Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogamArganI aMtardaSTi DaoN. razmi bhedA : saMpAdaka : prakAzaka zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha muMbaI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Yogmargni Antardristi | By Dr. Rashmi Bheda Shree Mumbai Jain Yuvak Sangh prathama AvRtti : jAnyuArI ra019 kiMmata : rU. 250/ arpaNa paramatattva prakAzaka ane prAptisthAnA zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 926, pArekha mArkeTa, 39, je. esa.esa. roDa, keneDI brija, oNperA hAusa, muMbaI - 400004. phona : 23820296 * mo. 9137727109 sAthe sAyujya anubhavanArA adhyAtmayogIonA : anya prAptisthAna : zrI jItubhAI bhedA C/o. bhedA bradharsa, 202, kApaDiyA epArTamenTa, 39, esa.vI. roDa, vilepArle (vesTa), muMbaI - 400016 phona : 26192326-27 * mo. 9867186440 caraNakamaLamAM atyaMta bhaktibhAvapUrvaka arpaNa mudraka mudraka : nItina je. badANI. arihaMta prinTiMga presa, ghATakopara (IsTa), muMbaI - 400077 9223430415
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-12-18 phAInala yoga yoga eTale jJAna mATe, bhakti mATe prabhu sAthenuM joDANa, manuSyanI aMdara je eka sarvajJa ane sarvazaktimAna tattva che tenI sAthe yogI joDANa kare che, sAyujya sAdhe che. huM zarIra chuM, aMtaHkaraNa chuM, mana chuM e vicArothI para thAya che ane potAnA zuddha svarUpano anubhava kare che. nirAkAra, niraMjana, nirvikAra, nirvikalpa, sat cit AnaMda svarUpa aja-amara sat e ja huM, huM zarIra nathI, mana nathI, buddhi nathI, ahaMkAra nathI, paNa eka akhaMDa pUrNa-brahma, zuddha, nitya mukta AtmA chuM evo nizcaya thAya che ane e ja paramasiddhi che. [ prastAvanA bhAratIya saMskRtimAM yoga pUrvakALathI joDAyelo che. yogavidyA e AdhyAtmika unnatinI AdhArazilA che. yoga zArIrika svAthya, UrjA ane zAMti to Ape ja che paNa sauthI mahattvanuM e AtmAnuM UrdhIkaraNa kare che. ApaNA jIvanamAM rahelAM rAga-dveSa, Avega-Aveza, ahaMtAmamatA, Adhi, vyAdhi, upAdhithI mukta thaI prasanna ane maMgaLa, saphaLa ane sArthaka jIvana jIvavAnuM mArgadarzana yogazAstromAM ApeluM che. yogataMtra zAstroe siddhAntomAM je vAta kahI che teno viniyoga jIvanamAM kevI rIte karavo e darzAvatuM prayojya vijJAna che ane AgaLa vadhIne paramatattva sAthenuM sAyujya sAdhavA mATeno mArga che. pataMjalimunie I.sa. pUrve 200mAM lakhelo 'pAtaMjala yogasUtra' yogano sauthI pramANabhUta graMtha manAya che. yoganuM mahAbhya dareka darzanoe kabUlyuM che. dareka darzanamAM yoganI prakriyAo bhinnabhinna rUpe pariNamI che, paNa te yogano mukhya uddeza Atmazuddhino ane paramapada prApta karavAno che, jene ApaNe mokSa athavA nirvANa kahIe chIe. badhAM darzanonI potapotAnI sAdhanApaddhati che. sAMkhyadarzananI sAdhanApaddhati che "aSTAMga yoga', je maharSi pataMjalie AlekhI che, bauddha darzananI sAdhanApaddhati che vizuddha mArga, jyAre jaina darzananI sAdhanApaddhatinAM traNa mukhya aMgo che-samagya darzana, samya jJAna ane samyaguM cAritra. jaina dharmamAM yogaviSayaka vipula ane samRddha sAhitya upalabdha che, paNa yogaparaMparAnI vismRti ane abhyAsanA abhAve ochuM paricita che. sauthI prAcIna Agama 'zrI AcArAMga sUtra' tema ja bIjA Agama graMthomAM jaina dharmanI sAdhanApaddhatinuM nirUpaNa maLe che, e pachInA AcAryonA graMthomAM yoga vize vivecana maLe che. emanA sAhityamAM tIrthakaronI 'yogIzvara', 'yogakuzaLa', 'yogIndra' vagere vizeSaNothI stavanA karI che, jema ke, "zrI bhaktAmara stotra'mAM AcArya zrI mAnatuMgasUrijIe prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevane 'yogIzvara' tarIke saMbodhyA che,
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ to dhyAnazataka'nuM maMgalAcaraNa karatA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe mahAvIrasvAmIne 'yogazvara' tarIke vaMdanA karI che. madhyakAlIna kALamAM AcArya haribhadrasUri, AcArya zubhacaMdra, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, sAthosAtha arvAcIna kALamAM mahAyogI AnaMdadhanajI, yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarajI, AcArya mahAprajJajI vagere aneka AcAryonuM yogasAhityamAM viziSTa pradAna che. jyAre hiMdu dharmamAM bhagavadgItAmAM bhaktiyoga, karmayoga, jJAnayoga ane pAtaMjala yogasUtramAM aSTAMgayoga varNavyo che. arvAcIna kALamAM paNa ghaNA yogIonI alagaalaga sAdhanApaddhatio maLe che. bauddha dharmamAM paNa nirvANa sAdhaka yogasAdhanA batAvelI che. A 'yoga' vize jaina dharma ane anya bhAratIya darzanomAM, paraMparAomAM je vividha yoga praNAlIo che ene AlekhatuM A graMthapuSpa prakAzita thaI rahyuM che. A pustaka "prabuddha jIvana'nAM "jaina dharma ane anya paraMparAomAM yoga" A vizeSAMkanA AdhAre taiyAra kareluM che. "prabuddha jIvana'nAM taMtrI DaoN. sejalabahena zAhanAM sUcana ane preraNAthI meM enuM saMpAdana karyuM hatuM. A vizeSAMkane vAcakono ghaNo sAro pratisAda maLyo eTale padmazrI DaoN. kumArapALabhAI desAInI preraNAthI A vizeSAMkane pustakarUpe prakAzita karavAnuM nakkI karyuM. A vizeSAMkamAM jaina dharmanA yogavizeSaka sAhityanA je mahattvanA graMthono samAveza nahoto thayo enA vize lekha umeryA tema ja hiMdu dharmanA anya paraMparAonA arvAcIna adhyAtmayogIo vize lakhyuM ane AvI rIte "yoga" upara enAM saghaLAM pAsAMnI A pustakamAM chaNAvaTa karI che. AzA che ke vAcakone e gamaze. A graMthapuSpanA saMpAdananI yAtrAmAM 'yoga' vize mane ghaNuM jANavA maLyuM. mAro Ph.D.no viSaya 'Yog: way to achieve Moksha' che je jaina darzananA AdhArita che, eTale jaina darzanamAM je yoganirUpaNa kareluM che. je yogasAhitya che eno mAro abhyAsa che ane sAthe sAMkhyadarzananA aSTAMgayogano, paNa A pustaka mATe anya paraMparAnA je adhyAtmayogIo thayA emanA vize lakhatA emanI yogapraNAlIono abhyAsa karavAnI mane taka maLI ane mAro 'yoga' vizeno abhyAsa puSTa thato rahyo. vidyAnI sAdhanA sAthe adhyAtmarasano anubhava thato rahyo. mArI A saMpAdanayAtrAmAM jemaNe mane preraNA, mArgadarzana ane sAthasahakAra Apyo temanA pratye huM kRtajJatAno bhAva vyakta karuM chuM. zrI muMbaI jena yuvaka saMghanA padAdhikArIo tema ja taMtrI DaoN. sejalabahena zAhano huM vizeSa AbhAra mAnuM chuM, jemaNe mane vizeSAMkanA lekho levAnI ane pustakarUpe prastuta karavAnI paravAnagI ApI. DaoN. zrI kumArapALabhAI desAI haMmeza mujaba mArA mArgadarzaka rahyA che. emanI preraNA ane mArgadarzanathI vijJAna vidyAzAkhAnI huM vidyArthinI, dArzanika sAhityamAM thoDuM ghaNuM lakhuM chuM. emano jeTalo AbhAra mAnuM eTalo ocho che. pU. AcArya bhagavaMta ane sAdhubhagavaMto tema ja vidvAna lekhakonI huM atyaMta RNI chuM, jemanA abhyAsapUrNa lekhothI A pustaka samRddha thayuM che tema ja suMdara mudraNa karI ApanAra zrI nItinabhAIno AbhAra aMte A graMthapuSpanI prastutimAM jinAjJAviruddha kAMI lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDama. A graMtha A viSayanA abhyAsIo, jijJAsuo ane sAdhakone kaMIka aMze upayogI banaze to mAro prayatna sArthaka thaze.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoganuM AkAzadarzana - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI bhAratIya yogadarzanano jeTalo vaizvika vikAsa thayo che, eTalo anya koI darzanono vikAsa ke vistAra thayo nathI. vaLI ethIya A vizeSa yogadarzana jeTaluM vividha svarUpomAM pravarte che, eTaluM pravartana anya koI darzananuM jovA maLatuM nathI. Ama to yoga ke sAdhanAnI paraMparA e AryonuM bhAratamAM Agamana thayuM te pUrvenI che. "Rgvada"nA kezIsUkta (10.136)mAM yogasAdhanAno nirdeza maLe che ane A yogaparaMparA e pachI pataMjalinA yogadarzanamAM. jenonA AgamomAM ane bauddha piTakomAM prApta thAya che. noMdhapAtra bAbata e che ke emAM sAdhanAnI paraMparA eka hovA chatAM pratyeka dharme potIkI tattvapraNAlI anusAra e yogane rUpa ApyuM che. I.sa. pUrve 200nI AsapAsa pataMjalie "yogasUtra'mAM yoganI e dhAraNAone saMgrahita karI ane emanI e dhAraNAone sAMkhya vicAradhArAne anukULa banAvIne ene vyavasthita rUpa ApyuM. bhAratIya tattvajJAnanAM cha darzanomAM cothuM darzana e yogadarzana che. yoga zabda saMskRta bhasA mun parathI niSpanna thayo hovAthI eno artha thAya che joDavuM. eTale ke zarIra ne manane saMvAdI banAvIne jIvavAnI zailIne yoga gaNavAmAM Avato hato. e pachI pataMjalie yogasUtramAM ene cAra pAdamAM vibhakta karI te che samAdhipAda, sAdhanApAda, vibhUtipAda ane kevalyapAda. pataMjali "cittavRttinirodha"ne yoganuM kArya batAve che, paraMtu hakIkatamAM AlaMbana sivAyanA viSayonI cittavRttino nirodha ane AlaMbana para cittanI ekAgratAema baMne ekabIjA sAthe joDAyelAM hovAthI yogamAM cittavRttinirodha ane samAdhi baneno samAveza karavAmAM Avyo. prAraMbhamAM A yogano upayoga RSimunio, sAdhusaMnyAsIo ane sAdhanA karanArAo sudhI maryAdita hato. have yoganuM svarUpa aneka rIte vistaryuM che. mAtra cittavRttinirodha ke samAdhi mATe ja nahIM, balake pratyeka vyakti judAMjudAM dhyeyathI yogamArge cAlatI hoya che. yogano mULa siddhAMta to vyaktine AdhyAtmika rIte sarvoparI banAvavAno che, jemAM sAdhaka, sAdhanA ane sAdhya vacceno bheda ogaLI jaI eka thAya te sthiti te yoga, paraMtu have e yoganA judAjudA mArgo ane judAMjudAM dhyeyo jovA maLe che. koI zArIrika svAthya mATe to koI mananI zAMti mATe yoga tarapha jAya che, to koI dhyAna ke samAdhinA hetuthI yoga kare che. mAnasika samasyAo athavA to TenzAnathI haLavA ke mukta thavA mATe paNa yoga kare che. yoganA mULa dhyeyane joIe ane vartamAna samayanA dhyeyane joIe, to ApaNane jarUra Azcarya thAya ! Aje to yoganI kAryazibiro ane tAlIma vargo thAya che. judAjudA guruonA judAjudA yogamArga jovA maLe che. yoganI saiddhAMtika, kriyAtmaka ane zikSaNalakSI bAbato para vicAra thAya che. kyAMka enA tattvajJAna para to kyAMka enI AdhyAtmiktA para bhAra mUkavAmAM Ave che. raziyAmAM yoganAM gUDha pAsAM vize saMzodhana thAya che, to amerikAnI jevIya-pratipoSa saMzodhana praNAlI A saMdarbhamAM vadhu dhyAnae banI che. bhAratamAM yoganA prayogo dvArA AdhyAtmika saMzodhana karavAmAM Ave che. maharSi pataMjalinA "yogasUtrathI mAMDIne aneka gurUoe athavA to mArgadarzakoe judAjudA samaya phalaka para yoganI vAta karI che. AmAM judIjudI dhyAnapraNAlIo vize vistRta samaja ApavAmAM AvI che. e saMdarbhamAM A graMtha savizeSa mahattvano che. e dhyAnapraNAlIo jozo to khayAla Avaze ke yoga tarapha kevo judo judo abhigama jovA maLe che. e abhigamanuM vaividhya maMtrayoga, layayoga, zivayoga jevA prakAramAM jovA maLe che. zrImad bhagavadgItAnA jJAnayoga, karmayoga ane bhaktiyoga ema traNa abhigamo maLe che, paNa AjanA samayamAM pAtaMjala yogadarzanano eTale ke "aSTAMgayogano abhigama vadhu pracalita lAge che. A graMthamAM judAjudA anya adhyAtmayogIonI yogapraNAlIno abhyAsa rajU karIne yogadarzananA vaDamAMthI phUTelI-vikselI keTalIya vakvAIo jovA maLe
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarjana-sUci kramAkRti lekhaka 1) yoganuM ataraMga DaoN. razmi bhedA 2) jaina dharmamAM yoga vicAra 3) jaina darzanamAM yoga ane dhyAna 4) jaina AgamamAM yoga zatAvadhAnI munI zrI ajitacaMdrasAgarajI ma.sA. che. sAmAnya rIte ghaNI vyaktione mATe pIeca.DInA mahAnibaMdhanuM lekhana e emanuM aMtima dhyeya ke saMzodhana hoya che. hakIktamAM pIeca.DI e pravezadvAra che. razmibahena bhedAe prathama pIeca.DI.mAM yogaviSayaka "Yog : Way to Achieve Moksha" mahAnibaMdha lakhyo, paNa ahIM temanI abhyAsayAtrA thaMbhI nahIM, pachI "amRtayoganuM, prApti mokSanI" nAmanuM pustaka lakhyuM. jenI traNa AvRttio thaI. tyAra bAda samyagu darzana vize atyaMta mUlyavAna evo graMtha lakhyo. "jaina vizvakoza"nAM adhikraNo ane anya sAmayikomAM lakhavAnI sAthosAtha e jaina dharmanA abhyAsa vargomAM zikSaNa Ape che. DaoN. sejala zAhe "prabuddha jIvana" dvArA judAjudA viSayo para vizeSAMko ApIne e sAmayikanI kSitijano manabhara ane jJAnasabhara vistAra karyo ane emAM vizeSAMka rUpe pragaTa thayelA sAmayikamAM emanuM saMpAdana karanAra DaoN. rami bhedAe anya lekho umerIne A graMtha taiyAra karyo che. yoganuM sAcuM dhyeya vizvastarIya-vizvasvIkta jJAna prApta karI teno uttarottara vikAsa karavAnuM che. tenAthI manamAM utpanna thatAM prazno, zaMkAo ane saMgharSonuM samAdhAna karavAnuM che. mana ane zarIranuM samatolana ane mananI zAMtinI prApti thaI zake te aMge sAdhanA karavAnuM che. yoganA A vividha mArgomAMthI abhyAsI potAne svasAdhanAmAM kayuM tattva, vicAra, abhigama ke mArga upayogI che te zodhavAno prayAsa paNa karI zakaze ane ene potAnI sAdhanApaddhatimAM apanAvI ke umerI paNa zakaze. yogapraNAlIone AvarI leto graMtha jijJAsuo, sAdhako ane yogamAM rasa dharAvanArA sahu koIne upayogI thaze tevI pUrNa zraddhA che. zrI arUNavijayajI ma.sA. 6) AnaMdaghana ane yogamArgIya rahasya padmazrI DaoN. kumArapALa desAI 45 7) "yogadaSTisamuccaya' graMthamAM bhItarI AcAryazrI yazovijayajI ma.sA 54 yAtrAno Alekha 8) yogamArganuM AdhyAtmika rahasya AcArya zrI kalAprabhasUrijI ma.sA. 67 9) "yogaviMzikA' graMthamAM varNavelo bhAvadharma DaoN. rami bhedA 10) "yogazAstra'nuM vihaMgAvalokana 11) yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvaranuM jaina yogamAM anupama pradAna 12) Adhunika adhyAtmayogI AcArya mahAprajJa ane prekSAdhyAna prophesara muni mahendrakumAra 13) kAyotsarga DaoN. ramaNalAla zAha 14) bauddha dharmamAM yogasAdhanA DaoN. niraMjana vorA 15) vipazyanA dhyAna zrI satyanArAyaNa goyankAra 16) vedAMta ane yoga zrI gautama paTela
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha. yoganuM ataraMga 113 - DaoN. razmibena bhedA " 127 " ' 139 144 148 - 152 - - - krama kRti lekhaka 17) pataMjali yogazAstra bhAratIbena mistrI 18) zrImad bhagavadgItAmAM yogavicAra DaoN. zAMtikumAra paMDyA 19) gAyatrI dvArA yogasAdhanA paMDita zrIrAma zarmA AcArya 20) svAmI vivekAnaMdanI yoganI vibhAvanA svAmI nikhilezvarAnaMda ane pAzcAtya dezo para teno prabhAva 21) paramahaMsa yogAnaMda ane kriyAyoga DaoN. razmi bhedA 22) zrI prabhudAsa svAmI ane kRSNabhAvanA " 23) yogI haranAtha 24) jJAnayogI zrI caMdubhAInuM Atmadarzana " 25) krAMti, saMkrAMti, utkrAMtiH yogI araviMda zrI rAjendra paTela 26) mauna zaktinA saMkrAmaka yogI DaoN. razmi bhedA ramaNamaharSi 27) svAmI zivAnaMdajInI yoga anubhUtio svAmI adhyAtmanaMdajI 28) saMtulita jIvanano mArga : yoga zrI zrI ravizaMkarajI 29) yogI sadaguru ane IzA yoga DaoN. razmi bhedA 30) prajApitA brahmAkumArI rAjayoga 31) parama sukhAya : yogapaMtha DaoN. sejala zAha 32) yoga viSaya prasanna maMgala jIvananI AdhArazilA DaoN. nareza veda 33) yoga ane sAMpratajIvana DaoN. guNavaMta baravALiyA 34) IslAmamAM yoga DaoN. mahebUba desAI 34) Jain Yoga & Meditation Dr. Kokila Shah 36) KundaliniYoga Hansaji J. Yogendra * - AtmakalyANa karavAnA aneka mArgo jJAnI puruSoe batAvyA che, temAMthI ja eka mArga che yoga. AtmA zuddhasvabhAvamaya mokSano yoga prApta karAve tenuM nAma ja yoga che. yoga zabda "yuja' dhAtu parathI Avyo che. saMskRtamAM 'yuja' dhAtunA be artha thAya che. eno artha che yojavuM, joDavuM; bIjo artha che - samAdhi, manaHsthiratA. bhAratIya yogasAhityamAM 'yoga' zabda banne arthamAM prayojelo che. prayoga karyo che to jena yogasAhityamAM jJAnIoe 'saMyojana karavuM' ema artha lIdho che. mokSe thonanA yoga; ema tenI vyAkhyA che. arthAt mokSa sAthe yojana, joDANa karAve te yoga. Ama je prakriyA vaDe AtmA zuddha AtmasvarUpa rUpa mokSapada athavA nirvANapadane prApta kare te yoga. A mokSarUpa paramatattva alaga alaga nAmathI oLakhAya che. jenA darzanamAM ene siddhapada athavA mokSapada kahe che. koI buddha-pada athavA zivapada kahe che. A zabdabheda chatAM paramArthathI tenA sahajAnmasvarUpamAM bheda paDato nathI. AvA zuddha AtmasvarUpamAM je ramaNatA karAve, enI sAthe joDANa karAve te yoga ema enI sarva darzana saMmata, sarvasAmAnya vyAkhyA che. AtmAnuM nija zuddha svabhAva sAthe, sahajAnmasvarUpa sAthe joDANa thavuM te ja yoganuM pragaTa spaSTa svarUpa che. parabhAva vibhAvamAMthI nikaLI AtmabhAvamAM sthira thavuM e ja mokSamArga che. jenA darzana nirdiSTa samyagadarzana, samyajJAna ane samyagucAritra A ratnatrayI e mahAyoga che. enI sAdhanA karIne anaMta jIvAtmAoe mokSaprApti karI che. jena rzana pramANe jIvAtmA A saMsAramAM karmanA baMdhananA kAraNe janma maraNanA cakramAM pharato hoya che. A karmano jyAre saMpUrNa kSaya thAya arthAt jIvano jyAre karmathI saMpUrNapaNe viyoga thAya tyAre AtmA mokSa prApta kare che arthAt paramAtmA bane che. Ama jenA darzana pramANe 'ayoga' tenA yoganuM lakSya che. ayoga eTale mana, vacana ane kAyAnA yogathI rahita evI siddhAvasthA. anya darzanamAM paramAtmAne yoga karavAnI vAta che tyAre jaina dharmamAM dareka jIvAtmA potAnA puruSArthathI paramAtmA banI zake che je ayogathI siddha thaI zake che. arthAt jIvanuM aMtima lakSya yogathI ayoga sAdhI arthAt karmarahita thaI paramAtmA banavAnuM hoya che. yoga eTale AtmA sAthenA saMbaMdhanI sthApanA. AtmAnI sAthe saMbaMdha niSpanna thAya che tyAre ayoga 0 yogamArganI aMtardaSTi ||. 1 - 177 - i - 189 199 to o 214 217 222
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSpanna thAya che. ayoga eTale mana-vacana-kAyAnI sthiratA. ayoganI dizAmAMjavA mATe yoga e mAdhyama che. AdhyAtmika sAdhanAmAM yogasAdhanAnuM saMpAdakIyA mahattvanuM sthAna che. AtmAnA potAnA svarUpamAM, svasvarUpamAM sthira thavAnI prakriyAne athavA sAdhanAne yogasAdhanA kahevAya che. jJAnI puruSoe yoganI alaga alaga vyAkhyAo ApI che - (1) muni pataMjalie pAtaMjala yogadarzanamAM yoganI vyAkhyA nIce pramANe ApI che - yogazcita vRtti nirodhaH // 2 // cittavRttino virodha karavo te yoga. citta jyAre kSINa vRttivALuM thaI jAya tyAre paramAtmasvarUpanI samApti thAya. samApti eTale dhyAna dvArA sparzana. samAmi eTale yAtA, dhyeya ane dayAnanI ekarUpatA. dhyAtA - dhyAnano adhikArI yogyasAdhaka aMtarAtmA che. dhyeya paramAtmA che, dhyAna jJAnanI ekAgratArUpa che. samAmi e traNenI ekatArUpa che. satata paramAtmAnA dhyAna vaDe cittavRttiono vilaya thavAthI paramAtmA sAthe abheda - ekatAno anubhava thAya tene samAmi kahe che. citta jyAre kSINa vRttivALuM sphaTika jevuM pAradarzaka thaI jAya tyAre anya vRtti pratye doDatuM nathI. ane sthira thaI ekAgrapaNuM prApta kare tyAre ja samApti thAya. bahirAtmabhAva tyajI daI, aMtarAtmabhAva pAmI sthirabhAvathI AtmA te ja paramAtmA evuM ciMtana kare. (2) zrImada bhagavad gItAmAM bIjA adhyAyamAM yoganI vyAkhyA A pramANe karI che - samatvaM yoga ucyate artha :- samatva e ja yoga che. je paNa kaMI karma karAya che e pUrNa thAya ke na thAya ane e e karmanA phaLa vakhate samabhAvamAM rahevuM e ja samatva che. anukULa ane pratikULa paristhitinA vacce mananI taTasthatA te samatva che. A ja adhyAyamAM AgaLa zrIkRSNa yoganI vyAkhyA karatA kahe che - buddhiyukto jahAtIha Ubhe sukRtaduSkRte / tasmAdyogAya yujayasva yogaH karmasu kauzalAm / / 50 / / artha :- samabuddhiyukta mANasa puNya ane pApa beyane A lokamAM tyAgI de che, temanAthI mukta thAya che, mATe tuM samatvarUpa yogamAM joDAI jA. A samasvarUpa yoga e ja karmomAM kuzaLatA che. (arthAt karmabaMdhamAMthI chUTavAno upAya che) 3. jena darzanamAM trividha yoga kahyo che. zraddhA, jJAna ane kriyAne trividha yoga - 16-01-19 FINAL -kahe che. kAraNa samyaka zraddhA (darzana) samyaka jJAna ane samyaka cAritranI sAdhanA vaDe ja AtmAne mokSanI prApti thAya che. A trividha yoga ja jaina darzanamAM ratnatrayI tarIke prasiddha che. A ratnatrayIrUpa mokSamArga e ja yoga che. AcArya umAsvAtie A ja vAta karI che - samyag darzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH / / 1.1. / / tatvArthasUtra artha :- samyagadarzana, samyajJAna ane samyagracAritra A traNenI abheda ekatA e ja mokSamArga che. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye emanA graMtha "yogazA"mAM yoganI vyAkhyA karatA kahyuM che - caturvargeDagraNImokSo, yogastasya ca kaarnnN| jJAnazradhdAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH / / 1.15 / / yogazAstra artha :- dharma, artha, kAma, mokSa A cAra vargomAM mokSa te ja uttama che. e mokSanuM kAraNa te yoga che. te yoga jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatraya che. jaina darzanamAM yoganI vyAkhyA mokSepa yoganA thA: ema kahelI che. arthAt je prakriyA vaDe AtmA zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme arthAt potAnuM zuddha AtmasvarUpa pAme arthAt paramAtmapada prApta kare te yoga. ahIM haribhadrAdi zvetAMbara AcAryo A mokSasAdhanAmAM kAraNabhUta je paNa parizuddha dharmavyApAra che (vrata, niyama, Avazyaka kriyA, caityavaMdana, pratikramaNa... ItyAdi) te sarva dharmavyApArane yoga kahe che. dharma eTale vastusvabhAva arthAt Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AtmA potAnA zuddha darzanajJAnamaya svabhAvamAM varte te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che ane e ja yoga che. nija AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavI e ja Atmadharma che. jema nirmalatA e sphaTika ratnano svabhAva hovAthI teno dharma che tema kapAya abhAvarUpa nirmalatA arthAt Atmazuddhi e ja AtmAno zuddha svabhAva hoI e AtmAno dharma che. paNa rAga, dveSa, moha Adi vibhAva pariNAmone lIdhe AtmAnA nirmaLa zuddha svabhAva para AvaraNa Ave che. jeTale aMze A rAgAdi vibhAva dUra thAya teno AtmasvabhAva pragaTato jAya che. samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti paryaMta uttarottara A AtmasvabhAva pragaTato jAya che. A zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe je je parizuddha dharmavyApAra karAya che e yoga che. AvI rIte A yogasAdhanAno mArga vicArIe to je sAdhanAthI AtmAnI zaktino vikAsa thaI, AtmA pUrNa svasvarUpamAM sthira thAya e yoga che. je 2 | yogamArganI aMtardaSTi 2. yogamArganI aMtardaSTi | 3]
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmamAM yoga vicAra sAdhanAthI AtmAno paramAtmA sAthe saMyoga thAya, AtmA paramAtmA bane, potAnuM zuddha AtmasvarUpa prApta kare e yogasAdhanA che, enA mATenuM yogazAstra je paNa koI darzananuM hoya paNa enuM lakSya AtmazuddhinuM ja che. Atmazuddhi mATe yogasAdhanA jarUrI che. DaoN. razmibena bhedA adhyAtmayogI AnaMdaghanajIe emanA padomAM yogasAdhanAnI vAta karI che je nIce pramANe che- pada - FINAL - 16-01-19 mahAro bAluDo saMnyAsI, dehadevaLa maThavAsI, IDA piMgalA mAraga tajI jogI, suSamanA gharavAsI; bahmaraMdhra madhI Asana pUrI bAbu, anahada tAna bajAsI... ||2|| yama niyama Asana jayakArI, prANAyAma abhyAsI, pratyAhAra dhAraNAdhArI, dhyAna samAdhi samAsI... mUla uttara guNa mudrA dhArI, paryaksanavAsI, recaka pUraka kuMbhaka sArI, mana Indriya jayakAsI... II4ll sthiratA joya yugati anukArI, ApoApa bimAsI, Atama paramAtama anusArI, sIje kAja samAsI... //pI AdhyAtmika vikAsanI pUrNatA arthAt nirvANa yA mokSa te mAnavajIvananuM aMtima sAdhya che. sarva bhAratIya darzanonuM aMtima lakSya mokSaprApti che. temAM jaina darzana parama Astika mokSelI che. mokSa prApta karavAno utkRSTa upAya athavA mArga te ja yoga che. mokSano mukhya hetu yoga che, nimitta hetu to gauNa kahevAya che. yoga mokSanuM upAdAna kAraNa che. mokSa prApyArthe yogamArga che. mokSa e ja sarva darzanonuM nizcita sAdhya - dayeya che. tenA sAdhanarUpa yogamArga paNa eka ja che. ane te zamaparAyaNa - zamaniSTha evo yogamArga che. zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, rAgadveSarahitapaNuM, samabhAva - sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti thavI, svasvarUpane samajI svarUpamAM ramaNatA karavI e ja zama che. parabhAva - vibhAvamAMthI nikaLI AtmabhAvamAM sthira thavuM te ja zamaniSTha mArga, yogamArga che. jenA darzanamAM A mokSamArga, yogamArga e samyagdarzana, samyajJAna, sammacAritra e zuddha ratnatrayarUpa che. ane e ja jena yoga che. AnI sAdhanA karIne anaMta AtmAoe mokSanI prApti karI che. anAdikALathI A saMsAracakramAM pharatA jIvone temAMthI bacAvanAra ane mokSaprApti karAvanAra A yogamArga che. dareka AtmA jemAM paramAtmA thavAnI kSamatA che te samyadarzana - jJAna - cAritrarUpa ratnatrayane AdarIne arthAta yogamArgane anusarIne paramAtmapaNuM prApta karI zake che. AtmAmAM anaMta zakti rahelI che. AtmAnuM aizvarya eTale anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta AnaMda. AtmAnA A potAnA ja guNo che. A guNono utkRSTa vikAsa karI, uttarottara guNasthAnamAM pragati karI e potAnA puSArthathI paramAtmA banI zake che. A AtmaguNonA Avarake karmono kSaya thatA e guNo pragaTa thAya che. kramazaH AgaLanA guNasthAnaka prApta thatA jAya che, jemAM AtmAno anukrame uttarottara vikAsa thatA e AtmasvarUpamAM ramaNatA, sthiratA prApta kare che ane aMte kApaka zreNi prApta karI vItarAgatA, kevaLajJAna ane mokSa prApta kare che. A jaina dharmanI sAdhanA paddhati che je mokSamArga tarIke jANItI che. jaina zAstromAM "yoga' zabda prAcIna kALathI ja jovA maLe che. jIvanA mana, = yogamArganI aMtardaSTi | pa yogamArganI aMtardaSTi
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacana, kAyAnI pravRttine yoga tarIke oLakhavAmAM Ave che tevI ja rIte mokSamArganIsAdhanA paNa yogasAdhanA tarIke oLakhAya che. jaina darzana ane Agama sAhityamAM AtmAne anaMta zaktimAna kahyo che. AtmAmAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya che. yoga sAdhanAthI e prApta karI zake che. jaina AgamomAM yoganA arthamAM adhikatara "dhyAna' zabda prayukta thayelo che. temaja 'yoga' zabdasamAdhinA arthamAM paNa prayukta thayelo che. ApaNe aitihAsika daSTithI vicArIe to jena paraMparAmAM yoga athavA yogasAdhanAne cAra vibhAgamAM vibhakta karI zakAya. (1) Agama ane Agama sAhityamAM yoga (2) AcArya kuMdakuMdadevathI AcArya haribhadrasUri sudhI (vikramanI AThamI zatAbdI sudhI) (3) AcArya haribhadrasUrithI upAdhyAya yazovijayajI sudhI (vikramanI aDhAramI zatAbdI sudhI) (4) upAdhyAya yazovijayajIthI atyAra sudhI (aDhAramI zatAbdI pachI) (1) Agama ane Agama sAhityamAM yoga A avasarpiNI kALamAM jena dharmanA Adya praNetA bhagavAna RSabhadeva che, je svayaM mahAyogI hatA. eTale jaina yoganA praNetA tarIke paNa emane ja sthApI zakAya. bhaktAmara stotramAM kSabhadeva bhagavAnane yogIzvara tarIke varNavelA che. (gAthA naM.24) aMtima tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmIno saMsAratyAga pachI kevaLajJAna sudhIno je sADAbAra varSano sAdhanAkALa hato e sAdhanAkALamAM adhikAMza samaya e yogasAdhanAmAM arthAt dhyAnamAM ja hatA. bhagavAna mahAvIranA mukhethI varNavelA ane gaNadharo dvArA racAyelA AgamomAM yoga ane dhyAna vize varNana maLI Ave che. jema ke zrI AcArAMga sUtra, sUtrakRttAMga sUtra, bhagavatI sUtra, sthAnAM sUtra temaja uttarAdhyayana sUtramAM A sAdhanApaddhatinuM pratipAdana kareluM che. sUtrakRttAMga sUtramAM samAdhiyoga, dhyAnayoga, adhyAtmayoga, bhAvanAyoga jevA zabdo prayukta thayelA che. Agama sAhityamAM paNa teno nirdeza maLe che. (2) jaina yogano dvitIya yugaH AcArya kuMdakuMdadevathI AcArya haribhadrasUri sudhI vikramanI prathama zatAbdIthI AjaparyaMta jaina yoga saMbaMdhI ghaNuM sAhitya racAyeluM che. prathama zatAbdImAM AcArya kuMdakuMdadeve samayasAra, niyamasAra, mokSapAhuDa Adi graMthomAM yoga saMbaMdhI vivecana kareluM che. dhyAna sAdhanAnI AvazyakatAne jarUrI gaNI 6 | yogamArganI aMtardaSTi che A ? - che. dhyAna dvArA sAdhaka bahirAtmabhAvano tyAga karI aMtarAtmAnuM jJAna prApta kare che ane paramAtmabhAva prApta karI svayaM paramAtmA bane che. emaNe yoga ane yogabhaktinuM vyavasthita pratipAdana kareluM che. A pachI vikramanI trIjI zatAbdImAM AcArya umAsvAtijIe tattvArthasUtramAM mokSamArganuM arthAt yoganuM pratipAdana kareluM che. HAvana sAna caritrALa mokSamArga: / 1 | - tattvArtha sUtra A sAdhanApaddhatimAM zuddha AtmasvarUpa arthAta paramAtmasvarUpa prApta karavAnA mArgamAM dhyAnanI atyaMta mahattvanI bhUmikA che. jenuM vivecana AcArya jinabhadragaNIe dhyAnazatakamAM, pUjyapAda devAnaMdIe samAdhitaMtra temaja ISTapadezamAM kareluM che. AcArya kuMdakuMdadevanI jema AcArya pujyapAda paNa AtmAnI traNa avasthAo - bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnuM nirUpaNa kareluM che. A graMthamAM AtmAmAM lIna thavuM ane AtmAmAM Atmabuddhi rAkhavI ene ja duHkhamuktino upAya kahyo che. jyAre ISyapadezamAM ISTa arthAta mokSanuM pratipAdana kareluM che. mananI ekAgratAthI IndriyonuM niyamana karI AtmA dvArA AtmAnuM dhyAna karavAnuM kahyuM che. chaThThI zatAbdImAM jinabhadragaNI kSamAzramaNe "dhyAnazataka' graMthanI racanA karI. A graMthamAM yogasAdhanA ane dhyAnasAdhanAnI maulika paddhatio che. chadmastha ane kevaLI beune dhyAnamAM rAkhI jinabhadragaNIe dayAnanI spaSTa paribhASA ApI che. eka vastu para cittane ekAgra karavuM ane yoganirodha e dhyAna che. (3) jaina yogano tRtIya yuga : AcArya haribhadrasUrithI upAdhyAya yazovijayajI sudhI vikramanI AThamI zatAbdImAM AcArya haribhadrasUrie jena yoga sAhityamAM eka navA adhyAyanI zarUAta karI. emaNe jena darzanamAM pratipAdita AtmAnA vikAsakramanuM varNana yogarUpathI karyuM. pAtaMjala yogapaddhati ane paribhASA sAthe jaina paddhationo samanvaya karI jena yogane navI dizA ApI. A samanvayamAM emaNe jaina dharmamAM pratipAdita cauda guNasthAnakono pAtaMjali yogapaddhatio sAthe tulanAtmaka svarUpamAM prastuta karyA. emanA yogaviSayaka cAra graMtho che - yogabiMdu, yogazataka, yogaviMzikA ane yogadaSTisamuccaya. "yogabiMdu' graMthamAM kahe che, je mokSa sAthe joDI Ape te yoga kahevAya che. adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMzaya A yogamArga (mokSamArga)nA pAMca aMga che je sakalakSayarUpa mokSa sAthe AtmAnuM yojana kare che tethI yogarUpa che. emAM uttarottara yoga zreSTha yoga che. yogazataka' graMthamAM yoganA be bheda nizcaya ane vyavahAra batAvI emanuM svarUpa JAL FIN - yogamArganI aMtardaSTi . 7_
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ batAvyuM che. mokSa sAthe joDanAra ratnatrayI eTale ke samyajJAna, samyagdarzana, samyagracAritra che te nizcayadaSTie yoga che ane guruvinaya, zAstrazravaNa, zAravihita kAryonuM yathAzakti pAlana vagere anuSThAna e samyagannAnAdinA pradhAna sAdhana hovAthI vyavahAra daSTie yoga che. jyAre 'yogaviMzikAmAM yoga kone kahevAya enuM rahasya samajAvatA kahe che, "parizuddha evo badho ja dharmavyApAra jIvane mokSasAthe joDI ApanAro hovAthI yoga che.' 'yogadasimuccaya'mAM jIvane prApta thatA AtmaprakAzanI mAtrAnI daSTie ene ATha bhAgamAM vaheMcI ATha yogadaSTi tarIke ahIM nirUpavAmAM AvI che ane enA anusAre jIvano kramika vikAsa batAvyo che. emanA pachI vikramanI agiyAramI zatAbdImAM AcArya rAmasene 'tattvAnuzAsana' ane AcArya somadevasUrie yogasAra" graMtha lakhyo. beu graMthamAM yoga vize varNana che. bAramI zatAbdImAM zrI hemacaMdrAcArye 'yogazAstra'nI racanA karI. A zatAbdIomAM jena yoga, aNaMga yoga, haThayoga ane taMtrazAstrathI prabhAvita thayelo jovA maLe che. Agamika yugamAM dharmadhyAna hatuM. 'yogazAstra'mAM dharmadhyAnanuM paraMparAgata svarUpa prastuta karI enA piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta A cAra bheda ane enA svarUpanuM vistArathI vivecana kareluM che. mokSaprApti mATe yogasAdhanAnuM kramavAra saMpUrNapaNe varNana karyuM che. aDhAramI zatAbdImAM upAdhyAya yazovijayajIe potAnI aneka racanAo dvArA yogasAhityane samRddha karyuM. emaNe lakhela 'adhyAtmasAra'. 'adhyAtmopaniSada', 'jJAnasAra' tema dvAtrizada - dvatrizikomAM 'yogAvatAra'mAM yoga vize prakAza pADelo che. 'pAtaMjalayogasUtravRtti'mAM yogasUtranA amuka sUtronI jaina daSTie samIkSA karI jena maMtavya sAthe samanvaya sAdhavAno prayatna karyo che. pAtaMjala yoga ane jaina yoganA tulanAtmaka adhyayana mATe A vRtti mArgadarzana che. (4) jaina yogano caturtha yugaH upAdhyAya yazovijayajIthI Aja sudhI. aDhAramI zatAbdImAM upAdhyAya yazovijayajInA samakAlIna adhyAtmayogI AnaMdaghanajI mahArAje 22/24 tIrthaMkaranA stavano ane 108 padonI racanA karI. A stavano ane pado AdhyAtmika, yogalakSI ane vairAgyanA che. vIsamI sadInA yogI munirAja kapuravijayajI urphe cidAnaMdajI, zrImad rAjacaMdra, AcArya buddhisAgarajI thaI gayA. emaNe lakhela sAhityamAM ApaNane "yoga' jovA maLe che. cidAnaMdajIe lakhela 'cidAnaMdA bahoMtarI'nA keTalAka padomAM jJAna, dhyAna ane yoganA viSayane 1 -19 -vaNI lIdho che. ane AtmasvarUpanI anubhUti varNavI che. Aja sadImAM thayela zrImad rAjacaMdranuM badhu sAhitya AtmalakSI che. emanI kRti 'AtmasiddhizA'mAM jJAnayoga ane bhaktiyogano subhaga saMgama nihALI zakAya che. ahIM jJAnayogano adbhuta mahimA kAvyAtmaka zailImAM nidarzita karyo che to sAthe mokSamArgamAM AgaLa -vadhavA bhaktiyogane Avazyaka mAnyo che. 'mULa mAraga' A kAvyamAM samyagdarzana jJAna cAritrarUpI mokSamArga varNavyo che. emanA pachI AcArya buddhisAgarasUrie yogasAdhanAnI kriyA sAmAnyajanamAM pracalita thAya e mATe yogano mahimA varNavatI saMskRtamAM be kRtio 'yogadIpaka' ane 'karmayoga" lakhI ane baMne saMskRta graMthonuM vivecana sAdI bhASAmAM potAnI AgavI zailImAM karyuM. jethI sAmAnya mANasa paNa yogasAdhanA karI AtmakalyANa sAdhI zake. jaina cogano vartamAna yuga vIsamI zatAbdInA uttarArdhamAM AcArya tulasIe 'manonuzAsanama' graMtha lakhIne vilupta thatI yoga paraMparAne punarjivita karavAno prayAsa karyo. emanA uttarAdhikArI AcArya mahAprajJajIe jena zAstrono abhyAsa karI siddhAMtone samajI vaijJAnika tattvo sAthe tulanA karI prayoga ane anubhavanA AdhAre 'prekSAdhyAna' paddhatino vikAsa karyo. prekSAdhyAna paddhati jena sAdhanA paddhatinA maulika svarUpano punarUdvAra che. jemAM mULa strota zrI AcArAMgasUtra che. jemAM prekSA nAmano prayoga karelo che. prekSAdhyAnanI pUrI prakriyA ja jena yoga che. A badhA AcAryoe potAnA sAhityamAM alaga alaga rIte yoganI vyAkhyA karI che paNa tenuM tAtparya to eka ja che ke je mArgathI AtmA paramAtmA banI zake arthAt paramAtmapadane prApta karI zake te mArga ja 'yoga che. jaina darzananirdiSTa samyagradarzana, samyajJAna ane samyagracAritra A ratnatrayI e mahAyoga che jenA dvArA jIvAtmA AdhyAtmika vikAsa sAdhI paramAtmadazA prApta karI zake che. 'yogabiMdumAM AcArya zrI haribhadrasUri "yoga' vize kahe che - "yoga zreSTha kalpavRkSa che, yoga utkRSTa ciMtAmaNi ratna che, kAraNa ke kalpavRkSa ane ciMtAmaNi IccheluM. ciMtaveluM A bhava pUratuM ja Ape che, jyAre yogarUpa kalpavRkSa to nahIM IccheluM ane nahIM ciMtaveluM temaja bhavAMtaranuM paNa Ape che. kalpavRkSa ane ciMtAmaNi to vinAzI vastu Ape che, jyAre yoga avinAzI vastu Ape che. mATe yoga baMnethI utkRSTa che. yogathI AtmAnuM paramAtmA sAthe eTale mokSa sAthe joDANa thAya che eTale badhA dharmomAM zreSTha che, yoga muktino svayaM graha che." che FINAL | 8 | | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 9 |
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnayoga ane karmayoga jaina darzanamAM mokSamArgamAM jJAna ane kriyA baMnenuM mahattva che. jJAnakathaLyAM mokSa: jJAna - kriyAthI mokSa che. jenuM vivecana upAdhyAya yazovijayajIe *adhyAtmasAra'mAM yoga adhikAramAM karyuM che. jJAna ane mukhyapaNe zuddha AtmAjJAna ane kriyA eTale mukhyapaNe AtmapariNatimaya bhAvakriyA. A baMneno samanvaya thAya tyAre ja mokSanI prApti thAya. jJAna ane kriyA A beu eka rathanA be cakranI jema che. emAM eka cakra na hoya to ratha cAle nahi ema mokSaprApti mATe A beu jarUrI che. AcArya buddhisAgarasUrie emanA 'yogadIpaka' graMthamAM siddhAMtomAM paNa jJAna kriyAthI mukti che ema pratipAdana karyuM che. karmayoga eTale potAne kriyA athavA karmamAM joDavuM. mokSamArganI sAdhanA mATe je kriyAo rojaroja karAya che jene Avazyaka kriyAo kahevAmAM Ave che. Avazyaka kriyAomAM sAmAyika, stavanA, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna ane kAyotsargano samAveza thAya che. yogamArgamAM dravyakriyAne paNa yathAyogya sthAna ApeluM che. dravyakriyA viziSTa bhAvanI utpattinuM kAraNa thAya che. AcArya haribhadrasUrie 'yogadaSTisamuccaya'mAM mitrAdaSTi Adi pahelI cAra draSTimAM dravya vaMdanAdi hovA chatAM ene yogadaSTi kahI ene yogamArgamAM sthAna ApyuM che. kAraNa ke dravyanuM lakSya to bhAva ja che. dravyanA AlaMbane bhAva para pahoMcI zakAya che. A bhAva eTale AtmabhAva, AtmapariNati.. jJAnayogamAM jJAna eTale AtmajJAna. dravyakriyAnI jema dravyazrutajJAna paNa AtmajJAnaprApti mATe nimitta sAdhana bane che ane AtmAmAM AtmajJAna pragaTe che. jJAnayoga karmayoga karatA caDiyAto che kAraNa te ja mokSapada apAvI zake che. paraMtu jyAM sudhI jIvamAM karmayoganI yogyatA AvatI nathI tyAM sudhI jJAnayoganI yogyatA na AvI zake. jJAnayogamAM cittanI zuddhi mahattvanI che je karmayogathI prApta karI zakAya che. yogamArganA zarUAtanA kALamAM sAdhaka yogInuM citta bhinna bhinna viSayamAM na bhaTakatA AtmAmAM sthira thAya mATe jJAnanI paripakva dazA thAya tyAM sudhI Avazyaka kriyAo karavAnI jarUra che. karmayoga jIvane vizuddha banAve che. kriyAonI vizuddhi tene jJAnanA pAtra banAve che. karmayoganA abhyAsathI jJAnayogamAM AgaLa vadhAya che. ane dhyAnayoga sadhAya che. AvI rIte jJAna ane kriyAzuddha AtmajJAna rAgadveSarahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatIrUpa kriyA A beunA , che samanvayathI ja yogI dhyAnayoga para caDhI mokSa prApta karI zake che. bhaktiyoga: yogamArgamAM jJAnayoga ane karmayoganI jema bhaktiyoga paNa mahattvano che. bhagavadgItAmAM karmayoga, jJAnayoga ane bhaktiyoga A mukhya traNa yoganuM vivecana -kareluM che. jena dRrzanamAM paNa karmayoga ane jJAnayoga sAthe bhaktiyoga samajAvyo che. yoga e mokSaprAptino mArga che je alaga alaga prakAre batAvelo che. jenA darzana pramANe mokSaprApti arthAta potAnA zuddha AtmasvarUpanI prApti karavAnI che e ja paramatattvanI prApti che. A paramAtmAnI arthAta jInezvara bhagavAnanI zraddhApUrvaka bhakti karavAthI, stavanA karavAthI paramAtmA sAthe ekarUpa banI paramAtmasvarUpa prApta thAya che. A ja bhaktiyoga che. vItarAga paramAtmAnA bhaktithI sAdhaka sAdhanA zarU karI aMte nirAlaMbana dhyAnanI uccatama avasthAe pahoMce che. vItarAga paramAtmA jemaNe rAga, dveSa, kapAya Adi para saMpUrNa vijaya prApta karyo che emanuM AlaMbana laIne dhyAnanI zarUAta karAya che. bhaktiyogathI jJAnayogamAM praveza thAya che. paramAtmAnI AvI abheda upAsanAne zreSTha upAsanA gaNI che. jena sAhityamAM AcAryoe emanA gadya ane padya sAhityamAM ghaNAM ThekANe A bhaktiyoga varNavyo che. yogadaSTisamuccayamAM AcArya haribhadrasUrie mana - vacana - kAyAnI zuddhirUpa karAyelI jinezvaranI upAsanAne, bhaktine mokSaprApti mATe uttama yogIbIja kahyuM che. adhyAtmasAramAM upAdhyAya yazovijayajI e karmayoga ane jJAnayoganI mImAMsA sAthe bhaktiyoga paNa samajAvyo che. jJAnayogIne zreSTha kahetA enuM kAraNa samajAve che ke jJAnayogamAM AtmA ane paramAtmAnuM ekatva sadhAya che. jJAnayogamAM paNa aMtargata paramAtmAnI bhakti rahelI che. bhakti dvArA paramAtmA sAthe ekarUpa banI paramAtmA jevuM thavAnuM che. zrImad rAjacaMdra jeo A kALanA abhuta jJAnAvatAra videhI dazAyukta, tatvajJazIromaNI hatA, temaNe paNa temanA AdhyAtmika sAhityamAM prabhubhaktine sthAna ApyuM che ane mokSamArga mATe jJAnayoga ane karmayoga sAthe bhaktiyogane paNa mahattvano ane saraLa kahyo che. - jinezvara bhagavaMta eTale nizcaya nayanI apekSAe niraMjana, avinAzI parama tatva emanI upAsanA jJAnayogI kare che. jinezvara paramAtmAnI bhaktithI, emanA dhyAnathI ja pApano kSaya thAya che. mokSamArgamAM AgaLa vadhAya che. Ama bhaktiyoga ane dhyAnayoganI mahattA batAvI che. karmayoga jIvane vizuddha banAve che. kriyAonI vizuddhi = yogamArganI aMtardaSTi | 11 | FINAL 10) yogamArganI aMtardaSTi 5
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM yoga ane dhyAna sAdhakane jJAna mATe pAtra banAve che. mokSanA abhilASI ArAdhaka jIvone jJAnayoganAadhikArI banAve che. jJAnayogathI samatA ane samAdhi prApta thAya che. jJAnayogamAM sthira thatA dhyAnayoganA adhikArI bane che. je dhyAnayogamAM AphTa thaI kSapaka zreNi mAMDe che te muktiyoga prApta kare che. muktiyoga eTale muktinI avasthA arthAta mana - vacana ane kAyAnA yogathI rahita evI ayogI sidhAvasthA che. DaoN. razmibena bhedA mumukSu sAdhako dhyAna ke yogamArganI upAsanA karIne brahmasvarUpa paramAtmAne arthAt potAnA zuddha AtmasvarUpane prApta kare che. jaina darzanamAM 'yoga' zabda jema mana, vacana ane kAyAnA arthamAM prayukta thayelo che tevI ja rIte AtmasamAdhirUpa sAdhanAnA saMdarbhamAM paNa prayojAyelo che. cAra mukhya Agama graMtho jemAM 'Avazyaka adhyAtmayogI zrImAjacaMda zrImadrAjacaMda aneka bhavomAM sAdhelA yoganA phaLarUpe A bhavamAM prApta thayelA abhUta yogIzvara hatA. teo gRhasthapaNe bAhya jIvana jIvatA hatA paNa aMtaraMgamAM nigraMthabhAve nirlepa hatA. emanuM jIvana e AtmAzuddhi ane Atmasiddhi mATe satata mathatA eka ucca koTInA yogInuM jIvana hatuM. sarvottama yogInuM lakSaNa kahetA e lakhe che 'camatkAra batAvI yogane siddha karavo e yogInuM lakSaNa nathI. sarvottama yogI to e che ke je sarva prakAranI spRhAthI rahitapaNe satyamAM kevaLa ananya niSThAe je sarva prakAre 'sata' ja Acare che, jagata jene vismRta thayuM che ane e ja icche chIe. emanA kAvya (yama, niyama saMjama Apa kiyo) mAM zrImad rAjacaMdra kahe che ke A jIve anaMta bhavamAM aneka vAra yama, niyama... vigere aSTAMga yoganI sAdhanA karI, AsananA |jaya mATe avicaLapaNe deDha padmAsana lagAvyuM, manane rokI zvAsozvAsa sthira karI dhyAna dharavAno prayatna karyo, anAdikALanA paribhramaNamAM aneka sAdhanono parizrama anaMtavAra karyA chatA hajU sudhI te saphaLa thayo nathI, AtmajJAna thayuM nathI. jJAnI puruSo kahe che, | AtmajJAnI sadgunI prApti vinA AtmaprAptirUpa dharmarahasyane pAmI zakAya tema nathI. | sadagurUgame jyAre mAtmAnuM paramAtmAsvarUpa samajAze tyAre AtmaprApti thaze. AtmA je zuddha svarUpI che eno jyAre yoga thaze tyAre te mokSamArgamAM AgaLa vadhaze. vaha satya sudhA darazAvahiMge caturAMgula se degase milo, I rasa deva niraMjana ko pivahI. gahi joga jugAjuga so jivaNI || jenI aMtaraMgadaSTi khUlI che tene enA jJAnacakSuthI sarvatra paramAtmatattva dekhAya che ane e svasvarUpamAM ramaNatA karatA zuddha sahajAtma avA niraMjana devano rasa arthAta AnaMda, anubhave che. evA zuddhAtmAnubhUtirUpa yogane pAmelo yogI yugoyuga eTale anaMtakALa sudhI mokSarUpa ajarAmara pada prApta kare che. FINAL - 16-01-19 'zramaNasUtra' jemAM te sUtranI eka paMkti che. 'tti no saMdehiM A 32 prakAranA yogasaMgrahonA nirdezamAM 'jJAna-saMvara no' dhyAnano 28mo yogasaMgraha che, dhyAna-samAdhirUpa yoga prakriyAno sUcaka che. A AvazyakasUtranA niryuktimAM zrI bhadrabAhu svAmIe dayAna ane samAdhinA saMdarbhamAM 'yoga' zabdano prayoga karela che. emAMthI eka pAThanivvaann sAhae joge, jamhA sAheti sAhuNo / HH = HdavamUrcyu, tamhA te mAvAno II1010|| artha : jeo nirvANa-mokSa sAdhaka sabhya darzana-jJAnAdi yogonI sAdhanA kare che ane jIvamAtra pratye samAna bhAva-Atmatulya bhAva dhAraNa kare che, te 'bhAva sAdhu' kahevAya che. evI ja rIte dazavaikAlika sUtra, sUtrakRtAMga vagere 'AgamomAM paNa 'yoga' zabda dhyAna samAdhino ghAtaka tarIke vAparelo che. zrI haribhadrasUri AgamazAstronA UMDA abhyAsI temaja eka mahAna yogadraSTA hatA. temaNe Agama graMthomAM nirUpAyelA temaja sacavAyelA dhyAnayoganI vizadatA ane vyApakatAne saraLa zabdadeha Apyo ane tenA anusaMdhAnamAM 'yogadaSTisamuccaya,' 'yogabiMdu', "yogazataka' ane 'yogavizikA' graMthonI racanA karI jemAM anya darzanonA yogagraMtho ane tenAM nirdiSTa yogaprakriyAo sAthe suMdara samanvaya karyo. dayAna-yogAbhyAsanI samasta prakriyA deha, Indriyo ane manathI para saccidAnaMda-svarUpa Atmatattvane oLakhavA ane anubhavavA mATe che. potAnA pragaTa-apragaTa nija doSano nAza ane guNonA vikAsa mATenI sAdhanA che. jIvanamAM jeTalA aMze rAga-dveSa ane moha vagere AMtaradoSonuM prAbalya ghaTe che, 0 yogamArganI aMtardaSTi 13 12 yogamArganI aMtardaSTi
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ teTalA aMze yogasAdhanAno vikAsa thayo gaNAya. jinAgamomAM ane yogasasaMbaMdhIprakaraNa graMthomAM 'dhyAna' aMgenI vividha paribhASAo maLe che, e sarva paribhASAono sAra e che ke - cittanI sthiratA-ekAgratA siddha karavI ane paramAtmasvarUpamAM cittano laya karavo. dhyAnayoganI sAdhanA mATe sAdhake potAnA jIvanamAM yogyatA keLavavI joIe. pote AtmanirIkSaNa kare ke potAnI antaHvRtti ane valaNa saMsArAbhimukha che ke AtmAbhimukha. AtmazuddhinI tAlAvelI, karmamalathI mukta thavAnI jhaMkhanA, Atmika utkrAMtinI utkaMThA hovI joIe. yogyatAnA tAratamya anusAra, potapotAnI bhUmikAne yogya anuSThAnanuM sevana karavuM te yoga che, kramazaH mokSa sAthe saMbaMdha dharAve che. tattvaciMtA Adi sAta prakAranI ciMtA ane jJAnabhAvanAdi cAra prakAranI bhAvanAne jIvanamAM pratiSThita karavA satata niSThApUrvakano prayatna karatA rahevuM e ja sAco dhyAnAbhyAsa che, dhyAnanI pUrvabhUmikA che. ciMtA ane bhAvanAnA satata sevanathI mana-vacana-kAyAnA yogo nirmaLa banIne AtmAbhimukha bane che te pachI dhyAnayoganI sAdhanA mATenI pAtratA Ave che. manane vAraMvAra jJAna, darzana, cAritra Adi bhAvanAonA puTa ApavAthI, anityavAdI bAra bhAvanAo tema ja maitrI Adi cAra bhAvanAo vaDe punaH punaH susaMskArI karavAthI te pavitra ane zAMta banI dhyeyarUpa paramAtmAnA dhyAnamAM ekAkAra banI zake che. vaLI A bhAvanAo saMvara svarUpa che. azubha karmone AtmAmAM dAkhala thatAM rokanArI che. manane zubhamAM prarvatAvIne zuddhamAM laI janAra che. tattvaciMtA, paramatattvaciMtA Adi sAta prakAranI ciMtAo e dvAdazAMgI arthAt zrutajJAnanA adhyayana-ciMtanarUpa hovAthI ane jJAnAdi cAra bhAvanAo paMcAcAranA abhyAsa-pAlanarUpa hovAthI dhyAnayogane utpanna karanAra tathA puSTa banAvanAra che. mananI sthiratA e chadmasthanuM dhyAna che, aMtarmuhUrta kALa sudhI eka ja vastumAM cittanuM avasthAna e chadmastha jIvanuM dhyAna che. kevaLI bhagavaMtone yoganirodharUpa dayAna hoya che. cittano virodha thaI gayo hovAthI teone citta avasthAnarUpa dhyAna hotuM nathI. dhyAnanA prakAroH dhyAnanA mukhya be prakAro che :- 1) dravyadhyAna 2) bhAvadhyAna dravyathI dhyAna - 1) ArtadhyAna 2) raudradhyAna . A baMne dhyAna azubha che eTale tyajavAyogya che. zubha dhyAnanuM svarUpa batAvatAM pahelAM azubha dhyAna batAvyAM che, kAraNa azubha dhyAna tema ja tenAM 14 yogamArganI aMtardaSTi che kAraNone dUra karyA sivAya zubha dhyAnano prAraMbha ja thaI zakato nathI. jema vastranI malinatA dUra karyA sivAya ene navo raMga barAbara caDhato nathI tema mananI malinatA, azuddhatA dUra karyA vinA zubha dhyAnano raMga ene lAgato nathI. ArtadhyAna: Arta eTale pIDA, duHkha. ArtadhyAna eTale duHkhamAM ke du:khanA nimittathI thatuM dhyAna. jIva Adhi, vyAdhi ke upAdhirUpa koI duHkhada sthitimAM mukAya che tyAre tene jaladIthI mAruM duHkha dUra thAo evI je satata ciMtA thAya che, potAnA duHkha pratye je bhAre dveSa ane aNagamo thAya che te ArtadhyAna che. A dayAna sAMsArika duHkhanA kAraNe utpanna thAya che ane punaH du:khano anubaMdha karAve che. AnA cAra prakAra che : 1) aniSTa saMyogajanya 2) ISTa viyogajanya 3) vyAdhi vedanAjanya 4) nidAna ciMtanarUpa. 1) aniSTa saMyogajanya - mANasane jIvanamAM na gamatA pratikuLa viSayo, vastuo ane vyaktio ke saMjogonA saMyoga thAya che tyAre enAthI chUTavA satata vicAro kare che tene 'aniSTa saMyogajanya ArtadhyAna' kahe che. pApakarmano udaya hoya tyAre pratikULa viSayono saMyoga thAya ja, te vize saMkaleza karavAthI paristhiti badalAtI nathI, UlTA, bIjAM navIna pApakarmano baMdha thAya che. 2) ISTa viyogajanya - mANasane anukULa, gamatI sAmagrI, viSayo ke saMyogo meLavavA, teno saMyoga sAdhavA te aharniza ciMtavana kare che tene "ISTa viyogajanya ArtadhyAna' kahe che. jIvanamAM anukULa saMyogo, viSayo maLatA e puNyakarma para nirbhara che. chatAMya mANasa e meLavavA vividha upAyono vicAra karato rahe che. ( 3) vyAdhi vedanAjanya - mANasane anya padArtho karatAM zarIra para vadhAre mamatva hoya che. AthI roga sauthI vadhAre aniSTa che. azAtAvedanIya karmanA udayathI zarIramAM utpanna thayelA rogathI vedanArUpe je aniSTa saMyoga utpanna thAya che tenAthI chUTavA keTalAya upAyo satata ciMtave che e "vyAdhi vedanAjanya ArtadhyAna" kahevAya che. 4) nidAna ciMtanarUpa - nidAna eTale kApavAnuM sAdhana. jenAthI Atmasukha kapAI jAya te nidAna. dharmanA phaLarUpe moha, ajJAna ane mithyAtvane vaza paraloka (devagatinA bhogo) ke Aloka (rAjya, saMpatti, vaiSayika sukho)nI kAmanA karavI e nidAna ciMtanarUpa ArtadhyAna che. cAre prakAranuM AdhyAna duHkhamAMthI janme che. prathama ane trIjA bhedamAM spaSTa = yogamArganI aMtardaSTi | 15 | FINAL
