Agam 07 Ang 07 Upashak Dashang Sutra Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 342

अगारधर्मसञ्जीवनी टीका अ. १ मू० ५८ 'अरिहंत चेइय' शब्दार्थनिरूपणम् ३२७ प्रतिबिम्बभावस्वरूपं कुवलयानन्दकृन्मतेनोपदर्शितं-" वस्तुतो भिन्नयोरप्युपमानोपमेयधर्मयोः परस्परसादृश्यादभिन्नयोः पृथगुपादानं-बिम्बपतिबिम्बभावः' इत्यप्पयदीक्षिताः" इति, अत्रैव च काव्यप्रकाशोक्तं 'प्रतिविम्बन '-मिति प्रतीकमुपादायोक्त वामनाचार्येण-प्रतिबिम्बनविम्बप्रतिबिम्बभावो न त्वेकत्व. मिति 'बिम्ब शरीरं प्रतिबिम्ब-तत्पच्छाया तयोर्भावः' इति च । तस्मादलमतिदूरधावनेन यत्सिद्धं विम्बो वस्तुयथार्थस्वरूपं प्रतिबिम्बश्च तदाकारानुकरणमिति । अत एव 'तं गच्छामि णं समणं भगवं महावीरं वंदामि मंसामि सक्कारेमि सम्माणेमि कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं०' इति राजप्रश्नीयव्याख्यायां टीकाओंमें 'बिम्ब प्रतिबिम्ब भाव' शब्दकी व्याख्या, प्रमाणरूपसे कुवलयानन्दकार अप्पय दीक्षितके सिद्धान्तको लेकर की है कि-"वास्तव में भिन्न भिन्न उपमानत्व और उपमेयत्वका, परस्परकी तुलनाके कारण अभिन्न मानकर अलग-अलग कथन करना बिम्ब-प्रतिविम्ब भाव है ॥"
इसके अतिरिक्त काव्यप्रकाशकी उपर्युक्त कारिकामें जो 'प्रतिबिम्बन' शब्द आया है उस प्रतीक ( अंश )को लेकर वामनाचार्यने कहा है-'प्रतिविम्बनका अर्थ बिम्ब-प्रतिबिम्ब भाव है, दोनोंकी एकता नहीं । बिम्ब शरीर है और प्रतिबिम्ब शरीरकी प्रच्छाया है, वही दोनों बिम्ब-प्रतिबिम्ब होते हैं। अस्तु । बहुत दूर जानेसे क्या लाभ ? यह सिद्ध तो हो ही चुका कि वस्तुका यथार्थ स्वरूप बिम्ब है और वस्तुके आकारकी नकल प्रतिबिम्ब है। इसीलिए आचार्य मलयगिरिने रायपसेणी सूत्रकी टीकामें “तं गच्छामि गं" इत्यादि पदोंकी व्याख्या करते પ્રતિબિંબભાવ” શબ્દની વ્યાખ્યા, પ્રમાણરૂપે કુવલયાનન્દકાર અપયદીક્ષિતના સિદ્ધાન્તને લઈને કરી છે કે “વસ્તુતઃ ભિન્ન ભિન્ન ઉપમાનત્વ અને ઉપમેયત્વનું, પરસ્પરની તુલનાને કારણે અભિન્ન માનીને અલગ-અલગ કથન કરવું-એ બિંબપ્રતિબિંબભાવ છે.”
मे त ४०यप्राशनी ५२ हेक्षी विभा २ 'प्रतिबिम्बन' શબ્દ આવ્યું છે એ પ્રતિક (અંશ)ને લઈને વામનાચાર્યે કહ્યું છે કે– પ્રતિબિંબનને અર્થ બિબ–પ્રતિબિંબ ભાવ , એ બેઉની એકતા નહિ. બિબ શરીર છે અને પ્રતિબિંબ શરીરની પ્રતિષ્ઠાયા છે; એ બેઉ બિંબ–પ્રતિબિબ બને છે. અસ્તુ. બહુ દૂર જવાથી શું લાભ? એ તે સિદ્ધ થઈ ચૂકયું જ છે કે વસ્તુનું યથાર્થ સ્વરૂપ બિંબ છે અને વસ્તુના આકારની નકલ એ પ્રતિબિંબ છે. એથી આચાર્ય भयनिश्मि रायपसेही सूत्रनी Aswi "तं गच्छामि गं-." त्या पटानी
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર