Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1250

U८८ ह ह ह ६९ બ્રાહ્મી
નાગરી
ગુજરાતી હ . (સ.] ભારતીય આર્ય વર્ણમાળાને અસ્પર્શ મહાન ચલાવવું હતું-હંકારાવું કર્મ ક્રિ. હા-હકરાવવું પ્રાણ કંઠય વર્ણ. (ાંધ: એ જ્યારે સંયુકત વ્યંજનને પ્રે, સ.ફ્રિ. પર્વ વ્યંજન હોય છે ત્યારે એ ગતીમાંથી ઊઠતો હોઈ હકારાત્મક છે. [જ “હકાર' + સં. મારમન + ] “હાએને “રસ્ય કહ્યો છે: “જિવા” “બા.” પાલિ-પ્રાકૃત- ના રૂપનું, “હા' પાડવામાં આવી હોય તેવું, પેટિવ' -અપભ્રંશ ભૂમિકામાં એ મેટે ભાગે સંયુક્ત વ્યંજનમાં હ(હું)મારાવવું, (હંકારવું એ “હ(હ)કારવુંમાં.
લખાય છે ત્યાં એ શુદ્ધ ‘કઠેથ” હકારાત (હકારાત) વિ. [સ. ઈં-વાર + અ7] જેને છેડે અનુભવાય છે. ગુજરાતી મરાઠી હિંદી વગેરે ભાષાઓમાં “હ” વ્યંજન હોય તેવું (શબ્દ). (વ્યા.) ચોક્કસ પ્રકારનું મહાપ્રાણિત ઉરચારણ આ “હ'માંથી હકારું ન. [જ “હાક' દ્વારા ] નેતરું આપ્યું હોય તેને વિકસ્યું છે તેને નભે. દિવેટિયા જેવાએ “હશુતિ” તેડું કરવું એ. (૨) વિ. નેતરું આપ્યું હોય તેને તેડું કહ્યું છે, તે એ “લઘુપ્રયત્ન હ” તરીકે પણ કહેવાય કરવા જનારું છે. યુરોપની ભાષાઓમાં પણ આવું પ્રવાહી મહાપ્રાણ હકારે છું. [જ “હકાર + ગુ. “ઓ' કપ્ર.નોતરું ઉચ્ચારણ છે કે જેને “મર્મર' કહે છે. ત્યાં ત્યાં હકીકતે આપનાર. (૨) હોકારે. [૦ કર, ૦ માર (રૂ.પ્ર.)
વરનું ઉચ્ચારણ જ મહાપ્રાણિત હોય છે. એ રીતે હકારે કરી બોલાવવું. “વહાલા” વહેલ” “નહર' શહેર” “મેર્યું' “કહ્યું” વગેરેમાં હકાલપી શ્રી. જિઓ ‘હાકલ' + ‘પદી.'] હોકાર કરી વાલ’ ‘હું' દર' શેર” મેયું “કયું' એ રીતે હાંકી કાઢવું, બૂરી રીતે નોકરી વગેરેમાંથી કાઢી મૂકવું એ પર્વ સ્વર મહાપ્રાણિત છે, જે વ્યક્ત કરવા આ કાશમાં હકાલવું સક્રિ. જિઓ હાકલવું.”] હેકારા કરી કાઢી શાખાની બાજ ઉરચારણ બતાવવા કૌશમાંની જોડણીમાંઃ મકવું, તગેડી મૂકવું. હકાલાવું કર્મણિ,જિ. હકાલાવવું વિસર્ગ ચિહન લખ્યું છે. એ સર્વથા પૂર્ણ “હતે નથી, પ્રેસ.. લધુપ્રયત્ન “હયંજન પણ નથી, “મર્મર' જ છે, ૨- હકાલાવવું, હકાલાવું જ “હકાલ'માં. ધર્મ જ છે, ભલે લેખનમાં “હ' બતાવતા હોઇયે.) • હકીકત સી. [અર.] વિગત, (૨) સાચી પરિસ્થિતિ. (૩) હ? વિ. [સં. સ્થbપ્રા. રૂ>અપ. ટુ છે. વિ. નો ખ્યાન
[ટી હકીકતની રજત એ.વ, મ, પછી બ.વ.માં પણ જ.ગુ.માં હતા, પછી તે હકીકત-દોષ છું. [ + સં.] વિગતની રજૂઆતમાં ખામી, કરણહાર” “સરજણહાર' વગેરેમાં માત્ર એ સચવાયેલે હકીકત-ફેર . [+ જ “ફેર.'] રજૂ કરેલી વિગતમાં છે. નું, કેરું તણું
અસલ વાત કરતાં પડેલે તફાવત, ફરકવાળી હકીકત હઈશ (હે) જ “હે'માં.