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 19 duHkhano saMyoga che, jyAre bIjA ane cothA prakAramAM ISTa vastunI prAptinuM duHkhache. duHkhanA kAraNe thatI azubha vicAraNA punaH duHkha prApta thAya tevo azubha karmono baMdha karAve che. AdhyAnanAM laNo - AchaMda, zoka, vilApa, bhautika sukhanI tIvra AkAMkSA, asaMtoSa. 2) raudradhyAna rudra eTale dUra pariNAmavALo. hiMsA AdinA krUra pariNAmathI yukta jIvanuM dhyAna e raudradhyAna athavA rudra eTale bIjAne duHkha ApanAra. bIjAnA duHkhamAM kAraNa bane tevA hiMsAdinA pariNAmathI yukta jIvanuM bayAna te raudradhyAna che. hiMsA, asatya, corI, viSayasaMrakSaNa e cArano ekAgracitte vicAra te cAra prakAre raudradhyAna che. 1) hiMsAnubaMdhI raudradhyAna - A dhyAnamAM jIvone mAravA ke marAvavAnA vicAro hoya che. hiMsA kevI rIte karavI, kyAre karavI, tenAM sAdhano kyAMkyAM che, te sAdhanono upayoga kema karavo ItyAdi hiMsAnA ekAgracitte thatA vicAro hiMsAnubaMdhI rodradhyAna che. 2) asatyAnubaMdhI raudradhyAna - A dhyAnamAM rahenArA jIvone anya lokone chetaravAmAM, ThagavAmAM AnaMda Ave che. e mATe asatya kevI rIte bolavuM, kevI rIte asatya bolIne bIjAne chetarI zakAya, kevI rIte asatya bolIne chUTI javAya ItyiAdi saMkalpapUrvaka mAyA-kapaTa karIne, parane duHkha pahoMcADanArA asatyanuM ekAgracitte ciMtana karavuM te asatyAnubaMdhI raudradhyAna che. 3) cauryAnubaMdhI raudradhyAna - utkaTa lobhane vaza thaI, pArakI vastu corI levA mATe, corI kevI rIte karavI, corI karavA chatAM kevI rIte pakaDAI na javAya, corInAM sAdhano kayAMkayAM che, kyAM maLe che ItyAdi corI aMge thatuM ekAgracitte ciMtana e cauryAnubaMdhI raudradhyAna che. 4) viSayasaMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna - je vastuo potAne sukhakArI che, pAMca IndriyonA viSayone poSanArI che, te viSayanAM sAdhanonuM rakSaNa karavAnA ekAgracitte thatA vicAro tema ja tenA saMrakSaNa mATe pApakarmo karavAM, karAvavA vagere viSaya-saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. raudradhyAnanAM lakSaNo : niraMtara hiMsA, jUTha, corI Adi pravRttimAM rAcanAra. 16 yogamArganI aMtardaSTi che zubha dhyAnano prAraMbha jIvane anAdikALathI ArtadhyAna ane raudradhyAnano abhyAsa che. atyaMta duHkhamada bhavaparaMparAvardhaka A baMne azubha dhyAnathI cittane mukta karAvavA mATe daDha saMkalpa, prabaLa dharmapuruSArtha ane satata jAgRti Avazyaka che. ArtadhyAna ane raudradhyAna dravyadhyAna che, kAraNa te bhavabhramaNanA heturUpa che. dharmadhyAna e bhAvadhyAna che, kAraNa te bhavaparaMparAno kSaya karI akSaya sukha ApanAra che. je dhyAna dharmathI yukta hoya che te dharmadhyAna kahevAya che. utpAda, vyaya ane dhrauvya A traNa avasthArUpa je vastunuM yathArtha svarUpa che te dharma che, arthAt vastunA svabhAvane dharma kahe che. dharmadhyAnamAM AtmavastunA zuddha svabhAvanuM dhyAna mukhya che. te dayAnanI bhUmikA prApta karavA mATe jinokta anuSThAno, vrataniyamo vagerenuM trividhe caDhatA pariNAme niyamita rIte sevana karavuM paDe che. zubhadhyAnamAM manane sthira karavA mATe zAstra sApekSa jIvAdi tattvonuM ciMtana, jJAna, darzana ane vairAgyabhAvanAno abhyAsa Avazyaka che. tIrthaMkara paramAtmAe be prakAranA dharmano upadeza Apyo che. te che zratadharma ane cAritradharma. A baMne prakAranA dharmanA satata abhyAsathI cittanI nirmaLatA ane sthiratA pragaTa thAya che. Agama graMthomAM dharmadhyAnanA zikhare pahoMcavA mATe nIce pramANe AlaMbano batAvyAM che. 1) vAcanA - kevaLa karmanirjarAnA hetuthI mumukSuone sUtra ane tenA arthanuM vAtsalyapUrvaka dAna karavuM tema ja bahumAnapUrvaka sadguru pAsethI grahaNa karavuM te 'vAcanA' kahevAya che. vAcanAnA AlaMbanathI mana puSTa tema ja zuddha banIne dhyAnArUDha banI zake che. 2) pRcchanA - sUtra arthanA viSayamAM koI paNa prakAranI zaMkA thatAM vA pUrvApara saMbaMdha yathArthapaNe na samajAtA vinayapUrvaka gurune tatsaMbaMdhI pRcchA karavI te pRcchanA kahevAya che. tenAthI manane AdhyAtmika vyAyAma maLe che, je tene dharmadhyAnamagna banAve che. 3) parAvartanA - jinokta je sUtro gurUgamathI grahaNa karIne kaMThastha karyA hoya, teno artha jANyo hoya, eno vAraMvAra pATha karavo te parAvartanA kahevAya che. A AlaMbana manane AtmAbhimukha banAvavAmAM sahAya kare che. 4) dharmakathA - AtmasAt banelA sUtra ane arthano supAtra joI upadeza Apavo te dharmakathA kahevAya che. A cAre AlaMbano zrutadharmane AzrayIne batAvavAmAM AvyAM che. FINAL yogamArganI aMtardaSTi , 17
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo: 1) AjJAruci - jinezvara paramAtmAnA vacananI anupamatA, kalyANakAritA vagere jANI tenA para zraddhA karavI. 2) nisargaci - jJAna - darzana - cAritramaya AtmapariNAmane pragaTa karavAnI ruci - utkaMThA. 3) upadezaruci - jinavacananA upadezane sAMbhaLavAnI ruci - bhAvanA. 4) sUtraruci - dvAdazAMgI - jinAgamonA adhyayana - adhyApananI ruci - bhAvanA. dharmadhyAnamAM vastu (padArtha)nA svabhAvanuM ciMtana karavAmAM Ave che. e dhyAna karavAyogya mukhya padArtho (viSayo) cAra prakAranA che : (1) AjJA vicaya (2) apAya vicaya (3) vipAka vicaya (4) saMsthAna vicaya. 1) AjJA vicaya dharmadhyAna - jinezvara bhagavAnanI AjJA sakala jIvone hita karanArI che, sarva prakAranA doSothI rahita che. emanI AjJAmAM ghaNAM gUDha rahasyo bharelAM che tema ja sAdhuo tathA zrAvaka Adi mATe bhagavAnanI kaIkaI AzA che. e vize ekAgratApUrvaka ciMtana karavuM e AjJA vicaya dharmadhyAna che. 2) apAya vicaya - apAya eTale duHkha. saMsAramAM janma, jarA, maraNa, Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere zArIrika ane mAnasika duHkhono ane duHkhonAM kAraNo-ajJAna, avirati, kaSAya vagereno ekAgracitte vicAra karavo te apAya vicaya dharmadhyAna che. 3) vipAka vicaya - ahIM karmanA vipAka eTale phaLa vizeSa vicAraNA thAya che. je karma bAMdhyuM che te kyAre udayamAM Avaze, keTalI tIvratAthI te sukha-duHkha Apaze, AtmA sAthe keTalo samaya raheze. pachI te kyAre kharI jaze, arthAt ahIM karmanA pratibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha vagerenI vicAraNA A dhyAnamAM hoya che. karmaprakRti eTale karmano svabhAva jema ke jJAnAvaraNIya karmano svabhAva AtmAnA jJAnaguNane DhAMkavAno che. karmanI sthiti eTale karmono AtmA sAthe coMTIne rahevAno kALa, jema ke jJAnAvaraNIya karmanI utkRSTa sthiti 30 kroDAkoDI sAgaropama, jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. karmano rasa (anubhAga) - jenA phaLarUpe jJAnAvaraNIya Adi karmonA svabhAvanI ugratA ke maMdatA vagereno anubhava thAya che. karmanA pradeza eTale karmANuono AtmA sAthe baMdha thAya che tyAre e 18 yogamArganI aMtardaSTi che -karmapudgalonI AThe prakRtiomAM arthAt jJAnAvaraNAdi ATha karmomAM vaheMcaNI thAya che e pradezabaMdha che. A rIte karmaprakRti vagerenA vipAkanuM jinavacana anusAra ciMtana karavuM e vipAka vicaya dharmadhyAna che. 5) saMsthAna vicaya - saMsthAna eTale AkAra. jinavacana anusAra lokanAM tathA lokamAM rahelAM dravyonA AkAranuM ke svarUpanuM tathA dravyonA utpAda, vyaya, brovyAdi paryAyonuM ciMtana karavuM te saMsthAna vicaya dharmadhyAna che. A dhyAnamAM cauda rAjaloka ane jIvAdi padravyone judIjudI rIte zAstra sApekSa vicAra karavAno che. cauda rAjalokanI zAstrokta AkRti sAthe purapAkRti vizeSa sAmya dharAve che. tenA adho, Urdhva ane tirjI ema traNa vibhAga che. adholoka UMdhA paDela kuMDAnA AkAra samAna che, tiskRloka thALInI AkRti samAna goLa che, Urdhvaloka mRdaMganA AkAravALo che. tiolokamAM nIcenA bhAgamAM vyaMtara tathA uparanA bhAgamAM jyotiSka devo rahe che. madhyabhAgamAM baMgaDInA AkAre asaMkhya dvIpo ane samudro AvelA che. prAraMbhanA aDhI dvIpamAM manuSyo ane tiryaMcono vAsa che. bAkInA badhA dvIpamAM kevaLa tiryaMca che. UrdhvalokamAM vaijJAnika devo che. adholokamAM bhavanapati devo ane nArakInA jIvo rahe che. A rIte jinopadiSTa zAstronA AdhAre lokanuM svarUpa ciMtavavuM te saMsthAna vicaya dharmadhyAna che. A dhyAna apramata saMyatane hoya che. dharmadhyAnanA satata abhyAsathI zuddha anubhUtipUrvakanuM je tattvaciMtana thAya che te zukladhyAnanA aMgabhUta gaNAya che. dharmadhyAnanA adhikArI : sarva prakAranA pramAdathI mukta upazAMta kapAya ane kSINa kapAya nigraMtha muni dharmadhyAnanA mukhya adhikArI che. dharmadhyAnanI zuddhinI parAkASThA A mahAtmAomAM hoya che. 7 thI 12mA guNasthAnaka sudhI dharmadhyAna hoya che. dharmadhyAna (bheda-2) dharmadhyAnanA prathama bhedamAM vicAranuM AlaMbana laIne dhyAna karavAnuM hoya che, to bIjA bhedamAM kalpanAnuM AlaMbana laIne dhyAna karavAnuM hoya che. A bhedamAM cAra prakAre dhyAna thAya che. piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta. piMDastha - piMDa eTale zarIra. zarIra pRthvI, agni, vAyu, jaLa ane AkAzanuM banela che. A dhyAnanI viziSTatA e che ke je pAMca mahAbhUtone AzrayIne zarIra baneluM che tenuM dhyAna dharatA piMDamAM vyApI rahela AtmA sudhI pahoMcavAnuM che. A pAMca mahAbhUtonuM dhyAna dhAraNAthI thAya che. z yogamArganI aMtardaSTi 19
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1) pArthivI dhAraNA - sauprathama pRthvI tattvane anulakSIne dhAraNA karavAnI che.. prathama mana sthira karI madhyalokamAM rahelA kSIrasamudra, emAM hajAra pAMkhaDIvALuM jaMbudvIpanA vistAravALuM kamaLa ciMtavavuM. kamaLanA madhyamAM meruparvata samAna kaNikA, tenA upara sphaTika jevuM ujvaLa siMhAsana ciMtavI enA para potAne sthApita karavo. AtmA have mohanidrAmAMthI jAgrata thAya che, janmojanmathI AtmA para lAgelAM ATha, karmone jotAM ene mULathI naSTa karavAno pote prayatna karI rahyo che ema ciMtavavuM. 2) AgneyI dhAraNA - agni tattvane kendramAM rAkhIne A dhAraNA karavAnI hoya che. ahIM nAbhimAM 16 pAMkhaDIovALuM kamaLa ciMtavavuM jenA kendramAM 'ma' mahAmaMtranI sthApanA thaI che. A kamaLa para bIjuM ATha pAMkhaDIovALuM kamaLa ciMtavavuM jenI ekaeka pAMkhaDImAM anukrame jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ema ATha karmo sthapAyelAM che. A karmono kSaya karavAno che. A karmakSaya eTale nirjarA dhyAnamAM thAya che. ema ciMtavavuM ke 'mano nAda guMjI rahyo che. enA rephamAMthI nIkaLelI agninI jvALAomAM ATha pAMdaDIo paranAM AMTha karma baLI rahyAM che. AtmAnI zuddhi thAya che. pachI zarIranI bahAra traNa khUNAvALo agni ciMtavavo. A bahAranI agninI jvALA ane aMdara 'de'nA dhyAnathI utpanna thayelI jvALA baMnethI deha ane ATha pAMkhaDIovALuM kamaLa bhasmIbhUta thaI enI rAkha thAya che ema ciMtavavuM. 3) mAruti | vAyavI dhAraNA - vAyu eTale mata. ahIM samasta 14 rAjalokamAM UchaLato, parvatone dhrujAvI deto, samudrane halAvI deto evo pracaMDa vAyu ciMtavavo. AgneyI dhAraNAmAM deha ane kamaLane bALIne thayelI rAkhane A vAyu uDAvI nAkhe che eTale je je karmo baLIne rAkha thayA che, arthAta je kArmaNa vargaNAnA paramANuo AtmAthI bahAra chUTA paDe che ane vAyu uDADIne bahAra laI jAya che ema ciMtavavuM. 4) vAruNI dhAraNA - A dhAraNAmAM vAdaLAMothI bharelA AkAzamAM ardhacaMdrAkAra varuNa bIja (va) ciMtavavuM. te varuNa bIjathI utpanna thayelA amRtasama varasAdanA pANIthI vAyavI dhAraNAthI UMDelI rAkha dhoI nakhAya che. eTale AtmAthI chUTA paDelA kAzmaNa vargaNAnA azuddha paramANuo A varasAdanA pANIthI zuddha thAya che. AvI rIte uparanI A dhAraNAothI AtmAnI zuddhi thatI jAya che. 5) tattvabhU dhAraNA - uparathI dhAraNAothI AtmAnI zuddhi thayA pachI ema ciMtavavuM ke anAdikALathI karmothI bharelo AtmA zuddha thayo che. huM zuddha cetana AtmA chuM. mArAmAM anaMta jJAna, anaMta darzana ema anaMta guNo bharelA che. huM zuddha - 16-01-19 - cetanasvarUpa, tattvasvarUpa chuM. Ama satata ciMtana karatA rahevAthI AtmA vibhAvomAMthI pAcho haThI potAnA zuddha svarUpano anubhava karavA lAge che. AvI rIte piMDastha dayAnanA abhyAsathI mana ane cittane ekAgra karI zukladhyAnanI yogyatA prApta kare che. 8) padastha sthAna : A dhyAnanuM mukhya Alekhana "zabda" che. pavitra maMtrapadonuM AlaMbana laIne A dhyAna karAya che. aneka prakAre padamathI devatA maMtrarAja 'manuM dhyAna, paMcaparameSThInuM dhyAna praNavanuM dhyAna karI zakAya che. praNavanuM dhyAna : praNava eTale OMnuM dhyAna. hRdayanA madhyamAM kamaLa sthApI emAM vacce 'OM'ne sthApavo. OMkAra paMcaparameSThIvAcaka che. ema ciMtavavuM ke OMkAranA uparanI caMdrakalAmAMthI amRtarasa jharI rahyo che ane emAM huM bhIMjAI rahyo chuM. mArAM karmo dhovAI rahyAM che ane AtmA zuddha thaI rahyo che. paMcaparameSThInuM dhyAna - ujvaLa evA sphaTika ratna jevo OMkAra AvI jAya eTale enI sAthe mahApavitra paMcaparameSThI namaskAra maMtranuM dhyAna karavuM. ATha pAMkhaDIovALuM sapheda kamaLa ciMtavavuM. vacce kendramAM arihaMta paramAtmAne sthApIne cAredizA ane vidizAnI aMdara navakAranA bAkInA ATha pada sthApavAM. AvI rIte navapadanI kamaLamAM sthApanA karI enuM dhyAna dharavuM. AvI rIte mana, vacana ane kAyAnA ekAgratApUrvaka mahAmaMtrane ArAdhI je AtmasvarUpane prApta kare che e A lokamAM to yogI thAya ane traNe lokamAM pUjAya che. dhyAnathI karmakSaya thAya che. mana koI paNa pavitra AlaMbana laIne dhyAnamAM parovAya, jema ke namo tA A pahelA padanuM AlaMbana laI mana enA para sthira karo to e samaye koI asAdhya rogathI vedanA hoya to karmanA vipAkathI thatI vedanAnI anubhUti ochI thAya. karmano udaya to cAlI ja rahyo che, paNa dhyAnanA lIdhe vedanAnI tIvratAno anubhava ocho anubhavAya. enA mATe dhyAnano abhyAsa jarUrI che. dhIredhIre abhyAsathI dhyAna siddha thatuM jAya. 3. rUpastha dhyAna - dharmadhyAnano trIjo prakAra rUpastha dayAnano che. rUpastha eTale rUpamAM birAjamAna thayelA tIrthaMkara bhagavAna, arthAt samavasaraNamAM birAjamAna, kevaLajJAnathI dIpatA 34 atizayothI yukta aSTapratihArya sahita evA arihaMta paramAtmAnA rUpanuM AlaMbana laIne je dhyAna karAya che te rUpastha dhyAna kahevAya che. evI ja rIte rAga, dveSa, moha, ajJAna Adi vikAronA kalaMkarahita, zAMta, manohara, sarva uttama lakSaNothI yukta evI yogadhyAna mudrAmAM sthita jinezvara paramAtmAnI 20) | yogamArganI aMtardaSTi e yogamArganI aMtari 21.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAnA rUpanuM nirmaLa cittathI dhyAna karavuM e paNa rUpastha dhyAna che. AvI rItevItarAga paramAtmAnuM dhyAna karanAra pote vItarAga thaI karmothI mukta bane che. jema phaTika ratna pAse jevA varNavALI vastu rAkhavAmAM Ave tevA varNavALuM te dekhAya che, evI ja rIte sphaTika samAna ApaNA nirmaLa AtmAne jevA bhAvanuM AlaMbana karAvIe tevA bhAvanI tanmayatA te prApta kare che. 4) rUpAtIta dhyAna - arUpI evA jJAnAnaMda svarUpa niraMjana, nirAkAra svarUpa siddha paramAtmAnuM dhyAna te rUpAtIta dhyAna che. rUpastha Adi AlaMbana dhyeyothI siddha paramAtmAsvarUpa nirAlaMbana dayeyamAM praveza kare che. ahIM dhyAna amUrta evA siddha paramAtmAnuM che. yogI jyAre dhyAnamAM tanmaya banI jAya che tyAre te dhyeyasvarUpa paramAtmAnI sAthe ekarUpa thaI jAya che, e ja samarasIbhAva che. A dhyAna kevaLajJAna utpanna karanAra aMtima zukladhyAnanuM kAraNa bane che. A pramANe yogI piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta A cAre dhyAnathI AtmAnI vizuddhi prApta kare che. zukladhyAna :zukladhyAna e zubha dhyAnano bIjo prakAra che. zukladhyAna e caramakoTinuM dhyAna che. zukla eTale zuddha, nirmaLa. vajaRSabhanArAMca nAmanA prathama saMghayaNavALA ane pUrvanA jJAnane dhAraNa karanArA pUrvadhara A zukladhyAnane yogya hoya che. zukladhyAna e nirAlaMbana, nirAkAra ane sadA AnaMdamaya svarUpavALuM che. e dhyAna siddha karavA mATe vizeSa puruSArtha karavo paDe che. e sattvanI khIlavaNI mATe cAra AlaMbano ane cAra anuprekSAo che. cAra AlaMbano : 1) uttama kSamA 2) uttama mRdutA 3) uttama Arjava 4) uttama saMtoSa, arthAt jeo khamavAmAM mahAzUravIra hoya, puSpathIya vadhu mRdu hRdayavALA hoya, pANI jevA pAradarzaka hoya ane sahaja rIte maLatI sAmagrImAM saMtoSI hoya e zukladhyAnanA adhikArI che. cAra lakSaNa - 1) avyatha - devAdikta upasargomAM paNa vyathAno abhAva hoya. 2) asaMmoha - devAdita mAyAjALa ke saiddhAttika sUthama padArtha viSayaka saMmoha mUDhatAno abhAva hoya. 3) viveka - dehathI AtmAnI bhinnatAnuM bhAna hoya. 4) vyutsarga - niHsaMdehapaNe deha ane upAdhino tyAga kare. zukladhyAnanAM dayeya - AtmAdi dravyomAM utpAda, vyaya, brovyAdi paryAyonuM dravyAstika nayAdi vaDe pUrvagata zrutanA AdhAre ciMtana karavuM e zukladhyAnanuM dhyeya che. zukladhyAnanA 4 bheda che - zukladhyAnano A pahelo bheda che. 22 yogamArganI aMtardaSTi - 1) pRthatva vitarka savicAra - A dhyAna traNe yoganI pravRttivALA yogImAM hoya che. pRthatva eTale bheda, vitarka eTale pUrvagatazruta ane vicAra eTale dravyaparyAya. * 'pRtharva' eTale bhedathI ke vistArathI * 'vitarka eTale zrutajJAnanuM viziSTa prakAre ciMtana * 'savicAra' eTale artha, zabda ane yogamAM saMkramaNa thavuM te A traNeya lakSaNayukta hoya te prathama zukladhyAna che. pRthakva - jemAM vistArathI (bhedathI) jIva ke pudgala Adi dravyonA utpAda, vyaya ane dhrauvyAdi paryAyo ke amUrtAdi paryAyonuM ekAgracitte ciMtana karavAmAM Ave tene pRthatva kahe che. vitarka - je dhyAnamAM zuddhAtmA anubhavarUpa bhAvazrutanA AlaMbanathI utpanna thayelo AntajalpAtmaka (aMtaraMga dhvanirUpa) vitarka hoya te 'vitarka' kahevAya. suvicAra - je dhyAnamAM eka arthathI bIjA arthamAM, eka zabdathI bIjA zabdamAM tathA eka yogathI bIjA yogamAM saMkramaNa thatuM hoya te 'savicAra' kahevAya che. A dhyAna pratipAtI che, chatAM vizuddha hovAthI uttarottara vizuddhatara dhyAnanuM sAdhaka bane che. temAM zuddha upayoga pravartato hovAthI te anaMta karmonI nirjarAnuM kAraNa bane che. alpa sattvavALA jIvo A dhyAnanA adhikArI nathI. sarva viratimAM apramata rahIne sAdhanA karatA munio ja A dhyAnanI dhArAe UMce caDI zake che. 2) ekatva vitarka avicAra - etva eTale abheda. zukladhyAnanA A bhedamAM dravya paryAyanuM abhedarUpe ciMtana hoya che ane avicAra eTale vicArano abhAva. A dhyAnamAM vicArano abhAva hoya che. ahIM pUrvagata zrutanA AdhAre jIva ke pudgala Adi koI eka dravyane AzrayIne utpAda Adi koI eka paryAyanuM abhedathI ciMtana thAya ane artha-vyaMjana-yoganA parivartanano abhAva hoya. A dhyAna vicArarahita hovAthI pavanarahita sthAne rahelA dIpakanI jema niSpakaMpa - sthira hoya. prathama bhedamAM sthaLa padArthanuM dhyAna hoya che jyAre bIjAmAM sUkSmanuM dhyAna hoya che. A dhyAna jyAre siddha thAya che tyAre cAra ghAtI karma naSTa thAya che, AtmA vizuddha banI kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta kare che. 3) sUyAma kriyA apratipAtI - zukladhyAnano trIjo ane cotho bheda sarvathA rAgadveSarahita kevaLajJAnIone hoya che. ahIM 'sUma kriyA eTale jemAM kriyA sukSma = atialpa hoya che jemAM mAtra zvAsozvAsarUpa sUma kriyA ja rahe che. apratipAtI - eTale patanathI rahita. huM FINAL yogamArganI aMtardaSTi , 23
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina AgamamAM yoga mahAzatAvadhAnI muni zrI ajitacaMdrasAgarajI ma.sA. jyAre kevaLIbhagavaMtanuM AyuSya eka aMtarmuhurta jeTaluM ja bAkI rahe tyAre kevaLIyoganirodhanI kriyA zarU kare che temAM vacanayoga ane manoyogano sarvathA nirodha thaI jatA mAtra zvAsocchavAsarUpa sUkama kAyayoga bAkI rahe che tyAre A plAna hoya che. yoganirodha teramA guNasthAnanA aMte hoya che, mATe A dayAna paNa teramA guNasthAnanA aMte hoya che. 4) samucchinna kriyA nivRtti - sarva kriyAthI nivRttirUpa zukladhyAnano A cotho ane aMtima bheda che. jyAre jIva kevaLI samughAta karIne sarva karmano kSaya karIne 14mA ayogI guNasthAnaka para pahoMce che. zuklayAnanI ati utkRSTa dazA che. ahIM traNe yoga-mAnasika, vAcika ane kAyika kriyAono pUrNapaNe nirodha thAya che. pAMca hrasva svaranA a,I,u,,lu AnA uccAraNamAM jeTalo samaya lAge eTalo samaya A yAnano hoya che. A e sthiti che jyAM bAkI rahela cAra aghAtI karma naSTa thaI jAya che ane karmabaMdharahita zuddhAtmA samazreNIe, Urdhvagatie eka samayamAM lokanA agrabhAge siddhAtmA tarIke avasthita thAya che. AvI rIte kevaLajJAna ane kevaLadarzanayukta yogI sarva karmothI mukta thaI Adi anaMta, anupama, avyAbAdha evA Atmika sukhane prApta karI paramAnaMdamAM magna rahe che. FINAL - 16-01-19 bhArata bhUminI sauthI moTI vizeSatA kaI? e prazna jo pUchavAmAM Ave to eno eka mAtra uttara e hoI zake ke bhAratabhUminuM adhyAtma ane bhArata bhUminA lokonI tyAgavRtti, gaNitajJo ane vaijJAniko bhale ema kahe ke bhArate vizvane zunyanI sauthI moTI bheTa dharI paraMtu vAstavika daSTi e bhArate vizvane cAra mahAna bheTa dharI.. saMyama, tyAga, yoga ane dhyAna. jyAre AkhuM vizva bhoga tarapha AkarSita hatuM tyAre bhArate yoganI vAta karI. yoganA atitamAM prabhu mahAvIranA kALathI AgamomAM yoga sAdhanA hovA chatAM Aje saMzodhaka vidvAna vargamAM eka evI dhAraNA che ke 'yoga zabdano sAdhanAnA arthamAM lAMbo bhUtakALa hoya ema jaNAtuM nathI' arthAt chellI keTalIka sadIothI ja sAdhanAnA arthamAM te zabda vaparAto thayo che. kAraNa ke Agama Adi prAcIna graMthomAM kayAMya paNa sAdhanA rUpe 'yoga' zabdano ullekha maLato nathI. samiti gRmi Adi zabdono ullekha maLe che. tathA sAdhako mATe paNa 'yogI' zabda vaparAyo hoya evuM jovA maLatuM nathI. pUrvakALamAM sAdhako mATe zramaNa-nigraMtha-bhikhU jevA zabdo vaparAtA hatA. Agama graMthomAM paNa sAdhako mATe zramaNa-nigraMtha-bhikabU jevA zabdo Thera Thera vaparAyA che... tethI paNa AgaLa vadhI teo kahe che ke zramaNa Adi zabdo pUrve sAdhako mATe 'avadhUta" zabda vaparAto hato ane teonI jIvanacaryA ghaNI kaThIna hatI. zrI bhAgavata Adi graMthomAM zrI prabhadeva bhagavAnane paNa 'avadhUta' tarIke svIkAryA che tema ja AcArAMga sUtranA chaThThA adhyayananuM nAma paNa 'dhUtAkhyAna' che ane temAM paNa sAdhu bhagavaMtanI ati kaThina jIvana caryAnuM nirUpaNa thayuM che. AthI 'avadhUta'nuM nirUpaNa paNa Agama graMthomAM jovA maLe che. tethI eTaluM to cokkasa ke jena AgamamAM bhale yoga zabda sAdhanAnA arthamAM na vaparAto hoya paraMtu mola sAdhanAnA saMdarbhamAM yoga savaoNdhika prAcIna AgamamAM hovAnI saMbhAvanA che. yoganI AsapAsa yoga zabdano sAdhanAnA arthamAM kyArathI praveza thayo? A prazna sAhajika uddabhave che. jenuM saMbhavita samAdhAna ema hoI zake che ke bhagavAna zrI mahAvIre saMdarbha graMtha : 1. dhyAnavicAra 2. tevAthadhigama sUtra 3. amRta yoganuM prApti mokSanI 4. dhyAnavicAra lekhaka : zrI vijayakalApUrNasUrijI ma. vivecanakAra : A. zrI vijayarAjazekharasUri ma. DaoN. razmi bhedA caMdradAsa trivedI 24 yogamArganI aMtardaSTi * yogamArganI aMtardaSTi 25
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvane sarva prathamavAra bodha Apyo ke mana-vacana-kAyA e traNeya yoga che. teo e tene 'yoga' nI saMjJA ApI. eTaluM ja nahIM tyAMthI paNa AgaLa vadhI kahyuM ke A mana-vacana-kAyA jo viSayothI ke bhautika sukhothI surakSita karavAmAM AvyA to te traNeya yogadaMDa banI zake che. jethI AtmA daMDAya che. sajA bhogave che, paraMtu jo ene surakSita ane saMgopita karavAmAM Ave to te traNeya yoga gupti bane che.. arthAt sAdhanAno mArga bane che. AthI bhagavAne be vAta jaNAvI mana daMDa - vacanadaMDa-kAyAdaMDa tathA managupti-vacanagumi-kAyAgumi. mana daMDa ane mana gumimAM dUdha ane chAza jeTalo pharka che. gumi te yogano mArga che. jyAre daMDa te bhogano mArga che. A rIte bhagavAne manoyoga ne manogumi banAvavAnI vAta jaNAvI ane tethI sarva prathamavAra pracchanna rUpe yoga zabda sAdhanA mArgamAM vaparAvavAnI zarUAta thaI. yoga eTale joDANa. bhagavAne kahyuM ke mana-vacana ane kAyA e "yoga' che. arthAt enA dvArA ja tame mokSa sudhI joDANa sAdhI zako cho ane te mATe tame manavacana-kAyAnI gumi dhAraNa karo. vijJAne vizvane eka sUtra ApyuM ke paramANumAM paNa agaNita zakti che. jarUrata che mAtra paramANune toDavAnI. jo aNubheda na thAya to visphoTaka zaktinuM nirmANa thaze. ane te zakti game tevA mahAnagara ke mahAsattAono paNa vinAza karI deze. Ama vijJAne jagatane sUtra ApyuM ke zaktine toDo. paraMtu bhagavAna mahAvIre 2600 varSa pUrve ja AnAthI bilakula ulaTI vAta jaNAvI. bhagavAne kahyuM tamArI bhItara paNa akalpanIya zakti che. tame ene joDo ane te mATe teo e zabda Apyo yoga. yoga eTale joDANa teo e kahyuM ke je rIte kAcabo potAnA aMgopAMga saMgopita rAkhe che te rIte tame paNa tamArI Indriya ane manane (manavacana-kAyAne) bhItaramAM saMgopita rAkho. zaktinuM saMyojana karo. A saMkalita zakti ja mokSa mArge joDANa karI Apaze. ane A rIte pariNAme managumi-vacana gumikAyAgumi yoga mArga banyA - sAdhanA mArga banyA. sUripuraMdara zrI haribhadrasUribhagavaMte yogaviMzikAmAM yoganI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke "mokSanI sAthe je joDANa karI Ape tevo saghaLoya dharmavyApAra te yoga', A paribhASA paNa aMte to uparokta rajUAta no ja vistAra jaNAya che. Ama uparokta saMbhavita samAdhAnanA AdhAre eka kahI zakAya che ke "yoga' zabdano sAdhanAnA arthamAM upayogI banAvavAnuM zreya bhagavAna mahAvIra prabhune jAya che. yoganI paribhASA yoga zabdanuM sarjana karanArA ane yoganI sarvAdhika prAcIna paraMparAone pramANita karanAra jaina AgamamAM yoganI suMdara paribhASA prApta thAya che. yadyapi sarve yogAcAryoe potAnI anubhUti dvArA yoganI suMdara paribhASA ApI ja che. chatAM te kayAMka ne kayAMka apUrNa hoya ema avazya jaNAya che. jema ke zrI pataMjali RSie yoganI paribhASA jaNAvatA kahyuM ke 'cittavRttino virodha karavo te yoga che. arthAt cittavRttione bhaTakyA na devI te yoga. paraMtu yoganI A paribhASAmAM to sAdhake zuM na karavuM te kahyuM che. zuM karavAnuM te jaNAvyuM nathI. A paribhASA ne AzrayI aneka saMtoe teno mAtra zabdArtha ja pakaDyo ke cittane bhaTakta baMdha karo ane te mATe gAMjA-carasa Adi mAdaka dravyono upayoga karanArA paNa teo banyA. teoe madahoza avasthAne ja cittavRttino nirodha samajI lIdho. jyAre jaina Agama graMtho e yoganI sUkSma paribhASA ApatA kahyuM "TTI ciMtA nirIda ' arthAtu mananA vicArone ekAgra banAvo, yogano niSedha karo te dhyAna che. A paribhASA sakArAtmaka paribhASA che. jemAM sAdhake zuM karavuM te jaNAvAyuM che. ahIM mAtra eka paMktimAM ja bhagavAne be prakAranA dhyAnanI vAta jaNAvI che. chaprasthanuM dhyAna ane kevalInuM dhyAna. ' caMtA' mananA vicArone ekAgra karavA. te chadmasthanuM dhyAna che. jyAre "nirohIjhANam" kevalyajJAna prApta karI nirvANanA pUrve zelezIkaraNa karI mana-vacana-kAyAnA yogono niSedha karavo te yoga nirodharUpa kevalI bhagavaMtanuM dhyAna che. Ama eka ja paMktimAMthI saralasarasa-suMdara ane sarvAgINa paribhASA AgamamAMthI prApta thAya che. (uparokta Agama paMktine AdhAre ja zrI tattvArthasUtramAM jaNAvAyuM che. ("vAciMtA nirodha thAnam''), A uparAMta Avazyaka sUtra nAmanA AgamamAM AvatuM kAyotsarga adhyayana jinazAsananI prAcIna yoga-sAdhanAnuM jIvaMta pratika che. kAyA eTale deha ane utsarga eTale tyAga. arthAt zarIra hovA chatAM dehAtIta AtmAnubhUtinuM advitIya sAdhanA sUtra eTale kAyotsarga. jagatanA tamAma adhyAtma zAstro ekavAte to sahamata che ja ke ApaNI bhItara samacakra ane kuMDalinI zakti suSupta rUpe rahela ja che. jarUrata che mAtra tene ujAgara karavAnI je rIte madArInI TopalImAM kuMDALuM vALIne sApa sUto hoya basa! kAMIka e ja rIte ApaNI bhItara paNa kuMDalinI zakti sADA traNa valayAkAre suSuma rUpe rahela che. tene ujAgara karavA bhinna-bhinna 26 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi , 27
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAcAryo e ati kaThina sAdhanA mArgo jaNAvyA. jyAre bhagavAna mahAvIre emATe 'kAyotsarga'nI sAdhanA jaNAvI. ane temAM logassa sUtranuM dhyAna karavAnuM kahyuM. logassa sUtramAM pratyeka sAtamA tIrthaMkara bhagavaMtanA nAma pachI 'jirNa' zabda Ave che. mULAdhArathI ekeka cakromAM caDhatA krame 1-1 bhagavAnane sthApita karavAnA che ane jyAM 'jirNa' zabda Ave eTale bAhya raMdhrathI nIce utarI punaH. mULAdhArathI yAtrA zarU karavAnI. Ama covIsa tIrthaMkara bhagavaMtanA nAma smaraNa dvArA sADA traNa valaya pUrA thAya. A dhyAna karavAthI cakro tathA kuMDalInI zakti baMne ujAgara thAya che. pariNAme pratyeka vyakti saralatAthI AvI gahana yogika sAdhanAo paNa sAdhI zakatA. TUMkamAM vizvanA sauthI prAcIna yoganA purAvAo jyAM prApta thAya che tevA Agama graMthomAM varNavavAmAM Avela yoga sAdhanAo sarala-sacoTa ane sarvagrAhI hatI. ATalI sarala yaugika sAdhanAo anya koIpaNa yoga graMthamAM prAyaH jovA maLatI nathI. AgamamAM yoga-Asano vartamAnamAM yogane laukika vizva prAyaH karIne vividha prakAranA Asano e ja artha samajAya che. Asano yoganA aMgarUpe to che ja. Agama graMthomAM paNa aneka ThekANe bhinna bhinna prakAranA Asanono ullekha prApta thAya che. jema ke - ThANAMga (a.5.1)mAM 'ukaphuDA saNiya' zabda vaparAyo che. je utkaTikAsana jaNAve che. e rIte Aja Asana mATe jJAtAdharma kathAgamAM (dhRta 1 e 5) temaja oghaniryuktimAM (bhAvya gA. 159) uDupa zabda vaparAyo che. aMte A zabda paNa utkaTikAsana ne ja jaNAve che. jJAtAdharmakathAga - prazna vyAkaraNa (zrI 1 dvA. 4)mAM tathA nAtika vigere Agamo mAM bhadhAsaNa arthAt bhadrAsana zabda najare caDhe che. A sUci hajuM paNa ghaNI lAMbI banI zake te saMbhavita che. kAraNa ke uparokta ullekho to mArA abhyAsamAM AvelA ja noMdhAyA che...Agamano AdhAra laI racAyela jena sAhityamAM anya AsanonA ullekho maLe che. jema ke 'supAsanA cariya' graMthamAM paryakAsana no ullekha che. to vaLI maMtrAdhirAja kalpa graMthamAM (paTala 5, zloka.10) daMDAsana, svastikAsana, paMkajAsana, kukakuTAsana, vajAsana ane bhadrAsana ema cha Asanono ullekha jovA maLe che. tethI hemacaMdrAcAryajI kRta yogazAstramAM (pra. 4mAM 124-133) bhinna-bhinna navA Asanono ullekha che ane tenI svopajJavRttimAM AmUkutkrAsana, sopAzrayAsana, dUkanAsana Adi vividha Asano vizeSa rUpe che. Ama Agama sAhityamAM tathA ; che -tenI zAkhA-prazAkhA rUpe tenA AdhAre racAyela prAkaraNika graMthomAM AsanonI paNa ghaNI lAMbI sUci banI zake che. yoganA anya bhASAmAM nAma sAdhanA mArgamAM yoga zabda bhale ghaNo prAcIna na hoya chatAM tene alpa samayamAM ghaNI lAMbI daDamajala kApI che. e bAbatamAM koI be mata nathI. je rIte dhyAnanuM prApta svarUpa 'jhANuM bane che. ane te uparathI pUrvottara IzAnIya dezomAM 'jhena' zabda banyo. ane te uparathI jhena paraMparA vikasita thaI. ItyAdi ghaTanA suvidita che te ja rIte yoga mATe paNa che. leTIna-phrenca vigere bhASAomAM paNa yoga zabda pahoMcyo hato. leTIna bhASAmAM yoga mATe Jungere, Jugam, Jungo, Jain ItyAdi zabdo vaparAyA che. je spaSTa rUpe jaNAve che ke A 'yoga' zabdano ja paDachAyo che. A uparAMta jarmana bhASAmAM Jouch-Yoke tathA phreMca bhASAmAM goug vigere zabdo vaparAya che. je uparathI cokkasapaNe e anumAna thaI zake che ke, bhale pUrvIya dezomAM pazcimI saMskRti vartamAnamAM chavAI hoya. paraMtu pUrvakALamAM pUrvIya saMskRtinA aneka paDachAyA pazcimI dezomAM pahoMcyA che. jenA avazeSo uparokta zabdothI jaNAI Ave che. yoganA anya artho Agama graMthomAM yogazabda sAdhanA uparAMta paNa aneka arthamAM jeno saMkSepamAM arthasahita ulekha ahIM jaNAvela che. Agama yogano artha bRhat kelpa pra. 118 zruta jJAnanA adhyayana mATe karAtI kriyA Avazyakaniryukti-582 mana-vacana-kAyArUpa trikaraNa prajJApanA - 382 mana-vacana-kAyAno vyApAra te Avazyaka niryukti-583 jJAnAdi bhAvanA rUpa vyApAra te pIMDaniryukti -167 pratyuprekSaNA Adi rUpa saMyama yoga dazavaikAlika -17. antaHkaraNa AdirUpa AtmAno vyApAra vizeSa vizeSAvazyaka mahAbhASya-210 zarIra ane jIvano vyApara vizeSa vizeSAvazyaka mahAbhAga-1328 AtmA ane karmano saMbaMdha thavo te pIMDaniryukti - 21 AkAzagamana Adi rUpa labdhi sUryaprajJapti - 10 nakSatra samUhano kramAnusAra sUrya-caMdra sAthe saMyoga 28 | yogamArganI aMtardaSTi 6 yogamArganI aMtardaSTi | 29
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra svAmIno sAdhanAkALa paMnyAsa DaoN. zrI arUNavijayajI jJAtadharmakathAMga - 103 yoga eTale je prApta thayuM che te sAcavIne rAkhavuM Avazyakaniryukti - 583 dArika Adi zarIranA saMyoga thayela AtmAnA pariNAma vizeSa dazavaikAlika - 231 yoga eTale sAmarthya jaMbu-prajJapti - 496 dizA vigere yoga sthAnAMga sUtra - 1 upAya-upaya bhAva svarUpa dazavaikAlika - 236 vazIkaraNa Adi karavA rUpa maMtrakriyA sUyagaDAMga-7 kSIsathavAdi labdhi rUpa uparokta Agama sAthe joDAyela saMkhyAo Agamodaya samiti taraphathI prakAzita thayela AgamagraMthonA pAnA naM. no kramAMka che. jijJAsu yogavAhI munibhagavaMto A sUcine hajuM vadhAre lAMbI paNa banAvI zake che. yoga te be akSarano maMtramaya zabda che. A zabdane zradhdhA, saMvega Adi zubhabhAvanA pUrvaka mAtra tenuM smaraNa paNa jeo kare che teonA karma naSTa-vinaSTa thAya che, tema yogasiddha maharSio kahe che. yogaviSayaka pustako vAMcI javA mAtrathI yoganI samajaNa prApta thaI zakatI nathI. paraMtu koI yogakSetranA pIDha anubhavI gurUbhagavaMtanA mArgadarzanathI ja yoganI sAcI samajaNa ane siddhi prApta thaI zake che. yogaviSayaka lekho ke pustako to mAtra sign Board che. teno Road Map joIto hoya to anubhavasiddha sAdhakanI jarUrata paDe che. paraMtu AgamamAM jaNAvAyela kAyotsarga-yoga sAdhanA e prakAranI che ke sarve yogAbhilASI AtmAo svayaM paNa karI zake che. je sarve mokSAbhilASI AtmAo kare te ja A lekhanuM prayojana che. 16 pratyeka avasarpiNI kALakhaMDamAM 24, temaja pratyeka utsarpiNI kALakhaMDamAM paNa 24 tIrthaMkara bhagavaMto nizcitapaNe thAya ja che. aDhIdvIpanA 5 bharatakSetromAM dareka avasarpiNI kALakhaMDamAM pa covIsIo 24 x 5 = 120 tIrthaMkara bhagavaMto nizcitapaNe thAya ja che, 5 erAvata kSetromAM paNa teja pramANe 5 covIzIo pa * 24 = 120 tIrthaMkara bhagavaMto nizcitapaNe thAya ja che. A rIte avasarpiNI kALakhaMDamAM 120 ane 120 ema banne maLIne kula 240 tIrthakara bhagavaMto thAya che. jevI rIte avasarpiNI kALakhaMDamAM thAya che evI ja rIte utsarpiNI kALakhaMDamAM paNa evI ja rIte thAya che. evI rIte zeya kSetronAM banne utsarpiNI ane avasarpiNInA maLIne eka kALacakramAM 240 + 240 = 480 tIrthaMkara bhagavaMto thAya che. AvA keTalA kALacakro vItyA? anAdithI anantA kALamAM anantA kALacakro vItI gayA che. dareka kALacakramAM 480 tIrthaMkaro thatA hovAthI guNAkAra karIe to keTalo moTo AMkaDo Avaze? ananta x 480 = anantAnanta tIrthaMkara bhagavaMto bhUtakALanA ananta kALacakromAM thayA che. je vItelA anantA bhUtakALamAM anantA kALacakromAM akhaMDapaNe niraMtara thayA ja che. thatA ja rahyA che. te ja vyavasthA AgAmI anaMtakALamAM paNa avirata dhArAe akhaMDapaNe cAlatI ja raheze. eno artha e thayo ke AgAmI anaMtAnaMta kALacakromAM paNa anaMtAnaMta tIrthakara bhagavaMto zAzvatapaNe thatA ja raheze. - ane AvI che zAzvatapaNe thatA ja rahevAnI arihaMta bhagavaMtonI, ane covIzInI zAzvata akhaMDa vyavasthA. kevI addabhuta zAzvata vyavasthA che? bhagavAna mahAvIra prabhuno kALakhaMDa aMtima 27 mA bhave mahAvIra bhagavAna banyA. paraMtu bhagavAna thavApaNAnA bIja kyAre kayA bhavamAM? kayA kALamAM? kyAM ropaNA? tyAre teo zuM hatA? kayA svarUpe hatA? kevI rIte bIjAropaNa thayuM hatuM? e jANavA mATe bhUtakALamAM DokiyuM karavuM paDaze. FINAL | 30 | | 31 | e yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpasUtra AgamazAe, AcArAMga sUtranI cUlikA, temaja triSaSThI zalAkA graMthanAAdhAre jANavA maLe che ke... A avasarpiNInA prathama tIrthAdhipati zlabhadeva bhagavAnanA paNa ghaNAM kALa pUrve pazcima mahAvideha kSetramAM nayasAra nAmano eka gRhastha hato. mahAvideha kSetro aDhI dvIpamAM pAMca che. e pAMceya mahAvideha kSetromAM ArAonA kALanI vyavasthA ja nathI. eTalA mATe ja tyAM avasarpiNIutsarpiNInI paNa vyavasthA ja nathI. bharata..airAvata kSetramAM je cotho Aro cAle che tenA jevo kALa pAMceya mahAvideha kSetromAM sadA hoya che. zAzvatapaNe hoya che. evA bhAvo tyAM sadA rahe che. nayasAra vyavasAye eka lAkaDAM vecanAro che, lAkaDAM lAve che ane vecIne potAnuM gujarAna calAve che. niyamitapaNe eka divasa jaMgalamAM jAya che. lAkaDAM bhegA karI lIdhA pachI lAvela bhAthuM kholIne jamavA bese che tyAM tene bhAvanA jAgI ke...Aje koI atithi maLI jAya to khavaDAvIne khAvuM... eTale cAreya bAjunI paga keDIomAM dUra dUra najara doDAvIne joyuM jo koI atithi AvatAM dekhAI jAya to sAruM. paraMtu jeTha mahinAnI sakhata garamImAM bharabapore koNa jaMgalamAM Ave? paraMtu jaina sAdhuonA samUhe savAre paroDhIye vihAra karyo haze temAMthI eka vRddha sAdhu dhIme dhIme pAchaLa cAlatA haze te rasto bhUlI gayA. ane A jaMgalanI keDI upara AvI caDhyA. teo nayasArane dekhANA. eTale dUrathI atithine AvatA joIne rAjIno reDa thaI gayelo nayasAra nAcI uThyo. ane sAmo levA doDyo. mahAtmAne lAvIne jhADa nIce besADIne khUba ja vivekapUrvaka vinaMtI karIne roTalAno nAno TukaDo vahorAvyo. pachI potAnI bhAvanA pUrNa thatAM ArogIne mahAtmAne rasto dekhADavA jatAM, mArgamAM mahAtmAne pUchyuM, "he pUjya! meM to Apane jaMgalanI keDIno mArga dekhADyo che. have Apa paNa mane bhavATavInA bhramaNathI chUTavAno mArga dekhADo." eTale mahAtmAe artha- mAhAtmayapUrvaka samajAvIne navakAra Apyo. e pAmIne satata smaraNa karato nayasAra ghare Avyo. ane bhAvolAsa khUbaja ucca kakSAnA vadhatAM satata navakAranuM smaraNa cAlu ja rAkhe che. deva-gurU-dharma tattva sArI rIte samajAI jatAM ahobhAva pragaTa thatAM graMthabheda thavAthI zuddha samyam darzana pAme che. AyuSya pUrNa thatAM devaloke jAya che. zAstranA niyamAnusAra je bhavamAM jIva sabhyatvane pAme che te bhavane ja prathama bhava gaNavAmAM Ave che. tyArathI laIne mokSe jAya tyAM sudhImAM jeTalA bhavo thAya teTalAnI gaNatarI - gaNanA thAya che. A niyama pramANe vIra prabhuno AtmA nayasAranA prathama bhavamAM samyatva prApta thatAM ja temanA bIjAropaNa thayAno ullekha maLe che. samyatva prApta thatAM ja temano mokSa nizcita thaI jAya che. A ja niyama samasta jIvo mATe lAgu paDe che. trIjo maricino bhava prathama bhavamAM upArjita prabala puNyodayanA AdhAre devagatimAM deva bhava pUro kirIne - A avanitala upara utaratAM prathama tIrthAdhipati paramAtmA kSabhadevanA kuLamAM - prabhunA pautra rUpe ane bharata cakravartInA putrarUpe janme che. moTA thaIne dAdA kSabhadevanI sAthe ja dIkSA grahaNa kare che. kALAntare ati garamI Adi sahana na thatAM tridaMDI banyA. prabhu sAthe ja vicaratA hovA chatAM paNa tridaMDI samajI koI sevA na karatA temaNe ziSya banAvavAnuM nakkI karyuM. yogAnuyoga kapila maLI jatAM tene paNa dIkSA mATe pratibodhIne prabhu pAse javA kahyuM. paraMtu kapile sAmethI pUchI lIdhuM - kema bhagava? zuM ApanI pAse dharma nathI? ... pitA thaMfpa pa no uttara ApIne samajAvyuM ke..he kapila ! dharma ahIMyA paNa che, ane tyAM paNa che. AvI rIte potAnuM tridaMDIpaNuM hovA chatAM paramAtmAnI pAsenA dharma sAthe sarakhAmaNI karatAM samyakatva vamAI gayuM. bIjI bAju AdIzvara prabhunA mukhe marIci viSenI uttama jIvanI bhaviSyavANI sAMbhaLIne bharatajI (pitA) cakravartI maLavA AvyA. temane bhAvinA tIrthaMkara jANI te bhAvathI pradakSiNA daIne vaMdanA karI. te samaye kuLa mada karatAM eTaluM bhAre nIca gotra karma bAMdhyuM ke A karma je trIjA bhavanuM hovA chatAM cheka 27 mAM bhavamAM paNa naDayuM. mahAvIra nIcakarmanA udayanA vipAkarUpe devAnaMdA mAtAnI kukSImAM gayA. jo A nIca gotra sattAmAM ja hota athavA khamI gayuM hota to to temane brAhmaNa kuLamAM javuM ja na paData? chevaTe 82 divaso mATe paNa javuM ja paDyuM ane karmaphaLa bhogavavuM vIra prabhunA jIvanI zubhAzubha pravRttio: trIjA marIcinA bhavamAM dIkSA lIdhI vagere sArI - zubha pravRtti karI kharI, paraMtu tridaMDI banIne cAritra bagADI dIdhuM. A tridaMDIpaNAnA saMskAro temane 14 mAM bhava sudhI cAlyA. pariNAme 3, 5, 6, 8, 10, 12,14 mA bhava sudhI pharI-pharI tridaMDI banatA ja gayA. A rIte sAta bhavomAM sAta vAra to tridaMDI thayA. eka bhavanI galatI keTalA bhavo sudhI cAlI. zuM dara vakhate navo pApo nahIM thayA hoya? nahIM baMdhAyA hoya? bIjI tarapha kula mada karI bAMdhelu nIca gotrakarma paNa udayamAM AvatA 5, 6, 32 | | yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi | 33
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8, 10, 12 ane 14 mAM A cha bhavomAM vAraMvAra - pharI pharI bAhmaNa banatAja gayA, banatA ja rahyA. A rIte trIjA bhavamAM A be bhUlo ghaNI moTI thaI ane tenA vaDe baMdhAyelA karmanI sajA teo barobara ATalA bhavamAM bhogavatA ja rahyA. AnAthI pUravAra thAya che ke eka bhavamAM keTalA pApo jIvane bhaviSyanA ghaNAM bhavo sudhI bhogavavA ja paDe che. caudamAM bhava sudhI je nIca gotra karma ekadhArU udayamAM AvatuM ja rahyuM che tyAra pachI evuM to saMtAI gayuM ke 14mAM bhava pachI cheka 26mAM bhava sudhI kyAMya dekhAyuM ja nahIM. 12 bhavo sudhIno aMtarakALa rahyo ane 26 mo devabhava pUro thatAM ja 27 mAM aMtima bhavamAM jatA ja (pravezatA ja) tarata udayamAM Ave che. ane tarata ja devalokamAMthI 10mAM prANata devalokathI utaratA ja adhavacce ja udayamAM AvIne siddhArtha rAjAnA rAjadarabAra tarapha kSatriyakuMDagrAma tarapha trizalA mAtAnI kuzImAM jaI ja rahyA hatA, tyAM ja adhavaccethI nIcagotra karmano udaya thatA ja dizA badalAI gaI ane kAhmaNakuM DagrAma tarapha vaLI gayA. jyAM 2Sabhadatta bAhmaNanI bhAryA devAnaMdAnI kukSImAM javuM paDyuM. AzcaryanI vAta to e che ke nIcagotra karmano 99 TakA hisso to 14 mAM bhava sudhImAM ja pUro thaI cUkyo hato. have rahyo keTalo? mAtra chelo 1 Tako. ane te keTalA acUka samaye udayamAM Ave che? jo A karmane 1-2 sekaMDa ja phakta udayamAM AvavAmAM vilaMba thayo hota to to vIra prabhunI AtmA trizalAdevInI kukSImAM pravezI cukyA hota kAraNa ke jIvAtmAne vigraha gatimAM eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA mAtra ane mAtra 2-4 samayano ja samaya lAge che. yAda rAkho miniTa ke sekaMDanI vAta nathI. A to aMgrejI zabdo che. 1 miniTa 60 sekaMDonI thAya che ane zAstra mujaba asaMkhya samayonI 1 AvalikA thAya che ane asaMkhya AvalikAonI 1 sekaMDa saMbhava che. jyAM 1 AMkhanA palakAre asaMkhya samaya vItI jAya che. temAMnA 2-4 samaya eTale keTalo nAnakaDo sUkSma samaya gaNAya? ane eTalA nAnA alpa kALamAM jeno udayakALa paripakva thaI jAya che te nIcagotra karma udayamAM AvI jAya che. ane tarata ja ATalI jhaDapathI jatA jIvAtmAnI dizA vALI de che. jo 1-2 sekaMDa pachI A karma udayamAM Avyo hota to to vIraprabhuno AtmA nizcitapaNe trizalAmAtAnI ku kSImAM pravezI paNa gayo hota. paraMtu nIcagotrano karma chelo thoDo aMza paNa bhogavavAno bAkI che tethI A karma garbhapraveza pahelA ja udayamAM Ave to ja zakya bane. ane chevaTe te ja banyuM. nIcagotra karma adhavacce udayamAM AvIne vIraprabhunA jIvane devAnaMdAnI kuzImAM laI gayo. pUrvanA bhavomAM karelA pApo :vIraprabhune aMtima bhavamAM je ATalA badhA ghora upasargo thayA, ane ATalA badhA karmo khapAvavA je ugra tapazcaryA karavI paDI, ATalA lAMbA kALa sudhI karmo khapAvavAnI je jahemata karavI paDI tenI pAchaLa pUrvanA bhavomAM karelA vadhu paDatA bhAre pApa karmo paNa kAraNabhUta che. (1) trIjA marIcinA bhavamAM karelA pAponI vAta upara thaI gaI che. phakta temAM kapilane javAba detA samyakatva je vamAI gayuM che tenA kAraNe keTalA bhavo vadhI gayA... (2) soLamAM vizvavibhUti rAjakumAranA bhavamAM bhayaMkara krodhI svabhAvanA kAraNe vizAkhAnaMdIne mAravAnuM niyANa bAMdhyuM. pote cAritradhArI sAdhu hatA ane mAsakSamaNonA ugra tapasvI hatA. emAM emano krodha eTalo vadhI gayo ke gAyane upADIne pheMkI dIdhI ane niyANuM bAMdhyuM ke AvatA bhave to tane mAranAro huM ja thAuM. ane chevaTe bAMdhelA niyANA tripRSTha vAsudevanA bhavamAM siMhane phADI nAMkhIne mArI nAkhyo. (3) 18 mAM bhavamAM tripuSTa vAsudeva thaIne eka tarapha to siMha jevA paMcendriya prANIne phADIne mArI nAkhyA ane zayyApAlakonA kAnamAM tapatu zIzu reDAvIne mArI nAkhyA. (4) 19 mAM bhave pariNAma svarUpe sAtamI narakamAM jAya che. ane tyAM 33 sAgaropama sudhInA lAMbA kALa sudhI nArakI vedanA pAponI sajArUpe bhogave che. (5) 20 mAM bhave siMha thAya che. tiryaMca gatimAM hiMsaka vRttidhArI banIne roja paMcendriya jIvonI hiMsA karIne - mArIne khAvA sivAya bIjo koI ja vikalpa nathI. hiMsA prANAtipAtanuM pApa ja che. ane pApa karanArane bhAre karma baMdhAyA vinA rahe ja nahIM. (6) 21 mAM bhave chevaTe e siMhano jIva marIne paMkaprabhA nAmanI cothI narakamAM jAya che ane 10 sAgaropamanA ghaNAM lAMbAkALa sudhI narakanI vedanA bhogave che. zuM narakagatimAM badhA pApakarmo bhogavAIne purA thaI jAya che? jo narakamAM ja badhA pApo-karmono hisAba pUro thaI jato hoya, ane AtmA cokho thaI jato hoya to zuM te narakamAMthI ja mokSe jaI zake che? zuM narakanA AyuSyakALa jeTaluM ja bIjuM pApa hoya che ? arthAta narakanA AyuSyano jeTalo kALa hoya che eTalo ja kALa bIjA badhA karmonI prakRtiono hoya kharo? narakamAM AyuSyanI kALAvadhi to phakta L 34 | a yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi , 35
