Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 340

अगारसञ्जीवनी टीका सू० ५८ 'अरिहंतयेइय' शब्दार्थनिरूपणम् ३२५
(२) 'बिम्ब बभासे विधोः' इति पण्डितराजो जगन्नाथः ।
(२) 'एतद्विभाति चरमाचलचूडचुम्बि, (डि) हिण्डीरपिण्डरुचिशीतमरीचिबिम्बम्' इति विश्वनाथः ।
(३) 'रविबिम्बमिवाम्बरात्' इति च मार्कण्डेयपुराणम् एवमन्यत्रापि ।
अतएवालङ्कारिकाणां दृष्टान्तालङ्कारः संगच्छत्ते, स हि निरपेक्षवाक्यान्तरोपात्तेन प्रकृतेन वस्तुना सह निरपेक्षवाक्यान्तरोपात्तस्य तत्तुल्यधर्मवतोऽप्रकृतस्य वस्तुनो बिम्ब-प्रतिबिम्बभावः, यथास्वरूप में ही विम्ब शब्दका प्रयोग सर्वत्र देखा जाता है। वह इस प्रकार
'चन्द्रका बिम्ब प्रकाशित हुआ' [ पण्डितराज-जगन्नाथ ] । 'समुद्र के फेनकी छटासे युक्त, अस्ताचलकी चोटी पर यह चन्द्र-विम्ब विराजता है' [विश्वनाथ कवि ] । '(वह शूल) सूर्यके बिम्बकी तरह चमकता हुआ आकाशसे गिरा' [मार्कण्डेय पुराण ] । इसी प्रकार और और ग्रन्थोंमें भी समझ लेना। असली सूर्य चन्द्रमाको ही 'सूर्ग-बिम्ब' और 'चन्द्रबिम्ब' कहा है।
ऐसा माननेसे ही अलङ्कारशास्त्रियोंका माना हुआ दृष्टान्ताऽलङ्कार बन सकता है। निरपेक्ष वाक्यान्तरसे गृहीत प्रकृत वस्तुके साथ, निरपेक्ष वाक्यान्तरसे गृहीत उसके समान धर्म (गुण )वाली वस्तुका, विम्ब-प्रतिबिम्ब भाव होना ( दृष्टान्तरूपसे जोड़ना) दृष्टान्तालङ्कार है। जैसेયથાર્થ સ્વરૂપમાં જ બિમ્બ શબ્દ પ્રયોગ સર્વત્ર જોવામાં પણ આવે છે. તે मा प्रमाणे:
"ii fr प्रजाशित थयु" [५डित गन्नाथ ]; “ समुद्रना પીણની છટાથી યુકત, અસ્તાચલના શિખર પર એ ચંદ્રબિંબ વિરાજે છે” [विश्वनाथ वि.]. ( शुस ) सूर्यना मिनी पेठे यमाता माशाथी पडो' [માર્કય પુરાણ ]. એ પ્રમાણે બીજા ગ્રંથમાં પણ સમજી લેવું. યથાર્થ સૂર્ય यंदने । 'सुमि' मने 'रि' ४ामा मा छे.
એમ માનવાથી જ અલંકારશાસ્ત્રીઓએ માનેલે દુષ્ટતાલંકાર બની શકે છે. નિરપેક્ષ વાકયાંતરે કરીને ગ્રહીત પ્રકૃત વસ્તુની સાથે, નિરપેક્ષ વાકયાંતરે કરીને ગૃહીત તેના સમાન ધર્મ (ગુણવાળી વસ્તુને, બિંબ–પ્રતિબિંભાવ હે (દછનારૂપે asat) मे el-dia'st२ छ, रेभ .
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર