Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1259

હરિપં
૨૨૯૪
હલ-ભલ
હરિશ્ચક (હરિશ્ચન્દ્ર) છે. [સં] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે હલકટ વિ. એિ હલકું” દ્વારા.] નીચ પ્રકૃતિનું, હલકા સૂર્ય-વંશનો એક સત્ય-વ્રત રાજવી. (સંજ્ઞા)
સ્વભાવવું. (૨) નીચે, અધમ હરિહર પં. બ.વ. [સં.] ભગવાન વિષ્ણુ અને મહાદેવજી હલક-દાર વિ. જિએ “હલક + ફા. પ્રત્યય] હલક-વાળું હરી વિ. [સ, હસ્તિપ્રા . બિ, લીલું (લા.) ઉનાળામાં હલકવું અ.કિ. [ ઓ “હલકે,'ના.ધા.] હલકદાર લહેકાથી પાર્થ પાઈ પકવેલું. (૨) રમી. ઉનાળુ મેલ
ગાવું. (૨) હલકદાર લહેકાથી કરવું. હલકા ભાવે, હરીતકી મી. [સં] હરડાનું ઝાડ [(૩) શત્ર, દમન કિ. હલકાવવું છે. સ.કિ. હરીફ વિ. [અર.] પ્રતિસ્પર્ધ. (૨) સામાવાળ, પ્રતિપક્ષી. હલકાઈ રહી. એિ હલક”+ગુ. “આઈ' તમ.] હલકાહરીફાઈ સી. [+ગુ. “આઈ' ત...], હરીીિ સ્ત્રી. [+ગુ. પણું, અધમતા, નીચ-તા
ઈ' ત.ક.] સ્પર્ધા, બરોબરી, (૨) સરસાઈ: (૩) શરત. હકાર' છું. [૨વા] હલકારવું એ, પડકાર, ઉત્તેજનાનો (૪) શત્રુ-તા
હલકાર છું. ફિ. કરિ] જએ હલકારે.' હરીર . [અર. હરીરી ગોળમાણું, ગળમાણે
હલકારવું સક્રિ. જિઓ “હલકાર. -નાધા.] પડકાર કરે હરીશ્વર છું. [સ રિવ્યg] વાનરેનો રાજ (સુગ્રીવ વગેરે) (૨) “હલ હલ' કરી હંકારવું. હલકારાવું કર્મણિ, કિ. હરી . એક પ્રકારનું રેખાના લોટનું મિષ્ટાન્ન. (૨) હલકારાવવું પ્રેસ.કિ. માંસ-ચેખા-ધી-મીઠાના એક ખાદ્ય પદાર્થ
હલકારાવવું, હલકારાવું જ “હલકાર”માં. હરુબરુ કિ.વિ. ઓ રૂબરૂ.” (લીલી ઝાંયનું હલકારે છું જિઓ હલકાર' + ગુ. ઓ' સ્વાર્ષે ત...] હરું (૨વું) વિ. [સં. હિ>પ્રા. હરિમ-] લીલા રંગનું, પટનું ઊછળવું એ
[હલકાર હરેક વિ. [જ હર +સં. ] દરેક, પ્રત્યેક હલકારે છું. ફિ. કરકાસદ, ખેપિયે, ટપાલ, હરે(-) વિ. ભારે વસની. (૨) ખરી લાગણીનું, અનન્ય હલકાવવું, હલકાવું જ હલકjમાં. ભાવવાળું
હલકાણ (૨) સી. જિઓ હલકું' + ગુ. ‘આ’ ત.] હરી ઓ “હરેવી.'
હળવાપણું, મારાપણું. (૨) અધમતા, નીચતા, હલકાઈ કે. ના-હિંમત થવું. (૨) શક્તિ-હીન થવું. (૩) હલકું વિ. સં. યુ->પ્રા. પ્રમ, રમ- દ્વારા વજનમાં કંટાળવું, નાસીપાસ થવું. હરેરાઈ ભાવે., જે.