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1, 3, 7, 10, 17, 22 ane 33 sAgaropama (sAdA sAgaropama) varSono jahoya che. jyAre bIjA mohanIyAdi sAta karmomAM te avadhi koDA koDI sAgaropamonI hoya che. mATe pUrepUrA karmo narakamAM pUrA thaI ja jAya. evI saMbhAvanA ja nathI. hA, karma prakRtino eka bhAga jarUra pUro thAya. bAkInA bhAgo je bAkI rahe che tenuM zuM thAya? narakanuM AyuSya pUrU thaI gayA pachI jIva narakagatimAMthI bahAra nIkaLI jAya che ane tiryaMca athavA manuSyagatimAM ja Ave che. devagatimAM jaI ja na zake.. ane tarata pAcho nArakI paNa nathI thato. eTale tiryaMca gatimAM jaIne pazu-pakSI thavA sivAya bIjo koI vikalpa ja nathI. ane koI viralA puNyazALIo mAMDa pAMca thI dasa TakA jIvo manuSyagatimAM paNa Ave ja che. vIra prabhunA 27 bhavomAMthI pApa prakRti vadhu mukhyapaNe karavAnA bhavo phakta trIjo, soLamo, aDhAramo, ogaNIsamo, vIsamo ane ekavIsamo basa A che bhavo ja che. hA, gauNapaNe 5, 6, 8, 10, 12, 14 mAM bhavonI paNa gaNatarI thaI zake che. kAraNa ke te manuSya gatinA bhavo che. ane manuSya gatinA kula 14 bhavomAMthI mukhyapaNe traNa ja bhava evA che ke jemAM moTA pApo karIne moTA karmo bAMdhyA che. jyAre cha bhavo manuSyanA nIcagotra karmanA udaye brAhmaNa - yAcaka kuLamAM karyA. A bhavo karmo bAMdhavAnI prAdhAnyatAvALA nathI paNa trIjA bhave bAMdhelA nIcagotra karmanuM phaLa bhogavavAnA bhavo che. ane sAthe sAthe trIjA bhavamAM ja je tridaMDIpaNuM dhAraNa karyuM hatuM tenA karma saMskAro paNa eTalA bhAre rahyA ke bhaviSyanA bIjA cha bhavo gatinI daSTie to manuSya ja kahevAze. paraMtu yAcakakuLa laIne pharI pharI tridaMDI banIne ja jIvana jIvavAnA bhavo che. mATe A pa, 6, 8, 10, 12 ane 14 mAM evA che bhava pApo karavAnI prAdhAnyatAvALA nathI paNa karelA karmonA phaLo bhogavavAnA bhavo che. tapa - cAritrAdi dharma karavAnA bhavo : vIra vibhuno AtmA 21 mo bhava cothI narakamAM karIne bahAra nIkaLyA pachI nAnA-nAnA ghaNAM bIjA bhavo karIne 22 mAM bhave pharI pAchA manuSya gatimAM padhAryA. A vakhate vimala rAjakumAra banyA. dIrdhAyuSI che. A vakhate A bhavamAM evA koI moTA bhAre pApo nathI karyA ane koI evA bhAre karmo paNa nathI bAMdhyA. jethI AgaLanA bIjA bhavo bagaDyA nathI. trevIsamAM bhave priya mitra cakravartI banyA. A bhavamAM temanuM AyuSya 84 lAkha pUrvanuM hatuM. svayaM rAjapATa vagere bhogavI te kALa pUro karIne pokilAcArya pAse dIkSA le che. ane 1 karoDa varSa sudhI cAritra pALe che. dIkSA laI lIdhI ane sAdhu banI gayA eTale sarva viratinA paccakhANa ja thaI gayA. tethI have bIjA koI moTA bhAre pApo karavAno to savAla ja nathI ubho thato. cAritrAcAranI sAthe tapAcAra khUba sArA moTA pramANamAM joDI detA nirjarAnuM pramANa paNa ghaNuM sArU vadhArI dIdhu. covIsamo bhava devagatimAM mahAzukra devalokamAM sarvArtha nAmanA vimAnamAM karIne sattara sAgaropamanuM AyuSya sukhamAM vItAve che. chavvIsa bhavomAM sauthI vadhu mahattvano sArAmAM sAro paccIsamo bhava thAya che. naMdana nAme jitazatru rAjAno putra rAjakumAra bane che. paccIsa lAkha varSonA AyuSyamAMthI covIsa lAkha varSonA kALa saMsAramAM vItAvIne pachI dIkSA laIne naMdana rAjarSI bane che. eka lAkha varSonA kALamAM 1180645 mAsakSamaNo kare che. ATalI moTI saMkhyAmAM mAsakSamaNo sAthe savI jIva karU zAsana rasInI bhAvanA bhAvIne dUdhamAM sAkara umerI che. AnAthI eka tarapha temane tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM ane sAthe-sAthe bIjI bAju moTA pramANamAM nirjarA karI karma kSaya karyo che. vIra prabhunI tapAdhikyatA : Agama zAstra temaja triSaSThIzalAkA vagere graMthomAM vIraprabhunA caritranI je vigato maLe che te mujaba soLamAM bhavamAM, trevIsamAM, paccIsamAM ane satyAvIsamAM bhava - A mukhya cAra bhavomAM je tapazcaryA karI che, te khUbaja utkRSTa kakSAnI tapazcaryA karI che. soLamAM vizvabhUtinA bhavamAM dIkSA laI sAdhu banIne ghaNAM mAsayAmaNo karyA hatA. bAvIsamo bhava manuSyagatimAM ja thayo hato. vimala rAjakumAra banyA hatA. paraMtu cAritranI vadhu vigato vistArathI upalabdha nathI thatI. trevIsamo bhava priyamitra cakravartIno hovA chatA paNa teoe cha khaMDanI Riddhi badhI tajIne dIkSA lIdhI hatI. 84 lAkha pUrvanA sudIrgha AyuSyamAM teoe eka kroDa varSo sudhInuM uttama cAritra pALyuM che. emAM keTalI tapazcaryA karI tenA AMkaDA nathI maLatA. paraMtu tapasvI mahApuruSa hatA. paccIsamAM naMdana rAjaInA bhavano tathA temAM sauthI vadhu utkRSTa kakSAnI je tapazcaryA karI hatI dareka bhavomAM moTA-moTA lAMbA sudIrdha AyuSyo meLavyA che. jyAre chellA sattAvIsamAM bhavamAM phakta 72 varSonuM ja sAva nAnakaDuM AyuSya meLavyuM ane temAM paNa tapazcaryA karavAno kALa phakta sADA bAra varSono ja rahyo. paraMtu sAva ja ATalA nAnakaDA sADAbAra varSonA kALamAM temaNe je ugra ane utkRSTa tapazcaryA karI che te ane teTalI tapazcaryA bIjA trevIsa tIrthaMkaronA jIvanamAM nathI dekhAtI. vIra prabhuno aMtima bhava:cyavana kalyANaka : cyavana eTale pUrva bhavano deha choDIne bIjo janma levA . 3 36 ] yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi , 37
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe AvIne mAtAnI kuzImAM pravezavuM. nayasAra - marIcinA bhavathI AgaLa vadhatAchavvIsamAM bhave dasamAM prANata devalokamAM 20 sAgaropamanI sthitivALA te deva svarUpe che. tyAM temanuM AyuSya pUrNa thatA daivI vaizyi zarIra choDIne AtmA jaMbudvIpanA bharatakSetranA madhyakhaMDamAM bhAratadezamAM hakIkatamAM to siddhArtha rAjAnA rAjadarabAramAM mAtA trizalA mahArANInI kuzImAM ja AvavAnuM hatuM. paraMtu devalokamAMthI nIce utaryA. pachI adhavacce thoDuM bacelu nIcagotra karma udayamAM AvI jatA RSabhadatta bAhmaNanA ghare devAnaMdA bAhmaNInA garbhamAM padhAryA. A prabhunuM khAsa avana thayuM ane devoe IndrAdikoe devalokamAM te prasaMgane arthAta prabhunA cyavanane kalyANaka rUpe ujavyuM. namutthaNaMthI stuti stavanA karI. te aSADha suda 6 nI rAtrI hatI. jagatamAM Avo cyavana kalyANaka rUpe paNa eka mAtra tIrthakaronA ja manAvavAmAM Ave che. janma kalyANaka : cyavana thatA vIra prabhuno AtmA devAnaMdAnI kuzImAM AvyA pachI 82 divasa sudhI rahyA. basa nIca gotranI kAlAvadhi eTalI ja bAkI hatI. tevA samaye Indra haribhegamepIne kahIne prabhunuM garbha parivartana trizalA mahArANInI kukSImAM karAvyuM. aMte 9 mAsa ane sADAsAta divasa pachI garbhakALa pUrNa thatA trizalA mAtAe caitra sudhI 13nI rAtrIe vIra prabhune janma Apyo. merU parvata para 64 Indroe janmAbhiSeka mahotsava ujavyo. 28 varSanI uMmare mAtA-pitAno svargavAsa thayo. yogya avasara samajIne dIkSA levA mATe vaDIlabaMdhu naMdIvardhanabhAIne vinaMtI karatA temane be varSa rokAI javA Agraha karyo. pitAnA avasAna pachI vaDIlabaMdhu - jyeSThabhrAtAne pitAtulya mAnI temanI AjJAne mAna ApIne be varSa saMsAramAM rokAyA kharA. paraMtu sarvathA nispRhI thaIne rahyA. prAsUka AhAra grahaNa karatA, saMthArA upara bhUmi upara zayana karatA, ane rAja-kAja-sAMsArika vyavahAra Adi sarvamAMthI sakriya bhUmikAno sarvathA tyAga karIne nispRha thaIne rahyA. dIkSA kalyANakaH eka varSa vItatA lokAMtika devoe AvIne prabhune dIkSA levA vinaMtI karI. tyArathI eka varSa sudhI varSIdAna ApyuM. prabhu dIkSA levA taiyAra thayA ane mAgasara sudi 10 mI tithinA zubha divase prabhu zibikAmAM ADha thaIne dIkSA levA nIkaLyA. jJAtakhaMDa vanamAM pahoMcIne zibikAmAMthI nIce utarIne azokavRkSa nIce, vara-alaMkAra-AbhUSaNa Adino tyAga karIne svayaM paMcamurNa kezakuMcana karIne siddha paramAtmAnI sAkSIe 'karemi sAmAIya' bhiSma pratijJA vaDe sarva virati dharmanI pratijJA karIne prabhue dIkSA lIdhI - chaThThanA paccakhANa karyA. - 16-01-19 FINAL paramAtmA mahAvIra prabhuno sAdhanAkALa : vIra prabhunA jIvanano sauthI mahattvano tabakko dIkSA lIdhA pachI have zarU thaze. jo ke dareka tIrthaMkarano cyavana - janmathI ja tIrthaMkara nAma karmanI puNya prakRtino udaya to thaI ja jAya che. paraMtu chevaTe to te puNyanI ja prakRti che. mAtra ekalA _puNyanA udaye kaMI bhagavAna thaI nathI javAtuM. jaina dharmamAM bhagavAna thavAnI eka viziSTa prakriyA che. je duniyAnA bIjA koI dharmamAM che ja nahIM. pUrvanA trIjA bhave vIsasthAnakanI ArAdhanA - viziSTa tapAdi pUrvaka karIne ane sAthe - sAthe jagatanA sarva jIvonuM kalyANa karavAnI prabaLa bhAvanAne bhAvadayArUpe ciMtavIne eka tarapha jeTaluM prabaLa puNya upArjana kare che teTalI ja nirjarA paNa karavI paDe che. A rIte tIrthaMkara nAmakarmanI viziSTa puNya prakRti upArjana karIne je AtmA aMtimabhavamAM Ave che. te nizcitapaNe bhagavAna - tIrthaMkara bane ja che. paraMtu e mATe anivAryapaNe temane paNa sAdhanA to karavI ja paDe che. jo utkRSTakakSAnI AvI sAdhanA na kare to karma kSaya na thAya ane karma kSaya vinA kevalyanI, vItarAgatAnI vagere guNonI prApti thavI saMbhava ja nathI. bAhya ane AtyaMtara tapa : vIra vibhue dIkSA lIdhA pachI ugra tapazcaryA AdarI. upavAsa, AyaMbila, Adi cha prakAranA bAhya tapa che - jyAre prAyazcita, vinaya - vaiyAvacca - svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga vagere cha AtyaMtara prakAranA tapa che. banne nirjarAkAraka che. paraMtu baMnenA pariNAmomAM ghaNo pharaka che. dehanI prAdhAnyatA pUrvaka thatA bAhyatapamAM nirjarAnI TakAvArI karatA svAdhyAya - dhyAya - kAyotsarga Adi AtyaMtara tapa dvArA thatI nirjarAnI TakAvArI ghaNI vadhI jAya che. ATha karmomAMthI cAra ghAtI karyo che. prathama tabakke A cAra ghAtI karmono ja kSaya karavAno lakSya nirdhArita karavAmAM Ave che. ane te cAra ghAtI karmono saMpUrNa kSaya thaI javAthI ja te AvaraNonI nIce dabAyela jJAna - darzana Adi cAreya guNo pUrNarUpe pragaTa thaI jAya che. guNo to sattAmAM hoya ja che. dravya sAthe guNo avinAbhAvapaNe rahe che. AtmA dravya - padArtha che ane jJAna - darzana - cAritrAdi tenA guNo che, je mAtra AvarNaya karmo vaDe AcchAdita che. AtmA te te guNanA AcaraNapUrvakanuM AcaraNa kare tethI te te guNa uparanA AvargIya karmano thAya thAya che ane AtmaguNa pragaTa thatAM jAya che. sUryodaya thatA jema jema dhIre dhIre sUrya udita thatA caDhato jAya che, tema tema cAreya bAjuno aMdhakAra ghaTato jAya che. ane thoDI kSaNomAM to sUrya saMpUrNa udaya 38 || yogamArganI aMtardaSTi che - yogamArganI aMtardaSTi | 39
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI jAya che tyAre pRthvItala upara cAreya bAju prakAza prasarI jAya che. ThIka evIja prakriyA AtmAmAM paNa che. AtmA sUryarUpe che. tenA jJAna - darzanAdi guNono prakAza dhIre dhIre vadhato jAya che. kSAyopathamika bhAvanI kakSAmAM nirjarA dhIre dhIre thoDI thoDI jema jema thatI jAya che tema tema karmAvaraNa ghaTatA ghaTatA AtmaguNono prakAza paNa vadhato jAya che. kSAyopathamika karatA zAyikabhAvanI kakSA ghaNI tIva. ane vadhAre teja che. kApakazreNI mAMDanArA jyAre kSAyikabhAvapUrvaka karmono kSaya karatA jAya che tyAre ghaNAM moTA pramANamAM vadhumAM vadhu nirjarA thAya che. mAyopAlamikabhAva vaDe karAtI nirjarAmAM koI paNa karmanI prakRti samULa - saMpUrNa naSTa nathI thatI. thoDA pramANamAM karmano kSaya thAya che. jyAre ghaNAM pramANamAM karma emane ema rahe che. kSayopazama - e be zabdo bhegA thaIne ja banelo che. kSaya eTale nAza ane upazama eTale dabAvI rAkhavo. thoDA aMzano kSaya (nAza) to thAya ja che. paraMtu ghaNo aMza dabAyelo paDyo rahe che. jyAre kSaya karavAvALo potAnA daDha nirdhAra pramANe saMpUrNa kSaya - samULa ane sarvathA kSaya ja karavAno lakSya rAkhe to te pramANe pariNAma maLe che. prathama guNasthAnathI sAtamAM guNasthAna sudhI thayopazama bhAvathI ja karma nirjarA karavAmAM Ave che. jyAre AThamAM guNasthAnathI kSapakazreNI zarU karI lenAro sAdhaka nirjarAnI mAtrA hajAra gaNI vadhArI de che. lakSma ja badalAI jAya che. karmo mATe vadhu tIvratA, utkRSTabhAvo lAvIne kSapakazreNI upara ADha thAya che ane karma prakRtiono kSaya karatA karatA bAramAM guNasthAne pahoMcIne vItarAgI thaI jAya che. arthAta mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thavAthI vItarAgatA pragaTe che. ane 3 bIjA ghAtI karmono saMpUrNa kSaya thaI javAthI kevaLajJAna - darzana - anaMtavIrya guNa pragaTe che. temAM guNa sopAnI kevaLI banI jAya che. tyAM jIvanano lAMbo samaya vitAve che. ane mRtyukALa arthAta AyuSyanI samAptino kALa AvavA pahelA, bAkI rahelA cAra aghAtI karmono kSaya karI zaileSIkaraNa karI AtmA mukta thaI jAya che. A prakriyA mAtra mahAvIra svAmI athavA koI bhagavAna vizeSa pUratI sImita nathI. badhAnA mATe eka ja prakriyA che. koI paNa karIne mokSe jaI zake che. AtmA upara coTelA karmono saMpUrNa kSaya (nirjarA) karavAnA eka mAtra lakSyanI mahAvIra bAhya - AtyaMtara cAreya bAjuthI eTalo badho jabarajasta prahAra karI rahyA hatA ke jethI karmano aMza paNa bAkI rahI na jAya. tapa vadhu ke dhyAna vadhAre karyuM? :bhagavAna mahAvIre zuM vadhAre karyuM? tapa ke dhyAna? enA uttaramAM spaSTa che ke tapa to kAlika che. kALa sAthe saMkaLAyelo che. upavAsa paNa sUryodayathI bIjA divasanA sUryodaya sudhI eTale 24 kalAka barAbara 1 divasa sAthe saMkaLAyela che. kaMI 1 divasamAM 2-4 upavAsa to thaI ja na zake ane sADAbAra varSonA divaso gaNita pramANe 4515 ja thAya che. ATalA divasomAM vIra prabhunA utkRtama kahI zakAya eTalA 4166 upavAso thayA. e ja atyaMta utkRSTa che. vacce 349 pAraNAo thayA. paraMtu dhyAna ke kAyotsarga mATe kALanuM pratibaMdha nathI. te AtyaMtara tapa che. sIdhe sIdho AtmAthI ja thAya che. eTale te kAlika paNa nathI. tene kALa naDato ja nathI. akALa vakhate paNa thAya. kAyotsargamAM sthira ubhA rahI Atma dhyAnamAM sthira thavAnuM che. Avu dhyAna - koI babbe ghaDI kare athavA thoDo thoDo samaya kare. jevI jevI sthiratA. paraMtu mahAvIranI to vAta ja judI hatI. pahelAthI pratijJA karI dIdhI hatI. sarvathA mauna ja rahevAnuM che. dhyAna karanArA sAdhake to mauna rahevuM anivArya che. ane pAMceya Indriyono temaja trikaraNayogonuM mauna AtmAmAM aMdara utAravAmAM khUbaja sahayogI che. mauna paNa sAdhanA che. - pAlakhI lagAvIne besavAnuM ja nathI. ane uMghavAnuM ja nathI. eka taraphathI AzravanA daravAjA baMdha thaI jAya ane bIjI bAjuthI dhyAnanA daravAjA ughaDI jAya. eTale have svayaM kAyotsarganI mudrAmAM sthira ja rahevA mAMDyA. kalAkonA kalAko, divasonA divaso satata dhyAna sAdhanAmAM ja rahetA. sADAbAra varSonA nAnA gALAmAM sADAbAra hajAravarSomAM paNa je na khape te ane teTalA karmo khapAvI dIdhA. zuM tapa karyuM ke thaI gayuM? mahAvIre tapa karyuM nathI e to thaI gayuM hatuM. tIrthaMkarane tapa karavAnuM nathI hotuM. sahaja svAbhAvika che te thaI jAya che. to prazna ubho thAya che zuM paccakakhANa dharmanI vyavasthA tIrthaMkaro kare che ke nahIM? zuM paccakhANa dharma ucita nathI? zuM nirarthaka che? ane bhagavAna jo karatA ja nathI, thaI jAya che to pachI AcArAMga je Agama zAstra che emAM cUlikAmAM mahAvIra paramAtmAnuM caritra che, evI ja rIte kalpasUtra Agama zAstramAM paNa vIraprabhunuM caritra vistArathI che. emAM paNa dIkSA laI lIdhA pachI prabhu chaThTha - be upavAsanuM tapa kare che - Avo pATha che. evI ja rIte covIseya tIrthakara bhagavaMtonA caritra graMthomAM temanA dIkSA - temaja nirvANa kalyANaka prasaMge temane zuM zuM tapazcaryA karI tenA pATho maLe che. adhikAMza bhagavaMtoe 16-01 FINAL | 40 yogamArganI aMtardaSTi che - yogamArganI aMtardaSTi || 41]
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA samaye aThThamano tapa karyAnA pATho che. to nirvANa samaye mAsakSamaNanI tapazcaryAkaryAnA pATho maLe che. vIra prabhue nirvANa vakhate chaThThano tapa karyAno pATha maLe che. ane sADAbAra varSonA sAdhanAkALamAM jyAre jyAre je je tapa - tapazcaryA karI che, tenA pAraNA kyAre kevI rIte zenAthI karyA te badhI ja bAbatono ullekha pATha sAthe zAstromAM upalabdha che. saMvara dharma - vrata - niyama - paccakhANa pUrvaka thAya che. paccakakhANa eka prakAranI pratijJA che. je vrata - tapa zarU karavAmAM Ave tyAre tenI prathama dhAraNA kare che. tadanusAra paccakakhANa svIkAre che. gurU bhagavaMto tapa karanAranI dhAraNA mujaba paccakakhANa karAve che. paccakhANanA pATho Agama zAstromAM eka vibhAga pacazo zArono che. temAM khAsa paccakhANa viSayaka ullekha A payagrA AgamomAM che. A 32 paccakakhANa vagere pannAmAM ullekha upalabdha che. tenA uparathI paccakhANa bhAga nAmano graMtha ja banyo che. ane te mujaba paccakhANa zuM che? tenA artho zuM che? vagere khUba vistArathI vivaraNa che. bIjI bAju paccakakhANanI paraMparA cAle che. te paNa hajAro varSothI che. mATe koI paNa pramANa vaDe paccakakhANa dharmanI nirarthakatA - vyarthatA siddha thatI nathI. ane tIrthakaro paccakhANa na kare, pratijJA na dhAre evA pATho kyAMya maLatA ja nathI. uparathI paccakhANa grahaNa karavA pUrvaka ja tapazcaryA karatA hatA - nA spaSTa ullekho pramANo maLe che. mahAvIra zuM, zenuM, kevI rIte dhyAna karatA hatA? dareka dareka tIrthakara bhagavaMto avazyapaNe dhyAna kare ja kare che. zukladhyAnanA prathama be caraNa pAra kare to ja temane kevaLajJAnanI prApti thAya che. ane evI ja rIte bIjA be caraNone dhyAna karIne pAra utare tyAre ja temanuM nirvANa thAya che. eTalA mATe dhyAna to tIrthakara bhagavaMto mATe atyaMta anivArya che. bAhya tapa karatA paNa dayAna vadhu anivArya che ja che. jarUrI nathI ke bAhya tapa mahAvIra jeTaluM badhA kare to ja kevaLajJAna thAya nA. paraMtu zukladhyAnanA viSayo badhA ja dhyAna karanArAonA eka sarakhA samAna avazya hoya che. kAraNa ke A viSayo padArtha svarUpanA hoya che. A dhyAna, dhyAna karavAnI prakriyA, dhyAnanA viSayo (dhyeya svarUpa), temaja dhyAnanA caraNo tenuM svarUpa Adi badhu zAzvata svarUpe ja che. kALAvadhi badhAnI ochI - vadhAre avazya hoya che. devacaMdrajI mahArAje je stavano racyA che emAM A viSayane khUbaja sArI rIte raju karyo che. AvA tAtvika stavanonA rahasyo je samajI zake emane AtmasAdhanA -dhyAna sAdhanAnA rahasyo khulI jaze. prabhu chadmasthAvasthAmAM dhyAna karavA mATe sarva prathama dayeyarUpe siddha - mukta bhagavaMtone kendramAM rAkhe che. siddhasvarUpa eTale AtmAnA sarva karmonA nivAraNathI saMpUrNapaNe pragaTa thatA sarva guNonA svarUpane nihALe che ane je ane jevuM siddhanuM svarUpa che tevuM ja parama vizuddha svarUpa mArA -AtmAnuM paNa che. kAraNa ke dravyarUpe banne AtmadravyonI saMpUrNa savaze samAnatA che. guNae paNa je eka AtmAnA che tevA ja saMsAranI anaMtAtmAonA che. sAdazyatA sarvAze che. mAtra siddhanA guNo pudgala dravyanA kArmika AvaraNathI - tenA baMdhanathI mukta che. jyAre saMsArI jIvonA e ja guNo AvaraNathI AcchAdita che. DhaMkAyelA che. Avu svarUpa eka vAra samajAI gayA pachI sAdhyanuM rahasya spaSTa thaI jAya che. have sAdhanAmAM karavAnuM zuM che? basa AtmAnA sattAgata guNo upara rahelA AvaraNa arthAta AcchAdika AvaraNIya karmonA AvaraNano kSaya-nAza karavAno eka mAtra kArya karavAnuM che. ene ja sAdhya banAvIne svaguNonI ja sAdhanA karavAnI che. karma zAstrIya niyama ja evo che ke je je guNanI sAdhanA - upAsanA karavAmAM Ave te te guNa uparanA kArmika AvaraNarUpa AvaraNIya karmanI nirjarA thatI jAya che. tenA kArmaNa vargaNAnA paramANuo vikherAtA jAya che. chuTA paDatA jAya che ane tenI nIce dabAyelA guNo pragaTa thatA ja jAya che. jema sUrya udaya vakhate jeTalo bAhara nIkaLato jAya che tema tema rAtrIno aMdhakAra dUra thato ja jAya che. ane sUrya pUrNa - saMpUrNapaNe pragaTa thaI jAya tyAre sAme aMdhArU paNa FINAL - 16-01-19 to Atmapradezo upara ja che. paraMtu guNo upara hovAthI je AtmAnA guNone ja Avare che. to te ja karmanA AvaraNo jo khasI jAya to guNo ja pragaTa thAya jema vAdaLo khasatA sUrya pUrNapaNe pragaTa thAya che. sUryano prakAza samagra pRthvI talane prakAzita kare che. pRthvItA uparanA samasta padArthone prakAzita kare che. evI ja rIte AtmAnA sattAgata guNo je jJAna - darzana - cAritrAdi che tenA uparanA AvaraNo je karma rUpe karyAvaraNa tarIke oLakhAya che. teno nirjarA dharmArAdhanA vaDe saMpUrNa thaI jatA samasta guNo pUrNarUpe pragaTa thAya che. guNo AtmAmAM anaMta pramANamAM che. jJAna paNa anaMtu che, darzana paNa anaMta che, cAritra paNa anaMtu che. evA samasta guNo anaMta pramANamAM che. eka - eka AtmA pradeze anaMta guNo anaMta pramANamAM che. sattAgata astitva temanuM anaMtakALathI che. A rIte mULamAM 42 | yogamArganI aMtardaSTi che - yogamArganI aMtardaSTi | 43
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] AnaMdaghana ane yogamArgIya rahasya padmazrI DaoN. kumArapALa desAI jotA Akho dharma ja Atma kendrita che. AtmAnA guNone karma baMdhanamAMthI choDAvInemukta karavAnI prabaLa prakriyA athavA pusmArtha ja dharma che. Avu AMtarthonamAM nirIkSaNa karIne AtmAnA guNone oLakhI anubhavI zakAya che. vIra prabhu sADAbAra varSonA sAdhanAkALamAM AtmaguNone pUrNapaNe pragaTa karavAno eka mAtra nirdhAra karIne sAdhyane anurUpa sAdhanA karI rahyA hatA. ane AmAM puNyArtha eka mAtra AvaraNIya karmonA AvaraNono samULa - saMpUrNa - sarvathA kSaya karavAno prabaLa - eTale bhagIratha puruSArtha karI rahyA hatA. te ja A dhyAna sAdhanA. enA ja AdhAre prabaLa nirjarA vadhu pramANamAM thAya che. AtmAnI sAthe mana joDAIne te te guNamAM kendrita thaIne sthira rahe che. e ja prakriyA dhyAnanI che. AvA zukla dhyAnamAM rahIne vIra prabhue cAreya ghAtI karmono saMpUrNa kSaya karyo ane jJAna - darzanAdi guNone saMpUrNa - anaMta pramANamAM pragaTa karyA. A ja sAdhya temane sAdhu. evA vIra - mahAna vIra - mahAvIrane anaMta anaMta vaMdanA... temane vaMdana - namana karIne ApaNe sau sva guNa nirIkSaNamAM utarIe ane AvaraNono kSaya karIe, e ja abhyarthanA. zrI kuMdakuMdAcArya yogabhakti kone hoya che e 'niyamasAra" graMthamAM samajAve che FINAL - 16-01-19 Azaya AnaMdaghana taNo ati gaMbhIra udAra, bALaka bAMha pasAri jima kahe udadhivistAra, sa. 1830 (vi.saM. 1886)mAM 'AnaMdaghana bAvIsI' para vistRta stabaka lakhatI vakhate zrI jJAnasAra vAraMvAra AnaMdaghanajInA gahana AtmajJAna pratye Adara ane ahobhAva pragaTa kare che. teo AnaMdaghananA gahana AtmajJAnane varNavatAM kahe che ke koI bALaka hAtha prasArIne udadhivistAra eTale ke virATa ane aphATa sAgarane darzAvato hoya tevo anubhava emane thaI rahyo che. AnaMdaghana e jaina paraMparAmAM paNa virala lAge tevA yogI che. emanI oLakha zuM? eka padamAM teo A rIte sva-paricaya Ape che. mere prAna AnaMdaghana, tAna AnaMdaghana, mAta AnaMdaghana, tAta AnaMdaghana, gAta AnaMdaghana, jAta AnaMdaghana, mere. 1 rAja AnaMdaghana, kAja AnaMdaghana Aja AnaMdaghana, lAbha AnaMdaghana, mere. 2 Abha AnaMdathana, gAbha AnaMdathana nAma AnaMdaghana, lAbha AnaMdaghana, mere. 3 ane hA, AmAM ja che AnaMdaghananI oLakha. AnaMdadhana covIsInA saMzodhana arthe 500thI vadhu hastaprato joI, paraMtu kartAparicayamAM mAtra eTaluM ja maLe ke emanuM mULa nAma lAbhAnaMda hatuM ane upanAma AnaMdaghana hatuM. emane vizenI keTalIka daMtakathAo maLe che, paNa pramANabhUta mAhitI to ATalI ja. joke daMtakathAmAM paNa pratibhAno ya aNasAra kharo. ekavAra upAdhyAya yazovijayajI vyAkhyAna ApI rahyA hatA. Akho sabhAkhaMDa khIcokhIca bharAyelo hato. teo eka AdhyAtmika zloka para vivecana karI rahyA hatA. nyAyavizArada, nyAyAcArya ane kUrcAlazArada (dADhI, mUMchavALA sarasvatI)nuM biOM pAmelA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja vyAkhyAna ApI rahyA hatA. 'mUchALI sarasvatI'ne koI pUjyabhAve mAthuM namAvatA hatA, to koI mugdha bhAve mAthuM halAvatA hatA. sarvatra 0 yogamArganI aMtardaSTi | 5 | savva viyappAbhAve appANaM jo du juMjade sAhU / so jogabhittijutto idarassa ya kiha have jogo / / 138 / / niyamasAra artha : je sAdhu AtmAmAM AtmAne joDIne sarva vikalpono abhAva kare che, te yogabhaktivALo che. 'yoga' ne samajAvatA AgaLa kahe che, vivarIyAbhiNivesaM paricatA joNhakahiyataccesu / jo jujadi appANaM NiyabhAvo so have jogo / / 139 / / niyamasAra artha : viparIta abhinivezano parityAga karIne je jenakathita tattvomAM AtmAne joDe che, teno nija bhAva te yoga che. 44 || yogamArganI aMtardaSTi
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahobhAva pragaTa thato hato. vyAkhyAna pUrNa thayuM, upAdhyAya yazovijayajIe joyuM ke sabhAgRhamAM beThelA eka vRddha sAdhu vyAkhyAna samaye sAva korA kAgaLa jevA nirlepa hatA. upAdhyAyajIe pUchyuM, "adhyAtmanA A zlokanA vivecanamAM kaMI samaja paDI ke? vRddha sAdhu na bolyA, na hAlyA, na cAlyA. koIne thayuM ke teo badhira lAge che. eka vyaktie emane jarA halAvatAM kahyuM, 'gujI, mahArAja tamane pUchI rahyA che. javAba Apo.' vRddha sAdhue UcuM joyuM. emanA caherA para yogasAdhanAnuM teja pragaTeluM hatuM. bolyA, 'adhyAtmanA AvA ucca zlokanuM AvuM sAmAnya varNana! A to sAva bALapothI jevuM kahevAya. upAdhyAyajI, hajI tamAre ghaNAM DuMgarA oLaMgavAnA che ane ghaNAM jharaNAM pAra karavAnAM che.' AkhI sabhA stabdha banI gaI. yogInA svaramAM raNako hato. upAdhyAya yazovijayajIne khyAla AvI gayo ke A to svayaM yogIrAja AnaMdaghanajI che. pATa parathI UThI pAse gayA ane vaMdana karIne kahyuM, 'kSamA karo, mahAyogInA yogane oLakhavA jeTalI pAkaTa mArI vaya nathI. hajI bALa chuM, meM vivecana karela zloka para ApanI vANIgaMgA vahevaDAvo.' mahAyogI AnaMdaghanajI pATa upara beThAM ane ekadhAruM rasavivecana karyuM. upAdhyAya yazovijayajI hAtha joDI jhIlatA rahyA. jIvanabhara paribhramaNa karatA rahelA A mastayogI AnaMdaghana keTalAya sAdhu, saMta, jati, saMnyAsI ane sUphIne maLyA haze ane AthI emanI kavitAmAM vaiSNava bhakti jovA maLe, sUphI asara anubhavAya ane haThayoganI kriyAnI vAta maLe. AnuM kAraNa e ke A baMdhanamukta yogI hatA. upAzraya, parigraha ane svanAma ItyAdino tyAga karIne teo avadhUta AnaMdaghana banyA. gacchAdithI mukta thaIne sarvamAnya banyA. Agamika, dArzanika, AtmAnaMdI ane rahasyavAdI yogInAM stavanomAM yogamArganuM Alekhana che. emanAM stavanono prAraMbha teo tIrthaMkaranA nAmolekhathI kare che, paraMtu emanA stavanamAM jJAna, bhakti ane yoganI anupama triveNImAM jijJAsu snAna kare che. e sAdhakane ekAeka sAdhanAnA UMDANamAM laI jatA nathI, paraMtu kramazaH uttarottara unnata sopAnanuM digdarzana karAve che. jyAre emanAM padomAM yoganA agamapiyAlAnA pAna pachInI anubhavalAlI pragaTa thAya che. A mastI ane anubhavalAlI evI che ke tIrthaMkarane priyatamanI daSTithI nihALe che. 'Sabha jinesara pritama hArA, ora na cAhu re kaMta.' ema kahe che. ahIM nirguNa paraMparAnA mahAna saMta kabIranI aMtarabhAvanAno anubhava thAya che. kabIra kahe che, "rAma mero pIva, meM to rAma kI bahuriyA.' AnaMdaghanajI bhagavAna 46 yogamArganI aMtardaSTi che bA. 3 kSabhadevanI preyasInA rUpamAM zabdAMtare A vAta kare che. e kahe che ke bhagavAna kSabhadeva mArA priyatama che mAre koI bIjA pati ke priyatamanI jarUra nathI. e prasanna thaI jAya to badhuM ja maLI jAya. vaLI A prema saMbaMdha to nirUpAdhika che. koIpaNa prakAranI sAMsArika abhilASAonA baMdhanathI mukta che. emanA padomAM virahiNInI vedanA maLe che. rAjasthAnanuM meDatA gAma e mIrAM ane AnaMdaghananI pAvanabhUmi che. jANe mIrAMnA virahano bhAva AnaMdaghanamAM e ja rIte AkArita thato lAge che. A kavinI zrI puNyavijayajI Adi saMgrahamAMnI 13442 kramAMka dharAvatI pratamAM maLatuM eka apragaTa pada tIrthaMkara aikSabhadevanuM kevuM anokhu avadhUtarUpa Alekhe che. bAvA rIpabha beTho alabelo, DAruM gulAla muThI bharake. bA. covA covA caMdana ora aragajA kesarakI maTakI bharake. bA. 1 mastaka mugata kAMne doya kuMDala, phUlanakA gajarA sirape. bA. 2 bAMhe bAjubaMdha sohe bahorakhA aMgI banI hIrA jhalake AnaMdaghana ke nAtha niraMjana tAra lIjyo apano karake. bA. 4 AnaMdaghananAM padomAM 'avadhU' zabdano prayoga maLe che. ghaNAM padono prAraMbha ja e 'avadhU' saMbodhanathI kare che. guru dattAtreyanA celAo zarIre bhasma lagADI, hAthamAM cIpIyo rAkhI aleka aleka pokAre tene "avadhu" kahevAmAM Ave che paNa ahIM avadhu zabdaprayoga AtmajJAnamAM masta evA jijJAsu ke jJAnIne mATe che. yogI AnaMdaghane eka bhinna prakAranA yoganuM Alekhana karyuM che. eka arthamAM kahIe to emaNe AcArya haribhadrasUrinuM 'yogadaSTi samuccaya" ane hemacaMdrAcAryanA 'yogazAstra'nI yoganI vicAraNAnI sAthosAtha rAjayoga ane haThayoganI paribhASAno paNa prayoga karyo che. emaNe hayoga ane rAjayoganI paddhati sAthe jaina siddhAMto anusAra AtmAnA mULa guNo ane uttara guNono svIkAra karIne ene yogapaddhati sAthe joDyA che, jethI enuM rUpa AdhyAtmika banI gayuM che, kAraNa ke muLaguNa, saMveda, nirveda, zIla, vairAgya, saMyama, samiti, gumi Adi sAdhanAnA AMtarika pakSo sAthe joDAyelA che. - 16-01-19 FINAL yogamArganI aMtardaSTi , 47
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ terA pati vaza hove usameM AnaMdaghana ko kyA, terA pati vaza na hove usameM AnaMdaghana ko kyA.' jIvananI vyarthatA vize AnaMdaghane ahIM mArmika rIte kahyuM che. e ja rIte A padamAM e kahe che, bIjI bAju ekavIsamAM naminAtha bhagavAnanA stavanamAM bhAratIya darzananA chaedarzananI vAta karI che. A chae darzana jinezvara bhagavAnanA aMgarUpa che. ane ene jinamatarUpI kalpavRkSanI upamA Ape che. enA be paga eTale ke vRkSanA mULarUpa te sAMkhyadarzana ane yogadarzana jyAre boddha darzana ane mImAMsaka mata e jinezvara prabhunA be sazakta hAtha. cArvAka darzana e jinezvaranA peTa ane jenadarzana e mastiSka. A rIte chae darzanono samanvaya karatAM AMnadAnamAM udAratA ane samanvayavAditA jovA maLe che. teo cArvAka matane paNa bhUlyA nathI ane chaTAdAra rIte nayavAda - syAdvAdanuM Alekhana kare che. e kahe che, jinavaramAM saghaLA darizaNa che, darzana jinavara bhajanA re; sAgaramAM saghaLI taTanI sahI, taTanImAM sAgara bhajanA re. A yogI dehane kaI rIte jue che? narasiMha mahetA A dehane 'kAyA pAtra che kAcuM kahIne 'e cAMdaraDuM cAra divasanuM aMte to aMdhAruM.' ema kahe che. jyAre dhIro bhagata kAyAne AkaDAnA phala sAthe sarakhAve che, 'phUla khIlIne kharI paDe, evuM kAyAnuM che kAma.' to avadhU AnaMdaghana kAyAne maTha sAthe sarakhAve che ane e cetanane jagADI jagADIne kahe che A zarIrarUpI maThamAM mohanidrAmAM kyAM sudhI rahIza? have jAga! bhItaramAM draSTi kara, A pudgala eno nAzavaMta dharma kyAre choDato nathI, to tuM tArA svabhAvane kema choDe che? te tArA Atmapradezone kaMpita karI rahyo che. e kahe che, avadhU kyA sove tana maThameM, jAga vilokana ghaTameM...! avadhU tana maTha paratIta na kIje, Thahi pare eka palameM...! halacala meTi khabara le ghaTakI, cinhe ramatAM jalameM ...! he avadhUta AtmA! tuM tArA zarIrarUpI maThamAM kema sUI rahyo che? jAga ane aMtaraghaTane jo, A tanamakano bharoso karato nahi. e to eka kSaNamAM DhaLI paDaze. mANasanI bAhya vyastatAne choDIne bhItaramAM jovAnuM kahetA AnaMdaghana kahe che tuM 'halacala meTI' eTale ke A badhI mAthAkUTa choDIne aMtaranI khabara le, tuM pANImAM mAchalInA paganI nizAnI zuM zodhe che? mahAyogI AnaMdaghana vizenI eka pracalita kathA evI che ke teo meDatA zaheramAM cAturmAsamAM sthiravAsa karI rahyA hatA. e samaye rAjAnI aNagamatI rANIne kAgaLa para eka maMtra lakhIne Apyo. rAjAne enI jANa thatAM e kopAyamAna thayo. eNe kahyuM ke sAdhu thaIne AvuM karavuM te anucita gaNAya. AnaMdaghane tAvIjamAM rahelo kAgaLa vAMcavAnuM kahyuM. emAM yogI AnaMdaghane lakhyuM hatuM, FINAL - 16-01 zira para paMca base paramesara, ghaTameM sUchama bArI Apa abhyAsa lakhe koI viralA, nirakhe kI tArI.... (tArA mastakamAM vasatA paMca paramezvarane tArA hRdayanI sUkSma bArI vaDe jo. koI AtmajJAnano abhyAsI virala pujya tene dhruva tArAnI jema nirakhe che.) zira para paMca paramezvara vase che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye paNa mastakane dhyAnanuM sthAna batAvyuM che, jyAre yogamArgamAM hRdayathI mastaka sudhI javA mATe suSumnA nADI che, tyAM thaIne brahmaraMdhra sudhI javAya che. pariNAme suSumnA nADI rUpa bArI che, tyAM Atmaupayoga rAkhIne cheka bahmaraMdhra sudhI Atma upayoga caDavuM. Ama thAya tyAre te tyAM potAnA AtmAne dhruva tArAnI jema sthira jue che. AvA AtmA dhruvatAnA darzana e ja parameSTidarzana che. - kavi ane lekhakoe mastakane uttamAMga kahyuM che ane A mastakamAM bahmaraMdhra raheluM che. avadhUta AnaMdaghana yogasAdhakonI sAdhanAnuM darzana karAvatAM kahe che ke, AzA mArI Asana dharI ghaTameM, ajapAjApa jagAve... AnaMdaghana cetanamaya mUrati, nAtha niraMjana pAve... avadhU (4) AzAno tyAga karI hRdayarUpa ghaTamAM sthira upayogarUpa Asana jamAvI vaikharI vANI vinA jo 'sohama'no jApa kare to sAdhaka AnaMda-samUha caitanyamUrtirUpa niraMjana paramAtma devane pAme che ane te vakhate jApa svayameva layarUpa banI jAya che ane ajapAjApa cAlu thaI jAya che, jena yoganI daSTie AtmA ane paramAtmAnuM tAdAtmaya siddha thAya che. tyAre AtmAnI jyoti manana, ciMtana, dhyAna dvArA paramAtmAmAM lIna thaI jAya che. paramAtma svarUpane prApta kare che. ane alakSya banI jAya che. A AnaMdaghana A alakSya - alakhanA sAdhaka ane ArAdhaka che. kavie ahIM sAdhakane bhalAmaNa karI che ke "he sAdhaka! saMsAramAM AzA ane apekSA rAkhyA vinA kArya karyuM jA ane AtmagharamAM Asana jamAvI de." yogasAdhako mananI sthiratA mATe Asano kare che. ahIM dhyAnasAdhakone AtmagharamAM Asana bichAvavAnuM kahyuM che ane vANI vinA ajapAjApa karavAnuM kahyuM che. Ama kare 48 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 49
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ to sAdhaka cetanyamUrtinAtha niraMjanane pAme che. yogasAdhakonI sAdhanAnuM mArmika darzana che. kavi AnaMdaghana AzAvarI rAgamAM ApatAM kahe che, 'avadhU rAma rAma jaga gAve, viralA alakha jagAve...' AnaMdaghana kahe che ke, jagatamAM mAtra rAma nAmanA nArA lagAvavAthI rAma maLatA nathI, to rAma che kyAM? e kahe che ke jagatanA jIvo rAma nAmano jApa kare che, paraMtu tenA alakSya svarUpane bhUlI gayA che. sahu potAnA IjhevatAnuM raTaNa karatAM hoya che, paraMtu enA vAstavika svarUpane bhAgye ja koI jANatuM haze. kyAM che A rAma? eka kavie kahyuM che, eka rAma dazaratha ghara Dole, eka rAma ghaTo ghaTa bole, eka rAma jagata pasArA, eka rAma jagase nyArA. eka rAma dazaratha putra rAma, bIjA rAma pratyeka jIvanA hRdayamAM vasyA che, to koI kahe che ke rAma to jagatavyApI che, paraMtu saMta tenI chellI paMktimAM marma kholI ApatAM kahe che ke A rAmanI vacce paNa eka rAma vase che ane te sauthI nyArA ane nirALA AtamarAma. AnaMdaghana e AtamarAmanI vAta kare che. loko barDibuddhayaH" mAtra bAhya daSTine kAraNe loko enA alakSya svarUpa samajI zakatA nathI. saMta kabIra kahe che ke "lakSyanA upayoga vinA kevaLa rAma-rAmanuM smaraNa kare te sarvene aMdha saMsArIo gaNavA" AthI AMnadaghananA kahevA pramANe vedapAThI veda bhaNIne, gItApAThI gItA karIne ane jinAgama jANanArAo jinAgamanI vAto karIne thAkyA che, kAraNake emaNe Ano mAtra abhyAsa karyo che, paraMtu Ama karatI vakhate teo barphiAtmAne choDI zakyA nathI. AnaMdaghana kahe che, 'Agama paDhi Agamaghara thAke, mAyAdhArI chAke, duniyAdAra duni meM lAge, dAsA saba AzA ke.... (avadhu)' AnaMdaghanajIe yoganI vAta karatAM kahyuM che ke mAtra saMsArano tyAga karavAthI, laMgoTa paherI levAthI ke bhabhUti lagAvavAthI yogI thavAtuM nathI. eno vezabhUSA sAthe saMbaMdha nathI. paNa mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti sAthe saMbaMdha che. ane tethI ja teo verAvala rAgamAM kahe che ke, tA joge citta lyA re, vahAlA tA joge" eTale ke he vahAlA, tame yogamAM citta lagAvo. A yogamAM citta lagAvavA mATe tamAre je kamara para dorI lagAvavAnI che te samatinI saDasaTha bolanI dorI che, je kamaranA madhyabhAgamAM bAMdhavAmAM Ave che, - 16-01-19 FINAL kAraNa ke tema karavAthI anyatra bhAgatuM mana sthira thaI jAya che. yoganA aMga tarIke badhA yogadarzanakAro baddhakaccha thavAno upadeza Ape che eTale ke yogamArgamAM praveza karavA akhaMDa brahmacarya pAlana jarUrI che. 'pAtAMjala yogasUtra'mAM yoganA ATha aMga che ane AcArya haribhadrasUrijInA 'yogadaSTi samuccaya'mAM paNa yoganI ATha daSTi che. AcArya hemacaMdrAcAryae paNa yogazAstramAM ATha aMga batAvyA che. Ama prathama aMga yama che je yogamArgano pAyo che. kavi AnaMdaghane ahIM e vAta karatAM kahyuM che ke, 'samakita dorI zIla laMgoTI, dhula dhula gADha dhulAuM, tattvaguphAmeM dIpaka jou cetana ratana jagAu re vahAlA." Ama ahIM samakitanI dorI che ane zIlanI laMgoTI che. jaina zAstrakAra zIlane yoganA aMga tarIke varNave che. brahmacarya eTale brahma svarUpa AtmA ane carya eTale ramaNa karavuM. AnaMdaghana yogInA dravyavezane badale bhAveza para mahattva Ape che. yogane aMte e tattvaguphAmAM samyagU jJAnano dIpaka pragaTe che. tyArabAda A bhAva yogI potAnA cetana AMgaNamAM aSTakarmanI dhUNI jagAve che. kavi kahe che, 'aSTa karma kaDelI dhUnI, dhyAnA agana jagAuM, upazama chanane bhasama chaNAuM, malI malI aMga lagAu re...." yogI AnaMdaghananI kalpanA to juo! teoe upazamane cAraNInuM rUpa ApyuM che. jIva anAdikALathI ArtadhyAna ane raudradhyAna rUpa karmabaMdha kare che ane zubhadhyAnathI karmathI mukta bane che. AvA dharmadhyAna ane zubhadhyAnarUpa agnimAM karmarUpI chANAMne bALI pachI tenI rAkha upazama gaLaNAthI cALIne ke bhasma zarIra upara ghasI ghasIne lagAvavAmAM Ave che. rASTramAM kacaro ke nAnA kAMkarA, kAMkarI vagere rahI jAya che, mATe kavie cALavAnI vAta karI che. A upazama cALaNI eTale nivRtti bhAvarUpa cALaNI. pachI kavi kahe che ke, karmanAzanI cAvI sadgurU pAse che. gurU vinA jJAna nahi AthI sadgurUnI othe karmathI mukta thavAya che. kavi kahe che, 'Adi gurU kA celA hokara, mohake kAna pharAuM, dharama zukala doya mudrA sohe, karUNAnAda bajAuM re vahAlA.' ane Ama yogAbhyAsa mATe gurUAraNanI AvazyakatA darzAvI che. kabIranuM smaraNa thAya... gurU goviMda dono khaDe, kisako lAguM pAya, balihArI gurU ApakI, jisane goviMda diyo batAya.' pa0 yogamArganI aMtardaSTi e yogamArganI aMtardaSTi | pa1
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ane tene apekSita dhyAnayoganuM suMdara bhAvacitra maLe che. jyAre munisuvrata svAmInA stavanamAM jagatanAM badhAM prapaMco choDIne AtmadhyAnamAM ramaNa karavAthI enA zAMta svarUpanI prApti thaze. Atama dhyAna kare jo kou, so phira IsameM nAve, vAgajALa bIjuM sahu jANe, eha tattva citta lAve. je prANI AtmadhyAna kare che te pharI vakhata rAgadveSa ane mohaajJAnamAM phasAto nathI A sivAya bIjuM sarva vANIno vilAsa che ema e sAcI vAtane cittamAM grahaNa athavA zrImad rAjacaMdrajI kahe che tema, 'pratyakSa sadgurU sama nahIM, parokSa jina upakAra, evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra." yogIo kAna vIMdhe ne temAM mudrA pahere che. dharmadhyAna ane zukaladhyAnanI mudrAthI- zobhato huM karUNAnAda bajAvIza. kavi kahe che ke, yogIo zaMkhanAda athavA bIjA vAjiMtro vagADe che, paraMtu huM karUNAnAda karIne "mA haNo, mA haNo'no avAja pheMkIza ane aMte kahe che, 'Iha vidha yoga siMhAsana beThA, mugati purI kuM dhyAuM." Ama cetananuM mana yogamAM Asakta thaI gayuM che ane yogasiMhAsana besI ajarAmara padanuM dhyAna kare che. nAda vilubdho prAnakuM, gine na triNa mRgaloI, AnaMdaghana prabhu prema kI, akatha kahAnI koI. lokamAM paNa rAgamAM Asakta mRgalo potAnA prANanI taNakhalA jeTalI paNa kiMmata gaNato nathI. nAda zabdano yogIka artha anAhata nAda thAya che. yogamAM dhIme dhIme vadhAro karyA pachI jyAre sthiratA thAya che tyAre ati madhura nAda aMtaramAMthI UThe che. enA para Asakta jIva potAnA zarIranI paNa darakAra karato nathI. yogamAM DUbelI vyaktio jagata tarapha bedarakAra hoya che. premathI teo A mArga pakaDe che ane prema khAtara ja teo tene nabhAve che. sAmAnya rIte bhakta ane yogImAM aMtara mAnavAmAM Ave che. bhaktimAM samarpaNa hoya che. ahIM eka yogI pAse bhakti, jJAna ane yogano samanvaya pragaTa thAya che.. jaina paraMparAmAM paramAtmAne priyatama mAnIne upAsanA karavAnI paddhati nathI. paraMtu AnaMdaghanajInI racanAomAM vaiSNava bhaktimArgano prabhAva che. kabIra, mIrAM, sUradAsa ane raidAsa Adi bhakta kavionI kavitA emaNe sAMbhaLI haze. prema e hRdayanI sAdhAraNa bhAvuka sthiti nathI, paraMtu AtmAnubhava janya prabhuprema che ane AvA anirvacanIya premanI bAbatamAM teo kahe che, kahAM dikhAvuM aura kuM, kahAM samajAvuM bhora, tIra na cUke prema kA, lAga so rahe Thora.' emanA stavanomAM paNa bhagavAna zAMtinAthanI stutimAM AtmazAMti, adhyAtmayoga para yogamArganI aMtardaSTi che FINAL - 16-01-19 nemarAjUlanI kathA stavanamAM AlekhIne e ja darzAve che ke sAcI ekaniSThA - dhyeya pratyenI dhyAtAnI ekAgratA ja tene gaMtavya sthAna sudhI pahoMcADe che. mohAdi SavikArothI para thaIne muktipada prAptinA bhavya mumukSu AtmAone A sthiti dvArA kahyuM che ke bAhya dhyeya to nimitta hoya che. sAcuM ane aMtima dhyeya to mAtAnA zarIramAM raheluM Atmatattva che, AthI Atmatattva sAthe ekatA sAdhavI joIe ane to ja dhyAtA ane dhyeyanI ekarUpatA thAya che tyAre zuM thAya? AnaMdaghananA stavana ane padanI paMktithI samApana karIe. soLamA stavananI teramI gAthAmAM e kahe che, aho huM aho huM mujhane kahuM, namo mujha namo mujha re.' ane AnaMdaghana graMthAvalInA pada 11 mAM teo kahe che, "AnaMdaghana kahe suno bhAI sAdhu, to jyoti meM jyoti milAI." RE yogamArganI aMtardaSTi , 53
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 'yogadRSTisamuccaya' graMthamAM bhItarI yAtrAno Alekha bhaktiyogAcArya zrIyazovijayasUrijI jevA mANaso pAse graMthono saMsAra hato! tyAM padArthothI ahaMtRmi hoya, ahIM graMtho vaDe zuM thatuM hatuM? -sivAya ke ahaMtRmi. mane lAgyuM ke pUjyapAdazrIe mArA astitvanA stara upara lAkaDI mArI che. yAda AvyA pUjya AnaMghanajI mahArAja : gurU mohe mAre zabda kI lAThI, cele kI mati aparAdhInI nAThI.' have mane khyAla Avyo ke gurUdeve yogabiMdu graMtha vAMcavAnuM pahelAM kema kaheluM. sAmAnyatayA, cAra yoga graMthonA svAdhyAyanA kramamAM pahelo kramAMka "yogazataka'no Ave che. chelle yogabiMdu Ave che. svAdhyAya pachI. graMtho rahyA, graMthono svAdhyAya rahyo; graMthonA saMsArane alavidA apAI gaI.. evuM paNa e vakhate meM anubhaveluM ke pUjya gurdeva mane pU. haribhadrasUri mahArAja graMtha gurU tarIke ApI rahyA hatA. jIvanagurUnA varad haste graMthagurUnuM apAvuM. keTalI to moTI e ghaTanA hatI. 16-01-19 teo jaina dharmanA pUrvakAlina ane uttarakAlina ItihAsanA madhyavartI sImAstaMbha samAna hatA. teoe lakhela graMthonI saMkhyA ghaNI moTI che. teo 1444 graMthonA praNetA manAya che. jena yoga upara lakhAyela sAhityamAM AcArya haribhadrasUrie navo adhyAya zarU karyo. teoe pAtaMjala yogapaddhatio ane paribhASAono jena paddhati sAthe samanvaya sthApita karI jena yogane navI dizA pradAna karI. 'yogabiMdu', 'yogazataka', 'yogadaSTisamuccaya' ane yogaviMzikA A emanA mukhya graMtho che. ahIM yogadaSTisamuccayamAM AcArya zrI yazovijayasUrinI bhItarI yAtrAno Alekha emanA ja zabdomAM varNavIe.) pacIseka varasano huM hoIza tyAre banelI eka ghaTanA yAda Ave. pUrvanuM ane pazcimanuM puSkaLa huM vAMcyA karato, paNa samyak pariNamane abhAve, dekhItI rIte ja, ahaMkArano phuggo phulAyA karato. guphTava mArI buddhi ane ahaMkAranI jugalabaMdhIne kaSNAthI joI rahyA hatA. ekavAra mane teozrIe pUchyuM tuM ATaluM badhuM vAMce che, paNa teM pUjya haribhadrasUri mahArAjane vAMcyA ke nahi? meM kahyuM: nA, jI. teozrIe pharamAvyuM have emane tuM vAMca. meM vinamra bhAve pUchyuM : sAhebajI, teozrInA kayA graMthathI zarUAta karuM? temano uttara hato : yogabiMdu graMthathI. meM 'tahatti' karI gurUvacanano svIkAra karyo. yogabiMdu graMtha vAMcavAnuM zarU thayuM. temAM chelle Ave che: viduSAM zAstra saMsAra; sadyoga rahitA tmanAm //pa09 || tamArA yoganetro khulyA nathI, to tamArI pAse - tathA kathita vidvAnonI pAse graMtha saMsAra ja che. huM dhrujI UThyo : graMthasaMsAra! sAmAnya mANaso pAse padArthono saMsAra che, to mArA 54 | yogamArganI aMtardaSTi che FINAL cAra yogagraMthomAMnA eka yogadaSTi samuccaya graMthamAM bhItarI yAtrAno Alekha mUkAyo che, enI thoDIka vAto para svAdhyAya karIe. (1) mitrAdaSTiH agaNita samayathI cAlyuM AvatuM mohanuM aMdhAragherUM jora pAMkhuM paDyuM che. bodhanA paroDhiyAno ujAza sAdhakanA jIvananI dharatI para AchuM ajavALuM ApI rahyo che. e ujAzane ApaNe guNAnurAga tarIke oLakhI zakIe. potAnAthI ochA guNavALA sAdhakane joIne paNa maitra sAdhakane tiraskAra nathI thato. kAraNake enI daSTi pelA AtmAnA guNo tarapha ja kendrita thaI che. kevuM maitrInuM A zirSAsana! agaNita samayathI mAtra bIjAonA doSo ja joyA karyA che. have, moha saheja zithila banatAM ja, AtmAnA guNo dekhAya che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja eka stavanamAM kahe che : pUrana mana pUrana sabi dise, nahi dubidhA ko lAga, pAuM calata panahI jo pahere, - yogamArganI aMtardaSTi | papa
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene caLAvI navi Indriyo zake, jhaMjhAnilo merU mahAddhine yathA... tasa nahiM kaMTaka lAga... tamAruM mana je kSaNe pUrNa banyuM, moNa tirohita thavAne kAraNe, tamane badhA ja loko paripUrNa dekhAze. niSkarSa e nIkaLaze ke bIjAmAM doSo che, mATe tamane dekhAya che, e tamArI bhramaNA hatI. tamArI pAse doSadaSTi che, mATe tamane sAmI vyaktiomAM doSo dekhAya che. mArA cazamAnA kAcamAM DAgha haze, to mane pharasa para paNa DAgha dekhAze ane bhIMta para paNa...jarUra che mArA cazamAnA kAca lUchavAnI. mitrA daSTimAM guNAnurAga Avyo, maitrIbhAvathI hRdaya chalake chalaka chalakAyuM. maitra sAdhaka kevo to hRdayaMgama lAge! bIjo eka guNa maLe che ahIM, jene ApaNe kuzala citta tarIke oLakhIe chIe. prabhu pratyenI bhakti nirUpAdhika hoya che. sodAbAjIrUpa nahI. huM tArI bhakti karuM tuM mane amuka padArtho ke saMpatti Apa. AvI koI IcchA enA manamAM hotI nathI. bhakti mATe bhakti jevI AgaLa UThanAra citta bhUmikAnuM A bIja che. maitra sAdhake "abhayadayANaM' padane potAnI sAdhanAmAM pratibiMbita karyuM. prabhunA _abhayanA dAnane eNe jhIlyuM. (2) tArA daSTi mitrA daSTimAM Avela hRdayanI nirmaLatAno ja vistAra tArAdaSTimAM Avyo. ahIM svAdhyAya, Izvara praNidhAna (bhakti) Adi para vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo. bhakti sAtheno svAdhyAya eTale bhIno bhIno svAdhyAya. hRdayasparzI svAdhyAya. 'deha mana vacana pula thakI, karmathI bhinna muja (tuja) rUpa re....' jevA sUtrane e jyAre hRdayastha kare che tyAre, lITaralI, zabdazaH e badhA ja paudgalika vargaNothI potAnI jAtane alaga karI le che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA eka padane paNa ghUMTI zake : prabhu merA, tuM saba bAte pUrA...aura kI Aza kahAM kare pritama, e kiNa bAte adhUrA... parasaMga tyAga lAga nija raMge, AnaMda velI aMkurA, nija anubhava rasa lAge mIThA, jima ghebara meM churA... Atma! tuM paripUrNa che. tuM bIjAnI apekSA kema rAkhe che? paranA saMgano tyAga karI nija tattvanA saMgamAM tuM lAgI jA. A nija tattva saMga che AnaMdanI velaDIno aMkura. e anubhUti eTalI mIThI che ke tene zabdomAM vyAkhyAvita na karI zakAya. paNa upamA ApavI ja hoya to kahevAya ke ghebarane kApavA mATe nAMkhelI charI jema tenI cAsaNInI mIThAzathI lathapatha thaI jAya che tema sAdhaka bhItarI mIThAza anubhave che. to maitrI (hInaguNa advaipa) ane bhaktithI sohI uThe che. mitrAdaSTi. ahIM yama nAmanuM yogAMDa maLe che. ahiMsA Adi vrato para ahIM rUci hoya che. yathAzakya pAlana paNa maitrIbhAva enuM ja to vistaraNa che ne. FINAL - 16-01-19 nirupAdhikA bhakti cittanI kuzaLatA, cittanI nirmaLatA, cittadhairya. A cittasthaya te ja abhaya. e abhayanA dAtA prabhu che. A daSTimAM rahelA sAdhake prabhunA abhayanA dAnane jhIlyuM. cittanI asthiratAne yogirAja AnaMdaghanajI bhaya zabda dvArA oLakhAve che. 'bhaya caMcaLatA je pariNAmanI....' | cittanI asthiratA eTale rati ke aratinI lAgaNIne kAraNe cittamAM uThatA prakaMpano. jyAre kAmanAo zame che tyAre prakaMpano ochA thAya che. parama pAvana dazavaikAlika sUtranA prasiddha gAthA sUtrano zrI umAzaMkara joSIe Apela A anuvAda, A saMdarbhamAM, keTalo to hRdayaMgama lAge che! AtmA thayo nizcita jehano ke, tyajIza huM deha na dharmazAsana; 56 yogamArganI aMtardaSTi che bhIno svAdhyAya bhItarI bhInAzane lAvaze. bhItarI bhinAza te zraddhA. prabhu 'cakhudayANaM' che. bhAvacakSu eTale zraddhA. ahIMyA AMzika svarUpamAM e zradhdhA bhInAza svarUpe AvI che.. tArA daSTimAM Avela tArA zabda tAra zabda parathI Avela che. mitrAdaSTi karatAM ahIM be tAra/spaSTa hovAthI A daSTine tArA daSTi kahevAya che. - yogamArganI aMtardaSTi | pa7
