Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1252

વાર
૨૨૮૦
હજાર વિ. સં. સાદા ન> અવેસ્તા > ફા. ‘હાર્] દસ સેાની સંખ્યાનું. [॰ ગાડાં (ફ્.પ્ર.) પુષ્કળ, ઘણું. • ઘંટીના લેટ ખાવે! (-ઘી-) (રૂ.પ્ર.) બહાળે। અનુભવ મેળવવા, ૦ થાતે (રૂ.પ્ર.) કોઈ પણ રીતે, હાથના ધણી (રૂ.પ્ર.) પરમાત્મા, પરમેશ્વર. -। (...) અગણિત સખ્યાનું]
હજારી વિ. [ફા, હઝારી] વાર્ષિક હજાર રૂપિયાનો ઊપજવાળું. (૨) શ્રી. એક હજાર સૈનિાની સરદારી. (૩) એક જાતનું લ-ઝાડ, ગલ-ગોટા. (૪) એક જાતના ફટાકડા. (૫) પું, વાર્ષિક હજાર રૂપિયા મળતા હતા તેવે શાધિપતિ (દેસાઈ ) અમલદાર હારી-ગટે પું. [+ જએ ‘ગાટો.'] હારી વેલનું ફૂલ હારેક વિ. [જએ ‘હજાર' + ગુ. ‘એ-ક' ત.પ્ર.] લગભગ હજારની સખ્યાનું
હકાલનું
હટ્ટી (ઠ્ઠી) વિ. [સં. ફ્રૂટ + ગુ. ઈ” ત..], દૃઢું(કું) વિ. [+ ગુ. ‘” ત.પ્ર.], ઠ્ઠું (-g) વિ. [+ ગુ.-‘’ ત.× ] હઠીલુ હાગ્રહી
રહેનારી દાસી
હરિચા યું. [જએ ‘હજર' + ગુ. યું' ત.પ્ર.] રાજા મહારાજા નવાબ કે મેટા અમલદારની તહેનાતના નાકર. (૨) (લા.) રૂમાલ, અંગ્ [ચાકરી હજૂરી` શ્રી. [અર્ હુઝૂરી] તહેનાત, સેવા. (૨) સેવાહજરી' વિ. [+ ગુ. ઈ ' ત.પ્ર.] જુએ ‘હરિયા.' હટ કેમ. [જુએ હટવું'નું આજ્ઞા.,બી.પું., એ.વ.] ‘દૂર ખસ' ‘હટી જા' એ ભાવના ઉદ્દગાર
હઠચાળી વિ.,પું. [સં.,પું.] હઠયોગ સાધનાર સાધક, (યાગ.) હઠવું અ.પાછળ કેટલું, પાછળ ખસનું, પામ્યું પામું પગલાં ભરવાં. (૨) (લા.) યુદ્ધ વગેરેમાં હારી જવું. હઠાવું લાવે,ક્રિ. હઠાવવું કે.,સહિ.
હઠાગ્રહ પું. [સં. ફ્રૂટ + આગ્રહૈં, લગભગ એકાી દુરાગ્રહ, જિ, જક, હડીલાપણું, હઠીલાઈ હઠાથી વિ. [સ.,પું.] હઠાગ્રહ કરનાર હઠાવવું, હઠાવું જએ ‘હનું’માં,
હજી(~~) ક્રિ.વિ. [સં. મ-વૅિ > પ્રા. અલગ વિ> અપ. મન છે જ.ગુ.‘અજઇ.] અદ્યાપિ, અત્યાર સુધી હજીરા પું. [અર. છરહ્] મિનારાઓવાળું ઢાંકેલું કખરનું મકાન, મકરબા. (ર) મૈી ઇમારત. (૩) (લા.) મેટી નામતાનું કામ. (૪) કચરાના ઢગલેા હજુ જુએ ‘હજી.’
