Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1272

હાર-અંધ
ચિત્ર-કાય. (કાવ્ય.) હાર-મંધર
8,
હારૐ' + [સં.]
ક્રિ.વિ. જ઼આ ‘હાર (હાસ્ય-અન્ય) ખ.] સળંગ એક પંક્તિમાં, હારા દાર હાર-માલા(-ળા)Ô (હારથ-) શ્રી. [જુએ એક પછી એક આન્યા કરવું એવી પરંપરા, હાર-માલા(-ળા)? સ્ત્રી. [સં.] નરસિંહ મહેતાને માંડલિકના દરખારમાં ભગવાને ‘હાર' પહેરાન્યા ગણાય છે એ પ્રસંગનું ચિત્રણ આપતું એ નામનું કાવ્ય. (સંજ્ઞા.)
૨૩૦
Jain Education International_2010_04
* ફ્રા
હરવું અ,ક્રિકે. પ્રા. હ્રાર્ પ્રા. તત્સમ] પરાજય પામવું, પરાજિત થવું, જિતાઈ જવું. (૨) (લા.) કાયર થવું. (૩) સ.ક્રિ. રમતમાં (કોઈ વસ્તુ) જિતાવી. (ભૂ.કૃ. માં કર્તરિ પ્રયાગ) હરાવું કર્મણિ,ક્રિ, હરાવવુંર પ્રે., સ.ક્રિ હાર-શણગાર છું. [સં. દર્ + જ ‘શણગાર.'], હાર-શિ(-સિં)ગાર (-શિ(-સિ) ઙ્ગાર)પું. [+ હિં. ૫ (<સ. શુન્નાર)] (લા.) એ નામનું ફૂલ-ઝાડ, પારિજાત હાર-હારા જઆહારાહાર.’ હારાકીરી શ્રી. [જાપાની.] આપઘાત કરવાની એક જાપાનીઝ હારા(-રા)દાર જ ‘હાર-દાર.’ હારાવલિ(લી,, -ળ, -ળી) . [સ. હાર્ + મા,િ-હી] જુએ હાર માલા-,ળા).'
[પદ્ધતિ
હારા-હાર (-૨૫) સ્ત્રી. જુઓ હાર.'-દ્વિર્ભાવ] વારંવાર પરાજય પામ્યા કરવું એ (સંગીત.) હારિશાશ્વા શ્રી. [સં,] મધ્યમ ગ્રામની એક ના. હારિયલ ન. એક વિચિત્ર પંખી, હારીલ હારિયું વિ. જુએ ‘હાર' + ગુ. 'યું' ત.પ્ર.] એક જ હારમાં રહેનારું, એક જ પંક્તિનું, (૨) એક જ સમયનું, સમવય, સમકાલીન, (૩) સÖાવહિયું. (૪) ન, મઢેલે ટાણેા. (૫) ગરબામાં ગાવાનું પદ્મ હારી વિ. [સ.,પું.] (સમાસના ઉત્તર પદમાં) મને હારી' ‘ચિત્ત-હારી' ધન-હારી' વગેરે હારીલ ન. જુએ ‘હારિયલ,' [હાર. -હારું વિ. [જુએ હાર + ગુ. ‘'' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જુએ હારે (-૨૫) ના. યા. [જુએ હાર” + ગુ. એ' સા.વિ., પ્ર.] જોડે, સાથે, ભેગું, (૨) તુલનામાં, સરખામણીમાં હારેહું જુએ ‘હરાતું.'
હારા પું. એ નામનું અનાજનું એક વજન હારાર પું. છાણાના મેાઢવા
હારીડી સ્ક્રી. [જુએ હાર દ્વારા.] જએ હાર. હારા-દાર, હારા-હાર (-રથ) ક્રિ.વિ. જિઆહાર. દ્વિર્જાવ.] હાર-બંધ.’-હાર(-રા)-દેાર.'
હાર્ટ ન. [અં] હૃદથ-કાશ, રક્તાશય. (૨) (લા.) મર્મ, રહસ્ય. [॰ ફૅ(૦ જી)લ થવું (૩.પ્ર.) હ્રદય ચાલતું બંધ પડવાથી મરણ થવું]
હાર્ટ-ડિસીઝ [અં] જુએ ‘હૃદય-રેગ.' હાર્ટ-ફૅ(૦૪)લ, હાર્ટ-ફ્રેશયાર ન. [અં.] હૃદય ચાલતું અંધ પડી જવું એ, હૃદય-રાગનું મૃત્યુ હાર્ડવેર છું. [અં] Àખંડ વગેરે ધાતુઓને! ઇમારતી તેમજ યાંત્રિક કામ માટેના માલ-સામાન
હરનારું
:
..