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ e AMdolanone jhIlI zako to akAraNa tame AnaMdamaya banI UTho cho. e mATe tamAre zuM karavAnuM? tamAre be-pAMca miniTa akAraNa AnaMdamaya sthitimAM rahevAnuM. e sthiti banI jaze enTenA. tenAthI seMkaDo sAdhakonA AnaMdane tame jhIlI zakazo. AthI virUddha tame akAraNa gamagIna rahezo to ghaNA lokoe choDela gamagInInA AMdolanone tame pakaDazo. bAhya bhAvanuM recana ane AMtarabhAvano svIkAra (pUraNa) dI daSTimAM thAya che. dIu eTale tejasvI. ahIM bodha dIptimaMta thayo hoI A daSTine damadaSTi kahI. ahIM sAdhake 'namutthaNe' sUtranA 'saraNaMdayANaM' vizeSaNane potAnAmAM kriyAnvita karyuM. mohanI sAme zaraNa Ape che, tattvaciMtana. tattva - sAkSAtkAra. ahIM AMtarabhAvanA svIkAra dvArA sAdhaka samabhAva Adi guNonI AMzika alapajhalapa anubhUti karI zake (3) balAdaSTi balAdaSTimAM cittanI prazAMta avasthA spaSTa rUpe pratibhAsita thAya che. hRdayanI nirmaLatA ahIM prazAntavAhitAmAM palaTAI che. dharmAnuSThAnamAM sAdhaka zAMta citte besI zake kalAko sudhI ane e rIte anuSThAna dvArA thatA lAbhone e pUrepUrA AtmasAta karI zake. cittanI A prazAMtavAhitAne bhAva sukhAsana kahevAya che. svarUpa dazArUpa sAdhyanI prApti mATenI mananI A sthiratA te bhAvamArga kahevAya che. A bhAvamArga para A daSTimAM cAlavAnuM thAya che. prabhunuM 'magnadayANaM' vizeSaNa A daDhiALA sAdhakane mArga ApavA dvArA sakriya bane che. mitrA daSTi ane tArA daSTi karatAM A daSTimAM vivekadaSTi saghana hovAthI A daSTine balAdaSTi kahevAya che. (4) dItAdaSTi balA daSTimAM AvelI prazAMtavAhitA ahIM dIma (utkaTa) bane che. A prazAMtavAhitAnA sAtatya mATe ahIM che bhAva prANAyAma. 'yogadaSTi samuccaya' nA gujarAtI anuvAdarUpa ATha daSTinI sajajhAyamAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che : 'bAdhabhAva recaka IhA jI, pUraka AMtara bhAva.' zvAsa choDavA ane levAnI prakriyAne yogAcAryo prANAyAma kahe che. ahIM umeraNa emAM thoDuMka karAyuM che. bAhyabhAvane bhItarathI bahAra kADhavo te bhAva recaka ane AMtarabhAvane bhItara levo te bhAvapUraka. prazAMtavAhitAnA saMdarbhamAM recana ane pUrananI A prakriyAne kholIe to, bhItara rahela krodhane eka niHzvAse choDavo ane samabhAvane eka ucchazvAse bhItara levo. zvAsa choDo cho tyAre tame eka evI dhAraNA - sajezana karo cho ke mArI bhItara rahela krodha nIkaLI rahyo che. have tame zvAsa lo cho tyAre zuM thAya che? tamArI AjubAju rahela seMkaDo mahApuruSoe samabhAvanA AMdolano choDelA che, tame e AMdolanone pakaDo cho ane zvAsa letI vakhate e AMdolanone paNa tamArI bhItara tame mokalo cho. tamAruM sajezana/sUcana ahIM mahatvanuM aMga banI rahe che. A saMdarbhamAM, atyAranA manovaijJAnikoe sUcavela eka vidhi vize jANavAnuM rasaprada raheze. vidhi evI che ke tamArI AjubAjumAM seMkaDo sAdhakoe AnaMdanA divya AMdolano choDelA che, tame FINAL - 16-01-19 (5) sthirAdaSTi sthirAdaSTimAM samyagdarzananI prApti sAdhakane thAya che. kevI bhAvAnubhUti te samaye sAdhakanI hoya che? ATha daSTinI sakjhAyamAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja e anubhUtine zabdomAM laI AvyA : bAlya dhUlIghara lIlA sarakhI, bhavaceSTa IhAM bhAse re; rIddhI siddhI savi ghaTamAM pese, aSTamahAsiddhi pAse re....53 saMsAra ene vyartha lAge che. bhItarI AnaMdanI alapajhalapa anubhUti, ane bIjuM badhuM ja asAra lAgyA kare. bALako bhInI retamAM ghara banAve; mAM jamavA mATe hAka mAre ane e ja gharane pATuM mArIne, toDIne bALako ghara bhegAM thAya. bhItarI sArthakatAnA bodhane samAMtara vikasato A bahArI vyarthatAno bodha. eka ghaTanA yAda Ave. sAdhaka guru pAse AtmavidyA levA mATe jAya. e mATe vinaMtI kare. guru tene pUche che : tuM zahera ne vIMdhI AzramamAM Avyo. zaheramAM te zuM joyuM? sAdhaka kahe che : mATImAM pUtaLAM mATI mATe doDI rahyA hatA. te meM joyuM. 58 | yogamArganI aMtardaSTi * che yogamArganI aMtardaSTi | pa9
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ gune lAgyuM ke paranI vyarthatAno bodha to enI pAse che. paNa potAnA mATe e zuM- mAne che e paNa jovuM joIe. guru pUche che : A khaMDamAM atyAre zuM thaI rahyuM che? sAdhaka kahe : mATInuM eka pUtaLuM guru pAse jJAna mATe AvyuM che. gue tene AtmavidyA ApI. AtmasAkSAtkAra karAvyo. kevaLa jyoti te tattvaprakAze, zeSa upAya asAro re...' Indriyono ane manano je viSayo joDe ane pariNAme, vikAro joDe saMbaMdha hato, te ahIM dUra thayo. jJAnamAM, potAnA guNamAM (potAnA svarUpamAM) rahevuM te ja ahIM sAruM lAge che. bhagavad gItAe pratyAhAranA be mArgo cIMdhyA : viSayA vinivartante, nirAhArasya dehinH| rasavarja, raso'pyasya paraM dRSTavA nivartate / / sAdhaka AhArane baMdha kare che, upavAsI bane che tyAre rasanendriya sivAyanI bIjI Indriyo potAnA viSayomAMthI pAchI phare che. bhojanamAM rasa rahI gayo, ene kema kADhavo? be rasanI vAta kare che bhagavad gItAkAra : para rasa ane apara rasa. je kSaNe para rasano - bhItarI AnaMdano anubhava thAya che ke tarata apara rasa - bhojana Adino rasa cUkAI jAya che. jo ke, para rasa ane apara rasa e paNa sAmAnya vyaktitvo mATe che. sAdhako mATe to rasa eka ja che - paramAtmAno. bIjuM badhu che rasAbhAsa, kuccAM. tettiriya upaniSahmAM RSi kahe che : "raso vai saH' rasa te je che paramAtmA ja... paranI vyarthatAne samAMtara svanI anubhUti ahIM kevI hoya che enI mArmika abhivyakti AvI : aMze hoya IhAM avinAzI, pudgala jAla tamAsI re; cidAnaMdaghana sujasa vilAsI, kima hove jagano AsI re...? (ATha daSTinI sajhAya 4/5/6) avinAzI, amara huM chuM eno bodha AMzika rUpe ahIM pragaTa thAya che. tIvra bodha thaze ane anubhUtine pUjya AnaMdaghanajI mahArAje zabdomAM DhALI : | 'aba hama amara bhaye, na mareMge...' spaSTa vibhAjana emaNe pADyuM: 'nAzI nIsI, hama sthira vAsI...' je nAzavaMta che, zarIra te naSTa thaze. huM to amara chuM ja. bhedajJAnanI anubhUti ahIM tIvarUpe che. 'adhyAtmabindu graMthamAM pUjya harSavardhana upAdhyAya kahe che : ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan / medajJAnAbhyAsa havAtra bIjam / jeTalA AtmAo sidhdhapadane pAmyA temanI e prAptinI pAchaLa bhedajJAnano abhyAsa mukhya kAraNa che. FINAL - 16-01 ahIM bodhasthira thato hovAthI A daSTine sthirA daSTi kahevAI che. 'namutyu' sUtranuM bohidayANaM' vizeSaNa A daSTinA sAdhako mATe sArthaka nIvaDe che. bodhi, samyagadarzana prabhu pAsethI meLavyuM. (6) kAntA daSTiHkAntA daSTimAM Avela sAdhakanI udAsIna dazA gherI hoya che. udAsIna zabda e zabdonA saMyojanathI banela che. utu + khAsIna. UMce beThela ghaTanAnI nadInA kinAre beThela sAdhaka. pUnamanI rAtre guru ziSyothI vIMTaLAIne nadInI bhekhaDa para beThela. acAnaka gue ziSyone pUchyuM: ApaNe jenA para beThA chIe e bhekhaDa tUTI jAya to zuM thAya? ziSyo samajyA ke gurudeva kaMIka guma vAta bhaNI IzAro karI rahyA che ane tethI teo guru mukhaprekSI banyA. gurue kahyuM : bhekhaDa tUTe to zuM thAya vaLI? atyAre ApaNe nadInA kinArA para chIe. pachI ApaNe nadImAM hoIe. dekhItI rIte guru sAdhakanA akhaMDa Being tarapha AMgaLI cIMdhI rahyA hatA. ApaNane bahArI doings thI tamArA being mAM zo pharaka paDe? bhedajJAnanA abhyAsa mATe ahIM yogA pratyAhAra AvyuM. bhaktimatI mIrAe kahyuM : 'ulaTa bhaI mere nainana kI...' je nayano pahelAM bahAra dazyane jovA utsuka hatA; e have bhItara bhaNI kendrita thayAM che. ATha daSTinI sajhAya kahe che: 'viSaya vigere na Indriya joDe, te IhAM pratyAhAro re; | 60 yogamArganI aMtardaSTi che - yogamArganI aMtardaSTi 61]
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAsIna hovuM eTale being mAM hovuM. tIrthaMkara paramAtmA nAnapaNathI ja A daSTimAM hoya che; parama udAsIna dazAne kAraNe temanA lagnanI prakriyA cAlatI hoya ke rAjyAbhiSekanI, prabhu udAsIna bhAvanI dhArAmAM vahyA kare che.. A daSTimAM anyamud nAmano doSa jAya che. yogamArga ke tattvamArgane choDIne anya sthaLe rati thavI te anyaguru kahevAya vi. sAdhakane paudgalika koI paNa pravRttimAM rati nathI thatI. pudgalezvapravRttistu yogAnAM maunamuktam..' kahIne jJAnasAre yogIjanone bahirbhAvathI parA mukha kahyA che. te bAhya bhAva - upasatA ahIM spaSTa dekhAya. asthiratA te nizcaya sAdhanA. pariSahone sahana karavAthI deha paranI mamatA - dehAdhyAsa zithila bane che. huM eTale zarIra A mAnyatA kharI paDatA potAnA zuddha svarUpa bhaNInI yAtrA zarU thAya che. ahIM bodha manohara banato hoI A daSTine kAntA daSTi kahevAya che. (7) prabhA daSTi chaThThA ane sAtamAM guNasthAnakavALA sAdhako A daSTimAM che. dIkSita jIvanano bAra mahinAno paryAya thAya tyAre A daSTimAM rahela sAdhakanI citta prasannatA anuttara vimAna vAsI devonA sukhaneya oLaMgI jAya che. 'paMca viMzitikA'mAM AvA sAdhakone jIvanmukta dazAmAM vicaratA sAdhako tarIke oLakhAvAyA che. kevA hoya che e sAdhako? 'paMcavizitikA' kahe cheH jAgratyAtmani te nityaM, bahirmAveSu zerate / udAsate paradravye lIyante svaguNAmRte / / jIvanmukta sAdhako AtmabhAvamAM sadA jAgRta hoya che. teo bahirbhAvamAM sUtelA che. paradravyanA upayogamAM teo udAsIna che ane svaguNonI amRtadhArAmAM teo vahetA hoya che. parapadArthone vApare che teo, kapaDAM ane roTalI, dALa Adi. tyAre temAM teo udAsIna hoya che. udAsIna bhAva hovAne kAraNe, rAga-dveSa Adi temane sparzatA nathI. ane tethI, bahirbhAvamAM teo suSupta hoya che. FINAL - 16-01-19 ahIM dhAraNA nAmanuM yogAMga prApta thAya che. dhAraNA eTale manane mokSamArgamAM joDAyeluM rAkhavuM. ahIM sAdhaka manovijayI hoya che. A daSTimAM rahela sAdhaka tattvanI UMDI anuprekSA karato hoya che ane vyavahAra mArgano paNa te samarthaka hoya che. Ama, nizcaya ane vyavahAranuM samatolana ahIM pragaTe che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja yAda Ave : nizcaya daSTi hRdaye dharI jI; je pALe vyavahAra; puNyavaMta te pAmaze jI, bhavasamudrano pAra. nizcaya daSTinA anuprekSaNamAM AtmatattvanA zuddha svarUpano khyAla che, AMzika anubhUti paNa AtmatattvanI che. eTale eno vyavahAra mArga nizcaya sAdhanAne samarthita karaze. paMDita padmavijayajI mahArAje vyavahAra sAdhanA sAdhakane nizcaya sAdhanA bhaNI kevI rIte laI jAya che tenI sarasa prastuti ApI : parisaha sahanAdika parakArA, e saba he vyavahArA; nizcaya nija guNa karaNa udArA, lahata uttama bhava pArA. pariSaho H ThaMDI, garamI Adi sahana karavA te vyavahAra sAdhanA ane nija guNa 2 || yogamArganI aMtardaSTi che prabhu mahAvIra deve parama pAvana zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM: 'sattA amuLI, muLiyo sayA jAgati...' gRhastho sUtelA che ane munio sadA jAgRta che. ahIM jAgRtino artha ujAgarano nAnakaDo aMza che. traNa avasthA atyAre ApaNI pAse hoya che : jAgRti, svapana, nidrA... jAgRti ane svapnanI kakSA eka manAI che. kAraNa ke svapnamAM je rIte vikalponuM ghoDApUra cAlatuM hoya che, e ja rIte jAgRtimAM paNa cAlatuM hoya che. nidrAmAM hoza cUkAI jAya che. ujAgara avasthA Ama teramAM guNaThANe che. paNa teno nAnakaDo aMza jAgRti AdimAM lAvI zakAya. yogamArganI aMtardaSTi | 63
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujAgaramAM vikalpa nathI hotA ane hoza - jAgRti pUrNatayA hoya che. jAgRtimAMpaNa thoDoka samaya tame Avo karI zako. pachI svapnAvasthA ane nidrAvasthAne paNa pakaDI zakAya. AthI ja 'saMthArA porisI'nA sUtramAM vidhAna AvyuM: "ataraMta pamam bhUmiM." sAdhakano deha nidrAdhIna hoya toya e eTalo jAgRta hoya ke paDakhuM badalatI vakhate paDakhuM pheravavAnI jagyA ane paDakhAnA bhAgane e pUje. atyAranA yogIo _ avasthAne konsTasa slIpa kahe che. zivasUtramAM mahAdevajIe kahyuM cheH "mipu caturtha tailavadAsethyam..' traNe avasthAomAM cothI ujAgarano nAnakaDo aMza bheLavyA karavo. -potAnI cetanAne ekAkAra karI de che. parA daSTimAM AtmA zreNi para caDhI vItarAga banI kevaLajJAnI bane ane mokSe jAya tyAM sudhInI prakriyA AvI jAya che. AThamAMthI caudamAM guNasthAnakone parA - zreSThA daSTi AvarI le che. potAnA svarUpa sAthe pUrNa abhemilananI A prakriyA che. A prakriyA zAzvatInA layanuM abheda milana che. thoDA samaya mATe abheda milana ApaNe paNa karI zakIe. e abheda milana parama cetanA sAthenuM kaho ke potAnA nirmaLa svarUpa sAthenuM kaho... vAta eka ja che. bhaktanA layamAM te anubhUti paramAnubhUti kahevAze. sAdhakanA layamAM te haze svAnubhUti. A mATe sarasa mArga Apyo: 'jyota se jyota milana jaba dhyAvata...' jyotirmaya paramAtmAnuM dayAna - anubhava jyotirmaya banIne karavuM che. zabdo podgalika che. vicAro paNa paudgalika che. eTale kSamAnA vAMcana ke ciMtanathI dhyAna bhaNI nahi javAya. kSamAno anubhava tamArI bhItara thavo joIe. bhale e kSamAno anubhava nAnakaDA jharaNA jevo hoya. e jharaNuM paramAtmAnA virATa mAnA samaMdarane maLaze. jyortimaya banIne tame jyortimayane maLyA. -19 ujAgarano nAnakaDo aMza te dhyAna. jyAM vikalpo nathI ane svaguNAnubhUti ke svarUpAnubhUti che. prabhASTimAM dhyAnadazA lagabhaga rahyA kare che. 'dhyAnapriyA prabhA prAyaH' vikalpo bahu ja ochA hovAne kAraNe rAga-dveSanA, rati-aratinA jhUle jhUlavAnuM nathI thatuM. prazamanI dhArAmAM satata vahAya che ane ethI sukhAnubhUti, AnaMdAnubhUti cAlyA kare che. A daSTinuM nAma prabhA che. bhA eTale teja. prakRSTa tejasvI bodha ahIM hovAthI A daSTine prabhA daSTi kahevAya che. (8) parA daSTi parA daSTimAM samAdhi hoya che. A daSTinuM varNana ApatA kahevAmAM AvyuM : samAdhiniSThA tu parA, nadAsagna vivirjita (yogadaSTi samuccaya 178) dayAnanI pragADhAvasthA te samAdhi. dhyAtA alaga hoya, dhyeya alaga hoya ane e beune joDatI kaDI tarIke dhyAna hoya tyAre e avasthAne dhyAna kahevAya che. dhyAtA ane dhyeya ekAkAra banI jAya, dhyAtA potAnI cetanAne dhyeyamAM DubADI de, te samAdhi. ApaNe tyAM A prakriyAne abheda milananI prakriyA kahevAya che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje parama tAraka zrI zItalanAtha prabhunI stavanAmAM A prakriyAnI vAta karatA kahyuM: jyota suM jyota milana jaba dhyAvata, hovata nahi taba nyArA - jyortimaya paramAtmAnuM dhyAna sAdhaka jyortimaya banIne kare tyAre te paramAtmAmAM FINAL 'samAdhiniSThA tu parA, tArsaga vivarmitta..' parA daSTimAM, tenuM nAma sUcave che tema, zreSTha koTinI A daSTimAM samAdhi che. paraMtu tenA pratyenI sUkSma Asakti paNa nathI. kAraNa ke rAga upazAMta thayela hoya che, yA kSINa thayela hoya che A daSTimAM. paramArjIta kumArapALe 'AtmanindA dvAaizikA'mAM pote (yathAkhyAta cAritramAM AvIne) mokSane viSe paNa nirIha kyAre thaze e prabhune pUchyuM che. kadA tvadAsAkaraNAptatattva ratdaktvA masatvAdibhavaikakandam / AtmaikasAro nirapekSavRtti mokSe'pyAniccho bhavitA'sminAtha / / ApaNA kavi uzananI eka sarasa prArthanA che : na 'mane koI paNa IcchAnuM vaLagaNa na che!' paNa ATaluM kahyA pachI kavine potAnI bhUla samajAya che ane ethI teo umere che : 'A paNa eka IcchA che, te paNa na ho!' upasaMhAra yogadaSTi samuccaya 228 zlokomAM phelAyela moTo graMtha che. ahIM to uparachallI yAtrA e - yogamArganI aMtardaSTi 5 64 | | yogamArganI aMtardaSTi
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 8 yogamArganuM AdhyAtmika rahasya AcAryazrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. graMthanI karI che. 'yogadaSTi samuccaya' darpaNa jevo graMtha che. ApaNe kyAM aTakyA chIe ke bhUlyA chIe e A graMthanA svAdhyAyathI spaSTa thAya che. eka vahANano kamAna, sadIo pahelA, dhruva kAMTo (dizAdarzana yaMtra) levA gayela, vepArIe eka sarasa yaMtra batAvyuM. temAM nIce darpaNa paNa hatuM. kamAne pUchyuM : AmAM darpaNanI zuM jarUra? vepArI : tame dizA bhUlI jAva tyAre A yaMtra dizA to batAvaze ja sAcI, paNa e dizAne koNa bhUlI gayuM enI chabi paNa e aMkita karaze! A graMthanA svAdhyAya pachI ghaNAM sAdhako nikhAlasa rIte ekarAra karatA hoya che ke pote prathama daSTimAM hoya evuM paNa temane lAgatuM nathI. ATha daSTionuM Avu surekha citra ApI ApaNI daSTine ughADanAra pUjya haribhadrAcArya bhagavaMtanA caraNomAM vaMdanA. FINAL - 16-01-19 jagatamAM mukhya be tattvo vidyamAna che. (1) jIva ane (2) ajIva. cetanA... caitanya lakSaNane jIvatattva kahevAya. jenAmAM cetana... zakti nathI te acetana - ajIva (jaDa-pudgala) kahevAya. ApaNe nAnA hatA... bAlamaMdiramAM dAkhala thayA ke ApaNane kAvya paMkti zIkhavADAtI. ekaDe eka... bagaDe beya. jyAM jIva - caitanya eka ja che tyAM paramAnaMda che. paNa jyAM jIva ane ajIva be che. tyAM AtmAnI sAcI unnatinuM kArya bagaDe che. arthAt, saMsAra paribhramaNa vadhe che. jethI saMsAramAM aMte duHkha duHkha ne duHkha ja prApta thAya che. be nA saMyoge AtmAnuM kAma bagaDe che. karmabaMdha thAya che... pariNAme paralokanuM sarjana... punarapi jananuM punarapi maraNe e rIte agaNita janma maraNonI paraMparA sarjAya che. A jIva karmayoge mAnava...deva...tiryaMca ane narakarUpa gatione sarjato rakhaDapaTTarUpa akalpanIya duHkho bhogavato rahe che. jJAnI bhagavaMtoe mAnavane mukhya AtmA, karma ane mokSa e traNa padArtho upara ciMtana karavAnuM kahela che. A traNe sthAnanA be-be vibhAga thAya te A mujaba. 1. mAruM nAma arUpI AtmA 2. huM AtmA zAzvate... nitya chuM. 3. huM karmano vyavahArathI) kartA chuM. 4. karmano vyavahArathI) bhoktA chuM. 5. mAre mokSa che ane 6. mokSa prAptinA upAyo che. A eka samAna cha satya vAto che paNa tenA (AtmAnA) prAraMbhanI tithi - vAra - mahino - Rtu - saMvatanI koI noMdha maLatI nathI. pachI kuMDalI ke phaLAdezanI vAta ja nakAmI. avyavahAra rAzimAM anaMtakALa nivAsa karyA pachI AtmA vyavahAra rAzimAM Avyo. sUma nigodamAMthI bAdara nigodamAM Avyo. pratyeka vanaspatimAMthI sAmAnya vanaspatimAM Avyo. ekendriya - vikasendriya - beIndriya - Indriya - cauIndriya tiryaMca paMcendriya ane deva - narakanI agaNita mulAkAto ghaNI rakhaDapaTTao bAda aMtima sTezanarUpa durlabha evI paMcendriya rUpa manuSya gatimAM Avyo che. puNyanA yoge manuSya janma pAmyA pachI paramAtmA zrI mahAvIra svAmInuM zAsana | ravA yogamArganI aMtadIra - - yogamArganI aMtardaSTi | 67
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLyuM. upakArI tAraka, tyAgI - verAgI paMca mahAvratadhArI sadguru maLyA. ahiMsA mUlakajaina dharma maLyo. enA kAraNe je anaMtA janma maraNanA bhavomAM karmAya mATe puruSArtha na thayo je have eka ja mAnavabhavamAM alpakALa mATe moko maLyo che. have eka eka karma dalikono kSaya karavA darzana - jJAna - cAritra - tapanI viziSTa rIte ArAdhanA karI karma nirjarA karI... bAhya - AtyaMtara tapanA prakAramAMthI roja vividha rIte ArAdhanA karI jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya mohanIya ane aMtarAya karmarUpa ghAtI karmono kSaya karIe to. AtmA kevaLadarzana - kevalajJAnano mAlika thAya. pachI to... mAtra zeSa rahe te aghAtI karmanA kSaya mATe prayatna karavAno rahe. AtmAnI janma-maraNanI zarIrarUpI gADI kinAre AvI gaI che. AtmAne siddhapada - mokSa prApta karavA have ucca - nIcakuLa, puliMga - strIliMgAdi kAMI ja naDatuM nathI. karmakSaya eja chellAmAM chellI kanDIzana che. jo mana koI sthaLe aTavAI gayuM to gADI mokSanA badale devagatimAM pahoMcI jAya. tyAMthI mokSa javA manuSya gatimAM janma levo ja paDe. mATe devagatinI lAlasA na karAya. jaina darzana eka evuM darzana che ke temAM koInI paNa kAMI lAgavaga kAma AvatI nathI. karma bAMdhanArane ja badhA karma bhogavavA paDe che. A rIte A jIva je kSaNe potAnA bAMdhelA karma saMpUrNa bhogavI lIdhA hoya te ja kSaNe e 14 rAjalokanA agrabhAga upara kSaNavAramAM siddhazilA paranA ajarAmara sthAnane prApta karI le che. tyAM gayA bAda pharI koIpaNa jAtanI kriyA - karmabaMdha ke pharI janma levA mATenI pravRtti karavI paDatI nathI. manane vaza karavuM te yoga : mAnava janmamAM mana vacana ane kAyA e viziSTa zaktio prApta thayela che. adhyAtmakalpadruma Adi graMtha mujaba "manovazavam para hi yogaH' arthAt caMcaLa manane vaza karavuM eja parama yoga kahevAya che. khUbaja caMcaLa, svacchaMdI ane malina manane vaza karavuM te nAnI sunI vAta nathI. anAdi kALathI A mana jIvane cAra gatio ane coryAzI lAkha jIvAyoniyomAM bhaTakAvI janma jarA - maraNa tema Adhi vyAdhi ane upAdhi rUpa apAra - duHkho Ape che. azubha cittane zuddha karavuM te yoga mana.. ja svarga ane mane... ja naraka che. mana... ja baMdhana ane mane... ja mokSa che. saMkilaSTa cittavRtti nirodho yogaH azubha citta - manane aTakAvavuM teno virodha karavo te yoga che. eka vAra mana azubhathI virAma pAme to vacana ane kAyA paNa sahajathI azubhathI virAma pAmI zake, pariNAme navA karma baMdhanothI jIva virAma pAme ane zubha mana - vacana kAyA yogathI arthAta mana vacana ane kAyAne jinAjJA anurUpa pravartAvavAthI navA karmabaMdhano nirodha ane junA karmonI paNa nirjarA thatAM Atmavizuddhi thAya che. viSayo ane kapAyonA niraMtara saMgathI A mana bagaDyuM che. evA bagaDelA manane sudhAravA prathama jarUriyAta che nirviSayI ane samatAdhArI satpaSonI saMgatinI. satsaMgatiH kiM na karoti? satsaMgati zuM nathI karatI? jema pArasamaNinA sparze loha suvarNa banI jAya che tema satparuSanA saMge durjana paNa sajjana banI jAya che, cora zAhukAra banI jAya che, pApI paNa pAvana banI jAya che. sapuruSonA sAnidhyamAM rahevAthI duSTatA palAyana thaI jAya che. sarvicAro AvavA mAMDe che, vicAradhArA ucca ane pavitra banI jAya che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha A bhAvanAo to tenI bhaginI banIne haMmezA tenA hitanI ciMtA karatI rahe che. viSaya ane kaSAyanI pakaDa to ApoApa chUTI jAya che. te... nI jagyAe vItarAgabhaktinI ane kSamAdi dharmonI pakaDa jIvanamAM AvI jAya che. A be pakaDo AvI gayA pachI tenuM kadIye durgatipatana ke bhavapatana thatuM nathI. gurukUlavAsa sapuruSonA sAnidhyano mahimA acinya che. e to je satparUponA sAnidhyamAM zuddha hRdayathI rahI cUkyA hoya che tene ja teno sAco anubhava thato hoya che. satpaSonA sAnidhyathI vinA parizrame sahajabhAve cittanI zAMti ane zuddhi sAdhI zakAya che. cittane sthira karavAno ane svaccha karavAno bIjo sacoTa upAya che tIvra vairAgya ane sAdara ane satata jJAnopAsanA vairAgya ane jJAnarUpI aMkuza vaDe madonmatta manarUpI hAthIne vaza karI zakAya che. viSayo tarapha bhAre vairAgya ane jJAnopAsanA pratye pUrNa rAga AvavAthI manane jItavAnuM kAma saraLa banI jAya che. bAkI jyAM sudhI mana niraMkuza che. tyAM sudhI yoga-sAdhanA zakya ja nathI. manamAM ghaNAM prakAranA ane ghaNAM vikSepo hoya che. manamAM janmojanamanI sArI narasI keTalIye vAsanAo bharelI paDI che. ATalI badhI yugo junI vividha vAsanAothI manane mukta karavuM te kAMI baccAnA khela nathI. thANe kSaNe manarUpI mahAsAgaramAM hajAro saMkalpa-vikalpa rUpI mojAM UchaLatAM hoya che. vAraMvAra temAM bharatI-oTa Ava-jA karatI hoya. tethI mana-rUpI mahAsAgara niraMtara saMkSubdha rahyA kare che. keTalIka vAra to temAM bhayaMkara vicAronA vegIlA vAyarAothI te manarUpI mahAsAgara tophAne caDhe che te vakhate mananA mAlikano jIva addhara thaI jAya che, kartavyamUDha banI jAya che. hatAzA-nirAzA tenA jIvanane gherI le che. dizA sUjhatI nathI. sarvatra aMdhakAra - aMdhakAra dekhAya che. A manane samajavAnI paNa khAsa jarUra che. mana ghaNuM ja vicitra ane ghaNI badhI vicitra vAsanAothI bhareluM che. yoganA premIe prathama kAma e karavAnuM che ke manamAMthI nirarthaka vicArone kADhavAnuM. je mArgethI khoTA ane nirarthaka vicAro AvatA hoya te mArgane ja baMdha karI devo. khoTA ane nirarthaka vicAronuM udbhavasthAna zodhI kADhavuM ane 16. 68 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 69 ]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zodhIne te sthAnano ja nAza karavo. je vicArothI jIvanamAM zAMti ane samAdhi na maLe- tevA vicArone AvatA rokavA. jevA tevA ayogya vicAro ja zAMti ane samAdhino bhaMga kare che. jyAM sudhI zubha ane svastha vicArono pravAha Avato cAlu rahe che tyAM sudhI apUrva zAMti ane samAdhino anubhava thato rahe che paNa jyAM binajarUrI nirarthaka malina vicArono pravAha zarU thayo ke pelI zAMti ane samAdhi kyAM alopa thaI jAya che teno pattoye lAgato nathI. keTalIka vAra to keTalAka vicAro karavAnI IcchAye na hoya chatAMye keTalAye nirarthaka vicAronuM ghoDApUra doDyuM AvatuM hoya che. pratyeka vicAranuM potAnuM mULa hoya che, kAraNa vinA koIpaNa kArya thatuM nathI. tema koIpaNa sAro - naraso vicAra kAraNa vagara Avato nathI. A viSaya khUba ja UMDuM saMzodhana mAge che. mananI vicitra gatino tAga pAmavA mananuM saMzodhana karavuM paDaze. mananA vicitra svabhAvo ceone jANavI paDaze. mananI avaLI gatine savaLI karavI paDaze. manane keLavavuM e ja sAcuM ghaDatara che. manane koI cokkasa yogya dizA tarapha vALavAnI atyaMta jarUra che. zubha kAryomAM tene joDavAnI khAsa jarUra che. zubha kAryomAM paNa vyaktine jemAM vadhAre rasa hoya, jeno bhAre prema hoya, tene sahaja je kAma karavuM gamatuM hoya te kAryamAM tene joDavuM. ane te kAryane pUrA khaMta ane utsAhathI pAra pADavuM. tethI cittanI prasannatAmAM vadhAro thAya che. ghaNAM zubha kAmAno AraMbha karI adhavacce badhAM kAmo paDatA mUkavA tenA karatA ekAda kAmano zubhAraMbha karIne tene pUrI tAkAtathI pUruM karavuM te zreSTha che. dA.ta. prabhunA nAmano jApa japavA lIdho to pahelethI tenI saMkhyA nakkI karI levI. ke hAla mAre ATalI saMkhyAmAM jApa karavo che pachI prabhunA nAmanA jApamAM mana parovI devuM. prabhunA nAma mArA moMDhAmAM ane manamAM che to mane have kono Dara che? anaMta zaktino dhaNI mArI ciMtA karato beTho che. huM jenuM ciMtana karuM chuM te zuM mArI rakSA nahi kare? avazya karaze. jApa vakhate nirbhaya ane nizcaLa citta rAkhavuM. dhArelo jApa karIne ja uThavuM. bIjuM khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ke mana to kemerA jevuM che. tethI pratyeka kArya, pratyeka vacana ane pratyeka vicArane te jhaDapathI pakaDI le che. ApaNI dainika pratyeka mAnasika, vAcika ke kAyika pravRttionuM temAM pratibiMba bane che tethI mana vacana ane kAyika pravRttionuM pratibiMba bane che. tethI mana, vacana ane kAyAnI pravRttio evI rAkhavI ke jethI mana para tenI mAThI asara na paDe. mana taraMgI na banI jAya. jhAjhA ane jaMjALI jAtajAtanA vicAro karatA rahevAthI mana malina, sanvahIna ane caMcala banI jAya che. mananI zaktio veravikhera banI jAya che. ane jo mananI zaktione ekatrita karavAmAM Ave to tenA dvArA sva-paranuM kalyANa karI zakAya che. paNa dhArIe eTaluM saraLa A kAma nathI. manarUpI markaTa mahA tophAnI ane caMcaLa che chatAM tene AtmajJAnarUpI doraDA vaDe bAMdhI zakAya che. jyAM sudhI mAnava A mana dvArA bhautika sukha bhogavavAnI IcchA rAkhe che tyAM sudhI A manarUpI markaTanuM tophAna cAlu rahe che. paNa jyAre mAnava tenA dvArA bhautika sukha bhogavavA Icchato nathI, teno upayoga viSayopabhogamAM karato nathI tyAre anAdara pAmeluM mana ApoApa zAnta thaI jAya che. jyAM sudhI A mana dvArA sukha bhogavavAnI IcchA rahe che tyAM sudhI mananI caMcaLatA dUra thatI nathI. te mATe jIvanamAM tIvra vairAgyanI jara che. vairAgyathI uttama bhAva pragaTa thAya che. tethI mananI doDadhAma baMdha thAya che. mana antarmukha bane che ane tethI AtmAnaMda pragaTa thAya che. mana ja mAnavIne unnatinA zikhara para caDhAve che ane te zikhara uparathI nIce paNa te ja pADe che. prasannacaMdra rAjaInuM ane kaMDarIka muninuM udAharaNa teno pratyakSa purAvo che. A manane vaza karavA ja yoga sAdhanA karavAnI che. ane manane vaza karavuM e ja parama yoga che. Ama to pratyeka AtmalakSI dharma kriyA yoga kahevAya che. ziva mokSaNa yojanAlyoga | je jIvane ziva sAthe joDe te yoga. bhale pachI te dharmakriyA nAnI hoya ke moTI hoya, alpakAlIna hoya ke dIrgha kAlIna, paNa te dharmakriyA niSkAma bhAvathI zAstrokta vidhipUrvaka thatI hoya to te dharmakriyA yoga ja kahevAya. yogabiMdu nAmanA graMthamAM jainAcArya pU. haribhadrasUrIzvarajI ma. sAhebe pAMca prakAranA yoga batAvelo che. (1) adhyAtma yoga (2) bhAvanA yoga (3) dayAna yoga (4) samatA yoga (5) vRttisaMkSepa yoga. adhyAtma bhAvanA yAnuM samatA vRttisaMkSepa | moNa yojanAdyoga, eka zreSTho yathottaram II 31 | (yogabiMdu) A pAMca prakArano yoga uttarottara zreSTha che. adhyAtma yogathI bhAvanA yoga zreSTha che. bhAvanA yogathI dhyAna yoga zreSTha che. dhyAna yogathI samatA yoga zreSTha che. ane samatA yogathI vRttisaMzaya yoga zreSTha che. A pAMca prakAranA yoganuM kAma jIvane mokSa sAthe joDavAnuM che. yogano mahimA batAvatA yogabiMdu graMthanA racayitA mahApuruSa pharamAve che ke - yogaH kalpata zreSTho, yogazcittAmaNiH paraH yogaH pradhAna dharmANAM, yogaH siddhaHsvayaMgrahaH | 37 | yoga kalpavRkSathI, ciMtAmaNithI ane badhA dharmasthAnomAM zreSTha che. ane siddhavadhU sAthe pANigrahaNa karAvanAro che. yoga e janmapI bIjane bALI nAMkhanAro agni che. jarAnI paNa jarA che, duHkhono kSaya karavA kSayaroga samAna che ane mRtyuno paNa kALa che. arthAt mRtyunuM paNa mota FINAL 70 | yogamArganI aMtardaSTi = yogamArganI aMtardaSTi | 71
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanAro yamarAjA che. A yogarUpI lokhaMDI bakhtarathI jenuM cittarUpI zarIra sajja che... tene kAmadevanA tINa bANonI varSA paNa kAMI karI zakatI nathI. tenI AgaLa te bANo kuMThita banI jAya che. jema malina suvarNa agninA saMyoge zuddha thAya che tema yogarUpI agninA saMyoge_ avidyAthI malina banelo AtmA paNa zuddha bane che. yogathI svIkArelA vrata niyamamAM sthiratA, dhairya, zraddhA, sarva jIvo upara maitrIbhAva, lokapriyatA, sahaja pratibhA ane tattva-prakAza prApta thAya che. tathA anucita kAryano haThAgraha haThI jAya che, sukha-duHkha, mAna-apamAna, niMdA-prazaMsA vagere sAMsArika taMdro sahana karavAnI zakti pragaTa thAya che. jIvana nirvAhanA sAdhano sahajabhAve prApta thAya che. eTaluM ja nahi paNa yoganA sAdhakane saMtoSa, kSamA, sadAcAra, yogavRtti, puNyodaya, AdeyatA, gaurava, zamanuM sukha vagere paNa prApta thAya che. yogamAM pragati thatAM AmauSadhi, kheladhi vagere labdhio paNa utpanna thAya che. have A adhyAtmAdi yoganI prAptino kALa graMthakAra bhagavaMta batAve che. carame pulAvarte yo yo zukala pAkSika: bhinna granthizvaritrI ca, tasya aitadAhata ||. je bhavyAtmA zaramAvartamAM Avelo hoya, zuklapAkSika hoya, rAgadveSanI graMthino bheda karelo hoya ane cAritrI hoya tene adhyAtmayoganI prApti thAya che. adhikArIne ja yogya kALe adhyAtmayoganI prApti thAya che. viSayAsakta ane pApAsakta mAnavIne A yoga kadIya prApta thato nathI. antaHkaraNanI zuddhi vagara paNa A yoga prApta thato nathI. A adhyAtmAdi yoga prApta karavA mATe tenI pUrvasevA paNa karavI paDe che. pUrvasevA eTale yogarUpI mahelano pAyo. jema pAyA vinA mahela na hoya tema adhyAtmAdi yogano mahela paNa yoganI pUrvasevA vagara caNAto nathI. yoganI pUrvasevAmAM cAra guNo joIe. (1) devagurunI pUjA (2) sadAcAra (3) tapa (4) muktinA adveSa. yogabiMdunA racayitA zAstrakAra maharSi adhyAtmayoganuM svarUpa batAve che. aucityA vratayuktasya vacanAt tattvacintam maitryAdisAramatyanta - madhyAtma tadvido viduH || 368 ! aucitya sAthe aNavrata ke mahAvratathI yukta hoya, maitrI pramoda, karuNA mAdhyacya bhAvapradhAna evA mahAtmA je jinokta jIva ajIvAdi tattvonuM yathArtha ciMtana kare tene FINAL - 16-01-19 -adhyAtma kahevAya che. A adhyAtma yoga ati bhayaMkara moharUpI viSa vikArano nAza karanAro paramamaMtra che. satva ane zIlano janaka che. amaraNano hetu hovAthI amRta samAna che. mana samAdhiyukta e jIvAdi tattvano punaH punaH abhyAsa ane vadhune vadhu ciMtana tene bhAvanA yoga kahevAya che. A bhAvanA yogathI azubha abhyAsathI nivRtti ane zubha abhyAsanI anukULatA prApta thAya che ane zubha cittanI vRddhi thAya che. dayAnayoganuM svarUpaH zubhekAlambanuM citta, dhyAnamAhurmanISiNI sthirapradIpasadaza, sUkSmAbhoga samaciMtamA (yogabiM). zubha ane eka ja vastunuM AlaMbana karanAruM citta tene yogIpuruSo dhyAna kahe che. A dhyAna pavana vinAnA sthAnamAM mUkelA sthira pradIpa jevuM ane sUkamatattvonA ciMtanathI yukta che. ahIM zubhadhyAnamAM dharmadhyAna ane zukladhyAna samajavuM. samatA yoga tene kahe che jyAM zubhAzubha zabdAdi viSayomAM nahi rAga ke nahi dveSa. mAtra jyAM samatA - samabhAva hoya tyAM samatA yoga hoya che. ISTa aniSTanI kalpanAthI rahita cittanI tulya vRtti tene samatA yoga kahevAya che. jagatanA padArtho parivartanazIla che. suMdara padArtha asuMdara banI jAya che ane asuMdara padArtha suMdara banI jato hoya che. suMdaratA ke asuMdaratA koI vastumAM niyata nathI hotI, mATe padArthonA parivartanamAM AtmAe palaTAvavAnI jarUra nathI. pudgala pulanA rAhe cAle, AtmAe AtmAnA rAhe cAlavAnuM che. mATe sakala sukhanA mULabhUta evI samatAnA zaraNe javuM atyaMta jarUrI che. A samatA yoganI prApti thatAM para vastunI apekSA chUTI jAya che. vRttisaMzaya yoga - ananya saMyogathI thayelI vRttiono pharI na thAya te rIte te te kALe prAya thAya te vRttisaMkSaya yoga che. AtmA svabhAvathI taraMgarahita mahAsamudra samAna atyaMta sthira che. eTale enAmAM vikalparUpa athavA kAyika kriyArUpa vRttio ghaTI zake nahi, chatAMya jo hoya to te anyanA saMyogathI ja thayelI che. vikalparUpa vRttio manodravyanA saMyogathI thayelI che eno saMpUrNa kSaya kevaLajJAnanI prAptikALe thAya che ane zarIra saMyogajanya kriyArUpa vRttiono kSaya kevaLI ayogI bane tyAre thAya che. A rIte kSaya pAmelI vRttio pharI utpanna thatI nathI. vRttisaMzayathI sarva dravya guNa paryAyane pratyakSa karAvanAruM, sarvadA saMpUrNa upayogavALuM apratipAtI evuM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta thAya che. tyArapachI saMpUrNa AyuSyakALa sudhI vicarI, jagatanA AtmAone mokSamArgamAM pravRtti karAvI bAkI rahela aghAtI karmono kSaya karavA kevaLI samughAta kare che. zelezI | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 73
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogaviMzikA' graMthamAM varNavelo bhAvadharma avasthA pAmI sarva karmono kSaya karI lokanA agrabhAgamAM siddhazIlA para birAje che,mokSa prApta kare che. AvI rIte mokSanI prAptimAM upAdAnakAraNarUpa jJAna, darzana, cAritrarUpa yoganI vicAraNAmAM adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya ema pAMca prakAranA yoga batAvyA che. DaoN. razmibena bhedA FINAL - 16-01-19 mukkheNa joyaNAo, jogo sabvovi dhmmvaavaaro| gharatI vinno, TaTIo vize | 1 || yogaviMzikA A graMthanuM nAma che "yogaviMzikA'. viMzikA eTale vIsa zloka ane yogaviMzikA eTale jemAM vIsa zloko dvArA yogamArganuM sAMgopAMga varNana che te. "mokSe yoganAt von:" mokA sAthe je joDe te yoga. prastutamAM AtmAne mukti sAthe joDe tenuM nAma yoga che. mokSa eTale mahAnaMda. paramaAnaMdanI sAthe je joDe te yoga. AnaMdano agAdha sAgara te mokSa. mokSa zabdano artha thAya che baMdhanamAMthI phTakAro, eTale AtmAne sarva baMdhanamAMthI chuTakAro thAya te mokSa. jyAM sudhI mokSanI oLakhANa nahIM thAya tyAM sudhI paramAtmatattvanI paNa sAcI oLakhANa nahIM thAya. jeo mahAAnaMdanI parAkASThAne mANI rahyA che te ja paramAtmA che. anaMtajJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA jagatanA jIvamAtrane suvizuddha yogamArganI prApti karAvavA dharmatIrthanI sthApanA kare che. jIvanamAM pAmavAlAyaka koI hoya to te yoga ja che. je paNa mokSe gayA te yoga pAmIne gayA che. bhaviSyamAM paNa jaze te yoganA AlaMbanathI jaze. AMzika AnaMda te yoga, pUrNa Atmika AnaMda te mokSa AMzika Atmika AnaMdane yoga kahyo che ane pUrNa kakSAnA AnaMdane mokSa kahyo che. AMzika Atmika AnaMdanI anubhUti yoga che ane pUrNa kakSAnA AnaMdane mokSa kahyo che. AMzika Atmika AnaMdanI anubhUti yoga che. zuddha dharmanI sarva pravRtti yogasvarUpa ja che. eTale AcArya haribhadrasUrie ahIM dharmanI pravRttine 'yoga' tarIke batAvI, temAM 'parizuddha' evuM vizeSaNa lagADyuM. parizuddha eTale cArebAju thI zuddha sAmAyika, pratikramaNa, caityavaMdana, tapa, vaiyAvacca... koI paNa dharmakriyA parizuddha hoya to te yoga che. dharmanI vyAkhyA zuM che? dharma eTale adhogatithI AtmAne unnati tarapha laI jAya, patanathI aTakAve te dharma. zuddha dharma kevo che, je bhAvathI yukta che te badho dharma zuddha che. praNidhAnarUpa pAMca Azayo te bhAvo. tenA vagaranI badhI pravRttio manathI, vacanathI ke kAyAnI sthiratAthI, tallInatA sAthe hoya, paNa jo praNidhAna vagere pariNAma na hoya to te badhI bhAvazUnya kriyA kahevAya che. bhAvazUnya kriyAnuM phaLa tuccha che. tenAthI thato | yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi | 75 |
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyabaMdha saMsAranI bhautika sagavaDatA apAve, paNa muktidAyaka phaLa nathI apAvIzakato. mATe koI paNa dharmakriyAnuM Atmika phaLa jyAre praNidhAnAdi bhAva Ave tyAre phaLa maLe che. bhAvadharmamAM praNidhAna, pravRtti, vidanajaya, siddhi ane viniyoga A bhAvadharma che. A pAMceya bhAvadharmomAM mokSamArganI tamAma bhUmikAo AvI jAya che. 1) praNidhAna bhAvadharma - 'praNidhAna' zabda pra+ni upasargapUrvaka 'dhADa' dhAtumAMthI, banyo che. praNidhAna' eTale kartavyatAno, dayeyaprAptino saMkalpa, vizuddha dharma praNidhAnayukta hoya che. dareka pravRttinAM dayeya ke uddeza manamAM pahelA sthApita karavAnA che. mokSa eTale sarvadoSathI rahita ane sarvaguNa saMpanna evI AtmAnI avasthA. mokSa mATe tamAma guNonuM praNidhAna karavuM paDe. sarva guNonI prAptinuM ane sarva doSonA tyAganuM praNidhAna joIe. praNidhAnano prAraMbha pahelI yogadaSTimAM thAya che. pUrNa praNidhAna pAMcamI yogadaSTimAM Ave che. praNidhAnabhAva e ja ApaNI mokSa sAthenI kaDI che. jIvanamAM tapa-tyAga-saMyama ke koI paNa ArAdhanAnI kriyAmAM praNidhAnabhAvane pUravAno che. praNidhAnabhAva pAmelA aMtaHkaraNa be bhAvanAthI vAsita hoya che : 1) hInaguNa advaipa 2) paropakArabhAva. jenA AtmAmAM hIna guNano adveSa pragaTe, tene praNidhAna cAlu thAya paNa te trIjuM pagathiyuM che. yogamArgamAM kramazaH aSa pAmavAnA che. sauthI pahelA 1) guNano adveSa 2) muktino apa 3) hInaguNIno adveSa arthAt pote AcaraNa karatA vratamaryAdAthI UtaratI koTinA jIvAtmAo je nIti-zraddhA vinAnA hoya temanA para krodha ke dveSa na karatA temane sudhAravA mATe yogya prayatna kare. tema ja hanaguNIno artha che ke je jIvo guNiyala che, paNa anya dharmanA hovAnA kAraNe mArga pAmyA nathI mATe te hanaguNI che, temanA pratye bhakti, bahumAna ke dveSano bhAva na Avavo joIe, paNa adveSa ane karUNAno bhAva Avavo joIe. evI ja rIte jenAmAM praNidhAna hoya tevA jIvanuM mana satata paropakAranI bhAvanAthI UbharAtuM hoya. samyakta pAmavA mATe pahelA praNidhAna kartavya che. samyatvanA mArgarUpa bodhibIja pAmelA jIvomAM trIjo addeSa mAnyo che, je praNidhAna sAthe saMkaLAyelo che. pahelA ane bIjA adveSane potAnA AtmA sAthe saMbaMdha che, jyAre trIjo adveSa bIjAnA AtmA sAthe saMbaMdhita che. guNanA adveSamAM potAnA dveSa toDavAnA che, muktinA aSamAM potAnA saMsAranA rAga dveSa toDavAnA che jyAre trIjA aSamAM to tamArI sAme sva ke paradharmamAM je jIvo che, paraMtu tamArAthI UtaratI kakSAnA che. temanA pratye pUjyabhAva nahIM, tiraskAra nahIM, paraMtu advaipa ane karuNAno bhAva hovo joIe. 2) pravRtti bhAvadharma - pravRtti eTale kevaLa kriyA nahIM, paNa kriyA karavAno bhAva 01-19 ane bhAva eTale kriyAne anurUpa adhyavasAya. dharmanI kriyA vidhipUrvaka karo to pravRtti Azaya Ave. zArAmAM je rIte vihita hoya e pramANe aNizuddha, asmalita, kuzaLatAvALI kriyA te pravRtti Azaya che. dharmanI kriyA mana-vacana-kAyAthI vidhipUrvaka karo to ja pravRttibhAvadharma Ave che. bhagavAnanI pUjA, darzana, sAmAyika, pratikramaNa ke koI paNa anuSThAna lo, jo adhakacarI vidhithI thaze to te pravRttibhAvadharma nahIM thAya. pravRttibhAvadharmanI bhUmikAmAM kriyAmAM jarA paNa pramAda, ALasa ke upekSA na cAle. potAnI jeTalI zakti che tene kAme lagADIne ArAdhanA karavAnI che. mana-vacana-kAyAne yogya rIte, yogya mArge utkaTatAthI lagADo to ja pravRttibhAvadharma Ave. 3) vinajayabhAvadharma - vidana eTale dharmamAM aMtarAya. vidanano jaya jenAthI thAya te vizanajaya. vidana traNa prakAranA hovAthI vidanajaya paNa traNa prakArano che. je vyaktimAM pravRtti Azaya pragaTyo hoya te samya pravRttimAM prayatnazIla thAya che ane te pravRttinA abhyAsanA atizayathI dharmamAM aMtarAya karanAra evA traNa prakAranAM vinonuM nivartana kare evo AtmapariNAma pedA thAya che te vizanajaya Azaya che. vidananA traNa prakAra cheH jaghanya vidanajaya, madhyama vidanajaya, utkRSTa vidanajaya. 1) jaghanya vidanajaya - mokSamArgamAM pravRtta thayela sAdhakane zIta-uSNa vagere je parISaho Ave te kaMTaka samAna jaghanya vidanajaya Azaya che. te sAdhakanI sAdhanAnI gatine alita kare che. jema kaMTakane dUra karavAmAM Ave to mArgamAM janAra puruSa nirAkula rIte te mArgathI jaI zake che tema je sAdhaka mokSamArgamAM pravRtta thayo che te titikSAbhAvanAthI A kaMTakarUpI zIta-uSNa parISahone dUra karI nirAkula rIte potAnI pravRtti kare che te jaghanya vidanajaya che. titikSAbhAvanA eTale zItAdi pariSaho mArAthI bhinna evA zarIrane bAdhA pahoMcADe che, paNa huM zarIrathI bhinna chuM, A pramANe bhAvanA bhAve. praNidhAna AzayamAM titikSAbhAvanA prAraMbhika kakSAnI hoya che, pravRtti AzayamAM A bhAvanA vadhAre daDha thatI jAya che jenAthI trIjA vidanajaya AzayamAM jaghanya vidanano jaya karI zake che. 2) madhyama vidanajanya - mArgamAM janAra vyaktine jvara Ave to te nirAkula rIte gamana karI zakato nathI tethI kaMTaka vidanathI adhika vara vidana ane te vidanano jaya karavAthI vyakti mArgamAM sArI rIte gamana karI zake che tema mokSamArgamAM pravRta thayelA sAdhaka mATe paNa zArIrika rogo Ave to te javara vidana samAna hoya che. kAraNake sAdhakanI viziSTa dharmaArAdhanAmAM e pratibaMdhaka bane che. koI asAdhya roga Ave to A roga mArA svarUpane bAdhaka nathI, mAtra zarIrane ja bAdhA pahoMcADI zake che. AvI rIte bhAvanAthI AtmAne bhAvita karI samya rIte dharmanI ArAdhanA kare che. A madhyama 16. FINAL | yogamArganI aMtardaSTi , - yogamArganI aMtardaSTi 77]
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidanajanya Azaya che. 3) uttama vinajaya AzayaH mArgamAM gamana karavAvALI vyaktine dizAno jo bhrama thAya to mArganA jANakAro vaDe preraNA karavA chatAM paNa mArgamAM javAno utsAha thato nathI. jyAre sAcI dizAno nirNaya thAya che tyAre potAne je dizAmAM javuM che te dizAmAM AgaLa vadhAya ane ISTa sthAna sudhI pahoMcAya. tevI ja rIte mokSamArgamAM pravRtta thayela vyakti mATe mithyAtvajanita manovibhrama e vidana che. te sadgurunA yogathI samya jJAna meLavIne mithyAtvarUpa dizAbhramane TALe che. A mithyAtva dUra thavAthI ja mokSamArgamAM gamana karI zakAya che. sAdhaka A vidanono jaya karI zake to vidanajanya bhAvadharmane prApta karI siddhibhAvadharmane pAmI zake che. 4) siddhibhAvadharma - jene tamAma vidanajaya thaI gayo che tene siddhibhAvadharma AvI jAya. jene je dharma siddha thayo te dharma tenA jIvanamAM niraticAra anuSThAnarUpe hoya ane koI paNa dharma jyAre niraticArapaNe pragaTe che tyAre ja te AtmA tenA paripUrNa phaLane prApta kare che. jagatanA koI paNa jIva pratye jo anucita bhAva hoya to dharmakriyAmAM aticAra-anAcAra lAge che. A jagatamAM anaMtA jIvo che ane badhA jIvonI kakSA, bhakti alaga alaga che. to jevI jIvanI kakSA hoya tevo tenA pratye ucita bhAva thavo joIe. adhika guNI pratye bhaktino bhAva karavAno che, samAna guNI pratye vAtsalyabhAva ane hanaguNI pratye karuNAno bhAva hoya. A pramANe traNa prakAranAM cittanI bhUmikA hoya tyAre ja aticArarahita siddhibhAvadharma prApta karI zake che. 5) viniyoga bhAvadharma - sAdhake ArAdhanA, sAdhanA dvArA amuka guNone siddha karyA pachI teno viniyoga karavAno che. potAne prApta thayelo (siddha thayelo) dharma bIjAmAM saMkrAnta karavo enuM nAma ja viniyoga che. niraticAra dharma saMpUrNataH AtmAmAM AtmasAt thAya. pachI te AtmA AgaLa javA mAge tyAre viniyoga nAmano bhAvadharma tene prApta thAya che. viniyoga bhAvadharmanuM nirUpaNa A pramANe che : sAmAnya bhAvadharma e yoga che. atyaMta joDANa e niyoga che ane viziSTa prakAranuM atyaMta joDANa e viniyoga che. AvA mAhAmyavALI vyaktinA sAnnidhyamAM AvavAthI hiMsaka prANIo e samaye ahiMsaka bane che, jema ke tIrthaMkara paramAtmAnA samavasaraNamAM vAgha-sApa Adi ahiMsaka bane che. teomAM ahiMsAno yoga thayo kahevAya. e sAnnidhya chUTI gayA pachI paNa ahiMsaka vRtti cAlu rahe, e joDANa niyoga kahevAya ane zrI vIra prabhue viniyogadharmathI caMDakauzikane tAryo. e dharmamAM samatAnuM anusAMdhAna che. samanvayogamAM Avela mahAtmAne game te vyakti koI paNa saMyogo dvArA kapAyanA Avego pedA na karAvI zake. zAstramAM kahyuM che ke samatvayoganI bhUmikAvALA mahAtmAo dravya-kSetra-kALa-bhAva badhAMthI pratibaddha che. ATaluM apratima manobaLa hovAnA kAraNe ja te jIvo viniyogabhAvadharmane pAmI zake che. AvA AtmAnA sAnnidhyamAtrathI ja lAyaka jIva hoya to te dharma pAmyA vagara rahe nahIM. pote pAmelA dharmane bIjAmAM saMkrAMta karavo tenuM nAma ja viniyoga che. samatvayogI, mahAtmAe potAnAmAM dharma evo siddha karyo che ke sAnnidhyamAM AvanAra jIvane tenI lAyakAta pramANe avazya dharma pamADI zake. viniyoga prApta karela AtmAnI pratyeka pravRtti avaMdhya hoya che, saphaLa hoya. prathama gAthAno upasaMhAra karatA AcArya kahe che, je anuSThAnamAM rAgAdi malano nAza thAya ane tenA nirAkaraNa dvArA manamAM je puSTi ane zuddhi pedA thAya tenuM nAma dharma. tamArAM rAgAdi doSo, vAsanA ochAM thAya, tenAthI cittanI nirmaLatA thAya teTalo dharma ArAdhyo kahevAya. e ja dharmanI vyAkhyA che. puSTi eTale puNyano yoga ane zuddhi eTale karmanI nirjarA thatI hoya to tene dharma kahevAya. AcArya haribhadrasUrie yoganI vyAkhyA je zarUAtamAM karI che, parizuddha evo badho ja dharmavyApAra e yoga che. ahIM pAMca bhAvayukta dharma te zuddha dharma che ane sthAnAdigata dharmavyApAra vizeSarUpathI yoga che. sthAna yoga, UrNa yoga, artha yoga, AlaMbana yoga ane anAlaMbana yoga A pAMce yogamAM adhyAtmanI sarva bhUmikAo AvI jAya che. 1) sthAna yoga - koI paNa dharmaanuSThAna karavAmAM kAyAnuM mahattva Ave che. ArAdhanAmAM upayogI cokkasa mudrA-Asana hoya che. svAdhyAya, bhakti, paDilehaNa vagere darekamAM pApanivRttivALI jayaNApUrvakanI tema ja yathAyogya AsanamudrAnI jALavaNIvALI kAyika pravRtti e sthAnayoga che. dehanI avasthAo ane mananA bhAvono paraspara saMbaMdha che mATe dharmaanuSThAnamAM kAyAnI cokkasa mudrA mUkI che, jema ke jayavIyarAya sUtramAM amuka rIte, caityavaMdanamAM amuka rIte, kAusagnamAM amuka rIte mudrAo batAvI che. 2) UrNayoga - kAyA pachI vANInA upayogane darzAvanAra UrNa yoga che. UrNa eTale zabda eTale vacanayoga che. koIpaNa dharmakriyA karatA je sutro zabdarUpe bolIe chIe, te paNa praNidhAnapUrvaka hoya to te UrNa yoga che, arthAt vidhipUrvaka akhalitapaNe sUtro bolavAnAM che. 3) arthayoga - ahIM bolAtAM sUtronA arthamAM mananuM anusaMdhAna karavAnuM che, arthAt pUrepUro upayoga e sUtromAM rAkhavAno che. eTale dharmakriyA karavA sthira Asane beThA, spaSTa - zuddha sUtro bolAya che tyAre mana che ? 78 || yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 79
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ "yogazAstra"nuM vihaMgAvalokana DaoN. ramibena bhedA dvArA tenA arthamAM anusaMdhAna karavAnuM che. AvI rIte mana, vacana ane kAyA traNeya yogaAve che. 4) AlaMbana yoga - pratimA Adi AlaMbanamAM mana, vacana ane kAyAnI ekAkAratApUrvakano sUkSma upayoga te AlaMbana yoga che. gItArtha jJAnI mahAtmA jyAre sAlaMbana dhyAnanA starane pAme che tyAre A yoga hoya che. 5) anAlaMbana yoga - pratimA Adi bAhya nimittane AlaMbana rAkhyA vinA pravartato nirvikalpa, cinmAtra jJAnano upayoga, AtmAnA saccidAnaMda svarUpanuM dhyAna e AlaMbanarahita anAlaMbana yoga che. sthAna, UrNa, artha, AlaMbana ane nirAlaMbana A pAMca prakAranA yoga samya rIte ArAdhyA hoya to te mokSa sAthe yoga karAvI Ape che. A pAMcamA sthAna ane UrNarUpa be yogone karmayoga kahela che. kAraNa baMne kriyArUpa che. AgaLanA traNa-artha, AlaMbana ane nirAlaMbana e traNa zAnayoga che. AtmadazAne nirmala karanAra A pAMca prakArano yoga niyamathI cAritradhArIne ja hoya che. saMdarbha : 1, bhAvadharma (praNidhAna) ma.sA. 2. amRta yoganuM prApti mokSanI lekhaka : AcAryazrI yugabhUSaNavijayajI DaoN. rami bhedA FINAL - 16-01-19 'kalikAlasarvajJa' tarIke prasiddha pU. hemacaMdrAcArya A yogasAdhanA mATeno mahatvano graMtha "yogazAstra' lakhelo che. AtmAnA urvIkaraNamAM yogasAdhanA ananya AlaMbana che. pAtaMjalie yoganI vyAkhyA - yoga eTale cittavRttino nirodha ema ApI che. paraMtu pU. hemacaMdrAcArye jenA darzana anusAra yoganI vyAkhyA karI che. yoga eTale jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatrayI. A yoganI siddhi mATe je kriyAyoga batAvyo che e mahatvano che. yogano adhikArI gRhastha paNa thaI zake. jyAM bIjA AcAryoe emanA graMthomAM yogasAdhanA mATe grahasthAzramanA tyAgane Avazyaka gaNAvyo che, jyAre zrI hemacaMdrAcAryanA yogazAstramAM gRhastha dharmanA pAyA para ja yogasAdhanAno krama sthApita karelo che. gRhasthAzramIne paNa yogasAdhanAmAM adhikAra che e A graMthamAM batAvyuM che. yogasAdhanAnA be bhAga pADavAmAM Ave che. bahiraMga yoga - jemAM dharma, niyama, Asana, prANAyAma ane pratyAhAra Ave ataraMga yoga - jemAM dhAraNA, dhyAna ane samAdhi Ave. yama eTale pAMca vrato - ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha niyama eTale zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, IzvarapraNidhAna yogazAstramAM A pAMca vratone yoganA ratnatrayamAM cAritra tarIke batAvela che. ane jena AcAradharma vistArathI samajAvyo che. jaina sAdhuo ane zrAvakonA dhArmika sAcAro kharekhara yogarUpa ja che. AvI rIte dharmathI mAMDIne samAdhi paryata aSTAMga yogamAM jIvane kramAnusAra jJAna thAya ane AtmAnuM UrdhIkaraNa thatuM jAya e vistArathI samajAvyuM che. pahelo prakAza : A yogazAstra mULa saMskRta bhASAmAM anupa chaMdamAM patharUpe racAyeluM che. 12 prakAzamAM 1009 zloko racAyelA che. yoganuM mahAbhya batAvatA kahe che, yoga sarva prakAranA vipattionA samUharUpa velaDIone kApavA mATe tIkSNa dhAravALA kuhADA samAna che. mokSalakSmIne pAmavA mATe amodha upAya che. bhavobhavanA pApone nAza karavAnuM sAmarthya yogamAM che. yogano prabhAva batAvI yogane mokSanuM kAraNa batAve che. - yogamArganI aMtardaSTi | 81 | || yogamArganI khetadAra
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuvarge'graNIrmokSo yogastasyaca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritrarUpaM ratnatrayaM ca saH / / 75 / / yogazAstra artha : dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra vargomAM mokSa uttama che. e mokSanuM kAraNa yoga che ane te jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatrayI svarUpa yoga che. A ratnatrayImAM samyajJAna, samyam darzana ane samyagu cAritranuM svarUpa samajAvyuM che. cAritra sarvavirati ane dezavirati ema be prakAre che. pAMca mahAvratarUpa mUlaguNa ane aSTapravacanamAnA rUpa uttaraguNa sahita sarvavirati cAritra hoya che. je uttama sAdhabhagavaMtone hoya che. jyAre dezavirati cAritra gRhasthone hoya che. ahIM pU. hemacaMdrAcArya grahasthone dezavirati cAritranuM pAlana karavA mATe kevuM vartana jarUrI che, grahasthone mokSamArga para eTale yogamArga para cAlavA mATe pAyAnA 35 guNo varNavyA che jene mArgAnusAritAnA 35 guNo kahyA che. mArgAnusArI eTale unmArgano tyAga karIne mokSa sAthe joDanArA dharmamArgane anusaranAro, dharmamArgano, yogamArgano abhilASI. bIjo prakAza AcArya hemacaMdra gRhastha yogano adhikArI hoI zake che eTale ahIM zrAvakadharmanA bAra vrata kahe che jenA mULa samyakatva che eTale smayakRtvanuM svarUpa samajAvatA mithyAtvanuM svarUpa paNa samajAvyuM che. sarvajJa, vItarAga paramAtmA te sudeva, temaNe prakAzelA sarvavirati dharmanuM trividha pAlana karavAmAM jAgrata mahAtmA te suguru, ane ahiMsA, saMyama ane parUpa dharma te sudharma. A tatvatrayI ane tenI tArakatAmAM sacoTa zraddhA te samyatva aMdhakAra e prakAzano pratipakSI che ema mithyAtva e samyakatvanuM pratipakSI che. mithyAtva eTale viparIta valaNa - vicAra, tANI ane vartana mithyAtvamAM rUci ane tattvamAM arUci e mithyAtvanuM lakSaNa che. zrI jinezvaradeve prakArelA sarvajIva hitakara dharmathI viparIta prakAranA vicAra, vartana AdimAM rAcavuM e mithyAtva che. e evo bhAva aMdhApo che je jIvane hita karanArA dharmathI vimukha rAkhIne saMsAramAM TheraThera rajhaLAve che. A bhAva aMdhakAra dUra thatA yogarasikatA janme che. yogazAstramAM mumukSu jIvanA kramita vikAsano eka pachI eka kaDIo batAvI che. ahIM zrAvaka samyakatvamUlaka bAra vratomAMthI pAMca aNuzAnA samajAvyA che je gRhasthanA cAritradharmanA pAlana mATe pAyAnA vrata che. enA pAvanayoga pAMca mahAvratonA pAlana mATe yogyatA pedA thAya che. trIjA prakAzamAM zrAvakanA traNa guNavratonuM tathA cAra zikSAvratonuM vistArathI varNana karyuM che. cothA prakAzamAM rAga-dveSa upara vijaya meLavavA samabhAva atyaMta jarUrI che. e samatA mamatvabhAva dUra karavAthI Ave che ema kahI mamatva bhAva -dUra karavA mATe jarUrI anitya, azaraNa Adi bAra bhAvanAonuM svarUpa batAvyuM che. yoganA mukhya aMga jJAna-darzana-cAritranuM AdhyAtmika daSTie nirUpaNa karyuM che. jJAna, darzana ane caritra A ratnatrayInuM AtmA sAthe ekya varNavatA kahe che. ke, jJAnadika AtmAthI judA nathI, AtmasvarUpa che. AtmajJAnathI ja mohanI prApti thAya che. AtmanamAtmAnA veti mAohatyAgAtha Atmani / tadeva tasya cAritraM tajjJAnaM tacca darzanaM / / 42 / / yogazAstra artha : je yogI mohano tyAga karavAthI AtmAne vize AtmA vaDe karI AtmAne jANe che, te ja tenuM cAritra che, te ja jJAna che ane te ja darzana che. AtmajJAnanI mahattA batAvatA kahe che ke, ajJAnI karoDo varSa sudhI tapa karIne je karma khapAve te karmane traNa guptithI yukta evo jJAnI eka zvAsocchavAsamAM khapAve che. jyAre AtmA svasvabhAvamAM, svasvarUpamAM rahe che tyAre AtmA jJAnasvarUpa che ane karmanA yoga tema ja AtmA dehadhArI bane che. zukladhyAnarUpa agnithI karmone bALIne zarIrarahita thAya che ane siddha dazA prApta kare che. kapAya tathA iMdriyo vaDe jitAI jAya che. tyAre AtmA te ja saMsAra che ane jyAre te kyAya ane iMdriyone jItanAra thAya che tyAre jJAnIo ene mokSa kahe che eTale AtmajJAnanI prApti mATe kaSAya jaya karavAnuM kahe che. enA mATe kapAyanuM svarUpa varNaveluM che. kaSAyone jItavA mATe Indriyono jaya karavAnuM kahyuM che je manaH zuddhi dvArA zakya thAya che. enA mATe rAga-dveSa upara vijaya meLavavo jarUrI che je samabhAvarUpa zastra vaDe zakya bane che. dareka AtmA paramAtmasvarUpa che paNa rAgAdi doSonA lIdhe e paramAtmasvarUpa para AvaraNa chavAya che je samabhAva sUryanA prakAzArthI e rAgAdi aMdhakAranuM AvaraNa dUra thAya che ane yogI puruSo potAnAmAM ja paramAtmasvarUpanA darzana kare che. AvuM samyak nirmamatva prApta thAya che enA mATe yogIne anitya azaraNa... Adi 12 bhAvanAono Azraya levAnuM kahe che. A 12 bhAvanAo dvArA samatva prApta karI enuM avalaMbana laIne mokSanA kAraNabhUta AtmajJAnI prApti mATe yogIoe dhyAnano Azraya levo joIe. dayAnanuM svarUpa varNavatA kahe che.. chadmastha yogIone aMtamuharta sudhI je mananI sthiratA rahe te dhyAna kahevAya che. enA be prakAra che. dharmadhyAna ane zukladhyAna ayogIone yogano niSedha hoya che. yogI dhyAna sAdhato hoya ane dhyAna tUTI jatuM hoya to e dhyAnane punaH joDavA mATe AcArya maitrI, karuNA pramoda ane mAdhyastha A cAra bhAvanAo bhAvavAnuM kahe che. FINAL 82 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 83
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApta kare che. agiyAramAM prakAzamAM zukladhyAna, tenA adhikArI tathA tenA cAra bhedonuM svarUpa batAvyuM che. cothA bhedanA aMte kevaLajJAna kevaLadarzanayukta yogo sarva karmorthI mukta thaI eka ja samayamAM Rju zreNIya urdhvagamana karI siddhakSetramAM birAjI sAdi, anaMta, hemacaMdra svasaMvedanarthI anubhavelA siddha tattvanuM varNana karatA kahe che, AtmAne zarIrathI bhinna tathA zarIne sadA AtmAthI bhinna gaNavuM joIe. A baMnenA bhedano jJAna, yogI, AtmasvarUpano nizcaya karavAmAM alita nathI thato. AgaLa kahe che, zrayate suvarNabhAvaM siddharasasparzato yathA Soham / AtmadhyAnAdAtmA paramAtmatvaM tatha''proti / / 2 / / yogazAstra artha : jema siddharasanA sparzayo loDhuM suvarNabhAvane pAme che, tema A AtmA AtmadhyAnathI paramAtmabhAvane pAme che. pAMcamA prakAzamAM jaina zAstra pramANe mokSa mATe prANAyAma Avazyaka nathI, chatAM dehanA Arogya ane kALajJAna Adi mATe prANAyAma upayogI che ema jaNAvIne prANAyAmanuM varNana karyuM che. maMtrane mana sAthe, manane pavana sAthe ane pavanane prANa sAthe saMbaMdha rahelo che, eTale prANAyAma sivAya paNa yaMtrAdhirAjanA bhAvapUrvakanA jApa ... AtmasiddhirUpa yoganI sAdhanA thaI zake che evo vizvAsa, rAkhIne zrI navakArane bhajanAro paNa AtmadazAno adhikArI banI zake che. chaThThA prakAzamAM parakAya pravezane mAtra AzcaryakAraka duHsAdhya ane mokSanA abhilASI mATe apAramArthika gaNAvyo che. tema ja prANAyAma dhyAnasiddhi dvArA mokSaprApti mATe upayogI nathI ema jaNAvyuM che. kAraNa prANano nigraha karavAmAM zarIrane pIDA thAya che ane tethI manamAM asthiratA thAya che. jo prANAyAmathI manamAM caMcaLatA utpanna thatI hoya to dhyAnasiddhi mATe manane zAMta karavA pratyAhArano mArga batAve che. dayAnanuM svarUpa : sAtamAM prakAzamAM dhyAnanI mahattA samajAvI che. dhyAna eTale eka ja viSaya para manoyoganI sthiratA mokSanI prApti mATe karmakSaya jarUrI che, A karmakSaya ke karmanirjarA AtmajJAnathI thAya che, ane A AtmajJAna dhyAna karavAthI prApta thAya che. dhyAna karavAnI IcchA dharAvatA yogIo eTale ke dhyAtAnI yogyatA evI ja rIte dhyAna dharavA mATenuM dhyeya ane dhyAnanuM phaLa zuM che e traNe jANavuM jarUrI che. mAtA, dhyAna ane dhyeya e traNe ekarUpa thaI jAya tyAre samApatti thaI kahevAya. dhyAnanuM svarUpa varNavatA 1) piMDastha 2) padastha 3) rUpastha ane 4) rUpAtIta ema cAra prakAre dhyAnane varNavIne pArthivI agrerthI, vAyavI, vArUNA ane tatvabhU A pAMca dhAraNA dvArA piThastha dhyAna kevI rIte siddha karAya che te samajAveluM che. enuM lokika tathA lokottara phaLa batAvyuM che. pavitra padonuM AlaMbana laIne je dhyAna karAya che te padasya dhyAna che. ane je prakAre padamaryA devanA maMtrarAja eN na karI zakAya che. rUpasva dhyAnamAM samavasaraNamAM birAjamAna, kevaLa jJAnathI dIpatA 34 atizayothI yukta, aSTapratihArya sahita evA paramAtmAnuM dhyAna hoya che. jyAre arUpI evA jJAnAnaMda svarUpa niraMjana, nirAkAra, cidAnaMda svarUpa ciMdhyuM. paramAtmAnuM dhyAna te rUpAtIta dhyAna che. ahIM yogI piMDastha vagere ciMdhyuM. dhyAna dvArA nirAlaMbanarUpa alakSya dhyAnamAM praveza kare che. yogI jyAre siddhaparamAtmAnA dhyAnamAM tanmaya banI jAya che tyAre te yeyasvarUpa paramAtmAnI sAthe ekarUpa thaI jAya che, e ja samarasIbhAve che A pramANe piMDastha, padasya, rUpasya ane rUpAtIta A cAra prakAranA dhyAnathI yogI AtmAnI vizuddhi FINAL - 16-01-19 yojanAdyoga ityukto, mokSaNa munisattamaiH / / = nivRdhikAravuM, pravRtto nezato dhruva : // 201 || yogabiMdu je mukti sAthe AtmAnuM yojana kare te yoga AvI rIte yoganuM lakSaNa maharSio jaNAve che. mokSanI sAthe eTale sarva karmanA kSayarUpa nirvANapadanI sAthe je japa, tapa, anuSThAna saMbaMdha karAve eTale ja mokSa tarapha gamana karAve evI je sarvazreSTha kriyA ke anuSThAna hoya tene yoga kahevAya tema | munizvaromAM parama zreSTha tIrthaMkara, gaNadhara jaNAve che. je AtmAnuM mokSa sAthe yojana kare eTale jaDa tattvarUpa prakRtithI sarvathA viyoga kare te yoga kahevAya. 84 | | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 85
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrizvarajInuM jainayogamAM anupama pradAna DaoN. ramibena bhedA AcArya buddhisAgarajI jAte zaiva-vaiSNava mAtApitAnA putra hatA. emaNe dIkSA jaina dharmamAM lIdhI hatI. bahecaradAsamAMthI muni buddhisAgara banyA ane AtmasAdhanAnI anerI yAtrAno prAraMbha karyo. padarzanano talasparzI abhyAsa karyo, 45 AgamonuM UMDuM avagAhana karyuM ane emaNe vipula pramANamAM sAhityasarjana karyuM. mAtra covIsa varSanA sAdhujIvana daramyAna saMskRta, hiMdI ane gujarAtI ema traNa bhASAomAM lagabhaga 130-140 graMtho lakhyA. emAMthI 25 graMtho ciMtana ane tattvajJAnathI bheralA che. emAM paNa yoga upara kareluM emanuM sarjana abhuta che. emaNe lupta thatI jatI yogasAdhanAne punaH pariSThita karI. 'yogadIpaka' jevA mahAna graMthanI racanA karI. yoganuM mahAbhya dareka darzanoe kabulyuM che. dareka darzanamAM yoganI prakriyAo bhinna bhinna rUpe pariNamI che paNa te yogano mukhya uddeza AtmAnI zuddhi karavAno, paramapada prApta karavAno che. "yoga mATe AcArya bahu mahatvanI vAta kare che ke dareka dharma yogane mAne che. vedane mAnanAra hiMduo, bauddho eTaluM ja nahi paNa musalamAna ane khristIo paNa yogane mAne che. nAstika loko paNa nItirUpe yamane mAnIne tenA aMzarUpe yogane svIkAre che. koIpaNa jIvanI hiMsA na karavI, jUThuM na bolavuM, corI na karavI, brahmacaryanuM pAlana karavuM, koIno vizvAsaghAta na karavo che. A yoganuM prathama pagathiyuM che. jeno amuka aMza sarvadharma svIkAre che. yoganA asaMkhya bheda che. muni pataMjali kahe che, 'vAthatavRttinirodhaH' arthAt cittavRttiono nirodha karavo e yoga che. emaNe yoganA ATha aMga - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi batAvyA che. jenA darzanamAM asaMkhya yogo vaDe mukti prApta thAya che. yogano mukhya uddeza AtmAnuM zuddha svarUpa prApta karavAno che. zrI vIra prabhue asaMkhya yogomAM jJAna, darzana ane cAritra e traNa yogane mukhya mAnyA che. yoganuM paripUrNa ArAdhana karIne badhA tIrthaMkaroe kevaLajJAna ane paramAtmapada prApta karyuM hatuM. anya darzana ekeka yogane svIkAre che jyAre jaina darzanamAM haThayoga, rAjayoga, kriyAyoga, bhaktiyoga, maMtrayoga, dezaviratiyoga ane sarvaviratiyoga Adi sarva yogono samAveza thAya che. jaina zAstra pramANe sarva tIrthakara vIsasthAnaka yoganI ArAdhanA vaDe ja tIrthaMkarapada prApta kare che. jaina sAdhuo ane zrAvakonA dhArmika AcAro yogarUpa ja che. paMcamahAvrata ane zrAvakanA bAra vratano yogano prathama pagathiyArUpa yamamAM samAveza thAya che. zrI mahAvIra prabhu 18 doSa rahita sarvajJa hatA mATe temano kathita yogamArga paripUrNa satyathI bharelo che ema AcArya buddhisAgarajI kahe che. tapazcaryA, pratikramaNa, jinapujA, svAdhyAya Adi yogarUpa ja che. cha AvazyakanI kriyAo yoganA AdhAre ja racAI che. dhyAna e yogano mukhya AdhAra che eTale dharmadhyAna ane zukladhyAnano yogamAM samAveza thAya che. AgaLa AcAryazrI kahe che, yoganA pratApathI aneka bhavanA karmo kSaya karI kevaLajJAna prApta karI zakAya che. enA mATe bAhyayoganI zuddhi karIne AMtarika yoganI zuddhi karavI joIe. mana, vacana ane kAyAnA azubha yogono tyAga karI mana, vacana ane kAyAnA zubha yogo karavA e yoganuM prathama pagathiyuM che. A prathama pagathiyAno tyAga karIne je o uparanA pagathiye caDhavAno prayatna kare che teone aMte pAchA pharI prathama paMcamahAvatarUpa yamanI ArAdhanA karavI paDe che. yoganI prathama bhUmikAne daDha karIne yogamArga para AgaLa vadhavAthI uttama adhikArI banI zakAya che. yoganI sAdhanA gRhastha avasthA ane sAdhu avasthA baMnemAM thaI zake che. jema hemacaMdrAcArye kumArapALa rAjAnI vinaMtIthI 'yogazAstra' graMthanI racanA karI hatI ke jethI rAjA paNa A yogamArganI sAdhanA karI zake. paraMtu gRhastha karatA sAdhu avasthAmAM yoganI ArAdhanA anaMtagaNI sArI rIte thaI zake che. jema jema yoganA jJAnamAM UMDA utarAya che tema tema pratyeka dhArmika kriyAo kayA uddezathI racAI ane kayA dravya, kALa ane bhAvanA adhikAre yogya che tenuM mULa rahasya pratibhAse che. tethI te yogannAnI bhinna bhinna dhArmika kriyAonA rahasyane sApekSapaNe avabodhIne anekAMtavAdanA gUDha rahasyonA jJAtA thaI jenadharma pravartavavAno adhikArI bane che. AcArya buddhisAgarajI kahe che - mana, vacana ane kAyAnA yoganI zuddhi karavI, AtmajJAna prApta karI manane jItavuM, rAgadveSano nAza karI vItarAgapada prApta karavuM, AtmAnA pariNAmanI zuddhi thAya tevA nimittonuM avalaMbana levuM. zuddha deva, gurU, dharmanI ArAdhanA karavI, AtmAnuM dhyAna karavuM vagere yogano sAra che. yoganuM phaLa batAvatA teo kahe che - ratnatrayIrUpa yoganuM ArAdhana karIne pUrve anaMta jIvo mukta thayA che ane bhaviSyamAM thaze. yoganI sAdhanA karavAthI manuSya ane devalokanI prApti thAya che ane uttamamAM uttama muktinI prApti thAya che. AtmAnA zuddha adhyavasAya utpanna karAvanAra yoga che. AcArya buddhisAgarasUrie 'yogadIpaka' graMthamAM adhyAtmayoga ane kriyAyoga samya rIte darzAvyo che. koIpaNa yoganuM khaMDana na karatA paraspara yoganI taratamatA kevI rIte FINAL 86 | yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi | 87
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoN. razmibena bhedA adhikArabheda hoya che te batAveluM che. yogano prakAza pADavAmAM A graMtha dIpaka samAnahovAthI enuM nAma "yogadIpaka' pADavAmAM AvyuM che. A graMthamAM AcArya prathama AtmA ane AtmAnuM svarUpa samajAvatA kahe che, huM AtmA chuM, AtmAmAM sarva padArtho jANavAnI jJAnazakti rahelI che. sarva padArtho dekhavAnI darzanazakti rahelI che, potAnA zuddha svabhAve vartavAnI cAritrazakti AtmAmAM rahelI che. Ama jJAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayI vaDe yukta AtmA che. A ratnatrayI AtmAno svAbhAvika dharma che. ratnatrayI vinA je anya padArtho che e paravastu che, parabhAva che. A paravastuno dharma je Adare che te vibhAvika dharma che. ajJAna dazAthI anAdi kALathI A AtmA paradharma AdarI corAsI lAkha jIvayonimAM bhaTake che. jyAre AtmA paradharmathI mukta thaI arthAt vibhAva dazAthI mukta thaI potAnI svabhAvadazAmAM arthAt potAnA zuddha svabhAvamAM avasthita thAya che tyAre e paramAtmapada prApta kare che. pAMca samiti ane traNa gupti e astravacanamAtAnA pAlanathI AtmAno zuddha dharma pragaTa thato jAya che. manane bAhyabhAvamAM na javA detA AtmAmAM ja svasvarUpamAM ja manane ramaNa karAvavA mATe manomuminI AvazyaktA che. ahIM AcAryazrIe mananI nirvika95dazA sAdhavA mATe brupa pataMjalino aSTAMga yoga batAvyo che. AtmA svasvarUpanuM dhyAna kare che tyAre mana anyatra paribhramaNa karatuM nathI. A AtmadhyAna karavA mATe bAhya vastumAM mamatva arthAt rAga ane dveSano tyAga jarUrI che, arthAt sAmyabhAva keLavavo jarUrI che. sAmyabhAvI AtmA karmabaMdhana karato nathI paNa karmanI nirjarA kare che. ane kSepaka zreNI prApta karI aMte kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta karI paramAtmapada prApta kare che. A sAmyabhAva keLavavA mATe AtmajJAna prApta karavuM jarUrI che. upAdhyAya yazovijayajIe paNa "adhyAtmasAra' graMthamAM AtmajJAnano apUrva mahimAM varNavyo che. AtmajJAna thavAthI bAhyapadArthamAMthI mamatvabhAva dUra thAya che, AtmajJAnathI nirmala dhyAna prApta thAya che. AgaLa zrI buddhisAgarasUri kahe che ke asaMkhya yogo vaDe mukti prApta thAya che te asaMkhya yogomAM paNa jJAna, darzana ane cAritra e vizeSataH mukhya yoga che. A traNa yoganI saMpUrNa prApti thatA mukti prApta thAya che. samyak prakAre vastunuM svarUpa jANavuM te jJAna che. samyak prakAre vastunuM svarUpa jANI tenI zraddhA karavI te darzana che. ane AtmAnI svAbhAvika sthiratA mATe bAhya ane atyaMtara je je kriyAo karavI te cAritra che. ahIM cAritrayoga mATe yama, niyama... Adi athaMgayoga samajAvyo che. prANAyAmathI thatA phAyadA samajAvyA che. manano pratyAhAra karavAnuM kahe che. manamAM utpanna thatA krodha, mAna, 88 | yogamArganI aMtardaSTi che mAyA, lobha, mamatA, IrSyA Adi doSone e utpanna na thavA devA te manathI pratyAhAra kahevAya che. dhAraNA ane dhyAne samajAvyA che. dhyAna cAra prakAra - piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta ane piMDastha dhyAnanI pAMca dhAraNAo - pArthivI, AgneyI, mArUtI, vArUNI ane tattvabhU batAvI che. dhyAnathI samAdhimAM praveza karAya che. samAdhinA be prakAra che - sAlaMbana ane nirAlaMbana. sAlaMbana samAdhithI nirAlaMbana arthAt rUpAtIta samAdhine prApta karI zakAya che. AvI rIte yoganA aNaMga jANI teno abhyAsa karanAra yogI paramAtmapada prApta kare che. aNaMga yogamAM jJAna, darzana ane cAritrano samAveza thAya che temaja jJAna, darzana ane cAritramAM akhaMga yogano samAveza thAya che. atraMga yoganA sAdhuvarga ane gRhasthavarga e beu adhikArI che. AtmAnI paramAtmadazA prApta karavAnuM lakSya rAkhIne ja aTaMga yoganI ArAdhanA karavAnI che jenAthI tenuM utkRSTa phaLa prApta thAya. AcArya zrI buddhisAgarasUri sadharmanI prApti mATe sadgurUnA zaraNe javAnuM kahe che ane aMte kahe che ke bAhya padArthomAM sukha nathI paNa AtmAmAM ja sukha che je AtmajJAna vaDe prApta thAya che. emanI rojanIzImAM AtmajJAnapUrvaka AtmadhyAna dharIne AtmasAmadhi prApta karavAnuM kahe che. samAdhisukha prApta karavuM e manuSyajIvananuM mukhya kartavya che. rojanIzImAM e lakhe che, "samAdhisukhane prApta karavuM e kadApi AtmadhyAna vinA banI zake nahIM. AtmadhyAnamAM paripUrNa lakSya rAkhIne sthira upayoge abhyAsa karavAthI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnanuM samyaka svarUpa avabodhAya che ane AtmonnatinA mArgamAM vidyutavege gamana karI zakAya che ema sadgakSyamathI avabodhavuM.'' A AtmadhyAna ane AtmasamAdhinuM mahattva emaNe AtmaanubhavathI jANyuM hatuM. emanA saMyama jIvanamAM saMvata 1971 nA zrAvaNa vada 7 nA savAranA sADA sAta vAge emaNe loca karAvyo. AtmajJAnIne A anubhava kevA bhAva jagADe che, enuM Alekhana karatA teoe lakhyuM che, "loca karAvatA AtmAnI sArI rIte samAdhi rahI hatI, AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvI hatI. hRdayamAM kuMbhaka prANAyAma dhAravAmAM Avato hato, tethI loca karAvatA AtmAno zuddha pariNAma vRddhi pAmato hato. AtmajJAnanI kasoTI kharekhara locathI amuka aMze thaI zake che. zarIrathI AtmAne bhinna mAnyA bAda loca karAvatI vakhate AtmajJAnIne pariSaha sahevAthI amuka aMze anubhava prApta thAya che." Ama A jAgrata AtmA jIvananA pratyeka kriyAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvatA hatA. dhyAnane mahattva ApanAra AcArya zrI buddhisAgarasuri jyAM kyAMya zAMti jue ke tarata dhyAna lagADI detA. vihAra karatA karatA koI vagaDAmAM jena maMdira maLI jAya FINAL yogamArganI aMtardaSTi | 89
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 2 Adhunika yuganA adhyAtmayogI - AcArya mahApaNa ane prekSAdhyAna -pro. muni mahendrakumAra to temane dhyAna mATe khUba anukULatA lAge. emanI DAyarImAM teo noMdhe che, "sarasvatInadInA kinAre retanA beTaDAmAM besI Aja roja eka kalAka AtmadhyAna karyuM. to joTANAmAM kSetrapAlanA sthAnanA oTalA para sAMjanA vakhate eka kalAke payaMta AtmadhyAna dharavAthI AtmAnA alaukika anubhavanI jhAMkhI thaI.' AvI rIte emano vihAra be prakAre thato. eka pagapALo vihAra ane bIjo AtmasvarUpamAM sthiratAno_ vihAra. AtmAnubhava vilakSaNa hoya che. enI vilakSaNatA saMvata 1971 nA poSa suda 10 nI rAte thayela anubhavamAM najare paDe che. teo potAnA AtmAnubhavane pragaTa karatA kahe che, "poSa sudI 10 nI rAtre AtmA ane paramAtmAnI ekatAnA dhyAnano dIrdhakAla, satata pravAha rahyo ane tethI je AtmAnaMda pragaTaTyo tenuM varNana karI zakAya tema nathI. AtmAnI niSkAma dazAnA satyasukhano apUrva sAkSAtkAra kharekhara anubhavamAM bhAsyo te vakhate rAgadveSanI upazamatA vizeSataH pragaTelI dekhAI. upAdhirahita dazAmAM zuddhopayoga sahaja sukha anubhavavAmAM Ave che.' AvI rIte A yogInI bAhyapravRtti tarapha virakti ane AMtarika sAdhanA mATenI utkaTa bhAvanAnuM ahIM darzana thAya che. AvA parama yogI parama pUjya yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajIne mArA zataH zataH vaMdana. FINAL - 16-01-19 jaina dharmamAM AdhyAtma-yogano viSaya ghaNA loko mATe bahu agharo che. ItihAsanI daSTie joIe to paNa evA adhyAtma-yogIyonI saMkhyA paNa joIne tenA karatA ghaNI ochI che. A eka AzcaryanI vAta che. AcArya kuMdakuMda, AcArya sAmaMtabhadra, AcArya haribhadrasUri, AcArya hemacaMdra, AnaMdaghanajI, zrImad rAjacaMdra, vagere bahu thoDA nAma ApaNane maLe che jeoe jaina darzana eka paripUrNa AdhyAtmika sAdhanAnA rUpamAM joyo ane jaina darzananI gahana tattvajJAnanI sAthe ene joDIne sAdhanA pathanuM suMdara vizleSaNa karyuM. eTaluM ja nahi, sAthe-sAthe potAnA jIvanamAM aneka prayogo paNa karyA ane bhavikajanone adhyAtmano sAco rasto batAvyo. AvA virala adhyAtmayogIonI paMktimAM eka nAma vartamAna yuganA eka mahaMta saMta AcArya mahaUzanuM joDIe to atizayokti nathI ema kahI zakAya. Adhunika yugamAM bhautikavAda vadhyo che, to sAthe-sAthe adhyAtmanI bhukha paNa vadhI che, khAdhunika vijJAne jyAM eka tarapha sukha-suvidhA-sAdhanono aMbAra lagADyo che tyAM bIjI tarapha sUkSma satyanA rahasyanuM udghATana karIne je siddhAMto ApaNane ApyA che temAM aneka siddhAMto paNa che je darzana ane adhyAtmanA siddhAMto joDe adbhuta sAma rAkhe che. AcArya mahAprajJae je sauthI moTuM kAma karyuM che te e che ke adhyAtma ane vijJAnane joDIne evA prayogo ApaNane ApyA che jenA ApaNe ApaNA jIvanamAM kaSAyane kAraNe je samasyAone pedA karIe chIe tenuM samAdhAna karI zakIe chIe.. A prayogo paikI eka prayoga che - prekSAdhyAna. prAdhyAnanA mUla bIjaDAo ApaNane Agama sAhityamAM maLe che. dA.ta. AcArAMgasUtramAM bhagavAna mahAvIranI sAdhanAnuM varNana jyAM che tyAM lakheluM che - " diffkSa thiM utta, avaqTHkta aMtare Ag' artha :- bhagavAna mahAvIra eka-eka prahara sudhI potAnI AMkhone apalaka rAkhIne tiryabhIta para manane kendrita karIne dhyAna karatA hatA. vyAkhyA :- AcArya mahAprajJae AcArAMga - bhAgamAM A gAthAnI sAthe vyAkhyA A pramANe karI che - A gAthAmAM bhagavAna mahAvIranI animeSa draSTidhyAna (trATaka) sAdhanAnA viSayamAM sUcana ApavAmAM AvyuM che. yogamArganI aMtardaSTi | 91
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna eka-eka prahara sudhI tirya bhIMtanI upara emanI draSTi (AMkhone) sthirakarIne AtmAne laya banAvIne dhyAna karatA hatA. eno artha che - emanI AMkhone teo tirachI bhIMta upara sthira karatA hatA ane potAnA manane aMtarAtmAmAM lIna rAkhatA hatA. AvA aMtaralakSI animeSa prekSAdhyAna vaDe nirvikalpa samAdhi siddha thAya che. AcArAMgasUtranI cUrNi ane vRttimAM IriyAsamiti sAthe saMbaMdhita animeSa dhyAnanI vyAkhyA karI che. prAdhyAnano artha che - AtmA vaDe AtmAne juo. ahIMyA jovAno artha che - rAga eTale priyatA ane dveSa eTale apriyatAne choDIne je vartamAnamAM ghaTita thAya che tene taTasthabhAve jovAnuM. prekSAdhyAnamAM je prayogo che - zvAsa - prekSA, zarIra - prekSA, caitanya kendra - prekSA, legyA - dhyAna, animeSa - prekSA, vagere temAM citta vaDe dhyeyakriyA (zvAsa vagere)ne taTasthabhAve ekAgratAthI anubhava karavAno hoya che. AtmAno svabhAva darzana (upayoga) che, ciMtana ane vicAra nathI. eTale prekSAdhyAnamAM prekSAne (taTasthabhAve jovAne) vadhAre mahattva ApavAmAM Ave che, ciMtanane enA karatA thoDuM mahattva apAya che. anuprekSA (ane bhAvanA)nA prayoga paNa prekSA - dhyAnanA aMga che. e prayoga ciMtananI upara AdhArita che. paNa bIjA badhA je prayogo che emAM phakta jovAnuM ja hoya che, vicAra karavAnuM hotuM nathI. AcArya mahAprajJae e pote ghaNA varSo sudhI dhyAnanI lAMbI lAMbI sAdhanA karI hatI. potAnA anubhavanA AdhAre emaNe prekSA-dhyAnanI vyavasthita dhyAna paddhatino AviSkAra karIne adhyAtma jagatane eka evo mArga Apyo che jenA upara cAlavAno lAMbo abhyAsa kravAvALAne kaSAya ane nokaSAyanA vamaLo naDatA nathI. evA sAdhakono jIvana vyavahAra sAcA arthamAM aMrtamukhatAne pragaTa kare che. jyAre lAMbI sAdhanA pachI 'prekSA' jIvananI aMdara vaNAI jAya che tyAre sAdhaka sAcuM AdhyAtmika jIvana jIvI zake che. prekSAdhyAnane ApaNe adhyAtma ane vijJAna banne para AdhArita sAdhanA paddhatinA rUpamAM joIe to khabara paDaze ke 2500 varSo pUrva je zodha adhyAtmanA zikhara puruSoe aMtaramananA UMDANamAM UMDA utarIne karI hatI te Aje vaijJAniko sophisticated mApaka-yaMtro vaDe cakAsIne batAvI zake che ke AdhyAtmika sAdhanAnA abhyAso kharekhara Azcaryajanaka pariNAma lAvI zake che. aneka kAraNone lIdhe ApaNane e amUlya nidhine lagabhaga khoI nAkhI che. ghaNAM jaina vidvAno paNa ema mAne che ke vartamAnamAM jenI pAse dhyAna vagere AdhyAtmika paddhatino abhAva che jyAre lagabhaga 4ra varSo pUrve pahelI vAra prekSAdhyAnanI zibira yojAI hatI, tyAre ghaNAM lokoe ema mAnyuM hatuM ke prekSAdhyAna -jainetara sAdhanAnI niSpatti che. paNa jyAre AcArya mahAprajJae ghaTasphoTa karyo ke AcArAMgasUtra, sUtrakRtAMga sUtra, sthAnAMga sUtra ane Avazyaka niryukti, vyavahArabhASya jevA prAcIna Agama graMtho tathA Agama - vyAkhyA - graMthomAM prekSAdhyAna viSayaka sAmagrI bharI paDI che. tyAre ghaNAM lokone bahu navAI lAgI. jyAre ApaNe jena sAdhuonA AcAra - vicAra viSayaka prAcIna graMthone vAMcIe chIe tyAre ghaNI vAra Azcarya thAya che ke mokSapathanA sAdhako paNa mAnava mananI nabaLAIone vazIbhUta thaIne kevA anartha artha karI nAkhe che. ApaNe eka dAkhalo laIe AgamamAM cha prakAranA nigraMthonuM varNana che. nigraMtha eTale jainamuni athavA zramaNa. jyAM sudhI sAdhanAnA aMtima zikhara sudhI sAdhaka nathI pahoMcatA, tyAM sudhI bhUla athavA doSa thavAnI zakyatA rahe che. doSonA pramANamAM vadhAro ane ghaTADo thato ja hoya che. enA AdhAre nigraMthonuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. emAM eka varga che jene bakuza nigraMtha kahevAmAM Ave che. A bakuza nigraMtho cAritranuM pAlana to kare che, paNa zarIra ane upakaraNo pratye Asakti paNa rAkhe che. eTale teo zarIra ane upakaraNonI zobhA athavA vibhUSA vadhAravAno prayatna karyA kare che. AvA bakuza nigraMthone kramazaH Abhoga bakuza ane anAbhoga bakuza evI saMjJA ApavAmAM AvI che. joke jyAre AvA doSa sevana karavAvALA jyAre potAnI bhUlane sAcce ja anubhava kare che tyAre prAyazcita laIne zuddha thAya che. have eka savAla evo thAya che ke AcAranI sUkSma samajaNa hovA chatAM paNa AcAra saMhitAnuM ullaMghana zuM kAma karavAmAM Ave che? kharekhara A savAla khAlI dharma zAstrano nathI, paNa mAnava svabhAvano che. Adhunika manovijJAnamAM have A vAta bahu ja spaSTa thaI gaI che ke mananI durbaLatAono saMbaMdha khAlI jJAnanI sAthe nathI. mANasanA zarIramAM rahelA taMtromAM je rAsAyaNika strAvo utpanna thAya che eno saMbaMdha bhAvataMtra sAthe che, na ke jJAnataMtra sAthe. eTale tame game teTaluM jANatA ho to paNa zarIranA rasAyaNo jyAre automatically utpanna thAya che tyAre jJAnI, paMDita athavA buddhizALI mANasa paNa keTalIka vAra eka pazu jevuM AcaraNa karI nAkhe che; enA vyavahArane joIne kalpanA paNa na thaI zake ke A mANasa ATalo badho jJAnI, zAraanna athavA moTo upadezaka che. joke AvA mANaso pachI to pastAya che, paNa bIjI vAra, trIjI vAra... pAchu enuM eja karyA kare che. Aje samagra adhyAtma jagatanI sAme eka challenge che ke zuM mANasanA svabhAvane, Tevone, vyavahArane athavA AcaraNane badalI zakAya kharo? je celenja AdhyAtmika jagata mATe che teja celenja vaijJAnika jagata mATe paNa che. vaijJAniko asaMbhava jevI moTI moTI zodhakhoLa karavA chatAM paNa cetanAnuM rUpAMtaraNa z 9ra | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 93
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsarga DaoN. ramaNalAla zAha karavAnI dizAmAM haju bahu ja pAchaLa che. eTale jo AdhyAtma ane vijJAna banne maLIne prayoga, abhyAsa, tAlIma, anusaMdhAna vagere dvArA jo A dizAmAM thoDI ghaNI saphaLatA meLavI zake to kharekhara eja Azcaryajanaka breakthrough thaze je AkhI mANasa jAtine kadAca evo rasto batAvaze jenA upara cAlavAthI dareka mANasa, bhale e bhaNelo hoya ke abhaNa hoya, dhArmika hoya ke adhArmika hoya, paisAvALo hoya ke garIba hoya.. potAnI jAtane badalIne zAMtipUrNa, AnaMdapUrNa, taMdurasta ane sukhI jIvana jIvavAnI dizAmAM AgaLa vadhI zakaze. prekSAdhyAnamAM hajI sudhI hajAro - hajAro lokoe rasa lIdho che, zibiromAM abhyAsa karyo che ane potAnA jIvanamAM abhuta parivartanano anubhava karyo che. paNa jyAM sudhI Adhunika yugamAM mAnya vaijJAnika anusaMdhAna paddhati vaDe prekSAdhyAnanI AdhyAtmika phalazrutine pramANita karavAmAM saphaLatA nahi maLe tyAM sudhI prekSAdhyAnane paNa Universal banAvIne badhA mATe upayogI nahi banAvI zakAya. mane AzA che ke prabuddha jIvana jevA (imagazine) nA mAdhyamathI A dizAmAM AgaLa vadhavAmAM saphaLatA maLaze, ane jo sAcce ja prAdhyAnane saMpradAya vagerethI mukta rAkhIne dhIre dhIre ene universal banAvI zakAze to kharekhara A lekha lakhavAno prayatna sArthaka thaze! FINAL - 16-01-19 kAyotsarga athavA to kAusagga jaina dharmanI eka prakAranI AdhyAtmika yogaprakriyA che. kAyotsarga eTale kAyAno utsarga.vAya3: vAtsa: utsarga eTale choDI devuM, tyajI devuM. kAyotsarga eTale kAyAnA halanacalanAdi vyApArone choDI devA athavA kAyAne choDI devI - tyajI devI. arthAt kAyA, zarIra paranI mamatA choDI devI. jena 'graMthomAM kAyotsarga uparAMta sUrNa zabda paNa vaparAyo che. kAyotsarganI vyAkhyA zAstrakAroe nIce pramANe ApelI che. 1. te mama nirAma: vAyo athavA 2. parimitakAlaviSayA zarIre mamatvanivRttiH kyotsrgH| kAyotsargamAM niyata athavA aniyata samaya mATe zarIrane sthira karI, zarIra paranA mamatvane dUra karI, sAdhaka jinezvara bhagavAnanA kSamA Adi uttama guNonuM ciMtana karatA karatA AtmasvarUpamAM lIna thAya che. - bhagavAna mahAvIre tapanA judA judA prakAra batAvyA che. cha prakAra bAhya tapanA ane cha AtyaMtara tapanA che. bAhya tapanA prakAra A pramANe che - anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA AvyaMtara tapanA prakAra A pramANe che. prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, kAusaga. bAhya tapa karatA AvyaMtara tapa caDiyAtuM che. ane AtyaMtara tapamAM kAusaggane sauthI uMcuMcheluM sthAna ApeluM che. tapathI karmanI nirjarA thAya che eTale karmanI nirjarA mATe kAyotsarga athavA kAusagga moTA prakAranuM tapa che. AtyaMtara tapamAM dhyAna karatA paNa kAyotsargane caDiyAtuM sthAna ApavAmAM AvyuM che e parathI paNa enuM mahattva samajAya che. enuM kAraNa e che ke dayAnamAM mana ane vANI para saMyama ke niyaMtraNa hoya che. zarIra uparanuM niyaMtraNa hoya to te ISTa che paraMtu enI anivAryatA hotI nathI. kAusagnamAM to mana ane vANInA saMyama athavA niyaMtraNa uparAMta zarIra uparanA niyaMtraNanI pUrepUrI apekSA rahe che. niyaMtraNathI Indriyo tathA citta saMyamamAM AvI jAya che. mAtra vANInA saMyamane mauna kahevAya che, vANI ane mana baMnenA saMyamane dhyAna kahevAya che | yogamArganI baMdIra yogamArganI aMtardaSTi || 95
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAusagga paNa moTo. denika pratikramaNamAM cAra logassano, pAkSikamAM bArano, cAturmAsamAM vIsano ane sAMvatsarika pratikramaNamAM cAlIsa logassa uparAMta eka navakArano eTale kula 1008 zvAsocchavAsano kAusagga karAya che. kAraNa ke 1008nI saMkhyA mahimAvaMtI che. kAyotsarga vividha hetuothI karAya che. koI zubha kAryamAM bAdhA, vidana ke aMtarAya na Ave te mATe prAraMbhamAM kAusagga karAya che. ane kAryanI pUrNAhUti pachI paNa kAusagna karAya che. krodha, mAna, mAyA, lobhanA upazama mATe, duHkhathAya ke karmakSaya mATe, doSonI AlocanA mATe, zrutadevatA, zAsanadevatA vagerenI ArAdhanA mATe, prAyazcita mATe, jinezvara paramAtmAnA vaMdana - pUjana mATe, navapada, vIsa-sthAnaka, sUrimaMtra vagerenI ArAdhanA mATe, pratiSThA, aMjanazalAkA ItyAdi kriyAo prasaMge, dIkSA, padavI, yogodvahana, upadhAna ItyAdi kriyAo prasaMge, sAdhu-sAdhvIonA kALadharma prasaMge, pApano kSaya karavA mATe ema vividha hetuothI jena zAstromAM kAusagga karavAnuM vidhAna jovA maLe *19 ane vANI, mana tathA kAyA e traNenI sthiratAne "kAyotsarga" kahevAmAM Ave che. eTale ke sAmAnya rIte kAusagnamAM dhyAna apekSita che. ekalA dhyAna karatA kAusagna-dhyAnane vadhAre caDiyAtuM gaNavAmAM AvyuM che kAraNa ke kAusagga-dhyAna vinA kevaLajJAnanI prApti thatI nathI. tIrthaMkara paramAtmA kAusagna-mudrAmAM ja kevaLajJAna pAme che ane nirvANa paNa kAusagga mudrAmAM ja pAme che. eTale ja kAusagnanI e mudrAne jinamudrA paNa kahevAmAM Ave che. alabatta dhyAna ane kAusagga ghaNe aMze parasparAvalaMbI tapa che. jyAM dhyAna che tyAM anukrame kAyAnI sthiratA AvavAno saMbhava che. ane jyAM kAusagga che tyAM dhyAna pravaryA vagara rahetuM nathI. kAusagga ApaNI Avazyaka kriyAomAMnI eka kriyA che. sAmAyika, cauvisatvo (covIsa tIrthakaronI stuti), gurUvaMdana, pratikramaNa, kAusagga ane paccakakhANa ema cha prakAranI kriyAone Avazyaka kliAo gaNAvI che. Avazyaka eTale avazya-acUka karavA jevI A kriyAo dareka rojeroja savAra ane sAMja ema be vAra karavI joIe. A kriyAomAM pAMcamI kriyA te kAusagga che ane te paMcama gatine eTale ke mokSane apAvanArI che. kAusagnamAM logassa athavA navakAramaMtranuM dhyAna dharavAmAM Ave che. kyAreka jinezvara paramAtmAnA uttama guNonuM, AtmasvarUpanuM dayAna paNa dharAya che. logassamAM 24 tIrthakaronuM dhyAna dharatA dharatA potAne evI siddha dazA prApta thAo evI prArthanA sahitanuM dhyAna karAya che. navakAramaMtramAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e pAMca parameSThinuM dhyAna dharAya che. navakAramaMtrano kAusagga ATha zvAsocchavAsa pramANano gaNAya che jyAre logassano kAusagga paccIsa zvAsocchavAsa pramANa karavAno hoya che. logassa sUtra gaNadhara racita manAya che, enI sAthe yogaprakriyA joDAyelI che. logassamAM dara sAtamAM tIrthaMkara pachI eTale ke sAta, cauda ane ekavIsamA tIrthaMkaranA nAma pachI 'jiNa' zabda vaparAyo che. sAta tIrthakaranA nAmoccAra sAthe eka vartuLa purU thAya che. covIsa tIrthakaronA nAmoccAra sAthe e rIte sADAtraNa vartuLa thAya che. ApaNA zarIramAM mUlAdhAra cakra pAse AvelI kuMDalinI zakti, sADAtraNa vartuLanI che. logassanA kAusagga dvArA A kuMDalinI zaktine jAgRta karavAnI hoya che. eTalA mATe logassanA kAusagnamAM zvAsocchavAsanI kriyA pratyeka pada sAthe (pAyA usAsA) joDavAnI hoya che. pratikramaNamAM logassano kAusagna karAya che. jema pratikramaNa moTuM tema 96 yogamArganI aMtardaSTi che - kAyotsargamAM dehanI mamatAnA tyAga upara bhAra mukAyo che. dehane sthira karyo hoya, paraMtu sthULa deha pratye prabaLa Asakti rahyA karatI hoya to te kAyotsarga mAtra sthaLa banI rahe che. jyAM sudhI zarIra pratyenI Asakti che tyAM sudhI AdhyAtmika sAdhanA adhUrI rahe che. sAdhanAmAM zarIranI mamatA bAdhArUpa bane che. kAraNa ke deharAgano tyAga te sAcA kAusagganuM prathama lakSaNa che. zarIranI mamatA ochI thatA mANasa bahirmukha maTI aMtarmukha banI zake che. deha ane AtmAnI bhinnatAno anubhava karavA mATe, dehAdhyAsa choDavA mATe, AtmAmAM lIna thavA mATe kAyotsarga moTAmAM moTuM sAdhana che. jinadAsagaNIe kAusagnanA be mukhya prakAra batAvyA cheH dravya kAusagna ane bhAva kAusagga, dravya kAusagnamAM zarIranI caMcaLatA ane mamatA dUra karIne jinamudrAmAM sthira thAya che. sAdhaka jyAre evI rIte dravya kAusaggamAM sthira thaIne dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM magna bane che tyAre eno kAyotsargabhAva kAusaga bane che. bhAva kAusagnamAM sAMsArika vAsanAonA tyAga upara, Arta ane raudra dhyAnanA tyAga upara, kaSAyonA tyAga upara tathA azubha karmabaMdhananA tyAga upara savizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. zarIra ane cittanI judI judI avasthAne lakSamAM rAkhI nIce pramANe cAra kAusagga batAvavAmAM AvyA che : (1) usthita - usthita (2) usthita - niviSTa (3) upaviSTa usthita yogamArganI aMtardaSTi | 97
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) upaviSTa - niviSTa (1) usthita - usthita :- kAyotsarga mudrAmAM sAdhaka jyAre ubho hoya che ane enuM citta jAgrata hoya che, azubha dhyAnano tyAga karIne zubha dhyAnamAM te lIna hoya che tyAre utthita - usthita prakArano kAusagga hoya che. (2) usthita - niviSTa :- sAdhake jyAre kAusagga dhyAnamAM ubho hoya,. paraMtu enuM mana sAMsArika viSayomAM rokAyeluM hoya che, arthAt Arta ke raudra prakAranuM azubha dhyAna cittamAM cAlatuM hoya tyAre usthita - niviSTa prakArano kAusagga hoya che. (3) upaviSTa - usthita :- sAdhaka vRddhAvasthAne kAraNe ke zArIrika azaktinA kAraNe ubho rahI zakato nathI tyAre padmAsana ane sukhAsanamAM besI kAusagga kare, paraMtu enuM jAgrata apramatta citta jo dharmadhyAna ke zukla dhyAnamAM lIna banyuM hoya to te upaviSTa - usthita prakArano kAusagna thAya che. (4) upaviSTa - niviSTa :- sAdhaka taMdurasta ane sazakta hoya chatA pramAda ane ALasane kAraNe beThA beThA kAusagga kare, vaLI kAusagamAM azubha viSayonuM ciMtana kare arthAt enI cittazakti paNa udgha banavAne badale beThelI rahe tyAre upaviSTa - niviSTa prakArano kAusagga thAya che. 'uttarAdhyayanasUtra'nA 29 mAM adhyayanamAM kAyotsargano mahimA samajAvyo che. mahAvIrasvAmIne prazna pUchavAmAM Ave che : "he bhagavAna, kAyotsargathI jIvane zo lAbha thAya che ?" bhagavAne kahyuM: 'he AyuSyamAna, kAyotsargathI bhUta ane vartamAnakALanA prAyazcita - yogya aticAronI zuddhi thAya che. jema majUra potAnA mAthethI bojo utArI nAkhyA pachI haLavo thAya che, tema jIva kAyotsargathI karmanA bhArane utArIne haLavo bane che. kAyotsargathI prazasta adhyavasAyomAM vartato jIva sukhapUrvaka vicare che. kAyotsargamAM kAyAne eka ja sthaLe sthira karavAnI pratijJA levAya che. enI sAthe vANInA sthiratAnI - maunanI pratijJA paNa levAya che ane nizcita pramANamAM nizcita viSayanuM dhyAna ke ciMtana karAya che. (ThANeNaM, moNeNaM, jhANeNaM appANe vosirAmi) kAusagga dvArA janmajanmAMtaranA azubha karmono jhaDapathI kSaya karI zakAya che. kAusagga AtmAmAM rahelA doSone, durguNone dUra kare che ane guNonI vRddhi kare che. kAusaggathI AtmAnI zuddhi thAya che ane zuddhimAM krame krame vRddhi thatA, saMpUrNa zuddhi thatA mukti prApta thAya che. je doSo ke aticAronI zuddhi ekalA pratikramaNathI paNa thatI nathI, te zuddhi kAyotsargathI thAya che. kAusagnamAM zarIranI sthiratAnI sAthe cittanI ekAgratAnuM anusaMdhAna thatA ciMtanadhArA vadhu utkaTa ne vizeSa phalavatI bane che. prasannacaMdra rAjarSi kAyotsarga dhyAnamAM ugra tapazcaryA kare che. e joI zreNika rAjAe bhagavAna mahAvIrane karelA praznano javAba bhagavAna be vakhata judo judo Ape che. zubha vicAradhArAmAMthI azubha vicAradhArAmAM rAjarSi eTalA nIce utarI jAya che ke jo te vakhate deha choDe to sAtamI narake jAya, paraMtu tANa potAnI sAdhu avasthAnuM bhAna thatA pAchA azubha vicAradhArAmAMthI zubha dhyAnanI paraMparAe caDavA lAge che. AtmasvarUpanI ciMtavanAmAM lIna thAya che. jo teo te vakhate deha choDe to sarvArthasiddhamAM devagati pAme. paraMtu rAjarSi zubha ciMtanadhArAmAM uMce uDatA gayA ane zukladhyAnamAM pahoMcI kevaLajJAna pAmyA. A prakAranuM zubhAzubha dhyAna vakhate rAjarSi kAyotsargamAM na hota to kadAca ATalA tIvratA zubhAzubha pariNAmanI zakyatA ane azubhamAMthI zubhamAM javAnA parivartananI ATalI tvarita zakyatA na hota. kAusagga dhyAnanI A ja vizeSatA che. saMyamanI ArAdhanA mATe traNa prakAranI gumi batAvavAmAM AvI che : manosumi, vacanagumi ane kAyamurti. kAyamumi be prakAranI che : ekamAM zarIranI koI paNa prakAranI ceSyano sarvathA abhAva hoya che ane bIjA prakAranI kAmagumimAM zarIranI ceo niyaMtrita hoya che. prathama prakAranI kAmagumimAM jo dhyAna umerAya to te kAusagga bane che. deva, manuSya ke tiryaMca dvArA upasargano bhaya hoya athavA bhUkha, tarasa vagere parivahano saMbhava hoya to paNa kAyAne aDola rAkhavAmAM Ave to evI kAyamumi kAyotsarga banI rahe che. Ama kAyamurti ane kAyotsarga vacce bheda batAvavo hoya to ema kahI zakAya ke jyAM jyAM kAusagga che tyAM tyAM kAyagupti avazya rahelI che. paraMtu jyAM jyAM kAyamurti che tyAM tyAM kAusagga hoya ke na paNa hoya. kAyotsarga karavAmAM arthAt zarIrane sthira karavAmAM sAdhake keTalAka doSonuM nivAraNa karavuM joIe. zAstromAM evA 16 prakAranA aticAra darzAvyA che. jema ke 'ghoTapAda aticAra' eTale ke ghoDo jema thAka khAvA ekAda paga UMco rAkhIne ubho rahe che tevI rIte UbhA rahevuM, 'phuDyAzrita' eTale ke bhIMtane aDhelIne UbhA rahevuM; 'kAkAvalokana' eTale ke kAgaDAnI jema Amatema najara karatA karatA kAusagna karavo; 'latAvakra' eTale ke latA athavA vela pavanathI jema Amatema vAMkI jhUle tevI rIte zarIrane halAvatA kAusagga karavo. AvA aticAro na lAge tevo kAusagna karavo joIe. che 98 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 99]
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bauddha dharmamAM yogasAdhanA sAdhake kAyotsarga potAnI zakti anusAra karavo joIe. kSetra ane kALaneanulakSIne sAdhake kAusagga dvArA doSone nirmULa karatA jaI Atmika zakti vikasAvavI joIe. kAyotsargamAM karmanI nirjarA thatA Atmika zakti khIle che vaLI kAusaggathI cetanAzaktino vistAra paNa sAdhI zakAya che. saMkalana : jInatattva DaoN. rami bhedA DaoN. niraMjanA vorA AcArya kuMdakuM Tadeva 'niyamasAra'mAM kahe che - AtmAne AtmAmAM joDavo te yoga che. vivarIyAbhiNivesaM pariktA josstthkhiytccesu| no guMgari Hi fjamAvo to dave noro || 13e/ artha : viparIta abhinivezano parityAga karIne je jainakathita tatvomAM AtmAne joDe che teno nijabhAva te yoga che. jeNe mithyAtvanA poSaka evA kudeva Adino Adara choDI sAcA deva guru tathA sarvajJa bhagavaMte kahelA tatvo para zraddhA karI che, nava | sAta tattvo jANIne zuddha AtmA ja AdaraNIya che evI niHzaMkapaNe zraddhA karI che teNe nava tattva ane cha ye dravyamAM sArarUpa zuddhAtmatattvamAM AtmAne joDyo che. mithyAtva Adi Asavone jItIne saMvara - nirjarArUpa zuddha paryAyane pragaTa karyo che. puNya, pApa, Asrava, baMdhathI judo pADIne svamAM ekAgra thayo che, teNe nava tattvono kharekhara jANyA che. AnuM nAma sAco yoga che. puNya - pApa Asrava - baMdhanuM kAraNa che. tenAthI rahita ekalA caitanyanA Azraye thatA bhAva te saMvara - nirjarA che. te nava tattvane yathArthapaNe jANI, nirvikalpa upayoganuM kAraNa evA nija | AtmAmAM AtmAne joDe che, ekAgra thAya che teno nija bhAva te yoga che arthAt samyagdarzana - jJAna - cAritra che. FINAL - 16-01-19 bhAratIya darzanazAstramAM dhyAna, yoga, samAdhi, samApatti vagerenuM varNana maLe che. yogasAdhanAmAM yAnanuM sarvopari sthAna che. koI paNa AdhyAtmika upalabdhi dhyAnasAdhanA vagara zakya nathI. dhyAna zabda ghe-cintayam dhAtu parathI niSpanna thayo che. teno artha ciMtana che. pAlibhASAmAM tene mATe jJAna zabda che. tenI utpatti A rIte batAvavAmAM AvI che; jJAti pariNAthatIti jJAna'' - arthAt koI viSaya para ciMtana karavuM. gautama buddha paNa sadeva samAdhi ane dhyAnanI prazaMsA karatA hatA. gautamabuddhe mahAbhiniSkramaNa pahelAM pitAnA khetaramAM jAMbuvRkSanI nIce dhyAnasukhano anubhava karyo hovAno ullekha maLe che. mahAbhiniSkramaNa pachI ati kaThina tapasyA karatA temane khyAla Avyo ke zarIra ke AtmAne ati kaSTa ApIne dhyAnArAdhana ke jJAnArAdhana thaI zake nahi. tevI rIte kAmopabhogamAM saMlagna rahIne paNa jJAnaprApti thaI zake nahi. tethI temaNe madhyamamArge grahaNa karIne dhyAnasAdhanA dvArA samyapha saMbodhinI prApti karIne nirvANano anubhava karyo. ziSyone paNa te vAraMvAra dhyAnasAdhanA karavAno ane pramAdarahita banavAno upadeza ApatA hatA. dhyAnano artha akuzaLa dharmAnuM dahana karavuM - evo paNa ApavAmAM Avyo che. jyAre sattvanA bhAva nirmaLa bane che, tyAre tenI kriyAo paNa rAga-dveSa ane mohathI rahita bane che. vizuddha bhAvanAonI vRddhi thatAM ja te cittanI ekAgratAmAM pariNata thAya che. e avasthAne dhyAnayoga kahe che. dhyAnayogathI samAhita cittavALo bhikSu dharmaparAyaNa ane saMbodhiparAyaNa thaIne nirvANagAmI bane che. prajJA prApti mATe dhyAna - samAdhi anivArya hovAnuM temanuM daDha maMtavya hatuM. samAdhi eTale cittanuM koI paNa eka viSaya para ekAgra thavuM. temAM kuzaLa dharmo para AdhArita samyaka samAdhi ja nirvANaprAptino sAco mArga hovAnuM temaNe jaNAvyuM che. dhyAna-catuSTayaH boddhadharmamAM dhyAnacatuSTayanuM mahattvapUrNa sthAna che. tenA dhyAnAMgo, dhyAnaprApti mATe utsuka cittanI vividha avasthA, samAdhinA aMtarAyo, apadhyAna, rUpAvacara 10LI yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 101
