Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1257

હરતાલ(ળ)
૨૨૨
હા
હરતાલ(-ળ) “હરિલાલ.” [(૩) હમેશ હરહમ કિ.વિ. કિ.] દરેક શ્વાસે. (૨) (લા) વારંવાર. હરદાસ પં. (સં. દ્રાક્ષ, અવ. તદભવ, સી છું. [+ ગુ.
ઈ' સ્વાર્થે ત...] ઊભાં ઊભાં ધાર્મિક આખ્યાન ગાઈ કહી સંભળાવનાર કથાકાર હરદ્વાર ન. સિં. -દાર, હરિદ્વાર] હિમાલય નજીકનું હિંદુ- આનું એક તીર્થસ્થળ, (સંજ્ઞા)
[‘અહર્નિશ.' હરનિશ .વિ. સં. મનિંરા નું અર્વા. તદભવ જ એ હરફ છું. [અર. હ] બેલ, શs
ફિરવું એ હરફર (હરશ્ય-ફરથ) સ્ત્રી. જિઓ “હરવું' + “કરવું.'] હરવું હરકા-રેવડી સ્ત્રી, એ નામની એક વનસ્પતિ, ખાટી આંબલી હર(-)-(-ભ) (-ડથ) સ્ત્રી. [રવા.] ધ્રુજારી. (૨) નાસી-
પાસી. (૩) ગભરાટ. (અથડામણ હર(-)(-)વું અ.ફ્રિ. [૨વા ધ્રુજવું. (૨) નાસીપાસ થવું. (૩) ગભરાવું. (૪) અથડાવું. હર(-૨)(-ભ) હું ભાવે, ક્રિ. હર(-૨)(-ભ)ઢાવવું ૫. સક્રિ. હર(-)(-ભ)ટ કું. [જ “હર(૩)(-ભ)ડવું' + “ગુ. આટ' ક.] હરખડવું એ
[૮-૩)-(m)ડવું'માં. હર(-) (ભ)ઢાવવું, હર(૨)બ(ભ) જ “હરહર(-)(-)દિયું વિ. [જ એ “હર(-)(-ભોડવું' + ગુ.
થયું' કુપ્ર.] હરબડનારું. (૨) ધમાલિયું, ઉતાવળિયું હર(૨)( ભીડી આપી. [ ઓ “હર(ડ)બહ’ + ગુ. ‘યું' કુ.
પ્ર] અથડામણ, (૨) ગભરામણ, (૩) ઉતાવળ. (૪) તેફાન, ધાંધલ. (૫) ધડબડાટ, ધમાલ હર(-૨)બ(-ભંડું વિ. જિઓ “હર(s)બા-ભગુડ' + ગુ. ‘ઉં'
ત.પ્ર.] (લા.) ઘાટ-ઘટ વિનાનું હરમ સ્ત્રી. [અર.] લાંડી, દોસી, ગુલામડી, હુરમ હરમ અ. કિ. અમળાવું. (૨) ગભરાવું. (૩) ભૂલું પડયું.
હરમાવું ભાવે, જિ. હરમડાવવું છે. સ.કિ. [મડવું એ હરમટાટ . જિઓ “હરમડવું' + ગુ. “આટ' કુ.પ્ર.] હર- હરમાવવું, હરમવું એ “હરમડવું'માં. હરમત શ્રી. [અર. હુર્મત ] પ્રતિષ્ઠા, આબરૂ, મ હરમર (હર-મરધ) સ્ત્રી, હરમાળ પું, એ નામને એક
ઝેરી છોડ, ઇસ્યુ હરકું (યું) વિ. [જ એ “હળદર દ્વારા) વધુ પડતી હળદર નાખવાથી હળદરના વધુ પડતા સ્વાદવાળું હરમે પું. એ નામનું એક ઘાસ હરરાજ એ “હરાજ.” હરરાજી એ “હરાજી' હરરોજ ક્રિ.વિ. જિઓ “હર'+ “રોજ.] દર-રેજ, નિત્ય, હમેશ, પ્રતિદિન, રેજે-રોજ
[હર-સમય હર-વખત કિ.વિ. જિઓ બહર' “વખત.'] દરેક વખતે, હરવણ ન. સાલ અને ચાદર જેવું એાઢવાનું વસ્ત્ર હર-વરસ .વિ. [ઓ “હરખ+ વરસ'.], હર-વર્ષ કિ.
