Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1262

હવિર્ય
૨૨
આહુતિના પદાર્થ, હવિષ્ય, “ઓલેશન'
કુમ.] હસવું એ, હાસ, હાસ્ય હવિર્યજ્ઞ છું. [સં. વિન્ + વા, સંધિથી] ઘી દૂધ ધાન્ય હસર્ણ વિ. જિઓ “હસવું' +. “અણું કર્તવાચક વગેરેથી થતો યજ્ઞ
[પદાર્થ કુ.પ્ર.] હસ્યા કરનારું, હસતા ચહેરાનું. (૨) મકરીહવિષ ન. [સ, વિ=]િ , - ન. [સ.) હોમવાના ખોર, ટીખળી
[(ર.વિ.) હવિખ્યાન ન. [+ સં. અન] યજ્ઞમાં તેમ ઉપવાસમાં કામ હસતે વાયુ પું. [+ સં] “નાઈટ્રસ એકસાઈડ' નામને વાયુ. લાગે તેવું અનાજ કે ખાઘ. (એમાં “ધી' એક પદાર્થ હસદ શ્રી. [અર.] અદેખાઈ, ઈર્ષ્યા. (૨) કિન, વેર
હસદ-ખેર વિ. [+ ફા. પ્રત્યય] અદેખું, ઈર્ચા-ખેર. (૨) હવું અ ક્રિ. [‘હતું” “હનાર' ‘હશે” “હઈશ' જેવાં રૂપમાં કિન્ના-૨, વરી “હ” ખાતે હોઈ હોને કપિક રૂપ માની લેવામાં હસન ન. [સં.] હસવું એ, હાસ, હાસ્ય આવ્યું છે.] જ હતું.'
[વિકાર થયું હસનીય વિ. સ.] હાંસી કરાવા જેવું, હાંસીપાત્ર હતું .કા. જિ.ગુ. “
હ ને વિકસેલે જ.ગુ.માને હસ-મુખ, -ખું છે. [ એ ‘હસવું' + સ, + ગુ. “ઉ” હવે જિ.વિ. સિં. મથવા > પ્રા. અહેવા > જ.ગુ. હવઈ'] સ્વાર્થે તમ] હંમેશાં મલકતા મેઢાવાળુ, હસતા
આ સમય પછી, અત્યાર પછી તરત જ, અતઃપર ચહેરાવાળું હવે જ છું. રાઈ મથી મરચાં હળદર હીંગ વગેરેને તેલમાં હસરત સ્ત્રી, [અર.] દિલગીરી, શોક, અફસોસ, પસ્તા જરા સેતરી ખાંડી બનાવેલો અથાણાં માટેનો મસાલો, હસવું અ.ક્ર. [સ. હર્, તત્સમ] મોં મલકાવવું - આનંદને સંભારે. (૨) ધાણા જીરૂં હીંગ મરચાં વગેરેનો દાળ- અ-વ્યક્ત મુખ-અવનિ કાઢવો. (૨) હાંસી કરવી, મશ્કરી શાકમાં નાખવાનો મસાલો
કરવી. (સં.ક્રિોમાં પણ ભૂ.ક. કર્તરિ પ્રયોગ: “હું એને હજિયું વિ. [એ “હવેજ' + ગુ. ‘ઈયું” ત.પ્ર.] હવેજ હસ્ય.) [તા લાડુ (રૂ.પ્ર.) (વ્યંગમાં) થોડા ધીના તરત
ભરી તૈયાર કરેલું કે વઘારેલું યા પકવેલું, સંભારિયું ભાંગી પડે તેવા લાડુ. -તાં હાર ભાંગવાં (ર.અ.) મીઠી હવેડી ઓ “હવાડી' . “અવેડી.”
વાણીને ઠપકો આપવો. -તું પક્ષી (કે પંખી) (-૧ખી) હવે આ “હવા' . “અવેડે.”
(રૂ.પ્ર.) હસમુખ (માણસ). -તે ભીલ (રૂ.પ્ર) દળે હવે વિ. ગભરાયેલું, બાવરું
કરનારું. -તે માર (રૂ.પ્ર.) અતિરિક પજવણી. -ળામાંથી હવેલી સ્ત્રી, [અર. “હવાલી' > ફા. “હવેલી,” તસમ] ખસવું (કે ફસવું) (રૂ.મ.) સીધી વાતમાંથી ઝઘડી
ચારે બાજ ભીતવાળું વિશાળ મકાન, મહાલય, હર્મ્સ પડવું. -૬ ને લોટ ફાક (રૂ.પ્ર.) સાથે રહેવું ને (૨) પુષ્ટિમાર્ગીય મિતું વિશાળ મંદિર. (પુષ્ટિ.)
