Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1256

ચ-વતન
૨૨૧
હુમ-૧તન, "ની વિ. [કા] એક જ વતનનું, સમાન વતનનું હમ-શીર વિ. [ફ્રા.] એક જ માતા કે ધાવતું ધાવેલું હમીરા શ્રી. [જ હમ-શીર.'] બહેન હમ-રોયા વિ. [ફ્રા. હાય, મેટા કાઢાનું હંમા(૫)ચે પું. ચામડાની ડાળ. (ર) તમાકુ બીડી વગેરે રાખવાની અરબની કાથળી. (૩) મુસાફરીની બચકી. (૪) શિકારીઆની ચીજ-વસ્તુ રાખવાની શૈલી હેમાત્ર ન. [અર. હઝ્મામ્ ], ૰ખાનું ન. [ + જએ ખાનું.'] નાહવાની જગ્યા, નાણી, નાહવાના ઓરડા, ‘બાથ-મ’ હમામ-દસ્તા પું. [ફા. હાવસ્તé] લેઢાનો ખાંડણી ને [(ર) પાલખી ઉપાડનાર, ભાઈ હેમાળ પું. [અર. હમ્મ] ખેાને ઉપાડનાર મજૂર, કેલી. હમાલી સી. [+ ફ્રા. ‘ઈ' પ્રત્યય] બન્ને ઉપાડવાનું કામ(૨) ખાને ઉપાડવાનું મહેનતાણું હમિયાણી, –ની શ્રી, [ા. ‘હમ્યાન્’+ગુ. ‘” ત...] પૈસા રાખવાની શૈલી કે વાંસળી. (૨) સંપત્તિ, મન, ઢાલત હમી જુએ ‘હામી.’ હમીદાર જુએ હામી-દાર.'
દસ્તા
હમીદારી જએક હામીદારી.’ હમીર છું, [અર. અમીર્] હિંદુ લેાક-વર્ણમાં પુરુષનું નામ, (સંજ્ઞા.) (ર) યાણ રાગના એક ભેદ. (સંગીત.) હમેલ॰ પું. [અર. હલ્] સગાઁ સ્ત્રીના પેટમાંનું ખાળક, ગર્ભ, ગાલ. [ રહેવા (રવા) (૩.પ્ર.) ગર્ભવતી થવું, દહાડા રહેવા [તકતી કે બિલા હંમેલ શ્રી. [અર. હિમાઇલ્ | ચપરાશીના પટ્ટા ઉપરની હંમેલ-દાર વિ., સી. [જુએ ‘હુમેલ' +ફા. પ્રત્યય] ગર્ભિણી, ભારેવગી, સગર્ભા હ(-$)મેશ (હમે(-મે)શ), શાં ક્ર.વિ. [ફ્રા. ‘હંમેશહૂ’] નિત્ય, દરાજ, હરાજ, પ્રતિ-નિ
હુંöગ વિ., ક્રિ.વિ. [...] તદ્દન ખાટું, સાવ તૂત, સર્વથા અસત્ય-મૂલક, (૨) ન. તૂત, પતિંગ હય છું. [×.] ધેડા [ગણાતા એક અવતાર. (સંજ્ઞા.) હય-શ્રીવ યું. [સં.,ખ,ત્રી.] ઘેાડાના જેવી ડાક-વાળે વિષ્ણુના હયગ્રીવ-જયંતી (-જયન્તી) સી. [સં.].માવણ સુદ પૂનમના હયગ્રીવ ભગવાનના પ્રગટ થવાના દિવસ અને એ ઉત્સવ. (સંજ્ઞા.)
