Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1244

સ્વર-ગ્રાહક
૨૨૭e
સ્વર-સ્થાન
મધ્યમ પંચમ ધવત અને નિષાદને સમૂહ, સ્વર-સપ્તક સ્વર-ગ્રાહક વિવું. [સં.] સંગીતનો એક અલંકાર. (સંગીત.) સ્વર-ઘોષ ૫. સિ.] વેરો અવાજ સ્વ-રચિત વિ. [૪] પોતે જાતે જ રચેલું વર-ચિહન ન. [સ.] ઉચ્ચારણુના સ્વરેના લેખન માટે તે તે સંકેત. (૨) બારાખડીમાંના ' ' “1' '
'' આ તે તે ચિહન. (૩) વેદક સંહિતાઓમાં ઉદાત્ત અને અનુદાત્ત સ્વર બતાવવા માટેની તે તે નિશાની. (વ્યા.) (૪) રાગના રવર માંધવા માટેનો “ટેશન'ને તે તે સંકેત. (સંગીત.) અવર-જ્ઞાન ન. [સં.] ઉરચારણના સ્વરેની સમઝ. (ન્યા.) (૨) સંગીતના સ્વરેના સ્વરૂપની સમક, (સંગીત.) સ્વર-તંત્રી (તત્રી) સી. (સં.] કંઠનળીમાં તીરની માફક આગળ પાછળ લંબાયેલી કમળ પાતળી ચાર પીએમાંની તે તે પટ્ટી, “વોકલ કૉર્ડ.' (વ્યા) સ્વર-ત્રથી સી. (સં.] ઉચ્ચારણના ઉદાત્ત અનુદાત્ત અને
સ્વરિત એ ત્રણ ૨૨. (વ્યા.). (૨) સંગીતના વાદી અનુવાદી અને સંવાદી એવા ત્રણ સ્વર. (સંગીત.) વર-નળી સ્ત્રી. [+જુઓ “નળી.'] ગળાની નળી (જેમાંથી સ્વર નીકળે છે.) સ્વર-૫રિવર્તન ન. (સ.] સંગીતના સ્વરેને પલટો સ્વર-પરીક્ષા સી. [સં.] વરેની કસોટી. (૨) સ્વરોની ઓળખ સ્વર-પેટી સ્ત્રી. [ + જુઓ પેટ.”] સ્વર-નળીમાંને ઉચ્ચા- રણ ઊઠે છે તે ભાગ, ‘લૅરિંકસ” સ્વર-પ્રસ્તાર છું. સિં.] આપેલા સ્વરોને જદા જુદા ક્રમમાં ગઢવી એમાં જુદાં જુદાં રૂપ બનાવવાની ક્રિયા. (સંગીત.) સ્વર-ભક્તિ પી. સિં.1 ખાસ કરી “ય-‘વ’વાળા સંયુક્ત વ્યંજનમાં પૂર્વના વ્યંજનને જુદો પાડી એમાં અનુક્રમે “ઇ' ઉ' મકવાની પ્રક્રિયા વાવે>રિણ, a>ત્તરા વગેરે. (વ્યા.)
[જવો એ સ્વર-ભંગ (-) પું. [સં.] અવાજ ફાટી જ કે બેસો સ્વરકાર ૫. સિ. ઉચ્ચારણમાં શબ્દ તેમ વાકયમાં અમુક અમુક સવ૨ ઉપર આવતું વજન તેમ તે તે સ્વર ઊંચેથી બોલવાની ક્રિયા, “એકસન્ટ.' (આ બે અલગ છે: ૧. બલાત્મક કે અધાતાત્મક, સ્ટ્રેસ એકસ' અને ૨. આરોહાવરોહાત્મા કે સાંગીતિક, “પિચ એક- સન્ટ.) (વ્યા ) સ્વર-ભેદ પું. (સં.] કંઠને અવાજ બેસી જવો એ. (૨) ઉચ્ચારણના સ્વરે વચ્ચેની ભિન્ન-તા. (૩) સંગીતના
સ્વરો વચ્ચેનો ભિન્નતા (સંગીત.) રવર-મધુરતા સ્ત્રી. સિ.] એ “સ્વર-માધુર્ય.” સ્વર-મંતવ(-ળ) (-મણ્ડલ,-ળ) ન. સિં.] જુઓ “સ્વર-ગ્રામ.’ (૨) એ નામનું એક તંત-વાઘ. (સંગીત.) સ્વર-માધુર્ય ન. [સં.] સંગીતના સ્વરેનું સુ-સ્વર હેવાપણું.
સ્વરની મીઠાશ, સ્વર-મધુરતા સ્વર-માલ(-ળા) સી. સિ.] ઉરચારણના “અ” થી “ઓ'
સુધીના સ્વર, (વ્યા.) (૨) સંગીતના સાતે સ્વરેને ક્રમ (સંગીત.) સ્વરમેળ . સિં.] ગાતી વેળા ગાનારના કંઠનો અને વાદ્યોના સ્થાયી સ્વરની એક સ્થિતિ, સ્વરની સંગતિ સ્વરયંત્ર (-ચત્ર) ન. [સ.] ગળું, કંઠના ભાગ (જેમાંથી ઉરચારણ અને ગાન નીકળે છે.) સ્વર-લિપિ સી. સિં.1 જુએ “સવરાંકન.” અવર-લેખક વિ. [8,] “ટેશન' કરનાર. (૨) ન. સ્વરો નેધી લેવાય તેવું યંત્ર [કરી લેવું એક સ્વરાંકન અવર-લેખન ન. [સં.] સંગીતના સ્વરોનું રાગ-વાર “નેટેશન” અવર-લેપ મું. સિં.] ઉચ્ચારણ કરતી વેળા શબ્દમાં કેઈ સ્વર ધસાઈને નીકળી જવો એ. (વ્યા.) વર-વાચન ન. [સં.] “ટેશન' પ્રમાણે કંઠમાં કે વાઘમાં
સ્વર ઉતારવાની ક્રિયા. (સંગીત.) સ્વર-વાઘ ન. [સં.] “ ગ્રાફ.' (૨) “ટેપ-રેકેર” સ્વર-વિરોધ પું. [સં] સ્વરોની પરસ્પરની વિરુદ્ધ-તા, સ્વરેનો વિ-સંવાદ, “ડિકૅર્ડ,’ ‘
ડિસેસન્સ' સ્વર-વ્યત્યય કું. .] ભાષાના વિકાસમાં શબ્દની આંતકિ સ્થિતિમાં સ્વરનો સ્થાન-પલટે. (ભા.) સ્વર-શાસ્ત્ર ન. [સં.] ઉરચારણના સ્વરોને લગતી વિદ્યા, ધવનિ-વિદ્યા, વનિ-તંત્ર, વનિ-શાસ્ત્ર, કેનેટિકસ' સ્વર-શિક્ષણ ન. [સં.] ઉચ્ચારવાના સ્વરના સ્વાભાવિક ઉચ્ચારણની તાલીમ. (વ્યા.) (૨) સંગીતના સ્વર ગાવાની તાલીમ. (સંગીત). સ્વર-શન્ય વિ. [સં] બેસૂરું સ્વર-શ્રુતિ સી. [સં.] ઉચ્ચારણને એકમ, અક્ષર, સિલેબલ.' (વ્યા.) (૨) સંગીતના સાત સ્વરોના આંતરૅિક બાવીસ કણ અનુભવાય છે તે પ્રત્યેક કણ. (સંગીત.). સ્વર-શ્રેઢિ, -, -ણિ, અણી સ્ત્રી. [સ.] રાશિઓની ચેકસ પ્રકારની પંક્તિ, “હાર્મોનિકલ પ્રેગ્રેશન.” (ગ.) સ્વ-રસ પું, [4.] વનસ્પરિનાં પાંદડાંને કચડી દો વાળી પુટપાકની રીતે પકવીને કાઢવામાં આવતો અર્ક, અંગ-રસ. (વૈદક.)
[સુધીના સાત સ્વર, (સંગીત.) સ્વર-સપ્તક ન. [૪] ગાનમાં “વહજ'થી લઈ “નિષાદ સ્વર-સંક્રમ (સૂકમ) પું, મણ ન. સિં] સંગીતના
વરેને એક-બીજામાં પલટ. (સંગીત,) [સંગીત) અવર-સંજ્ઞા (-સજ્ઞા) સ્ત્રી. [સ.] “સ્વર' એનું નામ. (વ્યા. - સ્વર-સંધિ (-સધિ) સ્ત્રી. [સ. .] બે સ્વર સામસામા આવી જતાં થતું તે તે ચક્કસ પ્રકારનું જોડાણ. (વ્યા.) સ્વર-સંચાગ (સ ગ) પું. [સં] સ્વરોનું જોડાવું એ,
સ્વર-સંધિ. (૨) અવાજની પરિસ્થિતિ સ્વર-સંવાદ (-સેવાદ) મું, સ્વર-સંવાદિતા (-સંવાદિતા)
સ્ત્રી. [સં] સંગીતના સ્વરોને એક-બીજાની સાથે મેળ મળી જવાની ક્રિયા, (સંગીત.) સ્વર-સ્થાન ન. સિં.] મુખમાંથી ઉચ્ચાર કરતી વેળા તે તે સ્વર જ્યાં હવા અથડાતાં ઊભો થતો હોય તે તે
સ્થાન. (વ્યા.) (૨) સંગીતના સાત સવરેનું છાતીથી ભમાં સુધીનું તે તે ઉઠવાનું સ્થાન, (સંગીત.)