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmi : sAdhakanA vikAsakramanA saMdarbhamAM hInayAnamAM srotApanna, sapheMdAgAmI, anAgAmI ane ahaMtu e cAra bhUmi gaNAvavAmAM AvI che. paraMtu mahAyAnamAM dasa bhUmi che. te sAdhakanI cittanI avasthAne, sAdhanAmAM tenA thayelA vikAsakramane samajAve che. te A pramANe cheH (1) muditA ke pramuditA H A bhUmimAM lokonA kalyANanI IcchAthI sAdhakanuM hRdaya praphullita bane che. kaNAno udaya A bhUminI vizeSatA che. (2) vimalA : sAdhakanA mayika, vAcika ane mAnasika pApono kSaya A bhUmimAM thAya che. A sthitimAM te vizeSa rUpathI zIlaparimitAno abhyAsa kare ane arUpAvacara dhyAna, vizuddha dhyAnathI prApta thatI nirvANanI sthiti vagere vize- khUba sukSma rIte ane vistArathI ahIM carcA karavAmAM AvI che. sujJapiTakamAM dhyAnanA mukhya cAra bheda batAvyA che. prathama, dvitIya, tRtIya, ane caturtha dhyAna. tenA mukhya pAMca aMgo che athavA rUpanuM avalaMbana karanAra cittanI A pAMca avasthAo che. jene vitarka, vicAra, prIti, sukha ane samAdhi kahe che.. sAdhakanA cittanuM kuzaLa manovRttiomAM pratiSThita thavuM te samyaka samAdhi che. samyaka samAdhimAM cAra rUpAvacara dhyAnono samAveza thAya che. te rUpAvacara athavA rUpasaMjJA para AdhArita dhyAna kahevAya che. prathama dhyAnamAM bhikSu kAmAdithI virata thaIne vitarka, vicAra, prIti, sukha ane cittanI ekAgratAthI yukta thaIne vihAra kare che. dvitIya ane tRtIya dhyAnamAM te kramazaH vitarka, vicAra ane prItinuM upazamana kare che. caturtha dhyAnamAM ceto vimuktinA cAra pratyaya che : sukha duHkhano parityAga, saumanasya - domenasyano asta, sukha duHkharahita upekSA ane smRtinI parizuddhi. cAra dhyAnanI prAptithI rAga, avidyA ane anuzayono kSaya karIne sAdhaka Asravarahita bane che. tyArabAda sAdhaka cAra brahmavihAra - maitrI, karuNA, muditA ane upekSAnI bhAvanA karIne arUpAvacara dhyAna mATe cittane tatpara kare che. rUparahita dhyAna mATenA arUpa AlaMbanone arUpAvacara Ayatana kahe che. te cAra che : AkAzAnanya, vijJAnAnanya, akiMcanya ane navasaMjJAnAsaMjJA Ayatana. A pramANe bauddhadharmamAM dhyAnanA mukhyatve ATha prakAra che : prathama cAra dayAna rUpAvacara che ane pachInA cAra dhyAna arUpAvacara che. A ATha dhyAno siddha thatAM sAdhaka nirvANano anubhava kare che. nirvANa e AtyaMtika duHkhavimuktinI avasthA che. temAM sarva saMskAronuM upazamana thAya che. pAramitA : buddhakAraka dharmone pAramI athavA pAramitA kahevAmAM Ave che. pAramitAnA saMdarbhamAM evA dasa dharmonuM kathana che ke jenI samyaka parimitAnA phaLasvarUpe buddhattvanI prApti ke dhyAnayoganI siddhi zakya bane che. nirvANa prAptinA mArgamAM AgaLa vadhanAra sAdhake dAna, zIla, naiddhamya, prajJA, vIrya, kSAnti, satya, adhiSThAna, maitrI tathA upekSA pAramitAnI samyapha paripUrti ane prApti karavI anivArya che. baudhisattvonI carcA parathI samajAya che ke temaNe dAna, zIla vagere pAramitAonI utkRSTa siddhi prApta karI hatI. tethI ja tene buddhakAraka dharmo kahevAmAM Ave che. mahAyAnamAM cha parimitAo che. bauddhadharmanI yogasAdhanAnuM A mahattvanuM aMga che. 1-19 - 16-01 FINAL (3) prabhAkArI : A bhUmimAM AvIne sAdhake saMsAranA saMskRta dharmo tuccha hovAnuM samaje che. tenI kAmavAsanA tRSNA kSINa thavA lAge che ane dhairya parimitAno abhyAsa kare che. (4) arciSmatI : A bhUmimAM sAdhaka Arya agraMgika mArgano abhyAsa kare che. tenA hRdayamAM dayA tathA maitrIno bhAva udbhave che ane te vIrya parimitAno abhyAsa kare che. (5) surjayA : A avasthAmAM pahoMcIne sAdhakanuM citta samatAne prApta kare che ane te jagatathI virakta bane che. ahIM te dhyAna parimitAno abhyAsa kare che. (7) dUraMgamA : A bhUmimAM pahoMcIne bodhisatva jJAnanA mArgamAM agresara thAya che ane aneka rIte agresara thAya che. (8) acalA : ahIM sudhI AvIne sAdhaka samasta jagatane arthahIna-tuccha samaje che ane potAthI para hovAnuM anubhave che. (9) sAdhumatIH A avasthAmAM sAdhaka anya janonA kalyANa mATenA upAyo zodhe che ane sarvane dharmano upadeza Ape che. (10) dharmamedhA : A bhUmimAM pahoMcIne sAdhaka samAdhiniSTha banIne buddhatvane prApta kare che. mahAyAna saMpradAyanA sAdhakonI A aMtima avasthA che, ahIM sudhI pahoMcIne te nirvANanI prApti kare che. A bhUmimAM sAdhaka kramazaH uttarottara UMcA stare pahoMce che. eka bhUminI prApti karyA pachI ja sAdhaka enA pachInI bIjI bhUmimAM pahoMcI zake che. A rIte bauddha yogasAdhanAmAM ATha dhyAna - rUpAvacara ane arUpAvacara, dasa parimitA ane dasa bhUminuM ghaNuM mahatva che. dasa bhUmi - dvArA dhyAnano sAdhakanI 10ra || | yogamArganI aMtardaSTi ' yogamArganI aMtardaSTi ||103
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 vipazyanA dhyAna zrI satyanArAyaNa goyankAjI sAdhanAno vikAsakrama sucavAya che. kuzaLa dharmomAM ekAgra cittanI samyaka samAdhi- samAmi tenA mULamAM che. bauddha dharmacaryAmAM dhyAnayoganI carcA ghaNI sUkSma ane vyApaka rIte thaI che. samAdhi prApta karavAnA mArga sAthe samAdhinA vividha prakAromAM mukhyatve upacAra samAdhi ane arpaNAsamAdhinuM nispaNa thayeluM che. te sAthe samAdhinA mArgamAM AvatA avarodho -- jema ke cittanA upakalezo; samAdhi mATe yogya AvAsa ane AhAra, yogya guru ane kalyANamitra, pAMca cetokhila ane pAMca cittabaMdhano vagere vize vistArathI paNa sUkSma rIte mImAMsA thaI che. FINAL - 16-01-19 vipazyanA buddha bhagavAnanI 2500 varSa pahelA zodhAyelI viziSTa sAdhanA che. bhagavAna buddha aneka prakAranI dhyAnanI prakriyAno svayaM anubhava karIne te badhI choDIne chevaTe je prakriyA temaNe pote zodhI ane svIkArIne nirvANa pAmyA te vipazyanA dhyAnanI prakriyA che. A prakriyAmAM bAhya koI AlaMbana levAmAM AvatuM nathI. ApaNo potAno zvAsa, ApaNuM potAnuM zarIra ane ApaNane thatI saMvedanAo - A ja alabano che. koI paNa maMtrano jApa ke nAmano jApa nahIM, koI paNa zabda ke AkRtino Azraya nahIM; AthI ApaNuM mana bIjI koI vastumAM aTavAyA vinA zvAsa, zarIra ane saMvedanamAM ekAgra thAya che. ekAgratA thavAthI ApaNe vartamAnamAM jIvavAnuM zIkhIe chIe. ane mAtra draSyabhAva rAkhavAno hoI saMvedanA thaye rAga ke dveSa na thAya tenI ja takedArI rAkhavAnI che. sAmAnya rIte saMvedanA thatA ja ApaNA saMskAro jAgrata thAya che ane rAga ke dveSa pratye preraNA Ape che. paNa te pratye jo jAgrata rahIe to ane saMvedanAne mAtra drasthabhAve anubhavIe to navA rAga-dveSa baMdhAtA nathI ane aMdara saMgraha karI rAkhela rAgapa-moha e badhuM krame karIne naSTa thavA lAge che. A ja nirvANanI prakriyA che ane te A vipazyanA sAdhanAmAM sahajabhAve zIkhavavAmAM Ave che. samagra saMsAramAM azAMti ane becenI najare paDe che. sukha ane zAMti sau koIne joIe che. sAco dharma jIvana jIvavAnI kalA che jenAthI ApaNe jAte paNa sukha zAMtithI jIvIe ane anyane paNa sukha zAMtithI jIvavA daIe. zuddha dharma A ja kalA zIkhave che, eTalA mATe te sarvajanIna, sArvabhaumika, sarvadezIya ane sarvakAlika che. prazna e thAya che ke jIvanamAM duHkha zA mATe che? zA mATe ApaNe azAMta ane becena banI jaIe chIe? gaMbhIratAthI vicAratA samajAya che ke jyAre manamAM vikAra jAge che tyAre azAMta banIe chIe. manamAM krodha ke lobha, IrSyA ke bhaya jevA vikAro jAge che tyAre ApaNe vikSubdha banI jaI mananuM saMtulana khoI besIe chIe. to ahIM prazna uThe che ke A vikAro kyAre jAge che? zA mATe jAge che? koI apriya ghaTanA banI ke pratikriyArUpe vikAra jAge che. jIvanamAM prayaapriya baMne paristhitio AvatI ja raheze. vipazyanA sAdhanA dvArA ApaNe |10| yogamArganI aMtardaSTi che yogamArganI aMtardaSTi ,105 |
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikuLa paristhitiomAM paNa manane zAMta ane saMtulita rAkhatA zIkhIe chIe. pratikULa saMjogamAM vikAra jAge tenuM kAraNa ApaNA acetana manamAM saMcita thayelA ahaMkAra, Asakti, rAga, dveSa, moha vagerenI graMthio che. apriya ghaTanAono e graMthio para AghAta lAgavAthI krodha, laeNpa vagere vikAro cetana mana para UbharAya che. jo acetana mana - aMtarmana zuddha hoya, vikAravihIna hoya to viSaya ghaTanAothI azAMti thatI nathI, vikAra jAgatA nathI. jyAre AvI paristhiti UbhI thAya che tyAre manamAM vikAra utpanna na thAya e mATe manane bIjI tarapha vALI daIe. paraMtu A sAco upAya nathI. paristhitiothI palAyana thavAthI samasyAono ukela nathI Avato. AjathI 2500 varSo pUrve bhagavAna gautama buddhe potAnA anubhavanA baLe jANyuM ke AvA prasaMge palAyana thavAnA badale vAstavika paristhitino sAmano karavo joIe. koI paNa ghaTanAnA kAraNe je vikAra utpanna thAya tene tenA yathArtha svarUpamAM jovo joIe. jema ke krodha Ave to krodha jevo che tevo ja tene jovo joIe. Ama dabhAve jotA rahevAthI krodha zAMta thaI jaze. A prakAre je koI vikAra utpanna thAya che tene daSyabhAve jovAthI tenI zakti kSINa thaI jAya che. paNa A amUrta vikArane sAkSIbhAve kevI rIte jovo? tyAre gautama buddhe prakRtinA rahasyane uMDANa sudhI tapAsIne, nirIkSaNa karIne joyuM to samajAyuM ke manamAM jyAre vikAra utpanna thAya che tyAre tyAre zvAsanI gati asvAbhAvika banI jAya che; ane bIju , zarIranA dareke dareka aMgamAM sUkSma stara para koI ne koI prakAranI jIvarAsAyaNika prakriyA thavA lAge che - sUkSma sUkSma taraMgo utpanna thAya che. jo A banne prakriyAno jovAno abhyAsa thaI jAya to parokSapaNe ApaNA mananA vikArone jovAya ane jAgelo vikAra jAte ja kSINa thatA thatA nirmaLa thavA mAMDe. zvAsane jovAnA abhyAsane "AnApAna sati' kahevAya che, jyAre zarIramAM thanArI jIvarAsAyaNika prakriyAone sAkSIbhAve jovAnA abhyAsane 'vipazyanA' kahevAya che. vikAra jAgatA ja A banne prakriyAone ApaNe sAkSIbhAve joIe chIe tyAre vikAra utpanna karanAra AlaMbanathI manano saMparka tUTI jAya che. Ama karIe chIe tyAre ApaNe vAstavika paristhitithI palAyana nathI thatA kAraNa ApaNe cheka aMtarmananA UMDANa sudhI vikArane abhimukha thaIne joIe chIe. satata abhyAsa dvArA jovAnI A kalA puSTa bane che. dhIre dhIre evI sthiti Ave che ke vikAra utpanna thatA ja nathI ane utpanna thAya che to ghaNA lAMbA samaya sudhI cAlu rahetA nathI. saMskAra UMDA paDatA nathI. saMskAra jeTalA UMDA teTalA ja duHkhadAyaka ane baMdhanakAraka hoya che. jeTalo lAMbo samaya vikAranI prakriyA cAle eTalI ja UMDI rekhA manamAM UMDANa sudhI aMkita thAya. tethI jevo vikAra jAge ke tarata ja tene sAkSIbhAve joI tevI zakti kSINa karavI jethI lAMbA samaya sudhI cAlu rahIne UMDe sudhI utarI ja na zake. jAgrata rahIne, saccAIne anubhUtionA stara para jANI janmajanmAMtarothI mana para jAmI gayelA vikAronA saMskAronA thara ukheLavA ane navA vikAro na paDavA devA eno abhyAsa te 'vipazyanA" che. kevaLa saiddhAMtika stara para jANI levI, bauddhika stara para samajI levI paryApta nathI. vipazyanAno anubhUtinA stare abhyAsa karavo paDe che. dasa divasanI zibIramAM vipazyanAnI sAdhanAno abhyAsa karAvavAmAM Ave che. ATalA samayamAM to kevaLa eka 'vidhi', sAdhanA zIkhavAya che. abhyAsa to jIvanaparyaMta karavAno che. jeTalo abhyAsa vadhe che teTalo dharma jIvanamAM Utare che. dharmanuM jeTaluM AcaraNa jIvanamAM thAya teTaluM citta nirmaLa thAya che. dasa divasanI A zibIramAM sAdhaka pahelA manane ekAgra karavA mATe potAnA svAbhAvika AvatA - jatA zvAsanuM nirIkSaNa kare che. AnApAna sati'nA A abhyAsathI te 'kAyAnupazyanA' kare che. tyArabAda ekAgra thayelA manathI vartamAna kSaNamAM zarIra para thatI 'jIvarAsAyaNika prakriyAnI anubhUtio pratye jAgrata rahevAno abhyAsa karI 'vedanAnupayana' kare che. potAnA citta pratye jAgrata rahIne 'cittAnupazyanA' kare che. chevaTe citta para jAganArI bhinna bhinna, sArI-narasI vRttio pratye jAgrata rahI dharmAnupazyanA' karatA karatA aMte zarIra, saMvedanA, citta ane cittanI vRttionI sImAo pAra karI 'nivaNa' dharmano sAkSAtkAra kare che ane citta potAnI svAbhAvika jaisargika nirmaLatAne prApta kare che. vipazyanA Atmazuddhi che, Atmavimukti che. vipazyanA sAdhanAno hetu :cittamAM ekaThA thayelA rAga-dveSa ane mohanA vikArothI vimukti pAmatA pAmatA 'bhavaroga'mAMthI mukti pAmavAno, bodhi prApti karavAno, nirvANano sAkSAtkAra karavAno ucca AdhyAtmika hetu che. kevaLa zArIrika rogo dUra karavAno kadApi uddeza nathI. mananA vikArone kAraNe aneka manojanya zArIrika tema ja mAnasika rogo ApoApa maTI jAya che. vipazyanA sAdhanAnI A ADa upaja che. vipazyanA sAdhanA zIkhavA AvanAra vyaktino hetu ucca AdhyAtmika hoya to ja sAdhanA phaLe. A dezanA mahApurUSa bhagavAna tathAgata buddha 'vipazyanA'nI punaH khoja karI. * yogamArganI aMtardaSTi 107 FINAL 106 | yogamArganI aMtardaSTi
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAnta ane yoga A ja zuddha dharmanI sAdhanA karatA karatA potAnA cittane vikAravihIna karIne, teneparizuddha banAvIne baMdhanamukta thavAnI kaLA hAMsala karI. vipazyanA jIvana jIvavAnI sAcI kaLA zIkhavatI sAdhanA che. e krodha, lobha, vAsanA, bhaya jevA vikArothI muktino abhyAsa karavAnI sAdhanA che. ane aMte vipazyanA AtmadarzananI sAdhanA che, svadarzananI sAdhanA che. saMkalana : 'vipazyanA' DaoN. razmi bhedA gautama paTela ka sAlambano nirAlambanazca yogaH paro dvidhA jnyeyH| / jinarUpadhyAnaM khalvAdyastattattvaga stvaparaH / / 2 / / SoDazaka graMtha mukhya yoga sAlaMbana ane nirAlaMbana ema be prakArano che. prathama sAlaMbana eTale cakSu AdinA jJAnathI jANI zakAya evI jinezvara bhagavaMtanI pratimAnuM AlaMbana laIne jinarUpanuM dhyAna e sAlaMbana yoga che. ane tevA prakAranA AlaMbanano tyAga karI mAtra tattvasvarUpa jinezvara paramAtmAnA kevaLajJAna Adi Atmika guNone cakSuSa gocara karI tevA viSayamAM dhyAna karavuM te nirAlaMbana yoga kahyo che. amUrtasya cidAnaMdarUpasya prmaatmn:| niraMjanasya siddhasya dhyAnaM syAdrapavarjitam / / 10.1 / / yogazAstra jinezvara prabhunI mUrti-pratihAryo vagere rUpo dravyiviSayaka dayAna e sAlaMbana yoga che ane siddhAtmAnuM kevalajJAnAnAdimaya arUpI padArthaviSayaka dhyAna e nirAlaMbana yoga che. eyamami mohasAgarataraNaM seDhI ya kevalaM ce va / tatto ajogo kameNa paramaM ca nivvANaM / / 20 / / yogaviMzikA nirAlaMbana dhyAna prApta thatA yogI mohano kSaya kare che ane kSepaka, zreNI prApta karI kevaLajJAnI thAya che. enA phaLa svarUpe ayogano yoga thAya che ane krame karIne parama nirvANa prApta thAya che. FINAL - 16-01-19 ApaNI paraMparAmAM yoga upara aneka prakAre ciMtana thayuM che. vedAnta ane yoganI vAta karIe te pahelAM yoga ane zivamaMdira viSayaka ciMtana mANIe. yoganA yama, niyama, Asana, prANAyama, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi evAM ATha aMgo svIkArAyAM che. A AThe aMgo bhagavAna zivanA maMdiramAM daSTigocara thAya che jemake - (1) yamaH zivanA maMdiranI bahAra bhairavanI mUrti hoya che e yamanuM pratIka che kAraNa e yamayati eTale ayogyane aMdara dAkhala thatAM roke che. (2) niyama : zivamaMdiramAM kAcabo che. A kAcabo potAnAM aMgone jarUra paDe tyAre niyamamAM le che. saMkocI le che. gItAmAM spaSTa kahyuM che - yadA saMharate cAyaM'hAMnIva srvshH| indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA / / bha.gI.2-58 AsanaH zivamaMdiramAM nandI Asana lagAvIne beTho che AthI ene AsananuM pratIka kahevAya. prANAyAma : ziva maMdiramAM hanumAnajInI mUrti hoya che. hanumAna vAyuputra che ane prANAyAmamAM vAyunuM niyamana karavAnuM hovAthI ApaNe hanumAnajIne prANAyAmanuM pratIka mAnI zakIe. pratyAhAra : zivamaMdiramAM bhagavAna gaNezanI mUrti hoya che. pratyAhAramAM Indriyo viSayo tarapha jAya tene pAchI vALavAnI che. gaNezajInI sUMDha AgaLa jAya che ane tarata pAchI vaLe che. AthI temane pratyAhAranuM pratIka mAnI zakAya. dhAraNA H zivamaMdiramAM sarpa potAnI phaNA prasarAvI TaTTara Ubhelo batAvavAmAM Ave che e satata ziva sAme ja joto hoya che e dhAraNAnuM pratIka che. dhyAnaH zivamaMdiramAM mAtA pArvatI sthira rIte birAje che temane ApaNe dhyAnanuM pratIka gaNAvI zakIe. samAdhi H zivamaMdiramAM bhagavAna ziva sadAkALa sthira - eka ja sthAne birAje che. teone samAdhinuM pratIka gaNAvI zakAya. Ama yogamArganA ATha aMgonA pratIka zivamaMdiramAM che. [108 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 109|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ have ApaNe yoga ane vedAntano saMbaMdha vicArIe. jevuM vedAntanuM nAma uccArIeke tarata ApaNI samakSa Adi zaMkarAcArya upasthita thaI jAya. teozrIe 'aparokSAnubhUti' nAmano prakaraNagraMtha Apyo che. A graMthamAM yogamArganA yama niyama vagere aMgone judI ja rIte - vedAntadarzananI rIte samajAvyAM che. Ama janatAmAM emanA e vicAro bahu pracalita thayA nathI, paNa eja jANavA-mANavA jevA avazya che. aparokSAnubhUtimAM Adi zaMkarAcArye nididhyAsananA 15 aMgo gaNAvyAM che (1) yama (2) niyama (3) tyAga (4) mauna (5) deza (6) kAla (7) Asana (8) mUlabaMdha (9) dehanI samatA (10) daSTinI sthiratA (11) prANano nirodha (12) pratyAhAra (13) dhAraNA (14) AtmAnuM darzana ane (15) samAdhi. A 15 aMgomAM (1) yama (2) niyama (7) Asana (11) prANano nirodha (prANAyAma) (12) pratyAhAra (13) dhAraNA (14) dhyAna ane (15) samAdhi A yogamArgamAM svIkArAyelAM AThe aMgono ahIM samAveza thayelo che. Adi zaMkarAcArye A 15 aMgonI vistRta carcA A graMthamAM karI che. ApaNe kevaLa yogamArganAM je ATha aMgo ahIM darzAvyA che tenI ja carcA karIzuM. eka vAta dhyAna rAkhavAnI che ke Adi zaMkarAcArye je yogamArganA ATha aMgo ahIM samAvyA che tenI carcAmAM teoe yogamArgano ja artha svIkAryo nathI. paNa potAnI rIte - vedAntadarzananI rIte e sahunI vyAkhyA prastuta karI che vigate joIe. (1) yama : sarva vrati vijJAnandriyamAMthaR: | yamo'yamiti samprokto'bhyasanIyo muhurmuhuH / / - aparokSA. 104 'saghaLuM brahma che' evA vijJAnathI - viziSTajJAnathI IndriyonA samUhano sArI rIte saMyama karavo e 'ya' kahevAya che. eno vAraMvAra abhyAsa karavo joIe. ahIM yogamArganA yamanI judI ja - vedAntI vyAkhyA che. (2) niyamaH sanAtIya pravAha vinAtathatiratiH | niyamohi parAnando niyamAkriyate budhaiH / / - aparokSA. 105 aMtaHkaraNano sajAtIya pravAha calAvavo ane vijAtIya pravAhano tiraskAra karavo - tyajI devo evo niyama' paramAnaMdarUpa che e vivekIo dvArA niyama mujaba karAya che. anusarAya che. AcaraNamAM mUkAya che. (3) Asana: surava mitranaa trAntinam | AsanaM tadhijAnIyAnnetaratsukhanAzanam / / - aparokSA. 112 110 yogamArganI aMtardaSTi che FINAL - 16-01-19 jemAM sukhethI niraMtara bahmanuM ciMtana thAya tene 'Asana' jANavuM. haThayoga vageremAM darzAvela Asano to sukhano nAza karanAra hovAthI Asana na gaNAya. joI zakAze ke vedAntamAM bahmaciMtana e Asana manAyuM che. zarIranA aMgamaroDane sukhanAzaka gaNAvyAM che. (4) prANAyAma : vijJarvimAve tradAtveinaiva bhAvanAt | nirodhaH sarvavRttinAM prANAyAmaH sa ucyate / / - aparokSA. 118 citta vagere sarva padArthomAM bahmatattvanI bhAvanAthI aMtaHkaraNanI saghaLI vRttiono nirodha karavo te 'prANAyAma' kahevAya. AnA je recaka, pUraka ane kuMbhaka prANAyAma che e paNa ahIM samajAvyA che - niSedhanaM prapajcasya recakAravyaH samIraNaH / vauvAkjhIti yA vRttiH pUro vAyurArita; || - aparokSA. 119 prapaMca eTale jagatano niSedha karavo arthAt jagata mithyA che evuM jANavuM e "recaka' nAmano prANAyAma kahevAya. 'huM ja brahma chuM' evI je vRtti te 'pUraka' nAmano prANAyAma che. tatastadvRttinaizcalyaM kumbhakaH prANasaMyamaH | mayaM rAzi pravutAnamajJAna prApaDanam II - aparokSA. 120 'bahma ja chuM' e vRttinI sthiratA e "kuMbhaka prANAyAma che. upara darzAvyA e jJAnIonA prANAyAma che. bAkI ajJAnIo nAkane pIDA Ape che. ahIM yogamArganA prANAyAmane utaratI kakSAnA ane vedAntanA brahmamaya thavAno prANAyAmane uttama gaNAvyA che. (5) pratyAhAra : vizvAmitAM kUvA niti mananam | pratyAhAraH sa vijJeyo'bhyasanIyo mumukSubhiH / / - aparokSA. 121 zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha e viSayomAM AtmApaNAnuM anusaMdhAna karIne aMtaHkaraNane - manane cetanAmAM DUbADI devuM ene 'pratyAhAra' jANavo. mumukSuoe Ano abhyAsa karavo joIe. eTale ene vAraMvAra karavo joIe. A eka adbhuta vyAkhyA che. (6) dhAraNA : yatra yatra mana yAti dAnatatra sarjanAt | manasodhAraNaM caiva dhAraNA sA parA matA / / - aparokSA. 122 jyAM jyAM mana jAya tyAM tyAM brahmanA darzanathI mananuM dhAraNa karavuM eTale sthira karavuM e uttama 'dhAraNA' manAI che. (7) dhyAnaH vravArtIti vRA nirAlaqtathA sthitiH | = yogamArganI aMtardaSTi | 111
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pataMjali yogazAstra bhAratI ke. mistrI dhyAnazabdena vikhyAtA paramAnandadAyinI / / - aparokSA. 123 "huM brahma ja chuM" e satyavRttinI viSayonA AlaMbana - AdhAra vinAnI ane paramAnaMda ApanArI sthiti te "dhyAna' zabdathI vikhyAta che. (8) samAdhi : nirvivA tathA vRAA tradA tathA puna: | vRttivismaraNaM samyak samAdhirjJAnasaMjJakaH / / - aparokSA. 124 nirvikAravALI eTale viSayonA anusaMdhAna vinAnI je brahmAkAra vRtti che tenAthI anya saghaLI vRttionuM vismaraNa thaI jAya che tene 'samAdhi' kahevAya che. Ama yoganA yama niyama Asana vagere dareka aMgone judI ja rIte A vedAnta zAstramAM darzAvyA che. darekanuM dhyeya 'aaN grAma 'huM brahma chuM' e vRttine jIvanamAM zAzvata karavAnuM che. ane anya saghaLI vRttio visarAI jAya ane mana kevaLa brahmAkAra vRttimAM ja sthira thaI jAya e vedAnta zAstranA yoganuM tAtparya che. yoga zabda puna - joDAvuM evA dhAtu parathI Avyo che ane tethI vedAnta darzana yoganA pratyeka aMgane brahmakAravRttivALA thavA mATenA sAdhana gaNAve che. A mATe daSTine pataMjalinA yogadarzanAnusAra nAkanA agrabhAgamAM sthira karavAnI nathI paNa bahmamayI karavAnI che. AvuM Adi zaMkarAcArya spaSTa kahe che juo -19 - 16-01 FINAL yoga e bhAratIya saMskRtinuM khUba ja jUnuM tathA sacoTa pAsu che. yogavidyAnI zarUAta khUba ja prAcIna che. koNe ane kyAre tenI zodha karI te jANI zakAyuM nathI. AthI AvI upakAraka bAbata Izvara dvArA kahevAmAM AvI che evuM svIkArAyuM che. yoganuM jJAna guru-ziSya paraMparA anusAra dhIre-dhIre vistaratuM gayuM. maharSi paMtajalie teno khUba ja UMDANapUrvaka abhyAsa karyo tathA te AkhA jJAnane vaijJAnika svarUpa ApI yogasUtranI racanA karI. A racanAo khUba ja ucca koTinI che tathA sAmAnya vyakti paNa teno abhyAsa khUba ja sArI rIte karI zake che. maharSi paMtajalie AkhA yogasUtrane cAra bhAgamAM vaheMcI dIdhu che. (1) samAdhipAda (2) sAdhanapAda (3) vibhUtipAda (4) kevalyapAda A dareka bhAgane vistRta rIte jANIe. (1) samAdhipAda samAdhipAdanA prathama sUtramAM paMtaja limuni anuzAsananI vAta kare che eTale ke yoga e anuzAsana che ema jaNAvI yoganI vyAkhyA kare che. "yogaH cittavRttinirodhaH' eTale cittane nAnA prakAranI vRtti arthAta svarUpo dhAraNa karatuM aTakAvavuM ene yoga kahe che. ahIMyA cittanI vyAkhyA karavI muzkela che. cittane mana, buddhi ane ahaMkArathI oLakhI zakAya che. cittamAM vRttio utpanna thAya che tathA A vRttiothI karmo thAya che, karmonA lIdhe navI vRtti pedA thAya Ama A cakra cAlyA kare che. yogathI A cakra rokI zakAya che. maharSi paMtajali sukha duHkhanA kAraNarUpa pAMca prakAranI cittavRtti gaNAve che te A pramANe che. (1) pramANaH pramANa eTale satyajJAna je bIjAne kahI zakAya. temAM traNa prakAra paDe che paheluM pratyakSa pramANa, jemAM Indriyo dvArA jJAna thAya che, bIju anumAna pramANa jemAM padArthamAM rahelA guNanA lIdhe padArthanuM jJAna thAya che ane trIjuM Agama pramANa je mAM veda ke koI satyavAdI vacanothI jJAna prApta thAya che. (2) viparyayaH viparyaya eTale mithyAjJAna. IndriyonI maryAdAne lIdhe je vastu jevI hoya tevI kAyama dekhAtI nathI. jema ke khoTA anumAna ke kalpanAthI karelu roganuM nidAna viparyaya kahevAya. dRSTiM jJAnamayIM kRtvA pazyedbrahmamayaM jagat / sA dRSTiH paramodArA na nAsAgrAvalokinI / / - aparokSA. 116 daSTine jJAnamaya karIne AkhA jagatane brahmamaya jovuM. A ja daSTi sarvottama che nahi ke nAkanA agrabhAga tarapha jovuM. Ama vedAntadarzanano yoga ane enA yama niyama vagere aMgo pataMjalinA yogadarzananA aMgothI judA paDe che ane enuM dhyeya brahmamaya daSTikarI, brahmanuM anusaMdhAna karI ane brahmamaya thaI saraM drAkSa e vedAntavAkyane AtmasAta karavAnuM che. 112 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 113
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) vikalpaH vikalpa eTale kalpanA. satya hakIkatanA AdhAra vinA kalpanAke taraMgo dvArA varNana karAya. pote lAkho rUpiyA kharcI rahyo che evA taraMgathI khuza thato garIba mAnavI. (4) niMdrA : je samaye manuSyane koI paNa prakAranuM jJAna nathI te jJAnanA abhAvavALI sthiti. samAdhimAM ane yoganI uccatama sthiti prApta karavAmAM bAdhaka che. (5) smRti : joyelI ke anubhavelI vastune manamAM barAbara yAda rAkhavI te. maharSi pataMjali duHkha ke kleza janmAvatA cittavRttinA pAMca kAraNo samajAve che, te A pramANe che. (1) avidyA eTale ajJAna (2) asmitA je vyaktinI maryAdA ane samUhathI ene judo pADatI viziSTatA che (3) rAga-Asakti ke bhoganI IcchA (4) dveSa bIjAnI IrSA ke dhRNA ane (5) abhiniveza eTale koI paNa ghaDIe mRtyu AvI pahoMcaze ane sukha - AnaMda tUTaze evA bhayane kAraNe tIvra banatI jhaMkhanA.. sarovaranA zAMta pANIne vAyu khaLabhaLAvI mUke che ane tethI temAM paDatA pratibiMbo AbhAsI bane che tevI ja rIte cittavRtti manane azAMta banAvI de che mananI sthiratA meLavavA mATe je prayatna karavAmAM Ave tene abhyAsa kahevAmAM Ave che. mana svabhAvathI ja caMcaLa che tene koI eka dayeyamAM sthira karavA mATe vAraMvAra prayatna karavo paDe che tene abhyAsa ke punarArvatana kahevAya che. maharSi pataMjali kahe che ke abhyAsanuM lAMbo samaya niraMtara, utsAhapUrvaka sevana karavAthI ja daDhatA Ave che. AthI yogAbhyAsIoe sAdhanAthI kyAreya thAkavuM nahi. uparAMta vairAgyanuM bhAratIya saMskRtimAM AgavuM mahattva che jemAM sAdhaka pAMceya Indriyo para saMpUrNapaNe vijaya prApta kare che. koI paNa vastu pratye koI paNa prakAranuM AkarSaNa rahetuM nathI. A vairAgyathI ja sAdhakane siddhi maLe che tathA yogamArgamAM AgaLa vadhe che. jyAre sAdhaka Izvarane jANI le che tyAre anya padArthonuM AkarSaNa dUra thAya che badhI kriyAo Izvarane samarpaNa karI devI tathA tenA phaLanI IcchA na rAkhavI te IzvarapraNidhAna che. Izvara vize vadhu vAta karatA maharSi pataMjali vistArathI jaNAve che. Izvara zarIradhArI nathI je karma, karmanuM phaLa, karbhAzaya vagerethI mukta che prabhAvahIna che vizeSa prakArano puruSa che, te kALathI para, sauthI prathama ane mahAnaguru che. te sarvavyApI, sarvasva ane sarvazaktimAna hovAthI tena zarIranI jarUra nathI. IzvaranA nAma aMge maharSi pataMjali kahe che ke teno vAcaka zabda praNava che. praNava eTale 'oma' OM pratIka "a", "u" ane "ma' e traNa mULAkSarano banelo -che. OM zabdanuM arthaghaTana kaI kaI rIte thayuM che tenA thoDA dacaMta ahIM ApyA che. "a" eTale samAna ke jAgRta avasthA "u" eTale svapnAvasthA ane "ma' eTale AtmA ke mananI svapanarahita niMdrA ke suSupta avasthA ardhacaMdra ane Tapaku cothI avasthA 'turyAvasthA' sUcave che ane te ja samAdhi. jemAM traNe avasthAno samanvaya AvI jAya che.. e, u ane ma varNo anukrame vANI, mana ane prANanA pratIka che OM kAranA japa ane dhyAna karavAthI dhIme dhIme AMtaradaSTino vikAsa thavA mAMDe che ane yogamArganA je je mAnasika ane zArIrika vidano hoya che te sarva dUra thaI jAya che. (2) sAdhanapAda : sAdhanapAdamAM sAdhanAnA nizcita stara sudhI mAhitI che. jethI sAdhanAnI cokkasa AdhyAtmika pragati thAya che temAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke sAdhanAnI zarUAta kaI rIte karavI jethI nirvidanarUpe AgaLa vadhI zakAya te maharSi pataMjalie kriyAyoga dvArA samajAvyuM che. tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e kriyAyoga che. tapa kriyAtmaka che, svAdhyAya jJAnAtmaka vizeSa che ane IzvarapraNidhAna bhAvAtmaka che. mAnavacetanAnA traNa pAsAo - kriyA, bhAva ane jJAnane daSTi samakSa rAkhI sAdhana svarUpone traNa vizALa vibhAgamAM vaheMcavAmAM AvyA che. A traNeya samUho AraMbhamAM to kriyAtmaka ja rahevAnA tethI traNene kriyAyoga kahela che. have vistArathI samajIe. | 'tapa' zabdano sAmAnya artha tapavuM evo thAya che. vrata, upavAsa, snAna, tIrthayAtrA vagere tapanA bAhya svarUpo che. niSkAmabhAvathI tapanuM pAlana karavAthI manuSyanuM aMtaHkaraNa zuddha thAya che. svAdhyAyanI traNa kakSAo che. (1) zAstronuM vidhivata adhyayana (2) adhyayana karelA vijaya upara ciMtana-manana (3) praNava, gAyatrI Adi maMtrono artha sahita jApa. IzvarapraNidhAnaH IzvaramAM samarpita thaI javAne IzvarapraNidhAna kahevAya che. tamAro potAnI jAta pratye vizvAsa jAge te paNa IzvarapraNidhAna kahevAya. uparAMta maharSi paMtajalie sAdhanapAdamAM "aAMgayogane nizcita paddhatimAM DhALyo che. enA ATha aMgo A pramANe che. (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyAma (5) pratyAhAra (6) dhAraNA (7) dhyAna (8) samAdhi. A aMgone be vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM Ave che. (1) aMtaraMga yoga ane (2) bahiraMga yoga. FINAL 114 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 115
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparanA prathama pAMca aMgo yama, niyama, Asana, prANAyAma ane pratyAhArae bAhyakriyAo sAthe saMkaLAyelA hovAthI manane barNimukha rAkhe che eTale emano 'bahiraMga'mAM samAveza karavAmAM Ave che. A bahiraMgono abhyAsano prabhAva bahirindriyo para paDe che eTale tenA abhyAsa dvArA sthULa zarIra upara niyaMtraNa sthApI zakAya che. bAkInA traNa aMgo dhAraNA, dhyAna ane samAdhino saMbaMdha aMtaHkaraNa, sAthe hovAthI e manane aMtarmukha banAve che eTale emane 'aMtaraMga'mAM samAveza karavAmAM Ave che. aMtaraMgonA abhyAsano prabhAva aMtarindriyo para paDe che jethI sUkSma zarIra para niyaMtraNa sthApI zakAya che. bahiraMgonA abhyAsane 'haThayoga' ane aMtaraMgonA abhyAsane "rAjayoga' kahevAmAM Ave che. (1) yamaH e aSTAMga yoganuM prathama pagathiyuM che. maharSi pataMjalie kula pAMca prakAranA yamanuM varNana karyuM che je nIce mujaba che. (1) ahiMsA : zarIra - vANI ke manathI hiMsA na karavI (2) satya : ApaNe je bolIe temA mana ane vANI samAna hovA joIe. (3) asteya : corI na karavI. (4) brahmacarya : brahmacaryanuM pAlana zArIrika - mAnasika rIte karavuM. (5) aparigraha : lAlaca na rAkhavI. upara jaNAvela yaugika yamone naitika siddhAMto para ghaDavAmAM AvyA che eTale enA AcaraNa dvArA ja samAjamAM naitika mUlyo prasthApita karI zakAya ane AtmasaMyamane paNa daDha karI zakAya. A yamo khAsa karIne mAnasika zuddhinA sAdhanarUpa che. vicAra e AcaraNanuM bIja che, vicAra vinA koI paNa AcaraNa zakya banatuM nathI. yamonA pAlana dvArA ja mananA vicAro ke Avego para niyaMtraNa sthapAya che. (2) niyama : aSTAMga yoganuM bIjuM pagathiyuM niyama che, je nIce mujaba che. (1) zauca : eTale zuddhi ke pavitratA snAna vagerethI bAhya zuddhi tathA pavitra vicArothI AMtarika zuddhi. (2) saMtoSa H zarIrane TakAvavA je padArthonI jarUra che, te sivAyanA padArtho meLavavAnI anicchAne saMtoSa kahevAya. (3) ta5 : yogasAdhake potAnI sAdhanAmAM saphaLa thavA zarIra, vANI tathA manathI AkarU tapa karavuM joIe (4) svAdhyAya : potAnA jIvanamAM adhyayano paNa svAdhyAya kahevAya, jethI potAnA 'sva'ne oLakhI zakAya. mana aMtarmukhI bane 01-19 (5) IzvarapraNidhAna : praNidhAna eTale dhAraNa karavuM. IzvaramAM zraddhA samarpaNa. 'niyama'no artha thAya che 'vrata', "anuzAsana' ke kAyado. yaugika niyamone zarIra mananA niyaMtraNa mATe sUcavavAmAM AvyA che. (3) Asana : mokSa prApti mATe yogasAdhanAno patha bahu lAMbo che. mokSArthI sAdhaka mATe mAnava zarIra amUlya ane sAcu sAdhana che. zArIrika svAcya, mAnasika ekAgratA ane AdhyAtmika unnati mATe bAMdhavAmAM AvelI sthira beThaka eTale yogAsana. maharSi pataMjalie AsananI vyAkhyA ApatA kahyuM che 'sthirasukhamAsanama' arthAta kaSTa rahita bAMdhelI sthira beThaka eTale Asana. jo zarIrane yogasAdhanA mATe anukULa banAvavuM hoya to ene zuddha ane saraLa banAvavuM Avazyaka che. saraLa eTale ApaNI IcchA mujaba kaSTa rahita koI paNa sthitimAM vALI zakAya tevuM narama. zarIranA pratyeka aMga, Indriyo, snAyu (masalsa) ane graMthine kasarata pUrI pADatI paddhati tarIke sadIothI Asanano upayoga thato Avyo che. enA abhyAsathI zarIra suMdara, majabUta, Icchita gati karanAruM, carabI vinAnuM ane rogarahita bane che. Asana thAka dUra karI zarIra ane Indriyone skUrtimAna ane praphullita rAkhe che. paraMtu AsananuM kharuM mahattva te manane keLavI tene niyamana heThaLa rAkhI saMyamamAM rAkhe che te che. (4) prANAyAma : prANAyAma e "prANa' ane 'AyAma' be zabdano banelo che. jeno artha prANanuM niyamana evo thAya che. prANane sAmAnya bhASAmAM vAyu kahevAmAM Ave che. paraMtu yaugika paribhASAmAM sUkSmarUpe jotA prANane jIvanazakti kahevAya che. AyAmano artha dIrdha karavo athavA vistAra karavo evo thAya che. prANanI gatine niyaMtraNanI sAthe dIrdha karavAnI vAta prANAyAmamAM che. prANAyAma e avaMgayoganuM cothuM pagathiyuM che. Asana bAda teno ullekha che. AthI Asana abhyAsa karyA pachI prANAyAmano abhyAsa karavo joIe. prANAyAma zarIra ane manane joDatI kaDI che. zarIranI zuddhi mATe snAna karavAmAM Ave che, te ja rIte mananI zuddhi mATe prANAyAmanI jarUra che. prANAyAmane yogano AtmA kahevAmAM Ave che. prANAyAmamAM mukhyatve traNa kriyAono samAveza thAya che. pUraka : niyaMtraNa tathA samAnatAthI zvAsa levAnI prakriyA recaka : niyaMtraNa tathA samAnatAthI zvAsa choDavAnI prakriyA kuMbhaka: sabhAnatAnI sAthe prANavAyune zarIranI bahAra (barDikuM bhaka) ke zarIranI aMdara (AMtarakuM bhaka) rokavo te. FINAL 116 yogamArganI aMtardaSTi che yogamArganI aMtardaSTi 117
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) pratyAhAra : ApaNuM mana Indriyo eTale ke AMkha, nAka, kAna, jIbha tathAtvacAnI madadathI bAhya jagatamAM bhaTakatuM rahetuM hoya che A bAhya viSayamAMthI manane pAchu vALI AMtarika vastu tarapha vALavAnI prakriyAne pratyAhAra kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte Indriyo koIne koI kAmamAM joDAyelI hoya che, jema ke AMkha jovAnuM kArya kare che tathA te kriyAnI sAthe mana joDAyeluM hoya che. pratyAhAra dvArA mana para aMkuza lAvavAno hoya che. mana e AMkhane sAtha nA Ape to mana IndriyonA raMge raMgAtuM nathI tathA sAdhakane aMtarmukhI banavAmAM madada maLe che. () dhAraNA : maharSi paMtajali anusAra manane eka vizeSa viSayamAM bAMdhavuM tene dhAraNA kahevAmAM Ave che. dA.ta. ApaNA manamAM satata AvatA vicAromAMthI ekane pasaMda karI tenA para manane ekAgra karo. A prakriyAmAM mane kayA vicAra karavAnA e ApaNe nakkI karavAnuM che. A prakriyAmAM ApaNane gamatA vicAra karavAnA hovAthI manane jhaDapathI sthiratA prApta thAya che. yogAbhyAsI AMkho baMdha karI koI kAlpanika prakAza para manane sthira karI zake che. dhAraNAthI dhyAna tathA samAdhi thAya che. AdhyAtmika lakSyamAM ekAgratA lAvavA dhAraNA upayogI che. (7) dayAna : dhyAna e dhAraNA bAda ApoApa thatI prakriyA che. dhyAna karI zakAtuM nathI paNa thaI jAya che. pANI je vAsaNamAM bharyuM hoya che teno AkAra dhAraNa kare che tevI rIte manuSya jenuM dhyAna dhare che tenA jevo banI rahe che. je sarvavyApaka divya paramAtmAnuM te satata niSThAthI lAMbo kALa manana, ciMtana ane pUjana kare che tenA jevo te banI jAya che. ciMtanano pravAha avarodha vagara, satata eka sarakho vaheto rahe che te sthiti 'dayAna" kahevAya che. vIjaLInA balbamAM rahelA sUkSma tArone satata ekasarakho vIjaLIno pravAha maLato rahe to te saLagIne prakAza Ape che tevI rIte dhyAnathI yogInuM mana prakAzita thAya che. yogInA deha, prANa, Indriyo, mana, buddhi ane ahaMkAra badhA IzvaranA dayAnamAM tallIna thaI eka banI jAya che. jene koI paNa rIte varNavI na zakAya evI caitanyanI parasthiti yogI prApta kare che. (8) samAdhi : samAdhi sAdhakanI sAdhanAnI pUrNAhuti che. dayAnanI sarvocca dazAe sAdhaka samAdhinI avasthAe pahoMce che. e vakhate niMdrAvasthAmAM hoya che tevA tenA zarIra ane Indriyo zAMta hoya che. jyAre jAgrata avasthAmAM hoya che tevA tenA mana ane buddhi sAvadha ane sakriya hoya che. sabhAnatAnI pAra rahelA pradezamAM e pahoMcI gayo che. samAdhi dazAmAM rahelI vyakti pUrepUrI bhAnamAM ane sAvadha che. samAdhinA mukhyatve be prakAra che: (1) saMprajJAta samAdhi (2) asaMprajJAta samAdhi (3) vibhUtipAde: vibhUtipAda e pataMjalinA yogasUtramAM trIjuM pAda che. tenI zarUAta yoganI uccatama sthiti dhAraNA - dhyAnathI thAya che. yogasAdhakane yogAbhyAsa dvArA zuM prApta thaze je A pAdamAM batAvyuM che. cittanI potAnA dayeyasthAnamAM sthiti, tene dhAraNA kahe che. aMdaranA athavA bahAranA koI paNa dhyeya padArthamAM cittanI sthiti thavI (sthiratA AvavI) tenuM nAma 'dhAraNA'. jyAre te dhAraNA pradezamAM vRtti ekAgra - ekatAna thAya eTale ke e ja viSayamAM vRttino pravAha vahevA mAMDe tevI avasthA sAdhakane prApta thAya te avasthAne dhyAna' kahe che.. mana potAnA amuka vicArane pote dhArelA zarIranA amuka sthAnamAM jema ke tAlusthAna athavA hRdayasthAnamAM sthiratA prApta kare ane te sthAna dvArA ja jJAna meLavavA zaktimAna thAya eTaluM ja nahi paNa te samaye zarIranA bIjA badhA avayavo viSayonuM jJAna grahaNa karatA aTakI jAya tevI avasthAne dhAraNA kahe che. mana evI ne evI ja sthitimAM amuka samaya TakI rahe te sthitine dhyAna kahevAmAM Ave che. Ano sAdo artha e thAya ke badhA ja prakAranA bAhya svarUpa vinA dhyAna thavuM joIe. Avu dhyAna potAnA svarUpathI paNa alaga jevu thaIne potAnA artha - dhyeya svarUpe ja prakAzavA mAMDe tyAre te sthitine "samAdhi' kahe che. dA.ta. ApaNe eka pustaka upara vicAra karatA beThA chIe ane e pustakanA vicAramAM ApaNuM mana eTaluM badhu ekAgra ane lIna thaI jAya ke jethI ApaNane tenuM rahasya - artha - dayeya tenI ja mAtra pratIti thAya, AvI sthitine samAdhi kahevAmAM Ave che. A dhAraNA, dhyAna ane samAdhi traNeya eka ja vastunA saMbaMdhamAM karavAmAM AvyA hoya tyAre te 'saMyama' kahevAya che. "saMyamane vistArathI samajIe. jyAre manuSya potAnA manane pote dhArelA padArtha athavA viSayamAM joDI zake ane temAM ne temAM ja eTalI hada sudhI TakAvI rAkhe ke jethI te padArthanuM sthaLa - sUkSma aMganuM bhAna jatuM rahe ane mAtra te padArthanA rahasya - tattvArthanI ja pratIti rahe tyAre manano saMyama thayo kahevAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e traNeyano eka ja padArtha upara kramavAra prayoga thavo tenuM nAma "saMyama'. te saMyamanA jayathI ja prajJAno prakAza thAya che jyAre koI vyakti saMyamane rUDA prakAre sAdhya karI zake che tyAre tamAma prakAranI zaktio tenA kAbUmAM AvI rahe che. saMyama e yogInuM eka baLavAna hathiyAra che. jJAnanA viSaya anaMta che. sthUla, FINAL 118ii yogamArganI aMtardaSTia yogamArganI aMtardaSTi ,119 |
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUlatara, sthUlatama ane sUkSma, sUkSmatara ane sUkSmatama e rIte tenA aneka vargapaDI zake che. zarUAtamAM dhULa vastu upara saMyama karavAno AraMbha karavo jyAre skUla vastunuM jJAna thavA mAMDe tyAre krame krame sUkSma vastuo upara prayoga karavo mAMDavo. dararoja niyamita abhyAsa karyA karavAthI mana saMyamanA ja svabhAvavALu banI, rahI haMmezA ekAgrabhAva dhAraNa kare che. sAdhaka abhyAsa dvArA ghaNI badhI sUkSmasthaLa padArtha para saMyama karI siddhi prApta kare che. jema ke mananA saghaLA pUrva saMskAro para saMyama karavAthI pahelAnA janmanuM jJAna maLI zake che. maitrI Adi guNo upara saMyama karavAthI maitrI jevA nAnA prakAranA baLo prApta thAya che. dhuvanA tArA upara saMyama karavAthI tArAonI gatinuM jJAna thAya che. atizaya tarasathI pIDAto mANasa jo kaMTha upara saMyama karI zake to tenI tarasa chIpAya che. karNa ane AkAza vacce je saMbaMdha che tenA upara saMyama karavAthI yogI game tevo dhImo avAja, ghaNA dUranI vAtacIta sAMbhaLI zake che. yogI samagra bhUtasamUha (paMcamahAbhUta) upara saMyama karI zake che. sthUla bhUtothI AraMbha karIne tyAra pachI temanI aneka sUkSma avasthAo upara paNa te saMyama karI zake che. yogI Icche to sarva bhUtone saMyama dvArA potAnA adhikAra nIce lAvI zake che. tema thavAthI aNimA Adi siddhiono AvirbhAva thavA lAge che. zarIra saMpattinI prApti thAya che ane zArIrika dharmo abAdhita thAya che. eno artha e che ke yogIne aSTa siddhiono lAbha thAya che te marajImAM Ave to aNu jevaDo sUkSma banI zake che ane potAnA zarIrane atyaMta vizALa paNa banAvI zake che. pote pRthvInA jevo bhAre ane vAyunA jevo halako paNa thaI zake che. bhAvanAmAtrathI ja tenI sarva IcchAo paripUrNa thAya che. (4) kevalyapAdai : - yogI jyAre sarvavyApitva ane sarvajJAnItvanI siddhiono parityAga kare che tyAre ja tenA dareka bhrAMti - saMskArono ane tamAma AkarSaNo tathA pralobhanono nAza thAya che. badhA ja prakAranI adbhUta zaktio meLavyA pachI yogI temane paNa aMtarAyarUpa samajIne teno tyAga kare che. AnAthI karmanA baMdhanano kSaya thAya che. A ja che kevalyanI avasthA. kevalya'no artha mokSa ke mukti nathI. IzvarAnubhUti paNa A avasthAthI judI ja che. kevalya' zabdanI utpatti 'kevaLa' zabdathI thaI che. jeno artha che kevaLa eka' nA koI anya eTale ke "ekAkIpaNuM', 'ekalo' - advaitanI pUrNa avasthA che. A paramAtmA ke IzvaranA sakArAtmaka jJAnanI anubhUtinI -avasthA nathI, jene samajAvI zakAya. badhA ja prakArano tyAga karyA bAda ja maLatI A avasthA che. kevalyanI prApti karavI e ja yogInuM mukhya lakSya che. kevalya siddhi kyAreka janmathI, maMtrathI, tapathI ke samAdhithI utpanna thAya che. koI koI vAra pUrvajanmomAM siddha kireluM sAmyartha laIne avatarelA manuSya paNa jovAmAM Ave che. jemane A janmamAM tenA mATe koI ja sAdhanA nathI karavI paDatI. zaMkarAcArya tenuM eka suMdara udAharaNa che. temaNe ATha varSanI AyumAM ja sanyAsa laI lIdho ane ghaNAM graMtho upara adbhuta lakhyuM. yogIo kahe che ke rasAyanavidyAthI - amuka auSadhionA sevanathI paNa siddhio prApta thAya che. padArthavijJAnazAstrano janma rasAyanavighA temaja kimiyAmAMthI thayo che. Aje paNa sparzamaNi, saMjIvanI amRta athavA AbeyAtanI zodha manuSyo karatA ja AvyA che. bhAratavarSamAM rasAyanavidyAnI zodha karanArA paMDitonA abhiprAya pramANe sUma tattva jANavAnI jijJAsA, jJAna, AdhyAtmikatA, dharma e sarva vastuo sAcI ane uttama che, paNa temane prApta karavA mATe mAtra zarIra ja sAdhana che. jo adhavacce zarIranuM patana thaI jAya to aMtima lakSyabiMdu sudhI pahoMcavA mATe lAMbA samaya sudhI khoTI thavu paDe keTalAMye janma dhAraNa karavA paDe. mATe koI paNa upAye zarIrane sudaDha avasthAmAM lAMbo samaya TakAvI zakAya to evA janmamaraNamAM paDeDyA vinA ja AdhyAtmika unnatine mATe ghaNo samaya meLavI zakAya. maMtrazakti eTale 'maMtra' evA nAmathI oLakhAtA keTalAMka pavitra zabdo che je batAvelA vidhi pramANe temanuM uccAraNa karavAmAM Ave to temanA dvArA AzcaryakAraka zaktinI prApti thAya che. tapazcaryA vize dareka dharmamAM upadeza Apela che. dharmanA tamAma aMgonI sAdhanAmAM hiMdu loko saunA karatA ghaNAM AgaLa vadhI gayelA che. aneka sAdhuoe AkarA tapa karIne amuka siddhio prApta karela che. samAdhi e ja kharekharo yoga che. yogazAstrano e ja mukhya viSaya che ane e ja kharekharu sAdhana che. hamaNAM ja je sAdhano gaNAvI gayA te badhA enI AgaLa gauNa che. kema ke teo paramapadanI prApti kevalyanI prApti karAvI zakatA nathI. mAnasika naitika ane AdhyAtmika viSayamAM je kaMI prAptavya che te samAdhi vaDe ja meLavI zakAya che. ApaNane sukhI karavA mATe bAdhavastuonI AvazyakatA darzAvavAvALI je je vRttio ApaNA cittamAM uddabhave te sarva kevalya prAptinA mArgamAM vidanahartA che. 12|| yogamArganI aMtardaSTi * yogamArganI aMtardaSTi 121
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zrImad bhagavadgItAmAM yogavicAra" prA.DaoN. zAntikumAra ema. paMDayA manuSya pote svabhAvathI ja sukha ane AnaMda svarUpa che. e satyajJAnane pUrvanAviparIta saMskAro vAraMvAra uddabhavIne DhAMkI de che mATe e saMskArone kSINa karavAnI jarUra che. bhagavAna buddha eka jagyAe lakhyuM che ke jyAre dhyAna ane samAdhinI sAdhanA karavAmAM Ave tyAre eka eka karIne ajJAnano paDado haTI jAya che tathA kaivalyanI prApti thAya che. upasaMhAra : moTAbhAganA yoganA pustakamAM AsanonuM varNana hoya che paraMtu maharSi pataMjalinA yogasUtranA pustakamAM eka paNa AsananuM nAma ke varNana nathI temaNe mAtra AsananI vyAkhyA karI che tathA tenuM mahatva ane phAyadAnI vAta karI che. vividha yogamArgamAMthI paMtajali munie athaMgayoganI racanA karI che. khUba saraLatAthI samajAya tevA ATha pagathiyAnuM vistRtamAM varNana karI koI paNa eka pagathiyAnA mAdhyamathI paNa yogamArgamAM AgaLa vadhI zakAya che tevI suMdara racanA karI che. FINAL - 16-01-19 'ya' e zrImadbhagavadgItAno kendravartI viSaya che. gItAnA pratyeka adhyAyane aMte AvatI puSpikAmAM enA tattvajJAnane drAvidAya yojAzA' evI noMdha mUkIne, ene yoganuM zAstra kahevAmAM AvyuM che. enA udgAtA zrIkRSNa paNa emanA prastuta ujJAnane kAraNe ane emanA potAnA yogAnusArI abhigamane kAraNe 'yogezvara'nuM gauravAnvita biruda pAmyA che. pratyeka adhyAyanA kendrAnusArI nAmAbhidhAnamAM paNa 'yoga' zabda joDavAmAM Avyo che, jemake "arjunaviSAdayoga (a.1)', sAMkhyayoga (a.2)', 'karmayoga' (a.3) va. karmayoga gItAkArano sauthI vadhAre uddiSTa hoI ene upakAraka thAya e mATe "jJAnayoga' ane 'bhaktiyoga'nI paNa savistara carcA karI che. 'yoga' zabdanA mULamAM saMskRta dhAtu yun eTale ke 'joDavuM', "prApta karavuM' e artha rahelo che. gItA koIpaNa zabdane enA vyApaka arthamAM prayoje che. mANasa jyAre potAnA manane majabUta karI, ene Amatema bhaTakta aTakAvIne koI parama tattvane pAmavA, eTale ke mokSa meLavavA AjIvana sAvadha rahI kArya karato rahe tyAre e mokSanI prAptino je upAya eja "yoga'. A artha gItAkArane abhipreta che. gItAmAM AvatAM be sUtro : thor:karma zAstram (a.2-50) ane samavaM yoga uccatta (a.2-48) paNa eja bAbata spaSTa kare che ke "niSkAmakarmo' ane 'samadaSTi' ja mANasane paramatattva sAthe joDe che. 'pAtAMjala yogasUtramAM yoga zabdanI spaSTa vyAkhyA vozcitavRttinirodhaH eTale ke "mananI caMcaLa vRttione aTakAvavI te ja yoga' ema ApI che. Ane pariNAme gItAmAM je yogacarcA che te 'pAtAMjala dhyAnayoga' che ke gItA vyAkhyAtIta kare che tema 'karmayoga'? A praznane anulakSIne vidvAnoe ghaNI carcA karI che. keTalAMka vidvAno gItAnA chaThThA adhyAyamAM yogInI sarvoparitA ane arjunane yogI banavAnA spaSTa Adezane AdhAre gItAne 'pAtAMjala yoga' ja ahIM uddiSTa che ema mAne che. tapasvibhyA'dhiko yogI jJAnibhyo'dhikaH / karmibhyazciAdhiko yogI tasmAdyiogI bhavArjuna / / 6-46 / / gItAno yoga 'pAtAMjala yoga' nathI paNa 'karmayoga' che e bAbatanuM daDha pratipAdana karatAM gItAnA prakhara abhyAsI zrI lokamAnya TiLaka kahe che, "have karmayogane samavaM yoga thate aa bha. gItA artha : samatva e ja yoga che. je paNa kAMI dharma karAya e pUrNa thAya ke na thAya, e karmanA phaLa vakhate samabhAvamAM rahevuM e ja samatva che. anukULa ane pratikULa paristhiti vacce mananI taTasthatA e samatva che. eTale bhagavAna zrIkRSNa bhagavadgItAmAM arjunane kahyuM, yogasyaH kuru karmANi saDaga tyaktvA dhanaMjaya / sidhdathasidhdayoH samo bhUtvA samatvaM yoga Ucyate / / 2.48 / / artha : he dhanaMjaya, Asakti (eTale ke rAga, kAmanA, phaLanI IcchA) tyajIne saphaLatA ane asaphaLatAmAM samabuddhi thaI yogamAM sthita thaI tuM karma kara. kAraNa ke samatva e ja yoga che. 122| yogamArganI aMtardaSTia yogamArganI aMtardaSTi ,123 |