હકીકતી વિ. [ + ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.] હકીકતવાળું. (૨) હક અને પૂર્વ પદમાં “કવાળા રા માટે જુઓ “હ” વાસ્તવિક અને પૂર્વપદમાં હકવાળા શબ્દ. ;
હકીકી વિ. [અર.] પારમાર્થિક. (૨) આધ્યાત્મિક. (૩) હા-ડેઠઠ જિ.વિ. ખૂબ સંખ્યામાં ખીચો-ખીચ. ઠાંસે-ઠાંસ ઈશ્વરીય. (૪) સાચું, વાસ્તવિક, ખરું હા-બા કિવિ. જિઓ બકવું,'-દ્વિભાવ.] અર્થ સમઝષા હકીમ છું. [અર.] યુનાની ડું કરનાર વેવ, યૂનાની વઘ વિના અકે એમ, ગમે તે બકવાટ કરીને
હકીમવિ. [+ગુ. “ઈ' ત...] હકીમને લગતું હકારી ઓ નીચે “હકસી.”
હકીમી સ્ત્રી. [ + ગુ. “ઈ' ત.ક.], -મું ન. [+ગુ. “ઉ' હકસાઈ મિ. [અર. “હ કર દ્વારા ગુ], હસી (0) સી. ત.ક.] હકીમનું કાર્ય અને એને દરવાજો જિઓ “હુકસાઈ] હકનું લવાજમ, દલાલી, મારફત, હકીર વિ. [અર.] અપમાનિત, ધિ કારાયેલું દસ્તુરી, વટાવ
હકૂમત સ્ત્રી. [અર. હુકમ ] અમલ, સત્તા, અધિકાર, (૨) હ-કાર' છું. [૩] બહ' ઉચાર, (૨) “હ' વર્ણ
સત્તા નીચે પ્રદેશ. (૩) સત્તા નીચેના કાર્ય-પ્રદેશ, “જ્યહકાર છું. “હા” એમ કહેવું એ, કબુલાત, સંમતિ. રિરિડકશન' [ ભણવ (રૂ.પ્ર.) કબુલાત આપવી, સામાની વાત હકુમતી વિ. [+ ગુ. “' ત., ] હકમતને લગતું સ્વીકારવી, સંમતિ આપવી).
હક્ક-ક) ૫. [અર. હકક સત્તા, અધિકાર. (૨) હકસી, હાર-દશ વિ. જિઓ “હુકાર' + સં. સ. પું.1 હકાર
લાગે, લાગત. (૩) ભાગ, હિસે. [અદા કર (રૂ.પ્ર.) બતાવતું, “હા” બતાવનારું, હકારાત્મક, સંમતિ-દર્શક ફરજ બજાવવી. છ કરવું (રૂ.પ્ર.) ફરજ બજાવ્યાને સંતોષ હારવું સકિ. જિઓ “હકાર,’-ના.ધા] હા પાડવી, લેવો. ૦ કરો (ર.અ.) માલિકી બતાવવી. ૦ ચાલ સંમતિ આપવી
(રૂ.પ્ર) સત્તા હોવી. ૦ થવું (ઉ.પ્ર.) માથેથી કુરબાન થવું. હ(-)કાર સ.કિ. એ “હાંકવું.” (૨) (વહાણ વગેરે) ૦ () અધિકારી બનવું, માલિકીહક છે.