લિ. [ + સં.] દર વરસે, દરેક સાલ, વરસે વરસે, વર્ષે વર્ષે હર(રા)વવું જ એ “હરવું'માં. હવાયું વિ. રખડુ, ૨ઝળુ. (૨) બહાવરું. : . (૩) કાયર હર વિ. [સં. હરિત લીલું-લીલા રંગનું દ્વારા] લીલી
ઝાંય. (૨) તાજ હરવું અ.જિ. [સ. દુર સ.ક્રિ] ટહેલવું. (૨) સ.ક્રિ. હર
લઈ જવું, ઉઠાવો લઈ જવું (મોટે ભાગે જબરદસ્તીથીy (૩) ચુંટવી લેવું, આંચકી લેવું, લઈ લેવું. (૪) નષ્ટ કરતું હરાવું ભાવે, કર્મણિ, કિ. હરાવવું છે,સદ્ધિ હરવું-ફરવું અ.ક્ર. [જ “હરવું' + ‘કરવું.” ક્રિયાઓમાં સમાસ જેવું, બંનેનાં ઉપ સાથે-લગાં વપરાય.] આમ-તે ફરવું, આંટા મારવા
[જેવું ધન્ય હરેશકું વિ. [ઇએ શેક' દ્વારા, ચરે.] કાકરાયું, ની હરસ છું. [સં. સન્ , ન, અર્વા. તદ્દભવ] ગુદામાં થી મસાના એક રેગ. (૨) બ.વ. એ રોગના નિશાનરૂપ ર દેખાતા મસા. [૬ઝવા (રૂ.પ્ર) કઠણ ઝાડો આવતો દબાવાથી મસામાંથી લોહી નીકળવું]. હર-સમય કિ.વિ. જિઓ “હર' + સં] જાઓ “હર-વખત હરસ-મસા . બ.વ. [+જુએ “મો.'] હરસના રોગની આંચળ જેવા ફણગા
[‘હર-વરસ હર-સાલ કિં.વિ. [જઓ ‘હર' + “સાલ.'] જ એ હર-સિદ્ધ (-હથ) સી. [સં. દ સિદ્ધિ), -દ્ધિ જી. [૨
ધ (ય) સ્ત્રી. જિઓ “હરસિદ્ધ'] એ નામનું દુર્ગ પાર્વતીનું એક સ્વરૂપ. (સંજ્ઞા.) હરસી સ્ત્રી. [+ સં. દઉં, અર્વા. તદભવ હરસ' ગુ. ઈસપ્રિત્યય] રાજી થયેલી અલી
[પ્રેમી રહે હરસીલા શ્રી. જિઓ “હરસીલું' + ગુ “ઓ' પ્રત્યથી હર-હ(હંમેશ (-હમે-મે) ક્રિ.વિ. જિઓ “હર
“હ( હમેશ.”] જાઓ “હર-રોજ.” હર હર, ૦ મહાદેવ કે.પ્ર. [સં. ૧, સંબોધનને ક્રિભવા
મહાદેવને ઉદેશી થતો ઉદ્દગાર હરા, નખ સી. [તુ. હરા] છેડો બાંધવાનું દોરડું હ(૨)રાજ વિ. [અર. “હજ' -ટે, નુકસાન -દ્વા]િ જ કિંમતથી વિચાય એ રીતનું, ઉછામણી કરી વેચાય એમ. [૦ મળવું (ઉ.પ્ર.) હેરાન થવું] હ()રાજી . [+ગુ. ઈ' ત...] જૂજ કિંમતથી વેચાય એ રીતે મોઢથી બોલી ભાવ માગતાં વધુ માગવાળાને વેચી આપવાની ક્રિયા, લિલામ, “ઓકશન.” [ બેલાવવી (રૂ.પ્ર.) વેચવાના માલની માંગ માગવી] હરાડું જુઓ “હુરાયું.” હરાણું ન. પંચરાઉ વસ્તુ (ઉ. ગુજરાતમાં) હરામ લિ. [અર ] વગર હકનું, ના-મુનાસિબ. (મુસ્લિમ
સરિયત પ્રમાણે કુરાને શરીફમાં મના કરેલું). (૨) અગ્રાહ્ય. [ જિંદગી કરવી (-જિન્દગી) (રૂ.પ્ર.) ભાંડી ગાળો દેવી. ના પૈસા (રૂ.પ્ર.) પારકાની એળવી લીધેલી રકમ. ના હમેલ (રૂ.પ્ર.) વ્યભિચારથી રહેલો ગર્ભ. ૦ની ઓલાદ (૫) વ્યભિચારથી જમેસંતાન. ૦નું ખાવું (કુ પ્ર.) મહેનત કર્યા વિના મફતિયું ખાવું.
નું ળિયું (-ખોળિયું) (રૂ.પ્ર.) શાક માણસ. ને માલ (૩ પ્ર.) બીજાને પ્રચાવી પાડેલ માલસામાન. ૦ પાણીનું (રૂ.પ્ર.) વ્યભિચારથી ઉત્પન્ન થયેલું. (૨) નીચ પ્રકૃતિનું, ૦ હાહકાંનું (રૂ.પ્ર.) તદ્દન આળસુ]