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe paNa jarUranI evI niHsaMga kiMvA bahmaniSTha sthiti te je sAdhano (niHspRhA, phalanirapekSa karma, yama, niyama va.) thI prApta thAya che tenA nirUpaNane mATe A (chaThThA). adhyAyamAM vAta karI che; tathApi te nirUpaNa 'pAtAMjala yoga'no svataMtra upayoga karavA sAru karela nathI, e lakSamAM Ave e mATe kharo saMnyAsI te phalAzA choDIne karma karanAro puruSa samajavo, karma choDanAra nahi evuM na ninana vakSiA :(6.1) mAM paNa kahyuM karmo karavAnI bAbatamAM jainadarzana paNa mokSa prApti mATe saMvara ane nirjarAne gaNAve che. saMvarano artha che karmone AvatAM aTakAvavA ane nirjarAno artha che lAgelAM karmone dUra karavA. karmone AvatAM aTakAvavA mATe mana, vacana, kAyAnI pravRttino saMyama (gumi), pravRtti karavAmAM viveka rAkhavA, sahanazIlatA, samatA, kSamA, tyAga, pApavirati, anuprekSA, tapa va. upAyo jaNAvAyA che. (tattvArthasUtra 9-1thI8). jenoe karmanA be bheda karyA che. IryApathika ane sAMparAyika. IryApathika karmo te che je kaSAyarahita pravRttine kAraNe AtmAne lAge che. (krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo manAya che.) sAMparAyika karmo te che je kyAyayukta pravRttine kAraNe AtmAne lAge che. IryApathika karmo kharekhara AtmAne bAMdhatA nathI, baMdha nAmano ja hoya che, tenuM koI phaLa nathI. mAthAvAyo: sAmyavAthapathatho: I (tattvArthasUtra, 6.5). jaina darzananA UMDA abhyAsI prA. DaoN. nagIna jI. zAha A pramANe samajAvyA pachI spaSTa kare che ke "pravRtti choDavA karatAM pAyo upara vizeSa bhAra Apavo ucita che. jenAmAM kapAyo nathI tema chatAM je pravRtti kare che tene jenA paribhASAmAM 'sayogI kevalItha kahevAmAM Ave che. tene jIvanmukta gaNI zakAya. je klezo uparAMta karmathI ane pravRttithI paNa mukta bane che tene ayogIkevalI kahevAmAM Ave che. Ane videhamukta gaNI zakAya." (bhAratIya tattvajJAna, pR.12) jaina darzananI A prakAranI je vibhAvanA che te gItAnA karmayogIne taMtotaMta lAgu paDe che. pravRtti sAtatya ane karmaphaLanI saMpUrNa niHspRhA gItAnA yoganuM hArda che. gItAmAM kahyuM che : kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatavetasAma / fbato prati vartata viniminAm | gItA - 5.26 'zrImadbhagavadgItA'no yoga ane enI catuHsUtrI samajavA "zrImadbhAgavata'nuM bharatamuninuM AkhyAna atyaMta mahatvanuM che. bharatamuni saMsArathI virakta thaI, nadIkAMThe Azrama bAMdhIne saMnyasta jIvana gALatA hatA. pulahAzramamAM satata prabhumaya banI dararoja vanamAM cakkAnadI (gaMDakI) nadImAM snAna karavA jatA. ekavAra nadImAM snAna karI lAMbo samaya tyAM harino jApa karatA rahyAM. eTalAmAM nadImAM pANI pIvA AvelI haraNIo siMha garjanA sAMbhaLI atyaMta DarI gayelI haraNInuM garbhastha baSNu nadImAM paDI gayuM. dayAvAna munie haraNInA baccAne bacAvyuM ane pALIpoSI moTuM karyuM. muninA hRdayamAM kyAre Asakti pravezI gaI eno emane khyAla paNa na rahyo. jeNe rAjyapATa, gharabAra ane samagra parivAra samajaNapUrvaka choDyo hato te muni bharata haraNano prema tyajI na zakyA. karuNAsabhara muni haraNa baccAMne bacAve, ene e svAvalaMbI bane tyAM sudhI - gItA rahasya (pU.105) gItAmAM yogika kriyAonuM je nirUpaNa thayuM che, eno hetu vividha darzanonA lokapriya ane prasiddha yamaniyamone jIvanamAM svIkArI, phaLanI AzA vinA ane anAsaktabuddhithI karmo karavAM joIe e spaSTa karavAnuM che. AthI gItAno yoga ane yogI ja sarvopari che ema gItA spaSTa kare che. gItAno yoga 'karmayoga' ja che e bAbatanuM pratItikara nirUpaNa karatAM maharSi araviMda paNa noMdhe che, "gItAmAM je yoga che te pAtAMjala rAjayoga nathI. rAjayoga AtmalakSI che, "sva'nA upara AdhAra rAkhanArI AMtaravikAsanI eka sAdhanA che... paraMtu gItAnI yogapaddhati ghaNI vizALa, mananIya ane aneka zAkhAvALI che ane te potAnAmAM aneka tattvono samAveza karI le che. gItAnI yogasAdhanA pataMjalinA rAjayoga peThe koI zAstrIya ane kaDaka gaNAya evI caDatI-utaratI zreNInA kramano svIkAra karatI nathI, paraMtu eka prakAranI svAbhAvika AtmavikAsanI kriyArUpe rahe che. gItA to karmane potAnI yogasAdhanAnA viziSTa lakSaNa tarIke svIkAre che. pataMjali mATe karma prAraMbhika che paNa gItAmAM to te karma yogasAdhanAno sthAyI pAyo che." - gItA nibaMdho, pR. 114, 115 gItA para bauddhadarzananI ghaNI asara che ema keTalAka vidvAno mAne che to keTalAMkane mate gItAnA keTalAMka siddhAMto boddha dharmamAM paNa svIkata thayA che. vaidika dharmanA AtmA ane bahmanA khyAlane buddha svIkAryA nathI paNa vaidika dharmanA 'karma' ane "saMnyAsa'nA matono buddha paNa svIkAra karyo che. buddhanA nirvANa pachI je 'mahAyAna paMtha' astitvamAM Avyo emAM e bhArapUrvaka kahevAmAM AvyuM che ke bhikSunuM jIvana ekAnta saMnyAsamAM gALavuM tenA karatAM lokakAryomAM gALavuM vadhAre sAruM che ane gRhasthI paNa nirvANa prApta karI zake. zrI TiLaka mahArAjano to e spaSTa mata che ke "jevI rIte boddhadharme upaniSadomAMthI saMnyAsamArga lIdho teja pramANe saMnyAsanuM pachInuM svarUpa je mahAyAna paMthamAM vikAsa pAmyuM te bhagavadgItAmAMthI levAmAM AvyuM che." - gItA nibaMdho, graMtha 1, pR.143 che FINAL 124 yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi 125
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ -18 gAyatrI dvArA yogasAdhanA paM. zrIrAma zarmA AcArya uchere e samajI zakAya paNa satata bhajana, japa, tapa ane dhyAnamAM rahetA munino jIvae haraNanA baccAmAM rahI jAya jene pariNAme haraNano avatAra levo paDe te batAve che ke "danA varSano ti:' karmanI gati samajavI ghaNI agharI che. muninA japa, tapa ane bhaktine kAraNe haraNa pachInA avatAramAM paNa pUrvajanmanAM potAne bAMdhanArA karmonuM smaraNa rahyuM ane e punarjanmamAM kyAMya koIpaNa kAraNasara baMdhAI na javAya e, mATe pote jaDabharata banIne rahyAM (zrImadbhAgavata, skandha-5, a.7,8) gItAe karmayoganI je catuHsUtrI bIjA adhyAyanA 40mAM zlokamAM forfdhAnta.... HStavA e zlokamAM ApI che, emAM gItAnA yogano sarvasAra samAI jAya che. gItAe ApelI 'I:zarma nim" paNa yoganuM rahasya spaSTa kare che. 'kuzala' zabda Azrama saMskRtinuM pradAna che. rAtra eTale kuzaLatA. pahelAMnI AzramavyavasthAmAM guru vidyArthIne yajJakarmamAM upayogI evo kuza-darbha levA mokale je bahu ja tINa hoya. ziSya tINa aNIvALA darbhana, eno agrabhAga ke pAMNaTha na vAge te rIte mULamAMthI ukheDIne lAvavAno hoya. AthI darbha bhegA karavA ziSya asAdhAraNa sAvacetI rAkhavI paDe je kuzaLatA kahevAya. vidyArthInA AgamananI ciMtAmAM saciMta gurujI ziSya pAcho phare tyAre pahelo ja prazna kare, 'vatsa! zatnI?" beTA! kuzaLa to che ne? pAchaLathI A kuzala zabda hoMziyArI, sajagatA ke vivecakatva (sAruM narasuM samajavAnI zakti) va. arthomAM rUDha thayo. jema darbha UkhaDe paNa kharo chatAM vAge nahi e rIte eTale ke (kuzAna nAti ti zata:) vyutpatti pramANe karma karAya ane chatAM e karmanAM pApa ke puNya sAdhakane bAMdhe nahi te ja karmayoga, vaLI karmayogI thavA mATe manuSyane naDatAM dvandro para paNa samatA keLavavI jarUrI che eTale gItAe 'sarva yoga vyate" ema kahI samadaSTinI AvazyaktA pramANI che. karmanuM je kaMI phaLa Ave, lAbha thAya ke geralAbha, jaya maLe ke parAjaya, sukha maLe ke duHkha ema koIpaNa paristhitimAM samAnabhAva rAkhe, koIpaNa pariNAmane samajaNapUrvaka svIkAravuM eja che sAco karmayoga. ApaNAM prasiddha sAkSara sadgata zrI AnaMdazaMkara bA. dhruve gujarAta yunivarsiTInA mudrAlekhamAM sUcaveluM gItAsUtra 'A:rma zatna' ApaNe gAMThe karI levuM joIe. 16-01-19 purANomAM brahmAjIne be patnIo hovAno ullekha che - gAyatrI ane sAvitrI. arthAt paramAtmAnI be mukhya zaktio hovAno bhAva darzAvavAmAM Avyo che. Atmazaktine gAyatrI ane padArtha zaktine sAvitrI kahe che. pahelI bhAvacetanA eTale paraprakRti. sRSTimAM mana, buddhi, citta, ahaMkAra vagerenI je je kriyAzIlatA dekhAya che e badhuM parAmakRti athavA gAyatrIvidyAnI aMdara Ave che. gAyatrI upAsanAthI bhAvanAono vikAsa thatA enA vaDe manuSya brahmAMDIya cetanA athavA paramAtmAnI sAthe saMbaMdha joDIne samAdhi, svarga, mukti vagereno AnaMda prApta kare che. jagatanI bIjI sattA jaDaprakRti che. paramANuonuM potAnI dharI para bhramaNa ane judA judA saMyogo dvArA aneka padArtho tathA jaDa jagatanI racanA e badhu AnI aMdara Ave che. (yogavijJAnanI aMdara kuMDalinI sAdhanAnI carcA moTebhAge thAya che. kuMDalinI sAdhanA vAstavamAM cetanaprakRti dvArA jaDapadArthonA niyaMtraNanI ja vidyA che.) purANomAM vedamAtA gAyatrIne pAMca mukhavALI kahevAmAM AvI che. zraSioe gAyatrInA pAMca mukha banAvIne ApaNane batAvyuM che ke A mahAzaktimAM pAMca tathyo evA che je jANIne ane barobara jIvanamAM utArIne saMsAra sAgaranA tamAma asahya duHkhomAMthI pAra utArI zakAya che. gAyatrInA pAMca mukha vAstavamAM tenA pAMca bhAga che. : 1. oma, 2. bhUrbhavaH, 3. tatsaviturvareNyuM, 4, bhargo devasya dhImahi, 5. dhiyo yona pracodayAta. (yajJopavitanA paNa pAMca bhAga che - traNa tAra, cothI madhya graMthio, pAMcamI brahmagraMthi. pAMca devatA prasiddha che - oma arthAt gaNeza, vyAhRti arthAt bhavAnI. gAyatrInuM prathama caraNa - brahmA, dvitIya caraNa - viSNu, tRtIya caraNa - maheza. Ama pAMca devatA gAyatrInA mukhya zaktipuMja gaNavAmAM Ave che.) gAyatrInA A pAMca bhAgomAM evA upadeza chupAyelA che je mAnavajIvananI bAhya temaja AMtarika samasyAonuM nivAraNa karI zake che. ApaNe zuM chIe? zA mATe jIvana dhAraNa karyuM che? ApaNuM lakSya zuM che? asaMtoSI ane du:khI rahevAnuM kAraNa zuM che? sAMsArika saMpatti temaja Atmika zAMti kaI rIte prApta thaI zake, kayA baMdhana ApaNane janma-maraNanA cakramAM bAMdhI rAkhe che, kayA upAyo dvArA chUTakAro meLavI zakAya che, anaMta AnaMdanuM udgamasthAna kayAM che, vizva zuM che, janma-mRtyunA | 126 yogamArganI aMtardaSTi a yogamArganI aMtardaSTi |12|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAsadAyaka cakrane kaI rIte toDI zakAya vagere jaTila praznonA saraLa uttara A paMcakomAM upalabdha che. gAyatrInA pAMca mukhe asaMkhya sUkSma rahasyo ane tattvo potAnI aMdara sAcavI rAkhyA che. A rahasyo ane tattvo jANI lIdhA bAda manuSya eTalo saMtuma thaI jAya che ke koI jANavAlAyaka vAta tene ajANI rahetI ja nathI. cAra veda ane pAMcamo yajJa, A pAMca gAyatrInA pAMca mukha che jemAM samasta jJAnavijJAna ane dharmakarma bIjarUpe kendrIbhUta thaI rahela che. zarIra pAMca tattvonuM baneluM che ane AtmAnA pAMca koya che. mATI, pANI, havA ane AkAzanA saMmizraNathI deha banelo che. gAyatrInuM mukha darzAve che ke A zarIra bIjuM kazuM ja nathI, paraMtu pAMca bhUtonA jaDa paramANuonuM saMmizraNa mAtra che. ApaNe svayaMne zarIra samajI besIe te to kharekhara narI mUrkhatA che. zarIra ane saMsAranuM vAstavika rUpa samajI lIdhA pachI moha - nidrA uparathI mana uThI jAya che ane jIva svAmItva ane bhogavilAsamAMthI AtmakalyANa tarapha vaLe che. pAMca mukhano bIjo sakta AtmAnA koSo tarapha che, jema ApaNe zarIra upara baMDI, jhabhbho, leMgho, koTa, ovarakoTa vagere eka pachI eka ema paherIe chIe tema AtmAnI upara paNa pAMca AvaraNo AvelA che. A pAMca AvaraNo 1. annamaya koSa, 2. prANamaya koSa, 3. manomaya koSa, 4. vijJAnamaya koSa, 5. AnaMdamaya koSa tarIke oLakhAya che. A pAMca AvaraNo heThaLa AtmA keda thayelo che. jyAre A AvaraNonA daravAjA khulI jAya che tyAre ja AtmA baMdhanothI mukta thaI jAya che. A paMcakone siddha karanAra purUSArthI vyakti kRSi, rAjarSi, bahmarSi maharSi ane devarSi kahevAya che. AtmonnatinI pAMca kakSA che. pAMca bhUmikA che. jemAMthI je vyakti je kakSAnI bhUmikAmAMthI pAra utare che te te zreNInA RSamuni banI jAya che. gAyatrI dvArA kuMDalinI jAgaraNa : yogavijJAnanI aMdara kuMDalinI sAdhanAnI carcA moTe bhAge thAya che. kuMDalinI sAdhanA vAstavamAM cetanaprakRtidvArA jaDa padArthonA niyaMtraNanI vidyA che. Atmazaktine gAyatrI ane padArthazaktine sAvitrI kahe che. sAvitrI sAdhanAne kuMDalinI jAgaraNa kahe che. emAM zarIranI prANaUrjAnI prasumi ke vikRtinA nivAraNano prayAsa karavAmAM Ave che. gAyatrInA ane sAvitrInA samanvayathI sAdhanAnI badhI AvazyakatAo pUrI thAya che. samanvayAtmaka sAdhanAnuM jeTaluM mahattva che eTaluM ekataraphI sAdhanAnuM nathI. moTebhAge sAdhanAnA kSetramAM A ja bhUla thatI rahI che. jJAnamArgI tathA rAjayogI bhaktiparaka sAdhanA sudhI sImita rahe che. ane hayogI tathA karmakAMDo tapasAdhanAomAM - 16-01-19 FINAL magna rahe che. upayogitA baMnenI che, baMnene joDavI joIe. gAyatrI sAdhanAne pramukhatA ApavA chatA paNa kuMDalinI jAgaraNanI upayogitA mAnavAmAM AvI che. tattvadarzIoe gAyatrI ane kuMDalinIne ekabIjAnI pUraka mAnI che. - kuMDalinI sAdhanAnI aMdara padone vIMdhavAnI prakriyA mukhya che. A e sAdhanAno mukhya AdhAra che. padajAgaraNamAM kuMDalinI zaktine gAyatrIno sahakAra prApta thAya che. gAyatrI maMtrano 'bhUH' pRthvItattva che. sAdhanAnA mArgamAM e mUlAdhAracakra che. pachI jaganmAtAnA nIcalA stara bAhmI athavA IcchAzakti - mahAyoni pIThamAM sRSTitattva che. 'bhuvaH' bhuvA~ka athavA aMtarIkSa tattva che. sAdhanAnI daSTie e vizuddhacakra che ane mahAzaktinA vacalA staramAM vakSasthaLamAM vaiSNavI athavA kriyAzakti, pAlana tathA sRtittva che. "svaH' eTale suraloka athavA svargatattva, sAdhanAnA mArgamAM e sahastrAracakra che. ane svayaM AdyazaktinA uparanA staramAM gaurI ane jJAnazakti, saMhAra athavA layatattva che. A ja vedamAtA gAyatrInA svarUpa tathA sthAnanuM rahasya che. Ama to jJAnacetanA AkhA zarIramAM vyApelI che, paraMtu enuM kendra mastakane mAnavAmAM AvyuM che. kriyAzakti saMpUrNa zarIramAM phelAyelI che paraMtu enuM kendrasthAna jananendriya che. sAdhanAnA A ja be marmasthaLa che. emane ja zarIrarUpI piMDanA be dhruvo kahe che. Ama to vidyutazakti eka che. paraMtu ene be vibhAgomAM vaheMcavAmAM AvI che. eka dhana (+VE) ane bIju RNa (-VE). mAnavIya cetanAnI dhanavidyuta A jJAnakendra mastakamAM kendrita thayelI che. A sthaLane sahastrAracakra kahe che. bIju RNavidyuta kAmakendra jananendriyanA mULamAM che, Ane mUlAdhAra cakra kahe che. jJAnakendrane gAyatrInuM ane kAmakendrane kuMDalinInuM utpanna kendra kahevAmAM AvyuM che. bhautika kSamatAo, samRddhi ane siddhio kuMDalinImAM utpanna thAya che ane adhyAtmika divya vibhUtio gAyatrI dvArA vikasita thAya che. baMnenuM mizraNa sAdhakane samRddhi ane vibhUtiothI, siddhio ane riddhiothI, jJAna ane kriyAthI susaMpanna banAve che. eTale baMnenI mizrita sAdhanA karavI e ja samanvayAtmaka vRttinA sAdhako mATe yogya che. sahastrArakamaLanI sAdhanAthI yogI cittane sthira karIne AtmabhAvamAM lIna thaI jAya che. bhavabaMdhanamAMthI chUTI jAya che. samagra zaktiothI saMpanna bane che. kuMDalinI yoganI siddhimAM prANazaktinI mukhya bhUmikA che. prANatattvanI ATalI uccastarIya zuddhi karavAnI, emAM asAmAnya prakharatA pedA karavAnI kSamatA gAyatrI sAdhanAmAM avazya che. gAyatrI zabda pote ja A tathyane ghoSita kare che. 'gaya' eTale prANa ane 'trI' eTale rakSaNa karavuM. prANonI rakSA kare che e gAyatrInI prANa 128 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 129
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakriyAno sAkSAtkAra e ja kuMDalinI yoganI siddhi che. sAdhaka A sAkSAtkArathI- Atmavibhora thaI UThe che. gAyatrI dvArA vividha yogasAdhanAo:yogano mukhya uddeza AtmAne paramAtmAnI nikaTa laI javAno che. A mATe yogIo, smRSimunioe deza, kALa ane pAtra anusAra aneka mArgo zodhyA che.. koImAM zArIrika vidhione to koImAM mAnasika vRttionA nigrahane, koImAM jJAnane sAdhana tarIke to koImAM yAna upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. Ama japayoga, maMtrayoga, layayoga, nAdayoga ane svarayoga dvArA AtmAne paramAtmA sudhI pahoMcADavA ghaNI badhI rIte batAvavAmAM AvI che - haThayogano mukhya uddezya zArIrika aMgo ane Indriyo upara niyaMtraNa meLavI sAMsArika viSayabhogathI virakti laI manane ekAgra karI, samAdhi dvArA IzvaraprAptino mArga saraLa banAvavAno che. haThayoganA yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema ATha aMgo batAvyA che. A paikI yama ane niyama to dareka prakAranA yoga tathA sAdhanA mATe anivArya che kAraNa ke jyAM sudhI zarIra ane manane nirmaLa ane zuddha na banAvAya tyAM sudhI AdhyAtmika unnati tarapha na vadhAya. eTale haThayoganI zarUAta AsanathI karavAmAM Ave che. A Asano ane traNa baMdha - mUla baMdha, jAladhara baMdha ane uyiAna baMdha, taMdurastInI rakSA mATe khUba ja upayogI thAya che. e ja pramANe 25 prakAranI mudrAonuM varNana haThayogamAM Ave che jenI sAdhanAthI zarIra ane manamAM aneka prakAranI upayogI zaktiono vikAsa thAya che. AtmAnubhUti yoga : AtmAnA sUkSma aMtarAlamAM potAnA saMbaMdhamAM pUrNa jJAna hayAta che ane te sadeva jAgRta rahe che. niraMtara tenI upara dhyAna ApavAmAM Ave to AtmAno sAkSAtkAra thaI zake che. prAtaHkALe sUryodaya pahelA pUrva dizAmAM mukha karIne besavuM, AMkha baMdha karIne zvAsa levo. nAsikA dvArA vAyu aMdara praveza kare eTale vAyunI sAthe - sAthe'sI' ane jyAM sudhI vAyu aMdara rahe tyAM sudhI 'A' ane jyAre te bahAra nIkaLe to hai" no sUkSma avAja sAMbhaLavA maLaze. e ja rIte hRdayamAM sthita sUryacakranA prakAzabiMdumAM AtmAnA tejomaya svarUpanI kalpanA karIzuM to 'soDahaM' evo avAja vAraMvAra sAMbhaLavA maLaze. "sohaM'nI sAdhanA jema jema vadhatI jaze tema tema vijJAnamaya koSano pariSkAra thato jaze ane dhIme dhIme AtmajJAna vadhatuM jaze ane AtmasAkSAtkAranI sthiti najIka AvatI jaze. dhIre dhIre samAdhinI avasthA AvatI jaze ane sAdhaka -kramazaH bAhmI sthitino adhikArI banI jAya che. nAdayoga: Izvara ane jIvanane eka zRMkhalAmAM bAMdhavAnuM kAma zabda dvArA ja thAya che. sRSTinI utpatti paNa zabda dvArA ja thaI che. zabdanA sUkSma ane sthaLa ema be prakAra che. sUthama zabdane vicAra ane sthULa zabdane nAda kahevAmAM Ave che. brahmalokamAMthI IzvarIya pravAha satata vaheto rahe che. Izvara dvArA prerita vicAradhArA anusAra mArga nirdhArita karavAmAM Ave to niHsaMdeha jIvana aMgeno ApaNo uddezya paripUrNa karI zakIe chIe. paraMtu jyAM sudhI vikAro ane manamAM rahelo mela ApaNAmAM hoya tyAM sudhI brahma zabda ane vicAra ghaNo ja aspaSTa rahe che. IzvarIya saMdeza tyAre ja spaSTa svarUpe saMbhaLAya che jyAre AMtarika pavitratAmAM uttarottara vadhato thato rahe... A divya saMdezathI AgaLa jatA te vyakti bhUta, bhaviSya ane vartamAnanI badhI ja ghaTanAo mATe trikALadarzI bane che ane bhaviSyamAM bananAra banAvIne tene darzana thAya che. ethI paNa ucca sthitie pahoMcatA sRSTinA badhA ja rahasyo tenI pAse khulI jAya che. - A yogamArgo gAyatrI-yoganI aMtargata che ane gAyatrInI sAdhanA karanAra vyakti dareka prakAre saphaLatA prApta kare che. gAyatrInA covIsa akSaromAM saMsAranuM samasta jJAna - vijJAna samAyeluM che. gAyatrInA sAdhakane uMcAmAM uMcI yogasAdhanA sahajarUpe ja prApta thAya che. saMkalana : DaoN. rami bhedA FINAL - 16-01-19 13 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,131
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20) svAmI vivekAnaMdanI yoganI vibhAvanA ane pAzcAtya dezo para teno prabhAva , svAmI nikhilezvarAnaMda svAmI vivekAnaMda ane samanvayAtmaka yoga yunAITeDa naeNzana dvArA 21mI jUnane 'AMtararASTrIya yoga dina'rUpe UjavavAnI jAherAta 2014mAM thayA pachI svAbhAvika rIte samasta vizvanA lokomAM yoga pratye AkarSaNa UbhuM thayuM, paNa viDaMbaNA e che ke je yogano pracAra-prasAra badhA dezomAM thaI rahyo che, e "yogA'nA nAme yogAsanonA rUpe thaI rahyo che ane ApaNo deza paNa emAMthI bAkAta nathI. yogAsano haThayogano bhAgamAtra che ane haThayoga to rAjayogano eka bhAga che. rAjayoga cAra yogomAMno eka che. A 'yoga' zabdanI utpatti 'yuja' dhAtu parathI thaI che. eno artha thAya che 'joDAvuM'. yoga eTale jIvAtmA ane paramAtmAnuM milana, vyaktigata cetanA sAthe vaizvika cetanAnuM milana. yogano uddeza che divyatAnuM pragaTIkaraNa; anaMta jJAna, anaMta AnaMda, anaMta jIvananI prApti. yogAsano dvArA zArIrika svAthya meLavavuM hitAvaha che, dhyAna dvArA 'sTresa menejamenTa' paNa hitAvaha che. yogano artha mAtra zArIrika svAcya athavA mAnasika zAMti nathI. yoga zabda vyApaka artha dharAve che. e eka jIvanapaddhati che. ApaNA yugamAM svAmI vivekAnaMdajIe Adhunika mAnavane sparze tevI rIte amerikAmAM AjathI 125 varSa pahelAM cAra yoga para pravacano ApyAM. A pravacano pustakarUpe karmayoga, rAjayoga, bhaktiyoga ane zAnayoganA nAme upalabdha che. yoganuM rahasya samajAvatAM teo kahe che, "dareka vyaktimAM divyatA suSuptapaNe rahela che. bhItaranI A divyatAne bAhya tema ja AMtaraprakRtinA niyamana dvArA abhivyakta karavI e jIvananuM dhayeya che. karma, upAsanA, manano saMyama ke tattvajJAna evA eka athavA aneka patha dvArA A jIvanadhyeyane siddha karo ane mukta bano. dharmanuM A samagra tattva che. siddhAMto, matavAdo, anuSThAno, zAstro, maMdiro ke mUrtio A badhuM goNa che.' karmayogI A yogane manuSyo ane samagra manuSyajAti vacce ekatArUpe bhakta ene premasvarUpa Izvara ane potAnI vacce ekatArUpe ane jJAnI ane bahudhA vilasatA 'sat'nI ekatArUpe nihALe che. 'yoga'no artha A che. rAjayoga : maharSi pataMjalie potAnAM yogasUtromAM rAjayoganI sAdhanA dvArA paramAtmAnI prAptino mArga batAvyo che. A yoganAM ATha sopAno che : yama (satya, brahmacarya, asteya, aparigraha ane ahiMsA), niyama (zuci, satya, tapa, svAdhyAya, Izvara praNidhAna), Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. A sopAnoe caDhatAcaDhatAM dhyAna siddha thAya che cittarUpI sarovaramAM saghaLA taraMgo zamI jAya che. pachI AThamuM sopAna eTale nirvikalpa samAdhinI prApti thAya che, tyAre badhuM ja brahmamaya banI jAya che; anaMta sukha, anaMta zAMti ane anaMta AnaMdanI prApti thAya che. A yogamAM dhyAnano abhyAsa mukhya che, eTale ene dhyAnayoga' paNa kahevAmAM Ave che. jJAnayoga : jJAnayoganAM traNa sopAno che : zravaNa, manana ane nididhyAsana. haMmezAM sat-esano vicAra karavo; Izvara ja sat eTale ke nitya vastu; bIjuM badhuM asat eTale ke anitya. evI rIte vicAra karatAMpharatAM anitya vastuno manamAMthI tyAga karavo; A che jJAnayoga. potAnA svarUpanuM ciMtana karatAM karatAM sAdhaka AvuM anubhave che-te deha nathI, mana nathI, citta nathI, buddhi nathI, ahaMkAra nathI; te sat-cit AnaMda-saccidAnaMda svarUpa che. Adi zaMkarAcArya 'nirvANaSaTkam'mAM A vAta vistArapUrvaka rajU karI che. bhaktiyoga : bhakti dvArA paramAtmAne maLavuM A che bhaktiyoga. A mArga premano mArga che. zaraNAgatino mArga che. svAmI vivekAnaMda kahe che, "bhaktiyoga svAbhAvika rIte madhura ane namra che. jJAnayogInI jema te UMce caDhato nathI eTale temAM koI moTA patanano bhaya paNa nathI.' zrIrAmakRSNadeva A mArgane bilADInAM baccAMne mArga kahe che. bilADInuM baccuM saMpUrNapaNe tenI mA para ja AdhArita hoya che. tene tenI mA potAnA moDhAmAM pakaDIne hera-pherave che. mAnI pakaDa majabUta hoya che eTale tene paDI javAno bilakula bhaya raheto nathI. A mArga sothI salAmata che. vaLI bhagavAnane prema karyA pachI nIce paDavAnI koI zakyatA rahetI ja nathI. A yogamAM pUjApATha, maMtrajApa, prArthanAnI sAdhanA dvArA bhaktanI bhakti aparAbhaktimAMthI parAbhaktimAM pariName che. tyAra bAda mIrAMbAI ke narasiMha mahetA jevI sthitine te prApta kare che. A yogamArganI aMtardaSTi 133] FINAL 132ii yogamArganI aMtardaSTi _
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmayoga : koI paNa jAtanI AzA vagara niSkAmabhAve karma karavAM, paramAtmAne arpaNarUpe karma karavAM - e che karmayoga. niSkAmabhAve karma karatAMkaratAM manuSyano ahaMkAra khUba jhaDapathI ogaLe che. anyanI sevA karatAMpharatAM cittanI zuddhi thAya che, mana zAMta bane che. tethI karmayoga dvArA munaSya IzvaranI najIka pahoMcI zake che. | gItAmAM karmayoganuM rahasya samajAvatAM bhagavAna zrIkRSNa kahe che - 'yogaH karmanuM kauzalam' - 'karmanI kuzaLatA ja yoga che.' A yoga Adhunika mAnava mATe mahattvano che, kAraNake AmAM karmano tyAga karavAno nathI, paNa karmane pUjAmAM pariNata karavAnuM che. Adhunika mAnava pAse samayano abhAva che, kartavya-karmone tyAgavAno tenI pAse upAya nathI tyAre A samanvayAtmaka yoga tenA mATe AzIrvAda svarUpa banI jAya che. savAra-sAMja thoDo samaya dhyAna, prArthanA ane svAdhyAya (rAjayoga, bhaktiyoga ane jJAnayoga) mATe phALavI samasta divasa Izvara samarpita buddhithI kartavya-karmonuM niSThApUrvaka pAlana karI A samanvayAtmaka yoganuM AcaraNa jo Adhunika mAnava kare to tene anaMta AnaMda ane anaMta jIvana prApta thaze ane dainika jIvanamAM paNa sukha-zAMti prApta karI zakaze. yugAcArya svAmI vivekAnaMda yogAcArya paNa hatA. temanA jIvanamAM cAreya yogono suMdara samanvaya jovA maLe che. phreMca manISI romA rolAM kahe che ke svAmI vivekAnaMdajIe cAra yogorUpI cAra ghoDAo para ekasAthe savArI karI hatI. teo nAnapaNathI ja dayAnasiddha hatA. nAnapaNamAM mitro sAthe dayAnanI ramata ramatI vakhate teo eTalA dhyAnamagna thaI gayA hatA ke bhayaMkara nAganA AgamananI paNa emane khabara na paDI, jyAre anya mitro bhayabhIta thaI bhAgI gayA. 4thI julAI, 1902nA roja mAtra 39 varSanI vaye teo dhyAnanI pAMkho para savAra thaI anaMtanI yAtrAe UpaDI gayA. mRtyu pahelAMnA temanA chellA zabdo sevakane uddezIne kahelA te hatA, "jAo, huM bolAvuM nahi tyAM sudhI dhyAna karo.' temane aneka vAra nirvikalpa samAdhinI anubhUti thaI hatI, mATe ja teo 'rAjayoga' nAmanA graMthamAM A ucca avasthAonuM varNana karI zakyA hatA. amerikA jevA bhopradhAna dezamAM paNa teo jyAre TrenamAM musApharI karatA, tyAre ghaNI vAra dhyAnamAM nimagna hovAne kAraNe cheka chellA sTezana sudhI pahoMcI jatA, pachI pAchuM AvavuM paDatuM. 'jJAnayoga'nA graMthamAM temaNe mAyA vize je adbhuta pravacano ApyAM che, te temanI jJAnanI ucca avasthAno purAvo che. ekavAra amerikAmAM eka sthaLe pravacana ApavAnuM hatuM tyAre teo vyAkhyAnakhaMDa tarapha ravAnA thayA, paNa pAchA vaLyA ane dIvAnakhAnAmAM AvIne arIsAmAM potAno cahero joyo, pharI vyAkhyAnakhaMDa tarapha gayA, pharI pAchA vaLyA, AvuM keTalIka vAra thayuM. yajamAna mahilA bhaktane samajAyuM nahi ke svAmIjI kema AvuM karI rahyA hatA. teo acaraja pAmyAM. jyAre sviAmIjIe temane kahyuM ke, temanuM mana dehAtIta avasthAmAM hatuM. vyAkhyAna ApavA mATe manane nIce lAvavuM Avazyaka hatuM. mATe teo vAraMvAra arIsA sAme jaI potAnA manane deha tarapha vALavAno prayatna karI rahyA hatA. kevI abhuta dehAtIta avasthA ! svAmIjIe racelAM vividha stotro ane gIto temanI bhaktinI utkaTatAnuM pramANa che. temaNe ekvAra kahyuM hatuM ke temanA gurudeva zrIrAmakRSNadevanI caraNarajathI lAkho vivekAnaMdanuM sarjana thaI zake. kevI adbhuta gurubhakti ! Adhunika mAnava mATe karmayoga anivArya che, kAraNake annagata prANa che, AjIvikA mATe darekane saMgharSa karavo paDe che, eTale ja svAmI vivekAnaMdajIe cAreya yoganA samanvayanI vAta karI, paNa sauthI vadhu bhAra 'karmayoga' para mUkyo che. temaNe pote paNa potAnuM samasta jIvana mAnavajAtanA kalyANArthe samarpita karI dIdhuM. mAtra 39 varSanI uMmaramAM eTaluM badhuM kArya karyuM ke teo pote kahetA, "meM AgAmI 1500 varSonuM bhAthuM ApI dIdhuM che.' temaNe ApelAM pravacano, vArtAlApa vagerenuM saMkalana "dha kampalITa vaksa oNpha svAmI vivekAnaMda' nAmathI nava graMthomAM thayuM che. teno gujarAtI anuvAda svAmI vivekAnaMda graMthamALA, nava bhAgomAM upalabdha che. temaNe zivajJAnathI jIvasevAno upadeza Apyo, eTaluM ja nahIM, tene mUrtasvarUpa ApavA mATe I.sa. 1897mAM rAmakRSNa mizana saMsthAnI sthApanA karI, jenAM Aje 200 zAkhA kendro deza-videzamAM kAryarata che. Ama cAreya yogo para svAmI vivekAnaMdajIe abhuta graMtho lakhyA che, eTaluM ja nahi, tenuM AcaraNa paNa karI batAvyuM che. pAzcAtya dezo para svAmI vivekAnaMdano prabhAva: merI lUI barka eka vidvAna amerikana mahilA hatAM. teo svAmI vivekAnaMdanA dehatyAganA keTalAka dazakAo pachI emanAM lakhANothI prabhAvita thayAM hatAM. teoe svAmI vivekAnaMdanA amerikAnA kAryakALa vize 6 khaMDamAM saMzodhanAtmaka pustaka 'Swami Vivekanand in the West Discoveries' lakhyuM che. temAM teoe svAmI vivekAnaMdanI yoga-vicAradhArAnA amerikA para peDalA prabhAvanI khUba gahanatAthI chaNAvaTa karI che. teo lakhe che : che 134 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,135 |
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo tamane e vAtanI nArAjagI hoya ke tamArI najadIkanuM gaeNsa sTezana Aje yoga Diyo banI gayuM che, to tame svAmI vivekAnaMdane rASTrIya goSThImAM 'yoga' zabda praveza karAvavAnuM zreya ApI zako. Aje je karoDo loko amerikAmAM yogAsana kare che emAMthI khUba ochAne khabara che ke emano abhyAsa vivekAnaMdane AbhArI jemajema svAmI vivekAnaMda amerikAmAM bhramaNa karatA gayA, hajAro jijJAsuonemaLatA gayA, agaNita zahero ane nagaronI mulAkAto letA gayA tematema teo gahana arthamAM AdhyAtmikatAnAM bIja vAvatA gayA. svAmIjInuM viyAgurutva ane payagaMbaratva saMzodhanAtmaka paddhationI pAre hovA chatAM paNa anubhavagamya che. teoe nIrave rASTranA (amerikAnA) samaSTi-mAnasamAM eka navA AdhyAtmika vicArano pravAha vahAvyo hato, jenI maMgalakArI asaro mAnavasamAjanA uparI stare bhale dhIredhIre daSTigocara thAya, paraMtu tenI saccAI para ApaNe kyAreya avizvAsa na karI zakIe, kAraNake svAmI vivekAnaMda e AdhyAtmika UMcAI para virAja karatA hatA ke teo vaizvika vicArone badalAvyA vagara, samRddha karyA vagara ane prakAzita karyA vagara vizvamAM na rahI zake. sAce ja, eka TUMkA ane kSaNika kALa mATe nahIM, paraMtu gahana, sUkSma stare ane lAMbA gALA mATe manaSyanA manane prajavalita karavuM e svAmIjInA dharmacakraparivartana ane divya payagaMbaratvanA camatkAranuM mukhya kArya ane artha che. A camatkAra mAnavajAtane enA lAMbA jIvanakALa daramiyAna ghaNI vAra prakAzita karI cUkyo che tema ja ghaNI vAra enA ItihAsane hiMsaka, cIlAcAlu tema ja ghaNAkharA vaividhyahIna rastA parathI Urdhvastare laI Avyo che. e vAtanA ghaNA purAvA che ke, 1894nA AkharI bhAgamAM svAmIjInA vicAro vartamAna yuganI atyaMta jaTila tema ja vaividhyapUrNa samasyAo sAthe saMgharSa karI rahyA hatA tema ja pazcimI sabhyatA mATe tenA mUlocchedanakArI samAdhAnanuM gaThana karI rahyA hatA. 1894nA chellA divaso daramiyAna teoe eka mahattvapUrNa tema ja Azcaryajanaka uccAraNa karyuM hatuM, 'jema buddha pAse pUrva mATe saMdeza hato, tema mArI pAse pazcima mATe saMdeza che.' 1895nI zarUAtamAM teo potAno asAmAnyapaNe sarvasamAvezaka tema ja vaividhyapUrNa jIvanasaMdeza ApavA mATe eka jagyA para sthAyI thayA. agAu teoe vedAMtanAM bIja cArebAju veryA hatAM. have teoe potAno jIvanasaMdeza sadhanapaNe ApavA mATe eka sthAyI kendranuM sthApana karyuM hatuM, jyAMthI zaktizALI mojAMonI jema A saMdeza cArebAju phelAvAno hato. (graMtha 6, pR. 230). 30 oNgasTa, 2014nA roja svAmIjInI 150mI janmajayaMtI upalaye amerikAnA pratiSThita vartamAnapatra 'nyU yaoNrka TAImsa'mAM temanA yogasaMdezanA amerikA para prabhAva vize eka lekha, How Yoga won the West prakAzita thayo hato. emAM lakhyuM che : che svAmIjInA jIvanakALa daramiyAna temanI para pUrNa vizvAsa karavAvALA hatA liyo TaoNlsTaoNya. teo svAmIjInA guru zrIrAmakRSNa paranAM lakhANonA moTA cAhaka hatA. TaoNlsaToye potAnA mRtyunAM be varSa pahelAM DAyarImAM lakhyuM hatuM, 'huM Aje savAre 6.00 vAgyAthI svAmI vivekAnaMda vize vicArI rahyo chuM' ane "e saMdehajanaka che ke A yugamAM bIjo koI manuSya svAmIjInI niHsvArthatA tema ja AdhyAtmikatAthI upara UThI zakyo hoya.' hArvarDa yunivarsiTInA philasUpha ane manovaijJAnika viliyama jemsa svAmIjIthI prabhAvita thayA hatA tema ja temaNe potAnA atyaMta mahatvapUrNa pustaka "dhArmika anubhavonuM vaividhya' (The Varieties of Religious Experience)mAM svAmIjInAM lakhANo laMbANapUrvaka uddhata karyA che. teoe svAmIjIne "mAnavajAta mATe gauravarUpe navAjyA hatA. amerikana navalikAkAra gaTTeDa sTena jyAre reDaklipha kaoNlejamAM vidyArthinI hatAM tyAre teoe 1896mAM hArvarDa yunivarsiTImAM svAmIjInuM bhASaNa sAMbhaLyuM hatuM. e bhASaNe yunivarsiTInA adhyApakone eTalA prabhAvita karI dIdhA ke teo svAmIjIne porvIya philasUphInA adhyApakano hoddo ApavA mATe taiyAra thaI gayA hatA. sAdhu koI hoddo grahaNa na karI zake e kAraNe svAmIjIe teno asvIkAra karyo hato. elDasa haksale svAmIjInAM lakhANothI prabhAvita thayA hatA. 1942mAM chapAyela The Gospel of Sri Ramakrishna'nuM prAthana teoe lakhyuM hatuM. A pustaka vize teoe kahyuM hatuM, "sArvabhauma sattA vize sauthI gahana ane sUkSma kathana'. temanA mitra krisTophara IzaravUDa sAthe teo haoNlIvUDa hilamAM Avela vedAMta kendramAM aupacArikarUpe dIkSita thayA hatA. ahIM teo kyAreka ravivAranA divase pravacana ApatA. haksalenAM mitra AIgora sTreviskI, lorensa olivIya, viviyana leI, somaraseTa moma, greTAgArbo A pravacano sAMbhaLavA AvatAM. 1945mAM vikhyAta navalikAkAra henarI milare kahyuM hatuM ke, chellAM be varSamAM temanI sauthI moTI zodha hatI - 'rAmakRSNa ane vivekAnaMda vizenAM be pustako'. 136 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,137 |
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramahaMsa yogAnaMda ane kriyAyoga DaoN. razmibena bhedA 1962mAM milare tAraNa kADhyuM ke, "svAmI vivekAnaMda mArA jIvananI sauthIprabhAvaka vyakti che.' vikhyAta navalakathA 'The Catcher in the ye"nA lekhaka je. DI. selanjaranI svAmIjI pratye niSThA eTalI gahana hatI ke teoe potAnAM lakhANamAM vedAMtanAM padacihano choDI mUkyAM hatAM. selanjaranA aMtima pustaka 'Hapworth 16, 1924mAM teoe pustakanA nAyaka semoranA zabdo dvArA svAmI vivekAnaMdanI vidvattAno khuba jorazorathI pracAra karyo hato, jema ke, eka jagyAe semora svAmIjI vize kahe che, 'teo A sadInA sahuthI Azcaryamugdha karanAra, molika tema ja vidvattApUrNa mahApuruSomAMnA eka hatA ke jemane huM maLyo hato. jyAM sudhI huM jIvIza tyAM sudhI temanA pratye mArI vyaktigata sahAnubhUti kyAreya ochI nahIM thAya. emanI sAthe hAtha milAvavA mATe huM mArA jIvananAM dasa varSa ApI devA taiyAra chuM. upasaMhAra : 2016mAM eka pratiSThita amerikana sAmayika dvArA karavAmAM Avela sarve dvArA jANavA maLyuM ke, 2016mAM 3,67 karoDa amerikanoe yogAsanano abhyAsa karyo hato, je amerikAnI vasatino 11% hisso hato. bIjA 8 karoDa amerikanoe yogAsana karavAnI taiyArI batAvI hatI. e varSamAM ja yogAsanano vyavasAya eka lAkha paMdara hajAra karoDa rUpiyAthI paNa vadhu hato. Aje yogAbhyAsanA nAme 'hakyoga' eTale ke yogAsananuM ja bahula pracalana che, paraMtu svAmIjInA anusAra zArIrika svAsya e ja jIvanano aMtima uddeza na hoI zake. ApaNe AzA karIe ke samasta jagatanA loko dhIredhIre svAmI vivekAnaMde prabodhela ane Acarela cAra yogonA mahattvane samajaze ane tenuM AcaraNa karI denika jIvanamAM sukha, zAMti ane saphaLatA meLavaze tema ja zAzvata AnaMda, zAzvata zAMti ane zAzvata jIvanane prApta karaze. - 16-01-19 FINAL paramahaMsa yogAnaMdano janma pAMca jAnyuArI, 1893nA gorakhapuramAM thayo hato. emanuM saMsArI nAma mukuMdalAla ghoSa hatuM. emanAM mAtA-pitA pariNIta jIvananI zarUAtamAM ja banArasanA lAhirI mahAzaya jevA mahAna gurunA ziSya banyAM hatAM. emanI pAsethI kriyAyoganI dIkSA lIdhI hatI. kriyAyoga e yoganI khAsa prakriyA che jenAthI iMdriyo zAMta thAya che, jethI manuSya uttarottara vizvacaitanyanI sAthe vadhAre ne vadhAre aikya sAdhavA zaktimAna bane che. bAlavayathI ja mukuMdane AdhyAtmika jagata pratye jhukAva hato. emaNe jJAna ane IzvaranA sAkSAtkAra mATe gRhatyAga karyo ane banArasa gayA. emanA guru AtmadarzI zrI yuklezvaragiri hatA. emanI pAsethI mukuMdane vizvacetanyanuM darzana thayuM. zrI yuklezvaragiri svAmI saMsthAnI giri zAkhAnA svAmI hatA. svAmI saMsthAnA tamAma sAdhuo AdhyAtmika rIte Adi zaMkarAcAryane potAnA sArvabhauma ane sAmAnya guru tarIke svIkAre che. sarva mAnavajAtanI niHsvArtha sevA tathA vyaktigata saMbaMdho ane mahattvAkAMkSAnA tyAganA Adarzane lIdhe moTA bhAganA saMnyAsIo hiMdamAM ane jarUra paDe to paradezamAM koI mAnavasevA athavA zikSaNakAryamAM sakriya kAma karatA hoya che. jJAti, paMtha, varga, raMga, jAti vagere tamAma pUrvagraho bAjue mUkIne eka svAmI vizvabaMdhutvanA Adarzane anusare che. paramatattva sAthe saMpUrNa ekatA sthApavI e tenuM dhyeya hoya che, je potAnA sva" athavA AtmA sAthe aikya sAdhavA prayatna kare che. zrI yuklezvara ekIsAthe saMnyAsI hatA ane yogI paNa hatA. je sAdhu A saMsthAnA vidhipUrvakanA saMbaMdhane lIdhe saMnyAsI hoya te yogI paNa hoya ja evuM nathI. je koI vyakti IzvaranI sAthe divya saMyoga mATe vaijJAnika Dhabe sAdhanA karato hoya te yogI che. pachI te pariNIta hoya ke apariNIta, saMsArI javAbadArIvALo hoya ke vidhipUrvakanA dhArmika saMbaMdhavALo hoya, eka sAco yogI potAnI pharaja bajAvato saMsAramAM rahI zake che. tyAM te aniyaMtrita mAnavasamudAyamAM jaLamizrita dUdhanI mAphaka otaprota thaIne nahi, paNa pANI upara mAkhaNa tare ema alaga rahe 138ii yogamArganI aMtardaSTi_ = yogamArganI aMtardaSTi |139
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. AvA yogI zrI yuklezvaragiri pAse mukuMda I.sa. 1914nA julAI mAsamAM svAmI saMsthAnA saMnyAsI thayA. emanI IcchA pramANe emanuM nAma yogAnaMda rakhAyuM. svAmI zrI yuklezvaragiri bhagavadgItAnA mahAna bhASyakAra hatA. banArasanA yogIrAja zrI zyAmacaraNa lAhirI mahAzayanA teo agragaNya ziSya hatA. bhagavadgItA ane bIjAM zAstro paranI emanI TIkA batAve che ke pUrva ane pazcimanA tattvajJAna para emano asAdhAraNa kAbU hato. zrI yuktazvaragirinI preraNAthI temanA paTTaziSya yogAnaMde kriyAyoganI pravRttine pazcimamAM pahoMcADI. emanAM bhaviSyadarzana zakti ane UMDA AtmajJAnathI prerAIne svAmI yogAnaMde samudraparyaTana karI amerikA tema ja yuropamAM vedAMtadarzanano pracAra karyo. I.sa. 1920thI 1935 sudhI 15 varSa daramiyAna amerikAnAM badhAM mukhya mukhya zaheromAM pravacano ApyAM, kriyAyoganA vargo lIdhA. sana 1925mAM kaeNliphorniyAmAM laoNsa enjalisamAM amerikAnA mukhya AzramanI sthApanA karI. sana 1935nA teo hiMda pAchA AvyA. emanA guru zrI yuklezvaragirie emanA dehAMta pahelAM svAmI yogAnaMdajIne uccatara saMnyAsInI 'paramahaMsa' padavI arpaNa karI. I.sa. 1937nA paramahaMsa yogAnaMda pAchA yuropa ane amerikA gayA ane potAnI aMtima mahAsamAdhi sudhI amerikAmAM ja rahyA. ahIM ensInITAsamAM bIjo Azrama sthApyo yogadA satsaMga sosAyaTI oNpha InDiyA - selpha rIalAIjhezana phelozipanI sthApanA karI jeno uddeza - mAnavajAtanI potAnA ja vizALa AtmArUpe sevA karavI. kriyAyoganuM vijJAna kriyAyoga e hiMdanuM purANuM vijJAna che. A kriyAyoganuM vijJAna kRSNa hajAro varSo pUrve arjunane ApyuM hatuM, jeno ullekha zrIkRSNa bhagavadgItAmAM -be vakhata karyo che. yoganA mukhya puraskartA prAcIna RSi pataMjalie potAnA zAstramAM kriyAyogano ullekha be vakhata karyo che. temaNe lakhyuM che, 'zarIranI zista, mAnasika saMyama ane om para dhyAna ene kriyAyoga kahevAya che. kriyAyoga vyaktinA AdhyAtmika vikAsane bahu gati Ape che. hiMdu zAstro kahe che ke, mAyAthI sadaMtara chUTavA mATe vAraMvAra janma-maraNanA pherAmAM pharatA jIvane dasa lAkha varSa lAge che. A kudaratI samaya kriyAyogathI ghaNo TUMko thaI jAya che. lAhirI mahAzayane e temanA guru bAbAjI taraphathI maLyuM hatuM. jemaNe aMdhakArayugamAM naSTa thayelA A zAstrane pharIthI zodhI kADhIne tathA tenI prakriyAone zuddha karIne ene navajIvana bakyuM ane ene kriyAyoga nAma ApyuM. - kriyAno saMskRta dhAtu % che, jeno artha karavuM, AcaravuM thAya che. karma zabdano dhAtu paNa e ja che ane teno artha kAryakAraNano naisargika niyama evo thAya che. eTale kriyAyoga eTale karma (kriyA) mAraphate Izvarano saMyoga je yogI vizvAsa ane zraddhApUrvaka enI cokkasa prakriyAo kare te dhIredhIre karma athavA kAryakAraNanA vizcacakramAMthI chUTI jAya che. kriyAyoga e eka evI sAdI, mAnasa-zArIrika paddhati che jethI mANasanA lohImAMthI kArbananuM tattva dUra thAya che ane tenI jagyAe oNksijanano punaH saMcAra thAya che. A vadhArAnA oNkisajananA paramANuonuM jIvanatattvamAM rUpAMtara karI nAkhavuM ke jethI magaja ane merudaMDamAM cakrono kAyAkalpa thayA kare, siddhayogI potAnA raktakoSone zuddha zaktimAM pheravI nAkhI zake che. kriyAyogI potAnI prANazaktine mAnasika rIte merudaMDanAM pado (mUlAdhAra, svAdhiSThAna, maNipura, anAhata, vizuddhAkhyuM ane AjJAcakra) upara ane nIce pherave che. A vizvamAnavanA pratIka jevA bhUmaMDaLa (Zodia)nI bAra sUkama rAzio samAna che. manuSyanA tINa merudaMDanI AsapAsa prANazaktinuM aDadhI miniTanuM bhramaNa enI utkrAMtimAM sUkSma vikAsa sAdhe che; mAtra aDadhI miniTanI A kriyA enI eka varasanI naisargika AdhyAtmika pragatinI barAbarI karI zake che. eka yogI eka divasanA sADA ATha kalAkamAM eka hajAra kriyA kare to FINAL - 16-01 - Izvarano aMgata aparokSa anubhava prApta karavA mATenI cokkasa vaijJAnika paddhationA jJAnano vizvamAM pracAra karavo. - bhagavAna kRSNa upadezelA mULa yoga ane Izu khriste upadezelA mULa khristI dharma vaccenI saMpUrNa saMvAditA ane mULabhUta ekatAnuM darzana karAvavuM ane satyanA A siddhAMto badhA ja sAcA dharmono sAmAnya vaijJAnika pAyo che e spaSTa karavuM. - manuSyane zArIrika roga, mAnasika asaMvAditA ane AdhyAtmika ajJAnatA e trividha tApamAMthI mukti apAvavI. - zarIra karatAM mana ane mana karatAM AtmAnI uccatA siddha karI batAvavI. - pUrva ane pazcima vacce sAMskRtika ane AdhyAtmika samajaNa ane baMnenA zreSTha guNonI Apa-le karavAnI himAyata karavI. 140 yogamArganI aMtardaSTi e , yogamArganI aMtardaSTi ,141
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNe eka hajAra varSa jeTalo naisargika vikAsa karelo gaNAya. e pramANe eka varSamAM 3,65,000 (traNa lAkha, pAMsaTha hajAra varSo) utkrAMti karI zake. kudaratane je pariNAma lAvatA, dasa lAkha varSo joIe e ja pariNAma eka yogI buddhipUrvakanA svaprayatnathI traNa varSamAM ja meLavI zake che. alabatta, kriyAno A TUMko mArga bahu ja AgaLa vadhelA siddha yogIo ja karI zake. - kriyAnI zarUAtano sAdhaka divasamAM be vakhata caudathI covIsa vakhatanI ja potAnA yoganI kriyA kare che. ghaNA yogIoe i, bAra, covIsa ke aDatALIsa varSomAM ja mukti meLavI che (jo koI yogI saMpUrNa mukti meLavatA pahelAM ja gujarI jAya to bhUtakALanI enI kriyA sAdhanA sArAM phaLo e sAthe laI jAya che ane enA jIvanamAM e phaLo ane chevaTanI mukti tarapha dhakele che). sAmAnya manuSyanuM zarIra pacAsa vaoNTanI battI jevuM hoya che ane kriyAnA atipaDatA abhyAsathI utpanna thatI karoDo vaoNTanI zakti e jhIlI zakatuM nathI. kriyAnA sAdA ane nirdoSa abhyAsathI manuSyanuM zarIra dararoja sUkSma rIte rUpAMtaraNa pAmatuM jAya che ane chevaTe te vizvazaktinI amaryAda zaktiono AvirbhAva karavA jeTalI kSamatA dharAve che. kudaratI niyamane AdhIna mANasomAM prANazaktino pravAha bahumukhI hoya che. A pravAho iMdriyomAM veDaphAI jAya che. kriyAnA abhyAsathI A pravAha UlaTAI jAya che, prANazakti aMtaravizvamAM dhakelAya che ane merudaMDanI sUma zaktio sAthe punaH saMyojita thAya che. prANazaktinA AvA punaH saMyogathI zarIra ane magajanA koSo AdhyAtmika amRtathI vidyutamaya bane che. - kriyAyoga AtmA ane zarIrane saMyojita rAkhanArI prANagraMthine toDIne zarIrane dIrghajIvana bakSe che ane caitanyane amaryAda banAve che. prANazakti mAraphate manane kabajAmAM rAkhato zarIra ane manano svAmI evo kriyAyogI maraNane paNa kAbUmAM le che. A yogika zAstra ekAgratA ane dhyAnanI prakriyAnA sarva prakAranA anubhavasiddha vicAro para AdhArita che. A yogakriyAthI varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zravaNa A pAMce IMdriya pravAhomAMthI yogI IcchA pramANe prANazakti kheMcI ke mUkI zake che. dehAdhyAsathI chU thayela siddha kriyAyogInuM jIvana pAchalAM karmonA pariNAma pramANe cAlatuM nathI, paNa AtmAnA Adeza pramANe ja cAle che. zaMkarAcArye sutrazatakamAM lakhyuM che, bAhya kriyAkAMDa ajJAnano nAza karavA nathI, kevaLa anubhavajJAna ja ajJAnano nAza kare che... huM koNa? A vizvanI utpatti zI rIte thaI ? eno kartA koNa che? enuM mULa kAraNa zuM? e jANyA sivAya anya koI paNa mArge jJAnanI prApti thatI nathI. A badhA praznono javAba buddhi ApI zakatI nathI, tethI RSioe AdhyAtmika khoja mATe yoganI prakriyA nirmANa karI. eka sAco yogI dehAdhyAsamAMthI udbhavatI vAsanAothI potAnA mana, IcchAzakti ane lAgaNIone dUra rAkhIne ane potAnA manane merudaMDamAMnI Urva caitanyamaya zaktio sAthe saMyojita rAkhI A jagatamAM IzvarAdhIna thaIne vicare che. kriyAyoga e bhagavadgItAmAM vAraMvAra prazaMsA pAmelo 'agnisaMskAra" che, jemAM yogI potAnI tamAma vAsanAone homI de che ane jagata tathA paramAtmA samakSa pavitra thaIne Ubho rahe che. AvA kriyAyoganA sAdhaka ane preraka paramahaMsa yogAnaMde 7mI mArca, 195ranA amerikAnA kaeNliphorniyAnA laoNsa enjalisa zaheramAM mahAsamAdhi lIdhI. mahAsamAdhi lIdhA bAda 20 divasa pachI paNa emanA mRta zarIramAM koI vikriyA jaNAI nahi, zArIrika koSo paNa sukAyA na hatA. emanuM tevuM ne tevuM ja vadana avikArIpaNAnA divya tejathI jhaLahaLatuM hatuM. zarIranI AvI saMpUrNa avikArI ane surakSita sthiti e mRtvanI tavArIkhamAM eka abhUtapUrva banAva hato. yoganI upayogitA emaNe phakta jIvanamAM ja nahIM, paNa mRtyumAM paNa pradarzita karI. saMdarbha graMtha : lekhaka yogI kathAmRta: Autobiography of a yogi paramahaMsa yogAnaMda FINAL - 1 142 | yogamArganI aMtardaSTi as yogamArganI aMtardaSTi 143
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhupAdasvAmI ane kRSNabhAvanA DaoN. razmibena bhedA 6-01-19 zrImadda bhaktivedAMta prabhupAdasvAmIno janma I.sa. 1896nA kolamratAmAM thayo. teo potAnA AdhyAtmika guru zrIla bhaktisiddhAMta sarasvatI gosvAmIne prathama vAra 1922mAM kolakAtAmAM maLyA. bhaktisiddhAMta sarasvatI cosaTha gauDIya maTho (vaidika saMsthAo)no pAyo nAkhanAra vidvAna mahApuruSa hatA. temaNe prabhupAdasvAmIne aMgrejI bhASAmAM vaidika jJAnanA pracAra mATe preraNA karI. zrIla prabhupAda emanA anuyAyI banyA ane sana 1933mAM alAhAbAdamAM temanA ziSya tarIke aupacArika dIkSA grahaNa karI. emaNe bhagavadgItA para bhASya lakhyuM. gauDIya maThane tenA kAryamAM sahAya karI ane I.sa. 1944mAM eka aMgrejI pAkSika zarU karyuM. teo tenuM saMpAdana karatA, hastaprato TAIpa karatA ane pUpharIDiMga paNa karatA. atyAre e trIsathI vadhu bhASAomAM prakAzita thaI rahyuM che. zrIla prabhupAdanA tattvajJAnanI vidvatA ane bhaktinI kadara karIne gauDIya vaiSNava samAje 1947mAM emane 'bhaktivedAMta" padavI ApIne bahumAna kyuM. 1950 pachI vadhAre samaya adhyayana ane lekhanakArya mATe ApavA vAnaprasthAzrama svIkAryo. madhyakAlIna aitihAsika rAdhA-dAmodara maMdiramAM rahe keTalAMya larSo sudhI adhyayana ane lekhanakArya karyuM. I.sa. 1959mAM saMnyAsa lIdho. ahIM zrIla prabhupAde potAnA jIvananI sarvottama kRti zrImad bhAgavatam (bhAgavata purANa)nA aDhAra hajAra zlokonuM aneka graMthomAM bhASAMtara ane vistRta bhASya racavAnuM bhagIratha kArya zarU karyuM. I.sa. 1965mAM teo amerikA gayA. julAI, 1966mAM emaNe ISCON (InTaranaeNzanala sosAyaTI phaoNra kRSNa kaoNnziyasanesa)nI sthApanA karI. I.sa. 1968mAM emaNe amerikAmAM ISCONnI prathama phArma vasAhata zarU karI jemAM gorakSA, khetI para nirbhara sAduM jIvana, kRSNanI prakRti e muddAo para khAsa bhAra mUkavAmAM Avato. temanA anuyAyIoe tyAra pachI amerikA ane anya dezomAM tevI ja vasAhato sthApI che. I.sa. 1972mAM zrIla prabhupAde DalAsa-TeksAsamAM gurukuLanI sthApanA karI. pazcimamAM prAthamika ane mAdhyamika kakSAe vaidika paddhatinuM zikSaNa zarU karyuM. I.sa. 1990 sudhI duniyAbharamAM 15 gurukuLo sthApavAmAM AvyA che, jenuM mukhya kendra vRMdAvanamAM AveluM che. zrIla prabhupAdano sauthI mahattvapUrNa phALo temanAM pustako che. vizvanI ghaNI mukhya yunivarsiTIonA abhyAsakramamAM temanA graMthono upayoga AdhArabhUta pustako tarIke karAya che. temanAM lakhANonuM pa0 thI vadhAre bhASAomAM bhASAMtara thayuM che. temanAM lakhela pustako prasiddha karatuM 'bhaktivedAMta buka TrasTa' sauthI vadhAre vedAMta pustakonuM -prakAzana karanAra saMsthA che. svAmI pUjayapAda zrIkRSNanA zreSThatama bhakta hatA. emaNe duniyAbharamAM kRSNabhAvanAnA pracAra dvArA AdhyAtmika krAMti sarjI. bAra varSanA gALAmAM temaNe vizvanAM tamAma mukhya zaheromAM ekaso vIsa jeTalAM zrIkRSNanA maMdiro (ISCON)nI sthApanA karI. A kRSNabhAvanAmRtano pracAra emaNe bhagavadgItAnI sattAnA AdhAre ja karelo che. kRSNamAM brahmA, viSNu, maheza ane anya badhA ja samAyelA che. je manuSya potAnA manamAM haMmezAM kRSNanuM ciMtana kare che te prathama kakSAno yogI che. bhagavAna kRSNa bhagavadgItAnI zarUAtamAM A ja vAta arjunane samajAvavAno prayatna karyo ke te pote zarIra na hato. "sauprathama ema samajavAno prayatna kara ke tuM koNa che ? tuM A deha che ke nahIM ? tuM jIvanamAM daihika khayAlamAM zA mATe duHkhI thAya che ?" A upadeza mAtra arjunane samajAvavA mATe ja nahIM, paNa badhAnA mATe ja hato. sauprathama ApaNe e zIkhavuM joIe ke, "huM deha nathI" tema ja "huM AtmA chuM' A vaidika upadeza che. "tame A deha nathI" evI dRDha samajaNanA stare jyAre tame Avo tyAre te Atma-sAkSAtkArano brahmabhUta stara kahevAya te ja sAcuM jJAna che. AhAra, nidrA ane maithunanA jJAnamAM pragati karavI e pazuonuM jJAna che. vaidika saMskRti mujaba brAhmaNa e evo vidvAna manuSya hoya che ke je AtmAnuM jJAna dharAvato hoya che. yogano artha che, AtmA ane paramAtmA athavA sarvoparIne ane sUkSma jIvAtmAne joDatI kaDI. bhagavAna zrIkRSNa e ja e sarvoparI paramezvara che. Ama kRSNa yoganA aMtima lakSya hovAthI temanuM nAma yogezvara che, jeno artha che, "yogIonA svAmI'. yogano artha che eka paddhati ane yogIno artha che eka vyakti je e paddhatine anusare che. yoganuM dhyeya, aMtima lakSya kRSNane samajavA te che. tethI kRSNabhAvanAno artha che, sarvotkRSTa yogapaddhati apanAvavI. A sarvoparI yogapaddhati kRSNa dvArA gItAmAM temanA sauthI aMgata mitra arjuna samA samajAvavAmAM AvI hatI. prabhupAdasvAmI kahe che, kRSNa vizenuM jJAna bhagavadgItA ane vedo jevAM pramANabhUta zAstronA AdhAre ApIe chIe. vedano artha che jJAna ane vedAMtano artha che jJAnano aMtima sAra. jJAnano aMtima sAra zuM che? te kRSNa che sarva vedone jANyA pachI, tenA FINAL 144 yogamArganI aMtardaSTi 6 yogamArganI aMtardaSTi 145
