Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1254

૨૫૮૯
હથવાળો
કાકડે, હૈડિયે. (૪) ભેંસના આગલા પગ વચ્ચે હાડકાં- માર્યો ગયો હોય તેવું, નિરુત્સાહ, ઉત્સાહ-ભંગ ને બહાર પડતે ભાગ. (૫) ગાડાનું આગલું ટેકણ, હત્તારી, ની, નું કેમ. [જઓ “હત' + “તારું' + ગુ. ઊંટડો. (૬) કુવાના મંડાણના પથ્થરનો તે તે પાવડો. “ઈ* અપ્રત્યય.) “ફટ તારી વાત' એવો ઉદગાર (૭) ઊંચાણવાળી કૃત્રિમ જગ્યા, ઢર, ટીંબે. (૮) -હત્યાધુ-,-હ્યું) વિ. [સં.દરવા->પ્રા.શરથબ->અપ. પાવડે. (૯) હાથ ખેંચવાની કરવતીને છેડે જવું આડું દત્ય,-૩; સમાસના ઉત્તર પદમાં] હાથમાં રહેનારુંઃ “એક લાકોટિયું
હલ્થ” (સત્તા) હણવું સક્રિ. [સં. હ>પ્રા. દળ, પ્રા. તત્સમ] વાત હત્યા જી. [.] ધાત, વધ, ખન, કતલ, હિંસા. (૨)
કરો, મારી નાખવું, નાશ કરવો.હણાવું કર્મણિ, .િ મારી નાખવાથી લાગતું મનાતું પાપ. [ ચાટવી (રૂ.પ્ર.) હભુવવું .. સ.કિ.
મારી નાખ્યાનું પાપ લાગવું. ૦ લેવી, ૦ લહારવી (વા:૨વી) હસુનહ૭ (હય-હરય) સી. રિવા.] (ડાની) હણહણાટી. (રૂ.પ્ર.) મારી નાખ્યાનું પાપ-ભાગી બનવું] (૨) (લા.) ખેટ ગર્વ
હત્યા-કાંઠ (-કાપડ) ૫. [સં.] ભારે પ્રબળ ખૂનામરકી, હણહણવું [જ એ “હણહણ,’ -નાધા.] (ડાએ) અવાજ ખૂનરેજી. (૨) હત્યાના સ્થાનને લગતું ગ્રંથ-મકરણ કરે, હણહણાવું ભાવે, જિ.
હત્યારું વિ. [+સં. શાલ->પ્રા. ગામ-] ઘાતક હણહણાટ કું. [ઇએ “હણહણવું' + ગુ. “આટ” કુમ.] હથ-રોટો ) . [જ “હાથ' દ્વારા.) * હાથના કાંડાનું ઘોડાને એ અવાજ. (૨) (લા) તનમનાટ. (૩) અભિ- એ નામનું એક ઘરેણું માન, ગર્વ, (૪) ત્વરા, ઉતાવળ, (૫) મરજી, ઇચ્છા હથોટી સી. જિઓ “હાય” દ્વારા.] જ “હથોટી.’ હણહણાટી રહી. [ગુ. “ ' સ્વાર્થે ત..]ઓ “હણહણાટ- હથરેટ જુઓ “
હટ.
હથ-વાર વિ. [ઓ હાથ” દ્વાર.] એક જ હાથને હળેલું હથુહણવું જ હણહણ”માં.
(ભેંસ ગાય વગેરે દેહવાના વિષયમાં) હણવવું, હણાવું એ “હણવું'માં. [ઉપરની સપડી હથિયાર ન. [સં. દસ્ટ દ્વારા દે.પ્રા. સ્થિa] શસ્ત્ર, આયુધ, હણિયું ન. ગાડી ને ગાડું હાંકનારને બેસવાની ગાડા-ગાડી અમ. (૨) (હુનર-ઉદ્યોગ માટેની સાધન, ઓજાર. હત' વિ. [સ.] હણેલું. (૨) ઘવાયેલું, (૩) હરાયેલું. દૂર [ ઊંચકવાં (રૂ.પ્ર.) યુદ્ધ કરવા તૈયાર થયું. ૦જબરું
થયેલું. (૪) ગુણેલું. (ગ) (૫) નિકૃષ્ટ, હલકી કોટિનું (કે મેટું) (રૂ.પ્ર.) પક્ષ પ્રબળ હવા. ૦ ૫કડવાં, લેવાં, હત કે. પ્ર. [૨૧.] માર મારવાની દષ્ટિએ મેઢામાંથી ૦ બાંધવાં, સજવાં (રૂ.પ્ર) લડવા તૈયાર થવું. હેઠાં નીકળતું એ ઉદગાર
[નિપ્રભ, નિસ્તેજ મૂકવાં (રૂ.પ્ર.) પ્રવૃત્તિ કે હિલ-ચાલ બંધ કરવી. (૨) હાર હતપ્રભ વિ. [સં.બ્ર.વી.] જેની કાંતિ હણાઈ ગઈ હોય તેવું. કબૂલવી] હતઝાણ વિ. [સં.,બ.વી.] પ્રાણ ચાલ્યા ગયા હોય તેવું, હથિયાર-ધારી વિ. [+સં. ધારી, S], હથિયાર-બંધ નિર્જીવ. (૨) લા.) નિર્બળ, નિઃસવ
(-બ-ધ) વિ. [+ ફા. “બ ] હથિયાર ધારણ કર્યું હોય હતપ્રાય વિ. સિં.] મરવાની અણી ઉપર આવી રહેલું, તેવું, “આ
[રાખવાની મનાઈ લગભગ મરવા આવેલું, અધ-ઉં
- હથિયાર-બંધી (-બ-ધી) સ્ત્રી. [+જીએ “બંધી.'] હથિયાર હત-બુદ્ધિ વિ. [સંબ.બી.] અક્કલ મારી ગઈ હોય તેવું, હથ, -મું ના.. [+જુઓ “હાય”+ ગુ. ‘ઉ' ત... + મતિહીન, બુદ્ધિહીન, બેવકૂફ, મૂર્ખ
સ્વાર્થે ત.પ્ર.] હસ્તક, હાથનું હત-ભાગિની વિ., ડી. (સં.] કમનસીબ સી.
