દ્વાર.] હાથનું બળ હાથ-લે પું. [+ ગુ. ‘લું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] ઉપર હાથના દેખાવના રેલવેના થાંભલે; (ગાડી જવા-આવવાની રા આપતાં ઉપર કે નીચે ત્રાંસા કરાતા હાથાવાળા), ‘સિગ્નલ.’(૨) પકડ, હાથા. (૩) વહાણનું હલેસું, (૪) સુથારનું એક એન્નર. (૫) રસેાઈનું એક તવેથા જેનું સાધન. (1) ઘેાડા કે બળદને શરીરે ઘસવા માટેનું કાર્થીની ગૂંથણીનું સાધન. (૭) ૫ાના આકારનાં કાંટાળાં લેબાંવાળા થૈારની
એક જોત
હાથ-વલું વિ. [ + જુએ ‘વગ’+ગુ, ‘F’ત...] જ્યારે જોઇયે ત્યારે હાથમાં આવી શકે કામમાં આવી શકે તેવું હાથવણાટ પું. [+*એ ‘વાટ.'] હાથથી જ કરાતું કાપડ વણવાનું કામ, હાથ-સાળનું વણાટકામ હાથ-વાટકા પું. [+જએ‘વાટકા.'] (લા.) ઉપયેાગી કરું કે નાકર
હાથવેંત (વત્ય) ક્રિ.વિ. [ + જ શ્વેત.'], માં ક.વિ. [ + ગુ. માં' સા.વિ., અનુગ] (લા.) નજીકમાં હાથ-સર વિ. [ + અં.] (‘સાહેબ, આ આન્યા' એમ હાથ બતાવતાં) (લા.) આજ્ઞાંકિત હાથ-સાળ સ્રી. [+જએ ‘સાળ] યંત્રની મદદ વિના
માત્ર હાથથી જ વણવા માટેની સાળ
હાથ-સિલક સ્ત્રી [+જએ ‘સિલક.'] વેપારી વગેરેની પેઢી કે સંસ્થાના કાર્યાલયમાં દરરેાજ સાંઝની ચાપડામાંની જણાવાતી રોકડ પુરાંત, કૅશ ઑન તૅન્ડ'
કા.-૧૪૪
Jain Education International2010_04
હાથા
હાથા-તારણુ ન* [ + જ ‘તેરણ.] પંખના આકારનાં પાંદડાંઓનું તારણ
હાથિણી સ્ત્રી. [સં. હસ્ટિનિh1>પ્રા. રૂયિળિયા] હાથણી. (૨) ગાડીનાં પૈડાંના ઘસારે મકાનને લાગે એ માટે દીવાલ તેમ મકાનના બહારના ખૂણે ઊભાં કરેલાં તે તે પથ્થર કે ખાંભો
હાથિયા પું. [સં. ત્રિ--> પ્રા. સ્થિય] હાથી. (પદ્મમાં.) (ર) હસ્ત નક્ષત્ર. (યા.,ખગાળ.) (૩) ઘેાડા મળત વગેરેને ખરેરા કરવામા કાથીની ગૂંથણીને પંન્ને, (૪) (લા.) બહાદુર, ભડ વીર
હાથી પું. સં. કૃત્તિñ->પ્રા. હૅથિંગ] સૂંઢવાળું એક મે પ્રાણી, ગજ, મેગળ, કુંજર. [॰ ઝૂલવા (રૂ.પ્ર.) ઘેર અઢળક સંપત્તિ હૈાવી. ૰ પર અંબાડી (અમ્માડી) (૩.પ્ર.) મેાંધી ચીજ સાચવવાના વધારાના થતા ખર્ચ. ના દાંત (રૂ.પ્ર.) બહારના ડાળ. હનું બચ્ચું (૩.પ્ર.) માટેલું માણુસ, તે હારા ({.પ્ર.) જરૂરિયાત પ્રમાણે મળી રહેવું એ. ના અંકુશ (-અઙકુશ) (૩.પ્ર.) તડા-માર કામ લેનાર માણસ – વડીલ કે શેઠ. ના ઢલા (રૂ.પ્ર.) મેટાને માર. ના પગ (રૂ.પ્ર.) ઘણાના આશરા-રૂપ માણસ, ખેાળા હાથી (રૂ.પ્ર.) મેટે પગારદાર (આખું કામ કરનાર) માણસ)]
હાથી-ખાનું ન. [+જુએ ‘ખાનું.’] જુએ ‘હસ્તિ-શાલા,’ હાથી-ગૂલ પું. [+ જએ ‘ઝલ,’ શ્રી.] (લા.) એક જાતના બિહારી કલમી આંબે
હાથી-હું વિ. [ + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] હાથી જેવું મેટું હાથી-થાનન. [+સં. ચાન, અ. તદ્ભવ] જ ‘હાથી-માનું’– ‘હતિ-શાલા.'
હાથી-દાંત પું. [ + જઆ ‘હાંત.'] હાર્થીના તે તે બહાર રુખાતા દાંત, જંતુસળ
હાથી-પગી ન. [+જ‘પગ' + ગુ. ‘ઈં' ત.પ્ર.] (લા.) પેાલાદની એક મધ્યમ પ્રકારની જાત
હાથી-પણું વિ. [+જુએ ‘પગ’ + ગુ. ૐ' ત.પ્ર.] રેગને કારણે હાથીના પગ જેવા ઘૂંટણથી નીચેના ભાગ સૂજી ાય તેવા પગવાળું. (ર) ન. એવા રાગ, શ્લીપ, ‘એલિફન્ટાઈસ' [એ નામના એક વનસ્પતિ હાથી-હું ન. [+જએ સૂંઢ'+ગુ. ‘ઉં' ત.×,] (લા.) હાથૂક્રિયું ન. [જએ ‘હાથ' દ્વારા હાયક'+ગુ. થયું' ત.પ્ર.] પેાતાનો મેળે જ કામ કરવું એ હાથે, ॰ કરીને ક્રિ.વિ. [+જુએ ‘હાથ' + ગુ. એ' ત્રૌ.વિ.,પ્ર. + જ કરવું' + ગુ. ઈ, મૈં' સં. ભટ્ટ] પેાતાની મેળે, (૨) ઇરાદાપૂર્વક [ગ્રહણ હાથે વાળા યું. [જુએ ‘હાથ' દ્વારા.] લગ્નમાં થતું પાણિ હાથા પું. [સં. હા~>પ્રા. હ્યુમ-] કાઈ પણ યંત્રમાંના હાથથી પકડી ફેરવવા માટેના દાંડે, પકડ. (૨) હથિયારની મૂઢ (તલવાર છરી ચપ્પુ વગેરેની). (૩) વણકારાનું દ્વારા ટીપવાનું સાધન. (૪) માંગલિક પ્રસંગે કંકુવાળા પંજા કરી વસ્ત્ર દીવાલ વગેરે પર કરાતી પ્રાપ, થાપે. {૦ આપવા (૩.પ્ર.) હથેળી આપી ઢાંકી વેપારીએ ભાવ આપવે.