Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1237

સ્થાનકવાસી
૨૨૨
સ્થિરા
મંદિર
સ્થાપિત વિ. [સં.] સ્થાપેલું. (૨) નિશ્ચિત કરેલું સ્થાનકવાસી વિ. [સ,j.] Aવતાંબર જેના દેરાસર સ્થાય છું. [સ.] સ્થિર ભાવ. (૨) આધાર. (૩) સ્થાન. અને મુર્તિ-પૂજામાં ન માનનારો (ફિરક), વંઢિયા (સંપ્રદાય). (૪) સામર્થ. (૫) રાગને એક અવયવ, (સંગીત.) (૨) એ સંપ્રદાયનું અનુયાયી. (સંજ્ઞા.) [સ્થાન-ભ્રષ્ટ થાય-ભંજની (ભજની) સી. [સં] રાગના થાય સ્થાન-ટ્યુત વિ. [સં] પોતાના સ્થાન ઉપરથી ખસી પડેલું, આલાપથી કરવામાં આવતું ભજન. (સંગીત.) સ્થાન-નિર્ણય કું. [સ.] જ “સ્થલનિર્ણય.'
સ્થાયિતા સ્ત્રી, -૧ ન. [8] સ્થાયી હેવાપણું, સ્થિરતા, સ્થાન-નિર્દેશ છું. [] જુઓ “સ્થલ-નિશ.'
સ્ટેબિલિટી.” (૨) નિત્ય-તા સ્થાન-ભેદ પું. [સં] જ સ્થાન. (૨) ઉચ્ચારણમાં સ્થાથી વિ. [સં.] સ્થિર, અચળ, (૨) નિત્થ, કાયમી. મુખમાંના સ્થાનની એકબીજાથી જુદાઈ (વા.)
(૩) ટકાઉ. (૪) મું. જજ અને પંચમ સ્વર. (સંગીત) સ્થાનભ્રષ્ટ વિ. [સં.] એ “સ્થાન-યુત.'
(૫) કાવ્યના રસને પ્રાણપ ભાવ, રસનો આત્મા. (કાવ્ય.) સ્થાન-મય ન. [સં.] આંકડાની એના સ્થાન પ્રમાણે કિંમત સ્થાયી પૂંજી સ્ત્રી. [+જ એ “પંછ.”], સ્થાયી મંડળ સ્થાન-વતા વિ. [સં.) અમુક જગ્યા કે ત્યાંના લેકમાં (ભરડળ) ન. [+જ એ “સંડોળ.] જેના વ્યાજનો જ થતું કે હોતું (રાગ વગેરે)
ઉપથાગ થઈ શકે તેવી મડી, અનામત સ્થાનાધિકરણિક છું. [+ સં. પિતળન) થાણદાર (જના સ્થાયી ભાવ . (.] જ “સ્થાયી(પ).” રજવાડાંમાંને જગત-નાકાને એક હોદેદાર)
સ્થાયી સમિતિ . [+ સં.] બધાં કામ કરનારી છે તે સ્થાનાપન્ન વિ. [+સં. મા-r] સ્થાન પર જઈ પહોંચેલું. ગાળા પૂરતી સ્થિર કમિટી, “સ્ટેડિંડગ કમિટી' (૨) પ્રતિષ્ઠિત
સ્થાલી સ્ત્રી. [સં. થાળી, નાને ખુમચે સ્થાનાંગ (સ્થાના) ન. [+સં. શ્રી જૈન આગમાંનું સ્થાલીપાક છું. [સં.] ગૃહસ્થ કરવાને એક ધાર્મિક વિધિ બીજ અંગ, ઠાણાંગસૂત્ર. (સંજ્ઞા.) (જેન.)