ઝઘડો કરવો. હસી કાઢવું (રૂ.પ્ર.) લેખામાં ન લેવું, હવેલી-ધર્મ છું. [+.] પુષ્ટિમાર્ગીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય. (સંજ્ઞા) ન ગણકારવું. હસી ના(નાખવું (રૂ.પ્ર.: નમાલું ગણવું) હલી-સંગીત (ગીત) ન. [+ સં.] પુષ્ટિમાર્ગીય વૈષ્ણવ હસાવું ભાવે, કર્મણિ, જિ. હસાવવું . સ.ક્રિ.
મંદિરોમાં ગવાતું અષ્ટ-છાપ વ્રજભાષી અને એવા બીજા હસતી (હસતી) વિ. સ્ત્રી. [સં. વર્ત.કી .] (લા.) પતાંભક્ત-કવિઓનાં વ્રજભાષામાં રચાયેલાં કીર્તનેનું દ્રપદ- વાળી સગડી
[મેજ-મઝા, આનંદ ધમારનું પ્રોઢ શાસ્ત્રીય ગાણું. (સંજ્ઞા)
હસાગવ પું. [જઓ ‘હસવું' દ્વારા] ઠા-મકરી. (૨) હવૈડું ન. એ “રાંપડી'. “બગડ્યુિં.'
હસામણું છે. જિએ “હસવું' + ગુ. “આમણું' કૃમ.] હગ્ય વિ. [૪] યજ્ઞમાં હોમવા જેવું. (૨) ન. યજ્ઞમાં રવાને ઉદેશી હોમવાની સામગ્રી
હસારત, થ (-ત્ય,ય) રહી. [એ “હસવું' દ્વારા.] હવ્ય-કળ ન. [+ સં.] દેને ઉદેશી તેમ પિતૃઓને હાસ્ય. (૨) મકરી, ઠઠ્ઠા ઉદેશી હેમવાના પદાર્થ
હસાવવું, હસાવું જુઓ “હસવું'માં.
કે. (૨) માકર-ચાકર હસાહસ (), સી સી. [જ એ “હસવું.”-દ્વિભવ + ગુ. હશર સહી. [અર. હમૂ ] ઇન્સાફને છેલ્લો દિવસ, કથામત ‘ઈ’ સ્વાર્થે તે.પ્ર.] વારંવાર હસવું એ હશીશ ! [અર.] ગાજે, હાશીશ (ક વનસ્પતિ) હસિત વિ. [સં.] હસેલું. (૨) હાંસી પામેલું. (૩) (લા) હશે એ “હનુંમાં. (૨) કે.પ્ર. “ખેર” “કાંઈ ચિંતા નહિ' ખીલેલું, પ્રફુલિત. (૪) ઉકલસિત. (૫) ન. હાસ્ય, હાસ. વગેરેના ભાવનો ઉદગાર
(૧) હાસ્યના છ પ્રકારોમાંના એક. (કાવ્ય.) (૭) પું. હશેકું જ “હરશે કું.”
- સંગીતનો એક અલંકાર. (સંગીત ) હશેદષ્ટિ સહી. [+ સં] મત-ભેદની સહિષ્ણુતા, ચલાવી હસી સ્ત્રી. [ એ “હસવું' + ગુ. “ઈ' કુ.મ.] ૦ષ્ઠ ન. હશે જુઓ હોનું માં.
[ + ગુ. “ડું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] હાસ્ય, (૨) મજાક, મશકરી, હ-શ્રતિ સી. [સં] એ “
હમાંની મધ. [જરામાં ટીખળ, ઠકા હસીકે-૭(ત)સકે ક્રિ.વિ. ઘડી ઘડીમાં, વાત વાતમાં, જરા હસીન વિ. [અર.] ખૂબસૂરત, સુંદર દેખાવનું હસણી સ્ત્રી. [જ હસવું' + ગુ. 'અણી' કુ.પ્ર.] હસ- હસીના સ્ત્રી. [અર.] ખૂબસૂરત સ્ત્રી વાની ક્રિયા. (૨) હસવાની રીત
હસું ન. જિઓ “હસવું' + ગુ. “ઉ” કુ.પ્ર.] જુઓ હસી.” હસશું ન. જિઓ “હસવું' + ગુ. ‘અણું ક્રિયાવાચક હસ્ત છું. [સં.] આંગળીના ટેરવાંથી લઈ પ્રાણી સુધી