હાલકુંડ
હાર્દન. [સં.] હૃદય, અંતર. (૨) મનેાભાવના. (૩) (લા.) મર્મ, મતલબ, તથ્યાંશ, સારાંશ, તાત્પર્યં, ભાવાર્થ હાર્દિક વિ. [સ.] હૃદયને લગતું, હૃદયનું, (૨) ખરા અંતઃકરણપૂર્વક, ખરા અંતરનું, ઉમળકા સાથેનું હાર્બર ન. [અં.] ભારું, અંદર, ‘પ’ હાર્મોનિયમ ન. [અં.] સાતની ખાર શ્રુતિના સવા ત્રણ સપ્તકવાળું પાસા દુઃખાવીને વગાડવાનું મણિયું વાજું (ઊભું પગથી મણુ દબાવવાનું, બેઠું ડાબા હાથથી ધમણ દુખાવવાનું)
હાર્નેસ્ટ શ્રી, [અં.] અનાજ લણવાની શરદ ઋતુ. (૨) ચામાસામાં વવાઈને શરમાં તૈયાર થયેલા સમગ્ર માલ હાલ ન. [સં.] હળના એક ભાગ. (ર) ખાટલાની ઈસ કે ઊપળાના છેડાના ભાગ [ગતિ હાલ (૫) સી. [જુએ હાલનું.’] ચાલવાની રીત, ચાલ,
(-ય) શ્રી. નદી-કાંઠાની નીચાણવાળી જમીન
હાલ હાલ કું., ખ.વ. [અર.] વર્તમાન અવસ્થા, શા, પરિસ્થિતિ. (૨) રંગ-ઢંગ. (૩) અવદશા. (૪) ક્રિ.વિ. વર્તમાન સમયમાં, અત્યારની પરિસ્થિતિમાં, અત્યારે, હમણાંના સમયમાં [સ્થિતિના સમાચાર હાલ-અહેવાલ પું. [અર. + જુએ ‘અહેવાલ'.] પરિ હાલક શ્રી. [રવા.] હલવાની ક્રિયા. (૨) અસ્થિર-તા હાલક-ડાલક વિ. [જુએ ‘હાલનું' + ‘ડેલનું' + બંનેને ‘ક’ સ્વાર્થે કૃ.], હાલકાળ (-ડોળ) વિ. [ + જએ ‘ડૅાળ.’] હાલક-લાલ વિ. [+ સં.],હાલયહલક વિ. [જુઆ હાલવું'નું ‘હાલક,' દિલ્હવ] હાલક-હાલ, જે વિ. [રવા.] અસ્થિર, ડામાડોળ
હાલ-ઘડી ક્રિ.વિ. જુએ ‘હાલ ' + ઘડી.'] અખ-ઘડી,
અત્યારે, હમણાં જ
હાલ-ચાલ (હાસ્ય-ચાય) સ્ત્રી [જુએ ‘હાલૐ’ + ચાલ,Å']
હલન-ચલન, હિલ-ચાલ. (ર) રીત-ભાત, ચાલ-ચલગત. (૩) પ્રવૃત્ત
હાલણુ-ડાલ ૧ ન. [જુએ ‘હાલનું' + વ્હાલનું' + બેઉને ગુ. 'અણુ' ક્રિયાવાચક રૃ.પ્ર.] અસ્થિર-તા હાલણુ-ડાલણ વિ. ‘હાલવું' [+ જુએ ‘ડાલવું' + બંનેને ગુ. ‘અણુ' ક વાચક ફ્×.] ચલાયમાન, અ-સ્થિર. (૨) (લા.) શંકાશીલ
હાલત શ્રી. [અર.] અવસ્થા, સ્થિતિ, દશા, હાલ હાલતાં-ચાલતાં ક્રિ.વિ. [જ હાલવું' + ‘ચાલવું’ + બંનેને ગુ.‘તું' વ. રૃ. + ‘' સા.વિ ના જ‚ ગુ, ને પ્ર.]⟨લા.) વારે પડીએ, હરવખત
હાર્લી-બકાર (હાય-અકાચ) શ્રી. જ ‘હલ-ચલ.' હાલ-એ-હાલ વિ. [એ હાલ' + કાર એ’· પૂર્નંગ + ‘હાલ.ૐ'] ખ્રી દશા પામેલું, ખ્રી સ્થિતિ પામેલું. (૨) કું., ખ.વ. ખુરી દશા [ડગમગવું એ, અસ્થિરતા હાલમ-૩ાહ(૦૫) ન. [જુએ ‘હાલવું' + ‘ડાલનું' દ્વારા.] હાલરડું, હાલરું॰ ન. [ત્રજ, ‘હાલા' + ગુ. ‘હું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] બાળકને ઝુલાવતા ગવાતું સાદું ગીત [બળદ કૈરવના એ હાલરું? ન. ટાળું, સમુદૃાય. (૨) ખળામાં કણસલાં કચરવા