સ્થાલી-પુલાફન્યાય . [.) અન્નને કણ પાકયો છે સ્થાનાંતર (સ્થાનાંતર) ન. [+સં. અજા] ઓ “લાંતર. કે નહિ એ થાળીમાંના એક દાણાને દળાવવાથી ખબર સ્થાનિક વિ. [સં.] સ્થાનને લગતું, તે તે મર્યાદિત ઠેકાણાનું. પડે તે પ્રમાણે વસ્તુનો એક અંશ જાણું સમગ્ર વસ્તુને ‘કલ’
ખ્યાલ કરવાને પ્રકાર. (તર્ક) સ્થાનિક સ્વરાજ, - ન. [+ સં. + ] તે તે નગર કે સ્થાવર વિ. [..] ખસી શકે નહિ તેનું, જડ. (૨) સ્થિર, તે તે ગામનું વ્યવસ્થા-તંત્ર લોકોના પ્રતિનિધિઓના હાથમાં અ-ચલ. (૩) પું. પર્વત, પહાડ હોય એ પ્રકારનું સુધરાઈ વગેરેના વહીવટનું શાસન તંત્ર, સ્થિત વિ. [સં.] સ્થિર કરી રહેલું, રહેલું. (૨) હયાત, લોકલ સેલ્ફ ગવર્મેન્ટ'
મજદ
[વાળું. (૨) સંયમી સ્થાનીય વિ. [સં.] સ્થાનને લગતું, સ્થાનિક
સ્થિત-ધી, પ્રજ્ઞ વિ. [સં.] સ્થિર બુદ્ધિવાળું, સમત્વ-બુદ્ધિસ્થાને ક્રિ.વિ. [સં. પ્રયોગ] ઉચિત, શ્વ, બરાબર, પ્રસ્તુત. સ્થિતિ સી. [સં.] સ્થાનમાંની સ્થિરતા. (૨) અસ્તિત્વ, (૨) ખરેખર, સાચે
હયાતી. (૩) પરિસ્થિતિ, અવદશા, દશા, હાલત. (૪) સ્થા૫ક વિ. [સં] સ્થાપના કરનાર, મૂકનાર. (૨) રચના- નિવાસ. (૫) દર જજે, પ. (૬) અંગ-વિન્યાસ, “પોઝ' ત્મક. (૩) ૫. નાટમાં સુત્રધારથી ઉતરતા દરજનનો સ્થિતિ-ચુસ્ત વિ. [+જએ “ચુસ્ત.] દિને વળગી રહે. પ્રથમ નટ. (નાટય.)
નારું, રૂઢિચુસ્ત, રૂઢિ-રક્ષક, કે ટવ, “ઓર્થોડોસ' સ્થાપત્ય ન. સિં.1 નાનાં મોટાં મકાન દેવાલ મસિજદે સ્થિતિ-શક્તિ સ્ત્રી. [સં.] પદાર્થની ચિક્કસ સ્થિતિને કારણે વાવ કુવા કુંડ વગેરે પથ્થર કે ઈટ વગેરેનાં બાંધકામ- એમાં માલુમ પડતી કાર્ય-શક્તિ, પોટેશિયલ એનર્જી માંનું તે તે બાંધકામ, “આર્કિટેકચર'
સ્થિતિસ્થાપક વિ. [સં.1 લાંબુ ૮ થયા કે કરાયા સ્થાપત્ય-કલા(-ળાં) . સં.] પથ્થરનાં ઈંટનાં વગેરે પછી પાછું અસલમાપ કે સ્થિતિમાં આવી જનારું,ઇલેસ્ટિક વિવિધ પ્રકારનાં બાંધકામની વિદ્યા
[શાસ્ત્ર સ્થિત્યંતર (સ્થિત્યાતર) ન, [+સે અત્તર બીજી સ્થિતિ, સ્થાપત્યશાસ્ત્ર ન. [સં] ઇમારત વગેરેનાં બાંધકામને લાગતું બીજી પરિરિથતિ, સ્થિતિનું રૂપાંતર, સ્થિતિને પલટ. (૨) સ્થાપન ન. [સ.] સ્થાપવું એ, મૂકવું એ. (૨) સ્થાપવામાં વિકૃતિ
[(૪) મક્કમ, દઢ વપરાતું કપડું અને એના ઉપરના દાણ તેમ અન્ય પદાર્થો સ્થિર વિ. [સં.] અચલ, ધવ.(૨) સ્થાયી. (૩) નિક્રિય. સ્થાપના સી, [સં.] જુઓ “સ્થાપન(૧). (૨) મૂર્તિની સ્થિર-ચિત્ત વિ. [સં.] મક્કમ હેયાનું પ્રતિષ્ઠા કરવી એ. (૩) નાટય-રચનાના આરંભની પ્રસ્તાવના સ્થિરતા સ્ત્રી, -૧ ન. [સં.] સ્થિર હોવાપણું જે સૂત્રધારથી તરતની ઉતરતી કક્ષાનો “સ્થાપક” ૨જ સ્થિર-ધી, સ્થિરપ્રજ્ઞ, સ્થિર-બુદ્ધિ, સ્થિર-મતિ વિ. [સં.] કરતો) (નાટય.)
વિચારમાં પરિવર્તન ન આવે તેવા મક્કમ નિશ્ચયવાળું, સ્થાપનીય વિ. [સં] સ્થાપવા જેવું. (૨) સાબિત થાય તેવું સ્થિત-પ્રજ્ઞ સ્થાપવું સક્રિ. [સં. સ્થાને છે. થાપ, તત્સમ] સ્થાપના સ્થિર-વીર્ય વિ. [સં.] જેનું બળ અચલ છે તેવ, બ્રહ્મચારી કરવી, મૂકવું. (૨) જગ્યા ઉપર મુકરર કરવું, નીમવું. સ્થિર સી. [સં.] પૃથ્વી. (ધઃ પૃથ્વીને સ્થિર માની (૩) માંડવું. (૪) પુરવાર કરવું
સં. સાહિત્યમાં આ નામ વપરાતું)