હયગ્રીવા . [સં.] દુર્ગા માતા. (સંજ્ઞા.) હેંચ-દલ(-ળ) ન. [k] ઘેાડે-સવારી સેના, ‘વેલી' હ્રય-મેષ પું. [સં.] જુએ ‘અધ-મેષ,’ હૅય-શાલા(-ળા) સી. [સં.] અશ્વ-શાળા, ઘેાડાર, પાયગા હયાત વિ. [અર.] જીવંત, જીવતું, વિદ્યમાન, વર્તમાન. મેાજૂદ હયાતી સ્ત્રી. [અર.] અસ્તિત્વ, હોવાપણું, વિદ્યમાનતા. (૨) જિંદગી, જીવતર
હયાઢ વિ. સં. જૂથ + આa] ઘોડેસવાર થયેલ, અન્ધારૂઢ હર॰ પું. [સં.] મહાદેવ, શિવજી, શંભુ, શંકર. (સંજ્ઞા.) (-‘હર' સમાસના અંતે હરનાર' એ અર્થમાં શ્ય છેઃ ‘ચિત્ત-હર’ ધન-હર' વગેરે) હ૨૨ વિ. [ફ્રા.] એકેક, દરેક. (સામાન્ય રીતે સમાસ બનાવે
'
Jain Education International_2010_04
હર-તર(-૨)હ
છે: હરરાજ' ‘હર-પળ' વગેરે)
હરકત સ્ત્રી, [અર.] નડતર, અડચણ, વિઘ્ન. (ર) વાંધા હરકતકર્તા વિ. [ + સં.,પું.], હરકત-ખેર વિ. [ +ફા. પ્રત્યય], હરતી વિ. [+ગુ, ' ત...] હરકત કરનારું, અડચણ કરનારું, વિઘ્ન-કર્તી હર-*(-i)ઈ વિ. [જ હર' + કંઈ '−કાંઈ '] જે કાંઈ હાય તે, કાંઈ પણ, ગમે તે [જાઈ પણ, ગમે તે હર-કઈ વિ. [જુએ હૐ' + કાઈ '] જે કાઈ હાય તે, હરખ પું. [સ. વૈં, વિષૅ અને અર્વાં. તદ્દ્ભવ] હર્ષ, આનંદ, ઊલટ, ખુૌ, ખુશાલી હરખ-ધેલું (હૅલું) વિ. [+જુએ ઘેલું.'] હર્ષને લીધે વધુ પડતા ઉત્સાહવાળું, હરખવાળું હરખ-ચમક (ક) સ્ક્રી• [+ જઆચમક.’] હર્ષ વધી પડવાને લીધે સમતાલપણું ગુમાઈ જવું એ હરખ-પટ્ટુ(-)હું વિ. [+ જ હરખાઈ જાય તેવું, ફુલણજી હરખ-ભ(ભે)ર (-૨૫) ક્રિ.વિ. [+≈એ ‘ભરવું.'] સહર્ષ હરખ-વા પું. [જુએ હરખ' + વા.'] હરખ-વેલાપણું હરખ(-ખા)ä આ.કિ.સિં.વ્ પ્ -અર્વા તા૧] આનંદ પામતું, ખુશ થવું, રાજી થતું. હરખાવવું કે.,સ.કિ. હરગિજ, "સ ક્રિ.વિ. [ફા. હર્ગિ] કાઈ પણ તે, કદી પણુ, (મોટે ભાગે ‘ન’કારવાળી રચનામાં), સર્વથા [પળે પળે હર-ધતી ક્રિ.વિ. [જએ હર' + ધડી.'] વારંવાર, હર-પળ, હર્-૭ પું.,ખ.વ. [સ. +િગુ. જી' (માનાર્થે)] ભગવાન હરિ, વિષ્ણુ, નારાયણ [ઝાડનાં મૂળ હરતાં ન., ખ.વ. [જએ હર' + ગુ. ‘” ત.પ્ર.] હરડેના હરડે ી, સં. દીઘી>પ્રા. št] હરડેના ઝાડનું ફળ, માટી હરડે, (નાનાં કાચાં ફળ તે હીમ,') (૨) શિખર
પ ્(-R1)કું.”] વાત વાતમાં
બંધ મંદિરનાં ઈંડાં નીચેના ગાળાકાર ચપટા પથ્થર
હરણુ` ન. [સં.] હી જવું એ, ઝૂંટવી ઉઠાવી જવું એ હરણર નં. [સં. દ્દિન, પું.] સર્વસામાન્ય મૃગલું, કાર હરણ-હું ન. [જએ ‘હરણ ’+ગુ. ‘' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] નાનું હરણ, હરણિયું વનસ્પતિ હરણ-પત્ર ન. [જુએ હરણુ+સં.] એ નામની એક હરણિયું ન. [જુએ હરણ?' +ગુ. ‘યું' સ્વાર્થે ત...] જુએ ‘હરણ-કું.' (૨) હરણનું બચ્ચું, (૩) મૃગશીષ નક્ષત્ર, હરણી. (જ્યા.) (૩) છકડાના આગલી ખાના ત્રિÇાકાર ભાગ. (૪) ગાડીની સૂપડી હરણિયા પું. [જુએ હરણું.'] ચેડાં-ગધેડાંનેા શીર
અકડાવાના અને કાન સીધા ટટ્ટાર થઈ જવાના એક વાત-રાગ
હરણી શ્રી. [સં. રળી, અર્વાં. તાવ] હરણની માદા, (૨) સૌરાષ્ટ્રની ધોડીની એક જાત. (૩) જુએ ‘હરણિયું(3).' હરણું ન. [જ઼એ ‘હરણ' + ] *' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જુએ હરણ, .૨, (ર) જએ ‘હરણિયું(ર),’ [‘હરણિયે?' હરા પુંજએ હરણ?' + ગુ. ‘...' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જએ હર-તર(-૨)હ ક્રિ.વિ. [જુએ ‘હરૐ' + ‘તર(-૨)હ.'] દરેક રીતે, હરેક પ્રકારે, કાઈ અને કોઈ પ્રકારે, ગમે તે પ્રકારે