હળવું, કરું. (૨) (લા) તરત પચી જાય તેવું, સુપાચ્ય, હરરી સ્ત્રી, જિઓ હરેરી + ગુ. “ઈ' ક..] હરેરવાની નીચ પ્રકૃતિનું, અધમ. (૩)[કાનું પેટ (ર.અ.) તુ માણસ. ક્રિયા, હરેડી
• કરવું (મ.) મનને મે કાઢ. ૦ ૫૬ (ઉ.5) હરાલ, -ળ . [તુ. હરાહુલ ] લકરને પાછો ભાગ. અપમાનિત થવું ૦૫ાર (રૂ.પ્ર.) અપમાનિત કરવું,
(૨) હાર, પંક્તિ, એળ. (૩) (લા.) બરાબરી, સમાનતા ઉતારી પાડ. ૦પાણી (રૂ.પ્ર.) કોઈ પણ જાતના રાસાયહત વિ, [સં.] હરણ કરનાર, હરીને ઉઠાવી લઈ ણિક સંગ વિનાનું પાણી, “સૈફટ વોટર.” ૦ ફલ (34) જનાર
[હવેલી તદ્દન કરું. લાહો (ર.અ.) અ-કળવાન (૨) નિંદાપાત્ર હર્ય ન. [સ.] મોટું વિશાળ વધુ-માળી મકાન, મહાલય, હલ-૧દી, ૦એ ક્રિ.વિ. જિઓ “હાલ + “ધડી'+ગુ. એ’ હર્યું ભર્યું વિ. [ એ “હ + “ભર’ + ગુ. “હું” . .] સા.વિ.પ્ર.] હાલ ઘડીએ, હમણાં, અત્યારે જ
હરિયાળથી ભરેલું, લીલુંછમ. (૨) (લા) સમૃદ્ધ હલચલ (હય-ચઢય) સી. [હિં.] હિલ-ચાલ, હાલ-ચાલ, હર્શલ છું. [] એ નામનો એક અંગ્રેજ કે જેણે “યુરેનસ' પ્રવૃત્તિ નામને ગ્રહ શોધી કાલો. (સંજ્ઞા) (૨) એના માનમાં હલચો એ “હડો.’ પછી શોધાયેલા દૂરના એક ગ્રહને અપાયેલું નામ. (સંજ્ઞા) હલાપ, ફj, મી. લોઢાના ઉલાળા સાથેની સાંકળ હર્ષ પું. [સ.] આનંદ, હરખ, ખુશાલી, ખુશી
હલ(-ળ-ધર છું. [સં.] જેનું હથિયાર હળ હતું તેવા બલરામ હર્ષકાલીન વિ. [સં.] સાતમી સદીના સમ્રાટ હર્ષવર્ધનના (શ્રીકૃષ્ણના મોટા ભાઈ). (સંજ્ઞા.) સમયનું
હલન-ચલન ન. [જ “હાલવું કે “ચાલવું” કે “અન' કમ. હર્ષજન્ય વિ. [સ.] હર્ષને લીધે ઉત્પનન થાય તેવું
બેઉનાં સંસ્કૃતાભાસી) જ “હલ-ચલ. હર્ષનાઠ ! સિ.] થયેલા આનંદને લીધે કરાતો મીઠો અવાજ હલ(ળ)પતિ ! સિ.] ખેત હર્ષ-વર્ષ: ન. [સં.] આનંદની ઊડતી કાળ
હલફ જ “હરક. (૨) સોગંદ, સમ, કાસમ હ-વર્ષણ છે. [સં.] હર્ષ વરસાવનાર, આનંદની છોળો હલફલ (હા-ફક્ય) સી. કે. પ્રા. ર૪-રરા, ન.] આમથી ઉછાળનાર
[આવતાં આસુ તેમ ફર્યા કરવું, હલચલ હર્ષ ન., બ.વ. [+સં. ય] હર્ષને લીધે આંખમાં હરવું અ. કિ. જિઓ “દલ-ફલક' ના. ધા. આમ તેમ હર્ષોમર્ષ કું, બ.વ. [+ સં. જ-મ આનંદ અને ક્રોધ ફર્યા કરતું, હલમલવું. (૨) (લા.) ખળવળવું. હલફલાણું હર્ષિત ધિ. [] હર્ષવાળું, આનંદિત
ભાવે, કિ. હલ ક.વિ. [હિ ] નિર્ણત, ઊકલેલું
હલકલિયું, હલકું વિ. વિએ “હલ-ફૂલ' + “ગુ. “' + હલ સી. [અર. હક] ગળામાંથી નીકળતો પાટીલો ઝીણે થયું' ત.ક.] હલન્સલ કરનારું, ઉતાવળિયું
અવાજ. (૨) પ્રતિષ, પડો. (૩) (લા) ઉતાવળ, ત્વરા હલ-ભલ (હવ્ય-ભવ્ય) સમી, ગભરાટમાં આમ તેમ હલવું એ