હથેલી(-ળી) સી.સિં. દત્ત-તવિ>પ્રા. હલ્યમિ0 હાથના હતભાગી વિ. [સં. ૪.], "ગ્ય વિ. સિં. બ.વો.] જેનું પંજાની ઉપરની કોમળ સપાટી, (૨) ઘેડાને ખરેડે કરવાનું નસીબ નાશ પામ્યું હોય તેવું, કમ-ભાગ્ય, કમ-નસીબ પામાં પહેરવાનું કાથીની ગૂંથણીનું સાધન. [૦ દેખાવી હત-વાર્ય છે. [સં. અત્રી.] જેની તાકાત ખતમ થઈ ગઈ (રૂ.પ્ર.) કશું ન આપવાનું સૂચવવું. ૦ને ચાંદ (રૂ.પ્ર.) હોય તેવું, નિર્બળ, નિઃસ, નમાલું
અ-પ્રાપ્ય વસ્તુ. ૦માં ખૂજલી આવવી, માં ચળ હતાર્થ વિ. [+સં. અર્થ,બ.વ.J જેને હેતુ કે સ્વાર્થ નાશ આવવી (ચેષ-) (રૂ.પ્ર) પૈસા મળવાનાં ચિહન અનુપાયે હોય તેવું, નિરાશ
ભવવાં. (૨) પૈસા ખર્ચાવા. ૦માં ચાંદ બતાવા (ર..) હતાશ વિ. [+સ. મારા, બ.વી.] જેની આશા નષ્ટ થઈ છેતરવું. ૦માં ઘૂંકાવવું (રૂ.) બહુ સારી રીતે રાખવું. ચૂકી હોય તેવું, નિરાશ, ના-ઉમેદ, નાસીપાસ
૦માં નચાવવું, ૦માં માથું (રૂ.પ્ર.) સારી રીતે કામ હતું અક્રિ, ભૂ.કા, વિ. [સ, મત>મા. સુત->અપ, લેવું. (૨) લાડ કરી ખુશ કરવું. ૦માં પૃથ્વી જેવી ફોન વત, ક>જ.ગુ. તf'-હતું' ભૂ, કા, આજે “હ” (રૂ.પ્ર.) પૂર્ણ ચડતી અનુભવવી. ૦માં રાખવું (૩ પ્ર.) ધાતુનું વિકારી ભૂ.કા.નું રૂપ કર્તરિ પ્રયોગે સ્વીકારાયું છે.] ઘણી મમતા બતાવવી. (૨) લાડ કરી ખુશ રાખવું. ભૂતકાળની સ્થિતિ બતાવનારું ક્રિયા-રૂપ. [ગતું (રૂ.પ્ર.) ૦માં રામ દેખાડવા (ઉ.પ્ર) કપને અનુભવ કરાવવો.
સ્પષ્ટ વિચાર ન જણાવવો એ. ન હતું થવું (રૂ.પ્ર.) ૦માં સ્વર્ગ બતાવવું (રૂમ) લલચાવવું. (૨) છેતરવું. પાયમાલ મુકાઈ જવું. (૨) નામ-શેષ થઈ જવું].
૦માં હીરા બતાવવા (ઉ.પ્ર.) લાભ મળવાની આશા આપવી). હતેત્સાહ વિ. [સં. શત + સત્તા રબત્રી.] જેને ઉત્સાહ હથેવાળો છું. [૨.પ્રા. દત્યવસ્ટ દ્વારા હિદુઓમાં લગ્ન વખતે
કે.-૧૪૪