હઢાળું વિ. [જએ ‘હઠ' + ગુ. ‘આળું' ત.પ્ર.] હઠીલું હઠીલાઈ શ્રી. [જઆ ‘હઠીલું' + ગુ. ‘આઈ' ત.પ્ર.] ઢઢીગ્રહ, જિલ્, હઠીલાપણું
હઠીલું વિ. [જએ ‘હ`+ ગુ. ઈલું' ત.પ્ર.] જિદ્દી
હજૂર સી. [અર. હુઈ ૨] પ્રયક્ષ હાજર રહેલું એ, તહેહરુ↓ (se) સ્ક્રી. [જએ ‘હઠ' દ્વારા.] આઇજી, આગ્રહ નાતમાં હાજરી. (૨) (માનાર્થે) રાજા મહારાજા નવાબ હડ્ડી,-ડુ,-ઠંડુ જએ હટ્ટી, હું, હું,
સુલતાન વગેરે. (૩) ક્રિ.વિ. હાજરીમાં, તહેનાતમાં. [s(-g) 1 (-૫) સી. દ.ગ્રા. ટિ] ગુનેગાર કેંદ્રીને ભરવી (રૂ.પ્ર) તહેનાતમાં હાજર રહેવું] પગમાં ભરાવવાનું લાકડાનું સાધન. (૨) તુરંગ. દૂખાનું, હજરિય(-)ણ (-૨). [જુએ ગુ.‘જેલ.' [માં પગ ને મળે તા (૬.પ્ર.) ડંફાસ, બડાઈ] હ4 (-ડ) કે.પ્ર. [રવા] કૂતરાને હટાવવા માટેના એવે
હજૂરિયા' + (-એ)ણ' સ્ક્રીપ્રત્યય.] હેરિયા સ્રી, તહેનાતમાં
ઉદ્દગાર. [॰ નહિ કરવું (૬.પ્ર.) અનિચ્છાથી પણ નહિ એલાવવું]
ર
હડકવા પું. [જુએ ‘હહકવું' + વા. કૂતરાં અને શિયાળને થતા એક ઝેરી વાત-રેગ (માણસને એવાં કૂતરાં કરડતાં એ પણ હડકાયું ખની મરણ પામે છે.) [॰ થવા, લાગયેા (રૂ.પ્ર.) હડકવાની પ્રબળ અસર થવી. (૨) અત્યંત આતુરતા થવી. ૦ હાલવા (૩.પ્ર.) કૂતરાં વિપુલ પ્રમાણમાં હડકાયાં થવાં. (ર) હઢકવાની અસર શરૂ થવી (૩) ભારે આગ્રહી બનવું [‘હડક-વા.' હઢકાઈ સ્રી. [જુએ ‘હડકવું’+ ગુ. ‘આઈ' રૃ.પ્ર] જુએ હતકાયું,-યેલું વિ. [જુએ ‘હડકવું' દ્વારા + ગુ. એલું' ટ્ટ, પ્ર] જેને હડકવા થયેા હેાય તેવું હઢકારવું સ.. [જ હડ,ૐ' -ના.ધા.] (કૂતરાંને) ‘હડ’
એમ કરવું. (૨) (લા.) (તુચ્છકારમાં) ખેલાવનું હડકાવું અક્રિ, હડકવા લાગુ પડવા. (આ ધાતુ પ્રચલિત
નથી.)
હૅટ-ખટ (હટય-ખટ) . [રવા.] મનમાં થતી ખટક હટડી સ્ક્રી. [ત્રજ, ‘હટરી.' દે.પ્રા. Ēટ્ટ ‘દુકાન’ દ્વારા] દિવાળીના દિવસે બાર ભરાયેલું હાય એવી સર્જાવટ સાથેનાં ઢાઢરજીનાં થતાં દર્શન, (પુષ્ટિ.) હટવાડા હું. [પ્રા. દિ+જુએ વાડો.'] બજાર [સ.ક્રિ હટવું અ.ક્રિ. ખસનું, હટાવું ભાવે,ક્રિ. હટાઢ(-૧)વું કે, હટાણું ન. [સં. હઁટ્ટ + અન% = ઘટ્ટાન > પ્રા. હૃĚાળમ] ખોરમાં જઈ કરવામાં આવતી ખરીદી, ખારમાંનું ખરીદ-કામ. ૬૦ કરવું (રૂ.પ્ર.) વેચવા-ખરીદવાનું કામ કરવું. -ન્ગે જવું (રૂ.પ્ર.) અન્તરમાં કે મેટા ગામમાં બહારથી ખરીદ માટે જવું] [માંના) હટાવિયું ન. [પ્રા. છૂટ્ટ દ્વારા] હાટિયું, નાના તાકા (દીવાલહટાવ(-૮)વું, હટાવું જ હટનું’માં. હટાડી સ્ત્રી. [જુએ હાટ' દ્વારા.] દુકાન ઉપર લેવાતા કર
Jain Education International_2010_04
♦
હઠ છું.,સ્ત્રી. [સં,,પું.] દુરામહ, જિ, જકે, મમત, અ. [॰ ઉપર આવવું, (-ઉપય-) ૦ પકડવી ॰ લેવી, ડે ચઢ(-ઢ)વું, "હે ભરાવું (૬.પ્ર.) મમત કરવી] હ-યાગ કું. [સં.] જેમાં દેહને કષ્ટ આપીને યોગ સાધવાને હાય તેવી યોગિક ક્રિયા. (યાગ.)
હડકું (-ખું) વિ. [જુએ ‘હડકાયું' + ગુ. ' રૃ.પ્ર.] જુએ હડકાયું.’ (૨) અજંપા કરી ધલવલાટ કરનારું. (૩) (લા.) અચાનક આવી પડેલું. ભારે વિનાશક (તાકાન પૂર વગેરે.). [-કી છેલ (રૂ.પ્ર.) વિનાશકારી રેલ (પાણીની)] હાલનું સર્કિ. [જુએ‘હર' દ્વારા,] ઠપ±ા આપવે. (૨) વિકારનું. હકાલાવું કર્મણિ,ક્રિ.