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtima sArarUpa kRSNa hovA joIe. aneka janmo sudhI jJAnano vikAsa sAdhyA pachImanuSya A niSkarSa para Ave che. tyAre te kRSNanuM zaraNa grahaNa kare che. te jANe che ke vAsudeva arthAt kRSNa e ja sarvasva che. ApaNe je kAMI joIe chIe e kevaLa vAsudevanI zaktinuM pragaTIkaraNa che. kRSNabhAvanA e paNa yoga che. e paripUrNa yoga, sarva yaugika paddhatiomAMsarvocca yoga che ane te atyaMta saraLa paNa che. kRSNabhAvanAmAM tame thAkano anubhava karatA nathI. jo tame kharekhara zAMti pAmavA, sukhI thavA IcchatA ho to kRSNabhAvanAno vikAsa karo. AnI zarUAta kRSNa pratye anurAgano vikAsa karavAthI thAya che. bhagavadgItAmAM varNavelI yogapaddhati Aja kAla cAlI rahela (khoTI) yogapaddhatiothI judI che. yoga agharo che. sauthI prathama yogamAM vAta Ave che Indriyone niyaMtrita karavAnI. zrImad bhAgavatamAM yogano artha che paramAtmA viSNu para dayAna ekAgra karavuM. teo tamArA hRdayamAM rahela che. tamAruM dhyAna kendrita karavA mATe tamAre Indriyo para kAbU meLavavo jarUrI che. A jagatamAM ApaNI sthiti, ApaNAM duHkho ApaNA dehanA kAraNe che. A deha ja sarva ApattionuM mULa che ane jIvanano aMtima hetu e che ke A bhautika dehamAMthI chuTakAro meLavavo ane AdhyAtmika dehamAM sthita thavuM. AdhyAtmika rIte AtmA mukta che ane bhautika vAtAvaraNanA lIdhe baddha banyo che. ApaNo deha paNa A bhautika padArthano banyo che. bhagavadgItA kahe che ke jevI rIte ApaNAM vastro badalAI jAya che tevI ja rIte ApaNuM zarIra paNa badalAI jAya che. yogano artha che, A bhautika dehanI baddhAvasthAmAMthI mukta thavAnI prakriyA A bhautika dehanA baMdhanamAMthI bahAra nIkaLavuM eno artha che, potAnI jAtane jANavI. huM zuddha AtmA chuM. jeno AraMbha nathI ane teno aMta nathI. tenuM astitva sanAtana che, mAtra zarIra badalAyA kare che, paNa bhagavadgItAmAM kahyuM che, AtmA bhagavAnano aMza che. bhagavAna, paramavyakti, paramezvara sanAtana che, AnaMdathI bharapUra che ane ApaNe badhA paramezvaranA aMze hovAthI ApaNe paNa AMzika rIte AnaMdamaya ane sanAtana chIe tema ja ApaNe ApaNA sUkSma pariNAmanI mAtrA anusAra jJAnathI bharapUra chIe. bhagavAna arthAt kRSNa che ane ApaNe sahu kRSNanA aMza chIe, paraMtu A bhotika vAtAvaraNamAM phasAI gayA chIe. ApaNI pAse A manuSyajIvana maLeluM che to kRSNabhAvanAno vikAsa karIne bhautika zarIranA baMdhanamAMthI bahAra nIkaLI zakAze. kRSNabhAvanAmAM pUrNatA sAdho, tenI pAchaLa rahelA tattvajJAnane samajavAno prayatna karo. A prakriyA AdhyAtmika che; tenA mATe koI dunyavI lAyakAtanI jarUra nathI, jyAre manuSya sarva vAsanAothI mukta bane che, tyAre yogapaddhatimAM e sarvocca pUrNatA prApta kare che, je che kRSNabhAvanA. kRSNamAM ja nimagna rahevuM e ja pUrNatAno stara che. prabhupAda svAmI bhagavadgItAmAM varNavelA sarva yogonuM aMtima tAraNa ApatA zloka 6.47 TAMkIne kahe che, "sarva yogIomAMthI je yogI atyaMta zraddhApUrvaka potAnA aMtaHkaraNamAM mAruM ja (kRSNanuM) ciMtana kare che ane mArI divya premamaya sevA kare che, te yogamAM mArI sAthe atyaMta gADha rIte saMkaLAyelo che ane te badhAmAM sarvocca che." A parathI ema phalita thAya che ke, sarva prakAranI yogapaddhatio aMte bhaktiyogamAM pariName che. arthAt bhagavAna kRSNanI bhaktimaya sevA karavI. karmayoganI zarUAtathI mAMDIne bhaktiyoganA aMta sudhIno mArga e vistArathI AtmasAkSAtkAra mATeno lAMbo mArga che. niSkAmabhAve karavAmAM Avato karmayoga e A mArganI zarUAta che. jyAre karmayoganA lIdhe jJAna ane tyAgamAM vRddhi thAya che tyAre te vakhatanI bhUmikA jJAnayoga tarIke oLakhAya che. jJAnayogamAM vRddhi thatAM mane paramAtmA para kendrita thAya che tyAre tene aSTAMga yoga kahe che. aSTAMga yogane pAra karIne pUrNa puruSottama bhagavAna kRSNanI pUjA karavA lAge che tyAre yoganI pUrNatA athavA bhaktiyoga kahevAya che. bhaktiyoga ja aMtima dhyeya che. kRSNabhAvanA e yogika zRMkhalAnI chellI kaDI che, je ApaNane pUrNa puruSottama bhagavAna zrIkRSNa sAthe joDe che, je lokone yoganI pUrNatA prApta karAve che. temaNe kRSNabhAvanAmAM arthAt bhaktiyogamAM joDAIne vikAsa karavo joIe to ja e bIjI sarva paddhatione AMbIne yoganuM aMtima dayeya eTale ke kRSNaprema hAMsala karI zakaze. FINAL lekhaka e.sI. bhaktivedAMta svAmI prabhupAda saMdarbha 1. kRSaNabhAvanAmRta -- sarvottama yogapaddhati 2. yoganI pUrNatA 3. AdhyAtmika yoga 146 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,147
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogI haranAtha 23 DaoN. ramibena bhedA - che'. emanI guruparaMparA nAthayogInI hatI, emanA yogAraMbha vakhate ja jIvana ane mRtyu kevA svapnavat che teno tarata khayAla AvI jato. tame ane tamArAM vastro judAM che ema tamane kahevuM paDatuM nathI tema zarIra ane jIvAtmA taddana judAM che ema tamane kahevuM paDatuM nahotuM. emanA guru yogIvara zrI amaranAthe emane sthULa dehamAMthI sUkSma deha kevI rIte nokho paDe che te samajAvyuM, nAriyeLano goTo paripakva thatA jema kAcalIthI alaga paDI jAya che tema paMcamahAbhUtanA sthaLa AvaraNathI alaga apaMcIkRta sUkSma deha yogAgnithI judo paDI jAya che. sAdhakane dhyAnasiddhi thAya che tyAre sarvaprathama A sthULa dehathI pote judo che evo anubhava thAya che. potAnA saMpalpa-vikalpa, gaNA-aNagamA, AcAra-vicAra mAtra A janmathI maLelAM nathI, paNa e sarva pAchaLa pUrvakarmonuM eka saLaMga sUtra cAlyuM Ave che tenI jhAMkhI thAya che. koI vAra jIvana-mRtyu ke vyakta-avyaktanI sImArekhA bhedIne tenI smRti janmAMtaranA pradezamAM pahoMcI jAya che. sAmAnya mANasa pUrvakarmothI ThelAto azAnamAM AthaDe che, rAgadveSamAM baLejhaLe che, paNa yogIne pratyakSa jhAMkhI thatAM dehabhAva ane rAgadveSathI te alipta banI jAya che; svayaMbhU viveka jAge che, sahaja vairAgya Upaje che ane anaMtanA medAnamAM jIvana-mRtyu eka khela banI jAya che. AtmasvarUpa darzAve e sAcI vidyA. mukti apAve te upadeza. Atmadarzana e koI mAnyatA ke pratAraNA nathI, e eka anubhUta satya che. yogI haranAtha potAno Atmika anubhava varNavatA kahe che, gurumahArAjanI kRpAthI jyAre trikuTIbheda thayo tyAre traNa vastu ekIsAthe maLI : svataMtratA, svAnaMda ane sahaja jJAna. mAruM astitva koI bAhya vastu para avalaMbatuM nathI, paNa mahAkALanI chAtI para svayameva sthApita thAya che mArI aMdara ane bahAra apAra AnaMdanAM mojAM meM UchaLatAM joyAM ane koI paNa vastu para dhyAna kendrita karatAM tenA rahasyanuM mane anAyAsa jJAna thavA mAMDyuM." trikuTI e yogika paribhASAno zabda che. zveta ane advaitathI vilakSaNa emAM sama tattvane avadhUta yogIo sAdhatA AvyA che. emanA ArAdhya parama ziva sarva bhedothI para che ne nitya sthira che. sAthesAthe potAnI zakti vaDe A vizvanAM anaMta rUpomAM vihAra kare che. ziva-zaktinI ramaNA che A saMsAra. e mahAzakti manuSyanA zarIramAM paNa birAjamAna che. enAM be svarUpo che : prakAza ane vimarza. prakAzathI ziva-zaktinA paramazuddha ane sarvocca svarUpanuM darzana thAya che. vimarzathI enA para AcchAdana chavAI jAya che ane dezakALanA bhedathI anekavidha nAma-rUpa UbhAM thAya che. A baMne svarUpa satya che, paNa vimarzathI ziva-zaktino mahAnaMda vibhakta thaI jAya che, jJAna vicchinna thaI jAya che, sAmarthya vismRta thaI jAya che. ApaNe 'je ekane jANe che e sahu kAMI jANe che" evA samartha yogI mATe kazuM durgama nathI, kazuM azakya nathI, paraMtu AdhyAtmika khajAnAne potAmAM samAvIne beThelA yogI jyAM tyAM potAnA khajAnAne kholatA nathI, kholavAmAM mAnatA nathI ane jyAre jyAre e anAvarita thAya che tyAre kAM to saMtanuM karuNAsabhara hadaya kAraNabhUta hoya che athavA bhaktanI zraddhAnuM daDhIkaraNa karavAno hetu hoya che. yogI haranAthanA AdhyAtmika anubhavo je jANItA kavi makaraMda davee emanA pustaka yogI haranAthanA sAMnidhyamAM AlekhyA che, teno aMza ahIM rajU karIe chIe. yogI haranAtha kahe che, "vyaktio aneka che, tatva eka che, tethI jenI tatvaniSThA sthira thaI che, te sarva dezanA ane sarvakALanA mahApuruSonAM jIvana-vacanamAMthI e tattva tAravI zake che. tame tatvaniSThA pAkI karazo to eka ja paMtha, pothI ke pegaMbarano dhajAgaro laI kUdI paDavAnuM mana nahIM thAya. tamAruM AptavAkya tamane sarvatra maLI raheze. Apta eTale je parama jJAnI che, satyaniSTha che ane ApaNuM AtyaMtika kalyANa kare ema che, e ja sAcA Apta che. e AptanI AgaLa ApaNA prayatnano '' upasarga lagADI ene jIvanamAM prApta karavuM joIe. jIvananI samagra sAdhanAne A cAra zabdo - Apta, prApta, vyApta ane samAptamAM ja samAvI daI zakAya. 'Apta' je ApaNuM kalyANakAraka tattva che ane ApaNe prApta karIe tyAre ApaNuM jIvana sArthaka thAya ane e prApta thatAM ja eka apUrva daSTi khUlI jAya che, e che vyApaka daSTi. vyApta eTale vizeSarUpe Apta. aMdara ane bahAra, dUra ane nikaTa AvI vyApta daSTi maLe tyAre sarva prazno samApta thaI jAya che. arthAtu anaMta vaividhya ane virodhavALA lAgatA jIvanane ApaNe samarasa rIte Apta karI zakyA'. yogI haranAtha zAstrasaMgata ane yuktisaMgata evo potAno anubhava kahe che, 'mana, vANI ane kriyAnI ekarUpatA sadhAtA ja sanAtana vastu maLe che, praznonuM ApoApa nirAkaraNa thatuM Ave che. zruti ane yukti to anubhUtinA mArge javA mATe be pagarakhAM che. vacce ahaMkAranA kAMTA ane bhramaNAnA kAMkarAthI te bacAve che, paNa anubhUtinA maMdiramAM praveza karatA to baMnene bahAra utArI nAkhavA paDe 16 FINAL 148 yogamArganI aMtardaSTi_ - yogamArganI aMtardaSTi |149|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ thANika AnaMda ane zudra sAmarthyamAM ramIe chIe, paNa zAzvata AnaMda ane asImazaktino bhaMDAra ApaNAmAM sabhara bharyo hovA chatAM ene jANI ke mANI zakatA nathI. vimarzathI UlaTI gati karo eTale prakAzanI prApti thaze. ahaMkAranuM kALuM DhAMkaNa paDyuM che. ene jeTaluM haTAvazo eTaluM ajavALuM maLaze. triphaTIbheda eTale bIjuM kAMI nahIM, paNa sthaLa, sUkSma ne kAraNa traNa sRSTi; vaikharI, madhyamA ne payaMtI, traNa vANI; jAgrata, svapna ane suSupti traNa avasthA ane satva, raja, tama e traNa guNanA prakRtinA rAjano bhAMgIne bhukko karI nAkhavo. trikuTI e prakRtinA rAjanuM chelluM thANuM che ane tenAM mULiyAM che mana, buddhi ane ahaMkAra. A trikuTI bhedo eTale piMDa- brahmAMDano paDado haTI gayo. samasta brahmAMDane calAvatI mahAzaktino sIdho sparza thaI gayo. enA mATe prathama saMyama ane sAdhanathI kAyAzodhana karavuM joIe, mana-pavanane parAsta karavAM joIe, to ja A mahAzakti ne paramazivanuM pUrNa milana A dehamAM anubhavAya. svataMtratA, svAnaMda ane sahajajJAnanI skUrti thAya (jenA mATe varasonI zAMta ane daDha teyArI joIe). yogI haranAtha A trikuTIbheda karavAmAM saphaLatA prApta karI zakyA, jenAthI dareka vastunuM rahasya emanI sAme anAyAse pragaTa thatuM koI vastu jue to eno ItihAsa khUlI jAya, koI vyakti jue to enuM jIvana chatuM thaI jAya, koI vanaspati jue to enA guNadharma aMtaramAM UgavA lAge. emanA jIvanamAM zAMti zAMti chavAI gaI. emanA vyaktitvamAM e zAMti bIjAne paNa zAMti pamADe evI caMdananI jema vaNAI gaI hatI. bAbA gorakhanAthe 'naravaikabodha'mAM yoganI cAra avasthAonuM varNana karyuM che. AraMbha, ghaTa paracA ane nisapatI, e ekaekathI caDhiyAtI avasthA che. niSpatti avasthA eTale saMpUrNa siddhadazA prApta karatA yogAgnithI tapta kAyAmAM pachI kazo vikAra thato nathI. nALayogIono Adarza A kAcI mATInA kSaNabhaMgura dehanI pALa bhAMgI saccidAnaMdamAM maLI javAno nathI, paNa saccidAnaMdanI tamAma zaktithI A dehanA aNue aNunuM navasarjana karavAnuM che. yogI haranAthanA guru yogIvara zrI amaranAthe A siddha avasthA prApta karI hatI. AhAra ane nidrA ja mAnavIne kALanA mukhamAM phasAve che eTale AhAra alpa kare, nidrAne jIte, zarIramAM rahelAM ziva zaktinI ekatA sthApita kare to yogI siddha avasthA prApta karI zake che. prANavAyunuM sthAna nAsikAthI bAra AMgaLa che. ene brahmaraMdhramAM laI zakAya to pachI zarIrapAta na thAya. Ama jarA mRtyu ane kALanuM bhakSaNa kare enuM nAma siddhayogI. AvI paripakva avasthA prApta karavA mATe zarIrane yogAgnimAM tapAvavuM joIe. A kAcI kAyA mAtA-pitAnI rajavIryamAMthI banelI che. ene pAkI banAvyA pachI yogIne jananI- garbhe javAnI jarUra rahetI nathI. potAnI AtmazaktithI siddhayogI aNu-paramANunuM saMghaTana karI yatheccha kAyA nirmANa karI zake che ane tenuM vighaTana karI paMcatattvone pAchAM vikherI nAkhe che. karmano niyama jaDa nathI. e gahana che eTalo saraLa che. e bahArathI lAdavAmAM Avyo nathI. yogadarzana kahe che enA mULamAM paMcakaleza paDyA che : avighA, asmitA, rAga, dveSa ane abhiniveza A pAMca kaleza che. avivAthI AtmarUpanuM ajJAna, asmitAthI dehabhAva ane mRtyubhaya, rAgathI Asakti, dveSathI vera ane abhinivezathI haThAgraha pragaTa thAya che. manuSyanA aMtarjagatanuM nirmANa A bhAvanAothI thAya che emAM saMbhAvanA vadhe to satva tarapha AgaLa vadhatAM saMvAditA ane zAMti sadhAya. durbhAvanA vadhe to tamasa tarapha dhasatA saMgharSa ane azAMti thAya. eka bAju zakti ekatrita thatAM aMte jJAnathI AtmatattvamAM sthira thavAya. bIjI bAju zakti vicchinna thatAM ajJAnathI aneka yonimAM rakhaDavuM paDe che. prakRtinAM A satva, raja ane tamoguNa ekabIjAne dabAvI mAnavInA citta para ANa pharakAvyA kare che. eTalA mATe ja haMmezAM sadvicAra, satkarma ane satsaMgathI bhAvanAne nirmaLa rAkhavAnuM saMto kahe che, kAraNake aMta kyAre Avaze e khabara nathI ane aMtakALe samagra jIvananA saravALA jevI joradAra bhAvanA ja cittamAM tarI Avaze. AvI rIte yogI haranAtha kahe che, AtmasvarUpa jovuM, anaMtano vicAra karavo ane baMnemAM ramatA sAratattvane prApta karI levuM. AvI rIte jyAM niSThA nibaMdha hoya ane niHspRhatA premanI taratI hoya tyAM satyano prakAza kyAMya purAyA vinA jhaLahaLI UThe che. | FINAL - zrI makaraMda davenA pustaka yogI haranAthanA sAnnidhyamAM para AdhArita. 150 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,151
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnayogI zrI caMdubhAInuM Atmadarzana DaoN. razmibena bhedA radera gAmanA vatanI jJAnayogI zrI caMdubhAI so TacanA brAhmaNa hatA. brahmavidyA AgaLa bIjI badhI bAbatone je gauNa gaNe te brAhmaNa. adhyAtmamArgamAM jene brahmajijJAsA kahevAya tevI utkaTa jijJAsA hovI e ja kharI jIvanamUDI gaNAya. caMdubhAInI jIvanayAtrAnuM sauthI caramalakSya svarUpanI zodha karavAnuM hatuM. caMdubhAIe bhagavA vastra dhAraNa na karyo ane saMsAra na choDayo. kyAreka evA saMsArIo paNa hoya che, jeo lokArazyamAM rahe che toya badhI mAyAothI vegaLA rahIne janaka videhInI mAphaka jIvI jAya che ane jIvanamAM je kAMI kharekhara pAmavA jevuM hoya che te pAme che. zrIkRSNa sAMkhya ane karmane ekarUpa jovAnuM mahatva batAvyuM. jJAnayogI caMdubhAIe AvI paDelAM haja karmo karatAM rahIne jJAna ane karmano Avo kRSNaprerita samanvaya sAdhI batAvyo. emano janma I.sa. 1880 nA eprila mahinAmAM thayo hato. nava varasanI uMmare pitAzrInuM mRtyu thayuM. 1885 nA emanAM lagna godAvarIbena sAthe thayAM. kaoNlejanA bhaNatara vakhate rAmakRSNa paramahaMsanAM bodhavacana tema ja svAmI vivekAnaMdanuM lakhela 'pataMjali yoga' vAMcyuM ane te pramANe prekTisa karavA mAMDI, sAthe gAyatrInuM raTaNa paNa cAlu karyuM hatuM. emane eka ja laganI lAgI hatI ke huM jIvanano koyaDo ukelavA Avyo chuM ane te jeTalo jaladI ukelAya teTaluM sAruM. I.sa. 1913mAM emano paricaya zrI devIdAnajI mahArAja sAthe thayo. mahAtmAzrInI kRpAthI caMdubhAI potAne joItI zAMti meLavI zakyA. devIdAnajIne teo guru nahIM, paNa prabhuno aMza mAnatA. devIdAnajI pote kahetA ke koI koIno guru nathI, Apa pote ja guru cho, manane ziSya banAvI do eTale basa. have caMdubhAInA vicAro emanA ja zabdomAM 16-01-19 -nirbhaya, ajara-amara sat te huM, sannAM lakSaNo e mArAM lakSaNo. ahIM ja ' ghaerfe' brahma chuM), tattvamasi (te tuM cho), AmA jo gharamA (AtmA e ja paramAtmA)nI eka vAkyatA siddha thAya che). huM zarIra nathI, mana nathI, buddhi nathI, ahaMkAra nathI, paNa AtmA chuM, evo nizcaya thavo e ja paramasiddhi che. jyiAM zarIrano vicAra jato rahyo, tyAM mana saMkalpazUnya ane zAMta thaI jAya che. zAMta mana e ja zuddha mana che. saMkalparahita zAMta, sthira ane zuddha mana, kevaLa brahma, zuddha caitanyajJAna, paramAtmA ke AtmA eka ja che. A jJAna meLavavA mATe zravaNa, manana ane nididhyAsana joIe. jJAna thAya che eTale saMjogo jovAnI dRSTi pharI jAya che. jJAnI paNa khAya che, pIe che, hase che, bole che, kAmadhaMdho kare che. bAvaLanA vRkSane eka suthAra jue che, eka dAtaNa kApavAvALo jue che ane eka bharavADa jue che. traNe jue che, chatAM traNenI dRSTimAM bheda che. suthAra temAM ImAratI lAkaDuM jue che, dAtaNavALo dAtaNa ja jue che ane bharavADa jhADanA pAlAne ja jue che. tema jJAnI ane ajJAnI baMne jagatane jue che, paNa jJAnI tene dharmamaya dRSTithI - brahmamaya dRSTithI jue che. azAnI adharmamaya daSTithI, ahamabhAvavALI dRSTithI jue che. jJAnInI bhAvanA pharI gaI hoya che, e samaje che, deha vagere kriyAo kare che. upAdhisahita ke upAdhirahita, huM to te ja eka akhaMDa, nirAkAra, nirvikalpa, sa-ci-AnaMdasvarUpa AtmA chuM. yoga eTale jJAna mATe, bhakti mATe, agara karma mATe prabhu sAthenuM anusaMdhAna (joDANa). manuSyanI aMdara ane bahAra je eka sarvajJa ane sarvazaktimAna tattva che tenI sAthe yogI potAne sIdhA saMbaMdhamAM joDI de che. jyAre mANasa potAno ahaMkAra choDI upara caDe che ane bIjA mATe potAnuM jIvana che tevI bhAvanAthI jIve che, bIjAnAM sukha-du:khamAM bhAgIdAra bane che. jyAre te saMpUrNa rIte karmonuM AcaraNa kare che, paNa phaLanI ciMtA choDI de che, potAnAM badhAM karmo prabhune arpaNa karI de che, jyAre huM zarIra chuM, aMtaHkaraNa chuM, mana chuM, A badhuM ja 'huM' chuM e vicArothI para thAya che ane potAnA kharA svarUpanI pichAna kare che. jyAre ene lAge che ke pote amara che ane mRtyu asAra che, hRdayamAM jJAna UtarI rahyuM che, mana-vANI-IMdriyo dvArA e divya zakti ja kAma karI rahI che Ama hadayanA pUrA bhAva sAthe anubhave che. AnuM nAma sAco yoga. AtmavicAra yogamAM sAdhaka jyAre AtmadhyAna ke svarUpaciMtana kare che tyAre mana eka apUrva AnaMda anubhave che, e saMpUrNa zAMta ane sthira hoya che. mAnasika vikAsa mATenI A ja yogya bhUmikA che, bIjuM AtmavicAramAM IndriyasaMyama svAbhAvika thaI paDe che. L joIe... sat eTale zuM? je traNe kALamAM - bhUta, bhaviSya ane vartamAnamAM ekasarakhuM rahI zake te sat. sat zarIra, mana ane buddhithI para che. zarIra, mana, buddhi vagerene huM jANuM chuM, paNa e badhAM mane ('huMne) jANatAM nathI tema ja e badhAnA nAzathI mAro (huM no) nAza thato nathI. zarIra, mana vagere asatu, anitya che ane huM sat nitya chuM. sat nirAkAra, niraMjana, nirvikAra, nirvikalpa, sa-ci-AnaMdasvarUpa, 152 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi |153 |
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jJAnamAM sthira cittavALAM badhAM karmo laya pAme che. badhAya yajJomAM jJAnayajJa zreSTha che, kAraNa ke, karmamAtra jJAnamAM saMpUrNa samAI jAya che. AtmAnA jJAnathI ja jenuM ajJAna nAza pAmyuM che tenuM AtmajJAna te parabrahmane prakAzita kare che. jJAnI eka prakAranI paramazAMti, paramaAnaMda ane paramapremanI avasthA anubhave che. jJAnano siIdho sAdo artha bhAna laI zakAya. AtmajJAna eTale AtmabhAna, pote koNa che te samajAvuM, pote koNa che teno vicAra karavo te AtmavicAra che ane ekaniSThAthI AtmavicAra karo tyAre AtmavicAra yoga cAle che ema kahevAya. A yogano anubhava letA eka, akhaMDa, ekarasa, AvAkzanaagocara, sa-cit AnaMdamaya sthiti thAya che. saMdarbha graMthaH agiyAramI dizA saMgrAhaka : nAruzaMkara bhaTTa saMpAdaka : vaikuMThalAla zrI. ThAkora yogazAstramAM maitrI, kRNA, muditA ane upekSA A cAra bhAvanAo karavAnIkahI che. A vRttio jema vadhaze tema dveSabhAvanA, niSpharatA, IrSAno bhAva, kheda karavAnI vRtti vagere palaTI zakAze. A bhAvanAone vadhAravAthI prema vadhaze, hRdayanI komaLatA vadhaze, prasannatA vadhaze ane sAthe mAnasika utsAha paNa vadhaze. yogazAstranI dRSTie bhAvanA mahattvanI che. bhAvanAnI daDhatA zraddhAmAM pariName che.. bhAvanA eTale zubha saMskArono puTa Apavo. zubhAzubha saMskAronI gAMsaDI te mana. azubhane dhovA mATe zubha vadhAro e ja saraLa upAya che ane zubhathI paNa zubhatara, zuddha, zuddhAtizaya to eka AtmA che. enuM smaraNa, manana ane nididhyAsana azubha ke azubha saMskArone zuddha karavAno uttama upAya che. jIvananAM kAryo karatI vakhate banI zake eTalI vivekabuddhi vAparo, sAthe mAtra eka ja vicAra para dhyAna kendrita karo, 'huM koNa ?', huM AtmA, AtmA kevo che? eka, akhaMDa, pUrNa brahma, zuddha, nitya, mukta, sa-ci-AnaMdasvarUpa che. samAdhi eTale mananI paramazAMta sthiti, saMkalpavikalparahita sthiti, cittanI ekAgratA. eka akhaMDa tattva sAthe ekarUpatA (nididhyAsananI aMtima dazA), ahaMbhAvano vilaya. jyAre mane saMkalpazUnya ane zAMta banI jAya che, tyAre te samAdhimAM che ema kahevAya. jema sthira pANImAM caMdranuM pratibiMba dekhAya che, tema sthira manamAM ke samAdhistha manamAM te sa-ci-AnaMdasvarUpanAM darzana sApha thAya che. yoganI bhASAmAM samAdhinA be prakAra che - nirvikalpa samAdhi ane savikalpa samAdhi athavA asaMprajJAta samAdhi ane saMprajJAta samAdhi, eka, akhaMDa, sat-ciAnaMda sAthe ekarUpa thaI javuM, akhaMDa brahmAkAra vRtti thavI, jJAtA, jJAna ane zeya e tripuTInuM bhAna bhulAI javuM e sthiti nirvikalpa samAdhi che. A sthiti lAMbo samaya rahetI nathI. e sthiti traNa miniTathI vadhAre rahe to dehabhAna saMpUrNa jatuM raheze. 'huM koNa chuM', eno javAba maLe cheH eka, akhaMDa, pUrNa, brahma, satva, zuddha, nityamukta, nirAkAra, niraMjana, nirvikalpa, sarvavyApaka, nirbhaya, janmamaraNarahita, saci -AnaMdasvarUpa parabrahma huM chuM. brahmanA ciMtananA samaye je paramabhAva rahe che te savikalpa samAdhi che. tene saMprajJAta samAdhi kahe che. savikalpa samAdhi karatA karatA nirvikalpa samAdhi para javAze. AtmavicAra yogane AcaraNamAM mUkanAra mATe AkhA brahmAMDanuM jJAna saraLa thAya che. jJAnane prakAza sAthe sarakhAvAya che. guphAno aMdhakAra jema hajArohajAro varSa jUno hovA chatAM prakAza thAya to tarata ja naSTa thAya che, tema jJAna thatAM ajJAnarUpI aMdhakAra UDI jAya che. jJAna kAmarUpI, vAsanArUpI, AsaktirUpI AvaraNothI DhaMkAyeluM FINAL - 16-01-19 154 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,155
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ krAMti, saMkrAMti ane utkrAMtiH araviMdo DaoN. rAjendra paTela aravinda AzramanA jUnA sAdhaka udAra pinToe ekavAra paccIsa varSanI sAdhanA pachI zrI mAtAjIne pUchayuM, zuM pote yogasAdhanA barobara kare che ne? mAtAjIno javAba temanA mATe AghAtajanaka hato - 'tuM yogasAdhanA ayogya rIte kare che." udAre pUchyuM - 'to teNe zuM karavuM joIe?" mAtAjI je javAba Ape che te khUba sUcaka che. temanuM kahevuM hatuM ke - mAtAjI je have kahe che te zrI aravindanA yogano pAyo che. te kahe che ke, "basa, tuM tArI jAta mane ApI de, huM tArA vatIthI yoga karIza. meM sopeluM rojabarojanuM kAma tuM karyuM jA. tAruM kAma eTaluM ja che tuM mane tArAmAM sAdhanA karavA de. basa ATaluM ja.' mAtAjI AgaLa pUche che "savAre UThIne paheluM kArya zuM kare che?' udAra kahe che 'baza karuM chuM.' mAtAjI bahu vahAlathI kahe che 'basa tuM jyAre baza kare che tyAre mArI joDe ja tuM zaza kare che te anubhava. mArI hAjarI anubhava. vAto karatA, jamatA, koI paNa kAma karatA mArI hAjarIno satata anubhava kara. huM nAnA moTA dareka kAryomAM tArI joDe ja chuM teno jIvaMta anubhava kara." kazA paNa avarodha vagara divya tattvane potAnI jAtamAM sahaja pravezavA devuM, tenI hAjarI (Presence) no anubhava karavo te zrI aravindanA yoganuM pravezadvAra che. zrI aravinda, 17 ogaSTa 1941 nA roja eka sAdhakanA patranA pratyuttaramAM jaNAveluM ke A yoganA, be pagathiyAM khUba mahattvanA che. eka, mA bhagavatInA zaraNamAM Azaro levo tathA divyajIvana mATe sAdhakanI apratima abhIpsA hovI. te mATe jIvananI pratyeka kSaNanuM mahattva che. koI kArya ke koI saMjogonuM hovuM na hovuM te gauNa bAbata che. jIvananuM eka mAtra kendra, eka mAtra hetu A parama zakti joDe sAyujya sAdhavuM te che. temaNe racelI sAdhanAnI bhUmikA ane yoga-paddhatinI vAta karatAM pahelA temaNe yoga kone kahyo che te paNa samajI levuM joIe. temaNe yogano artha pAraMpArika na letA eka vyApaka ane viziSTa artha aMke karyo che. te saMdarbhe temaNe eka vAkya ApyuM che. All life is yoga. saMpUrNa jIvana ja eka yoga che. tenI pratyeka kSaNa, parama tattvane pAmavAno eka saMjoga che. parama tattva sAthenuM sAyujya racavuM, dareka paLe te mATe abhimukha thavuM te ja sAcA arthamAM zrI aravindanA yogano pAyo che. zrI aravinda yogI uparAMta mahAkavi paNa che. temanuM A darzana temanA mahAkAvya - 16-01-19 FINAL sAvitrInA parva 11nA sarga ekamAM spaSTa rIte mUkeluM chuM. A divine force shall flow through tissue and cell And take the charge of breath and speech and act And all the thought shall be a glow of suns And every feeling a celestial thrill.... (divya saMvedanA karI zakti jAze banI A IndriyotaNI, mAMsamATI ane nADIyaMtra eka divya adbhuta harSane lahevAne zaktimAna banI jaze, ne deho marca sAmarthya dhAraze amRtatvanuM. sendriyatattvanI jAle ane koze divya eka zaktino strota cAlaze ne zvAsocchavAsane vAnI ne kriyAno kAryabhAra upADaze.) Nature shall live to manifest secret God The spirit shall take up human play This earthly life become the life divin. (jagatI jIvaze guma prabhune praTAvavA, laI svahastamAM leze AtmA lIlA manuSyanI, jIvana pRthvInuM A banaze divya jIvana.) uparyukta maMtrakavitA anusAra pAraMpArika yoga karatA zrI aravindano yoga sAva navo, jUdo ane samagratAlakSI che. divyatAno A pravAha, zarIranA koSomAM, vANI ane vartanamAM vaheto rahe che, tenI sabhAnatA keLavatA keLavatA A prakriyAmAM sakriya rIte sAmela thavuM te pahelI AvazyakatA che. pRthvI upara manuSya dvArA divyajIvananI sthApanA te A yoganuM kendrastha kArya che. zrI aravindanA yogapathanuM bIjuM pagathiyuM, sva-pUrNatA (self perfection) no che. svanA sAkSAtkArano che. svano lopa ke tenA nakArano nahi paNa tenA svIkArano che. sAmAnya rIte yoga sAdhanA mATe ApaNI sAme be mArga che. be rIta che. eka paddhati che vairAgya laIne saMsArano tyAga karavAno, bIjI paddhati che saMsAramAM rahIne sAdhanA, tapasyA karavAnI che. eka mAM rojabarojanuM jIvana choDIne parama prAptine raste javAno che, bIjAmAM kArya karatA karatA jIvanane parama sAthe joDIne pUrNatA meLavavAno che. jIvananA saMgrAmamAMthI bhAgI javAno nahi paNa tene svIkArI tenA para vijaya meLavavAmAM che. tethI zrI aravindanA yogano pAyo A vizvanA satyamAM ane tenA AnaMdamAM yogamArganI aMtardaSTi | 157 156 yogamArganI aMtardaSTi
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahyo che. te rIte A yogano AraMbha sva krAMtimAM samAyelo che. tethI rojabarojanAnAnA moTA tamAma kAryonuM sarakhu mahattva che. tamAma kAryo prabhune arpaNa karavAnA bhAvathI karavAnA hoI, parama cetanA tarapha satata jAgRta thavAnA A badhA vAnA che. tethIsto temanA mate saMpUrNa jIvana eka yoga hovAne pariNAme, A yogamAM vyaktie traNa saghana prayatna karavAnA che. eka, divya cetanAnI prabaLa abhIpsA sevavI ane te satata prajavaLatI rAkhavI. be, divyacetanA prati pUrNa samarpaNa bhAva rAkhavo ane parityAga dvArA satata paramanI utkaTa cAhanA karavI. paraMtu A sthiti prApta karavA mATe eka mAtra vastunI pahelI anivAryatA, potAnI aMdara avicala zAMtinI sthApanA karavI te che. jema jema vyakti potAnI jAtamAM A parama saMvAditAno anubhava karato jAya che, tema tema te paramanI kaNAno ota AtmasAta karato rahe che. potAnAmAM rahelI zAMti A tamAma prakriyAnI sAkSI bane che ane eka sahaja bhAva pravartavA mAMDe che. A yogA prakriyAnA AraMbhe ja eka vAta samajI levA jevI che, A samagra vizva prabhunI svayaMmAM svayaMnI lIlA che, ApaNe A divya cetanAnuM kendra chIe ane tenI prakriyA ane tenI gatinI kaDI chIe eTale ja A yogane pUrNa yoga tarIke oLakhavAmAM Ave che. rAjayoga, bhaktiyoga ane karmayoga. emAM traNenuM A yogamAM sAyujya che. ema paNa kahI zakAya. zrI aravindano yoga te rUpAMtarano yoga che. asvIkAra nahi paNa svIkAra karIne divya tatvanI hAjarI anubhavatA ApaNI badhI vRtti, pravRttinuM, rUpAMtara divyatAmAM karavAnuM che, jethI je kAMI karIe te paramane arpaNa karI zakAya. sAdhake Ama sAtvikanuM jyotimAM, rAjasikanuM tejamAM ane temasanuM zAMtimAM rUpAMtara karavAnuM hoya che. eka mahattvanuM bIjuM stara A yogamAM ArohaNa ane avataraNanI bhUmikAne anubhavavI te che. sAmAnya rIte ApaNe kazuM rUpAMtara karavA tatpara hotA nathI ane ucca cetanAne jhaMkhIe chIe. ApaNe ApaNI prANIjanya vRttio ane nimna staranA AvegonuM A bRhada cetanAnA saMsparzathI rUpAMtara sAdhavAnuM che. paraMtu A be vAta sAthe sAthe zakya nathI. ApaNe jevA chIe tevA rahIe ane chatAM paramane pAmIe te zakya nathI. ApaNe svajAgRtithI upara UThavAnuM che ane to ja uparanI cetanAnuM avataraNanuM vAtAvaraNa racAze. nIcethI pragaTa thato apratima sAda ane uparathI maLato parama karUNAno sAtha te ja eka mAtra prakriyAnuM mahattva che. zrI aravindranA pratIkamAM tenA artha A vAta darzAvAyelI che. (nIce utarato trikoNa te sata-cita-AnaMdanuM pratIka che. upara caDhato trikoNa te , che jaDatvamAMthI jIvana, prakAza ane premarUpe je abhipsAmaya pratyuttara pragaTa thAya tenuM pratIka che. e bannenuM milana - vacalo catuSkoNa - te pUrNa AvirbhAva che. enA kendramAM paramAtmAno avatAra - kamaLa che. pANI catuSkoNanI aMdaranuM - te bahurUpatAnuM sRSTinuM pratIka che.) vAstavamAM A yogamAM svanI sva dvArA krAMtikArI zodha che. prathama urdhva bhaNI saMkrAta thatI sva cetanA sakriya thAya che, ane pachI tene Ucca cetanAno pratisAda maLe che. je eka evA rUpAMtaranuM sarjana kare che, samagra manuSya cetanAne utkrAMta kare che, eka sthAI sakriya sarjanAtmaka AdhyAtmika pravAha tarapha vALe che. vyaktino A Ucca sthAI bhAva TakAvI rAkhe che, zrI aravinda A bhItaranI prakriyAne kAraNabhUta Atmatatvane sAIkika bIIMga kahe che. jene A prakriyAnA kendramAM rAkhyuM che. yogamAM tenuM AgavuM sthAna che, je vyaktine sahaja mArgadarzana Ape che ane tenuM satata utthAna kare che. eka bRhada cetanAmAM tene joDI rAkhe che. paraMtu A AkhI prakriyAno prabaLa setu mA bhagavatInI kaNAno che. 'mAM' nAmanI ati mahatvanI pustikAmAM zrI aravinda A brahmAMDanA sarjanamAM A zaktinI bhUmikAnI vAta darzAve che. manuSya jAtinI A samagra utkrAMta cetanAne vahevaDAvavAnuM tene sakriya rAkhavAnuM kArya mA bhagavatInI cAra zaktio kare che. mahAkAlI, mahAlakSmI, mA bhagavatI ane mA sarasvatI. darekanI cetanAnuM stara alaga alaga hoya che ane tenuM kAryakSetra paNa. mA sarasvatI parama saMvAditAnuM karaNa bane che. to mahAlakSmI arthane zuddha hAthomAM javA prere che. sauthI mahatvanI vAta AraMbhe ja sAvitrInI kAvyapaMktiomAM darzAvelI che, A yogamAM zarIrano bhoga nahi paNa te dvArA yogano mahimA che. A utkrAMta cetanA zarIra ane jagatanA aNu aNunA mAdhyamathI kArya kare che. 'mA' pustikAmAM eka rahasya zrI aravinda udghATIta kare che. kadAca te temanI AgavI zodha che. A divya cetanAnI hAjarI zarIramAM tenI majjA ane adhiramAM, koSa koSamAM anubhavAvI joIe. A vAta kadAca pahelIvAra AdhyAtmika jIvana saMdarbhe thaI che. A pustakamAM zrI aravinda jaNAve che: 'tamArI zraddhA, dilanI saccAI ane samarpaNa e traNe vastuo jema jema vadhAre saMpUrNa thatA jaze tema tema mAnI karuNA ane saMrakSaNa tamArI sAthe vadhAre ne vadhAre raheze tathA tamane vadhAre ne vadhAre maLI raheze, ane divya mahAzakti mAnI kazmA ane rakSaNa tamArI AjubAju hoya, to pachI tamane koNa AMgaLI paNa aDakADI zake tema che? athavA to, tamane kono bhaya hoI zake? enI kaSNA ane rakSaNano svalpa aMza paNa tamane saghaLI muzkelIo bAdhAo ane che FINAL 158 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 159
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ mauna zaktinAM saMkrAmaka yogI zrI ramaNa maharSi jokhamomAMthI sahIsalAmata pAra karaze.' zrI aravindanuM mahAkAvya sAvitrInA kendramAM mRtyunuM premamAM rUpAMtara che. manuSya atyAre je kALamAM che tenI utkrAMti cAlu che ane eka rIte manuSya eka vacagALAnuM svarUpa che. zrI aravinTe manuSyanI utpatti uparAMta, manuSyanI vartamAna sthiti zuM che ane tenuM chevaTanuM dhyeya zuM che te paNa batAvyuM che. A samagra prakriyA sAta tatvamAM, samAvelI che. sata, citta, AnaMda, vijJAna, mana, prANa ane zarIra. pahelA traNa tattvo vastunuM svarUpa che, jyAre aMtima traNa te vastunuM rUpa che. vijJAnamAM svarUpa ane rUpa baMneno anubhava che. vijJAna tenA rUDha arthamAM nathI, te Aje vaparAto zabda sAyaMsa nathI paNa te mananI uparanuM tattva che. jene supernind tarIke oLakhavAmAM Ave che. A yogano kendrastha ejanDA, atimanasanI divya cetanAnI zaktine cheka sthaLa bhUmikAe lAvavI te che, jene atimanasanuM avataraNa kahevAya che. je dvArA ajJAna mana, jIvana ane zarIranuM rUpAMtara thAya ane pRthvI upara divyajIvananI sthApanA zakya bane che. A yoganA pravAsIo mATe be vastunI anivAryatA che, teno AMtarIka abhigama (Inner attitude) ane divya karuNAmAM (Divine Grace) acaLa zraddhA. A yogano mArga lAMbo che, paraMtu sAcA samarpaNathI te TUMko bane che. A mArga muzkela che. paNa temAM pUrNa vizvAsa tene saraLa banAve che. FINAL - 16-01-19 zrI ramaNa maharSi jeo pUrvAzramamAM veMkaTarAmana nAme oLakhAtA, e veMkaTarAmanano janma I.sa. 1879 nA 30 DiseMbare madrAthI trIseka mAIla dUra AvelA tirUcalI gAme thayo. emanuM prAthamika zikSaNa nicalImAM ja thayuM. soLa varSanI uMmare lagabhaga cha dhoraNa bhaNyA. I.sa. 1896nA ogaSTamAM maharSine mRtyuno eka vilakSaNa anubhave thayo. jenAthI emane pratIta thayuM ke huM zarIra nathI, AtmA chuM." potAnA e AdhyAtmika anubhava vize e kahe che, "e anubhava kaMI mArA manano tarka nahoto, balka mAro sacoTa, sajAga, satya anubhava hato. evI anubhUti e prasaMga pachI paNa mane avAranavAra thatI. enA pariNAme mRtyuno bhaya mAre mATe kAyamano dUra thaI gayo. huM taddana nirbhaya banI gayo. I.sa. 1896 nI 29 ogaSTa veMkaTarAmana ghara tajI tirUvamalaI AvyA. tyAM emanA sAdhanAnA maMDANa arUNAcala maMdirathI thayA. arUNAcalamAM gurUbhAva sthApI, vidvata saMnyAsa lIdho. maMdiranI bahAra AvI kaupIna sivAyanA tamAma vastro kuMDamAM nAkhI dIdhA. I.sa. 1898 thI 1922 sudhI lagabhaga 24 varSa arUNAcala parvata para rahI ekadhArI, akhaMDa ane avirata sAdhanA ane tapazcaryAmAM lIna rahyA. I.sa. 1912 mAM mRtyunI bIjI vAra anubhUti thaI. A pachI maharSi sat (being) ane bhava (becoming) baMne sRSTimAM sahaja bhAve rahevA zaktimAna banyA. Ama je kSaNathI emane sat samajAyuM e kSaNathI ja emaNe jIvavAnuM zarU karyuM. emanI aMtarabhUti ane bAhyajIvana vacce evI abhUtapUrvaka ekatA hatI ke emanuM jIvana ja emanI vANI banyuM. bodhano paryAya banyuM, upadezasAra banyuM. zrI ramaNa maharSi maunane ja sarvottama bhASA gaNatA ane kahetA, loko prazno pUche che eTale mane uttaro ApatA rahyA. paNa satya zabdathI para che. e kahetA, 'sAdhanA' zabda koI lakSya ane ene prApta karavAnA sAdhanane sUcave che. ApaNI pAse pahelethI na hoya evI kaI navI vastu prApta karavAnI che? dhyAnamAM, ekAgratAmAM ke samAdhimAM ApaNe je karavAnuM che te e che ke kazAnuM ciMtana na thavuM joIe ane phakta nizcala, nirvikalpa banIne rahevuM joIe. tyAre ApaNI sahaja dazAmAM hoIe chIe. A dazAnA mokSa, jJAna, AtmA vagere ghaNA nAma che. emaNe kramazaH karma, bhakti, yoga ane jJAna mArgonA maMthanathI je ratno maLe che SHEche ra0 16 yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi 141
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dehabhAva - ahaMbhAva nirahaMkAra dazA cittamAM viharavA mAMDe tyAre ja paramAtmatattvathI tAdAbhyatAno prAraMbha thAya che. ahaMno saMpUrNa laya thayA pachI ja A madAzUnyanuM amRta cAkhavA maLe che. AtmA AnaMdasvarUpa che, AnaMda tenuM svarUpa hoI te nitya ja che. viSayavAnavarjita, ajJAnarahita, abhadadarzI AtmajJAna thayA pachI tene baMdhana ke muktinA hiMdo rahetA nathI. te to potAne avyava (avinAzI), abhaya (ajanmA), paripUrNa, cittasvarUpa (caitanyamaya) paramasukhasvarUpa jANe che. A amRtAnubhava e ja nirvANa, e ja mokSa, e ja jIvanamukta che. saMkalana : zrI ramaNamaharSikRta upadezasAra DaoN. razmi bhedA temane sUtrabaddha karIne 'upadezasAra'nI racanA karI che. ramaNa maharSi jaNAve che ke karma,bhakti, yoga ke jJAna, darekanuM aMtima lakSya to eka ja che ke mananuM hRdayamAM arthAt mananuM tenA mULa AtmAmAM vilIna thavuM ane tevI amanasthitimAM ja asaMga AtmAnuM aikya anubhavavuM. athaMga yoga karanAro yogI paNa manonirodha karIne aMte to manano laya karavAno ja prayatna kare che. manonAza pAmela utkRSTa yogI mATe koI ja kartavya karma rahetuM nathI kema ke te to AtmasvarUpamAM abhedabhAve sthita thaI gayo che. jeNe ajJAnano nAza karIne manonAza karyo che teNe ja "sva" svarUpa ke AtmasvarUpamAM sthiti prApta karI che. ane tene kAraNe ja tevI vyaktine teo utkRSTa yogI kahe che. AvA utkRSTayogInI AtmAnI sthitine Atmasthiti ke AtmasvarUpamAM prApta niSThA kahevAya che. tene bAhmIsthiti paNa kahe che. AtmajJAnamAM bheda, kartA, bhoktA ke bhogya padArtho ja nathI, pachI tyAM karma kevuM? AtmajJAnamAM jIva ane Izvara, jIva ane brahmano bheda raheto nathI. maharSi prazna kare che ke AtmasvarUpamAM sthita jJAnIne jo bhedabharzana nathI, tenAmAM 'huM kartA chuM' tevo bhAva nathI to tene karma kevI rIte hoI zake? potAne AtmasvarUpamAM pUrNa, saMtuSTa ane AnaMdasvarUpa mAnanAra yogIne bahArathI sukha meLavavA mATe prayatna ke karma karavAnuM na hoya. jJAnI (yogI) kaMI paNa karato hoya, enI samAdhi avasthAmAM bhaMga paDato nathI, prArabdha pramANe enuM zarIra kAMI paNa karatuM hoya te haMmezA AtmAmAM sthira rahe che. ApaNe potAnA zarIra sAthe tAdAbhya karIne zarIra karatuM hoya tyAre huM karUM chuM ema kahIe chIe jyAre jJAnI Indriyo potapotAnA viSayamAM pravarte che ema vicArI svayaM anAsakta rahe che. Avo utkRSTa yogI AtmAnA sAkSIbhAvathI niSkAma karma lokakalyANa arthe karI zake paraMtu te karmaphaLa ane kartApaNAthI asaMga rahe che. maharSi kahe che, deha sAthe jJAnI (yogI) jIvanamukta che ane deha paDyA pachI videhamukta che paraMtu A bheda jJAnIo mATe nahIM, jonAra mATe che, enI sthiti deha paDyA pahelA ane pachI eka sarakhI hoya che. vipayajJAna ane ajJAnathI varjita zuddha jJAnane prApta thanAro abhedairzI che. maharSinA mata pramANe abhedarzana e jJAnanI parAkASThA che. abhadadarzana eTale jene "huM" ane "tuM'no bheda raheto nathI. ane je sarvatra, sarvamAM ekamAtra sarvavyApta AtmAne ja jue che. huM' ane 'tuMno bheda maTatA tene ajJAnarahita, viSayajJAnavarjita abhadadarzana thAya che. abhedadazAne ja sAdhaka jIvaze te jIvana muktAvasthAne pAmaze. abheda jANavA mAtrathI mukti thatI nathI, jIvavAthI mukti pariName che. jyAM sudhI vyavahAramAM rAga dveSa vyakta thatA hoya che tyAM sudhI cittamAM "ahaMma - Ihama'no maLa paDyo che. bhedathI grasita citta dhyAnAvasthA kyAreya pAmI zake nahIM. badhdhAvasthA ke brAhmI avasthAne pAmI zake nahIM. tasmAtuM FINAL - 16-01-19 zrIramaNavANI 'AnaMdano anubhava samAdhinuM chelluM vidana che. tamane ghaNA sukhano anubhava thAya che ane tame e AnaMdamAM ja rahevA Iccho cho. ene vaza na thavuM joIe ane paramazAMtinI AgalI bhUmikA tarapha AgaLa vadhavuM joIe. zAMti AnaMdathI uccatara che, je samAdhimAM lIna thaI jAya che. saphaLa samAdhi jAgrata-suSupti avasthA lAve che, e avasthAmAM tame jANo cho ke tame nitya-cetana cho. kAraNa ke caitanya tamAruM svarUpa che. vastuta mANasa sadA samAdhimAM hoya che paNa e vAta jANato nathI, e jANavA mATe tamAre phakta avarodho haTAvavAnA che. 162 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 163.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI svAmI zivAnaMdajI yoga anubhUtio svAmI AdhyAtmAnaMdajI guru bhagavAna zrImat svAmI zivAnaMdajI mahArAjano janma zatAbdI utsava ekaso divasa sudhI ujavavAmAM Avyo hato. te divasomAM era InDiyAnA cearamenanA dharmapatnI zrImatI zakuMtalA bhalA mAtAjIe paMjAbI bhASAmAM bhAMgaDAnA TappA lakhIne mane gAvAnuM kaheluM AkhI prazastI pUjya svAmI zivAnaMdajI mahArAjanuM yazogAna ane temane varelI yoganI siddhionI jhalakanI hatI. bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA malAI nA deve puDIyA, nA deve mIzcara, nA deve davAI! bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA badAma hatha lagAke akha milAke vo kara dedA ArAma bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA baraphI lokkI maMgaNa paihA, te vo daidAsI azaraphI! bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA mona! lokkI pUchaNa lage te hA yogI kauna? bArAM barasI khaTaNa gayAsI, te khaTake le AyA bhApa lUkadA chUpadA thoDadA phiradA, te svAmI zivAnaMda bana gayA jahA~ dA mAI bApa! oya badhe badhe...' svAmI zivAnaMdajI DokTara to hatA ja. paraMtu lokone temanAmAM eTalI badhI zraddhA ane vizvAsa hatA ke svAmIjI koI davA, goLI ke mIzcara na Ape to paNa mAtra AMkho meLavIne ke hAthanA sparzamAtrathI ja ArAma pahoMcADatA hatA. koI eka paiso mAge to azaraphInuM dAna teo karatA, chatAM mauna rahetA ane ekAMta sevatA hovA chatAM paNa teo jagatamAM suvikhyAta mAtA pitA samAna saMta thaIne rahyA. svAmI zivAnaMdajIe kadIye jAheramAM temanI divya siddhi zaktionuM pradarzana karyuM na hatuM. lokone potAnI tarapha AkarSavA mATe AvA AvA koI dekhAvo kayAM na hatA. svAmIjI camatkArone to kadIye mahattva ApatA na hatA. chatAM 1| yogamArganI aMtardaSTi FINAL - 16-01-19 vizvamAM copAsa svAmIjInA bhakto hoya ke na paNa hoya tevA agaNita lokoe temanA yoganI anubhUtionA kRpA prasAdane mANyo hato. bhAratanA bhUtapUrva divaMgata rASTrapatizrI vI. vI. girijInA putravadhu a.sau. mohInI girinA mAtuzrI zrImatI vANIbAI rAma AkAzavANI dilhI khAte progrAma ekajhayukeTIva hatA. eka divasa temano tAra (I.sa. 1966) zivAnaMda Azrama Sikeza khAte Avyo. "Aje savAre mAre bAraNe kolabela vAgI. meM dvAra kholyAM. svAmI zivAnaMdajI UbhA hatA. te AbhA na hatI. teo pratyakSa sthULa zarIre hatA. mane kahyuM, 'vANIbAI! cAlo have ghaNuM thayuM.' ane te ja kSaNe aMtardhAna thaI gayA. mAre zuM samajavuM?' ane Azramano javAba dilhI pahoMce te pUrve AkAzavANImAM samAcAra prasArita thayA ke, 'suzrI vANIbAIno deha vilIna thayo che.' Avo ja anubhava zivAnaMda Azrama aSikezanA... dhi DivAIna lAIpha sosAyaTInA AMtararASTrIya mahAsaciva zrImat svAmI kRSNAnaMdajI mahArAjane paNa thayelo. eka savAre temaNe temanA sevakane kahyuM. Aje savAre svAmI zivAnaMdajI mArI pathArI pAse UbhA hatA. mane lAgyuM ke svapna che. paraMtu te nakkara satya hatuM. huM bebAkaLo UDyo. meM temane daMDavat praNAma karyA. temaNe mAro hAtha pakaDyo, ane kahyuM "kRSNAnaMdajI! cAlo have ghaNuM thayuM.' vANIbAIno anubhava 1966 no hato. kRSNAnaMdajIno 2001 no hato. svAmI zivAnaMdajInuM mahAprayANa to 13 julAI 1963 nA roja thayuM hatuM. Ama yogInuM zarIra bhale paMcabhUtane prApta thAya. paraMtu temanI yoga anubhUtio ane siddhinI sUkSma cetanAo dIrdhakALa sudhI kAryAnvita hotI hoya che. dakSiNa AphrikAmAM 76 varSanA eka bhagata mahilAne pArakInsana roga thayo hato. temanI dikarIe svAmIjIne madada ane rogamukti mATe prArthanA patra lakhyo hato. je divase javAba Avyo te ja divase A vRddha mahilAnI AMgaLIo sIdhI thaI gaI hatI. cInano eka yAtrI Azrama Avelo. tene AkhAye zarIramAM zILasa nIkaLyuM hatuM. svAmIjInA eka sparza mAtrathI te navajIvana pAmyo hato. rImA leTaviyAmAM eka mahilAnA rogane DokTaro pArakhI ja zakatA na hatA. svAmIjIe thoDI sUcanA lakhI mokalAvI hatI. te bahena rogamukta thaI dIrdhAyugane pAmI hatI. amerikAnA phalorIDA rAjyanA miyAmI zaheramAM haju paNa svAmI jyortimayAnaMdajI hayAta che. teoe kahyuM, 'mAre epenDisAITisanuM oparezana - yogamArganI aMtardaSTi 165
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvavuM ja nathI.'vedanA bhayaMkara hatI. zArIrika vyAdhi paNa hatI. chatAM gusmAMzraddhA ane niSThA apAra hatA. gurudeva svAmI zivAnaMdajI mahArAje thoDI paLo mATe temanI sAme trATaka karyA bAda teo oparezana vagara saMpUrNa svAthyane pAmyA hatA. keTalAMka varSothI Dimena herI harniyA - sAraNagAMThanI pIDAthI ArmasTaraDAmamAM pIDAtA hatA. sAdhAraNa rIte harniyAnA rogIe AgaLa jhukavAnA ane sarvAgAsAna to na ja karavA joIe. paraMtu zrI svAmI zivAnaMda yogI Dimena herIne patra lakhIne sarvAMgAsana tathA garUDAsanano abhyAsa karavA sUcanA ApI ane yogIe satvare rAhata meLavI hatI. pAchaLathI Dimene patramAM lakhyuM hatuM ke Asano to huM karato ja hato, paraMtu svAmIjInA saMkalpa ja huM sAro thayo. - zrInagaranA eka evokeTe svAmIjIne patra lakhIne jaNAvyuM, 'huM hospiTalamAM taddana pathArIvaza hato. bacavAnI koI AzA na hatI. mArA eka mitrae mane ApanI eka patrikA ApI hatI. te vAMcIne divasa rAta huM ApanuM ja ciMtana karavA lAgyo. ane eka divya camatkArika rIte mArA jIvanamAM nUtana zakti ane prANano saMcAra thayo che. have huM harato pharato thayo chuM.' svAmI zivAnaMdajInI yoganI anubhUtionA phaLa svarUpe teo mAnasika ane AdhyAtmika siddhi zaktione dharAvatA hovA chatAM teno temaNe sabhAnatA pUrvaka koI divase prayoga karyo na hato. tAmilanADunA tirunelavelI najIka paTTamaDAI gAmamAM I.sa. 1887 nI 8 mI sapTembare temanuM prAgaTya thayuM hatuM. temanuM nAma kaSphasvAmI hatuM. bALapaNathI ja koI sArI vastu, kazuMka sAruM khAvAnuM ke navA vastro tAtkAlika garIba bALakomAM vitaraNa karavAno temano svabhAva hato. tAMjora meDIkala kolejamAM teoe tabIbInuM zikSaNa prApta karIne teo malAyA gayA hatA. tyAM DaoN. pArasansanA, madadanIza tarIke robInsamAM eka rabbara esTeTanI hospITalamAM sevA karavA lAgyA. tyAM DaoN. kuSNusvAmI mATe DhagalAbaMdha kAma rAha joIne beThuM hatuM. dardIone tapAsavA, davAo ApavI, hisAbo rAkhavA vagere tathA Ama tema dUra-darAja nA gAmo jaIne dardIonI suzruSA karavI te badhI temanI pAyAmAMnI yogasAdhanA hatI. malAyAmAM rahIne temaNe evuM anubhavyuM ke lokonA du:khanuM pramukha kAraNe temanuM ejJAna che. to jJAna ApavuM hoya to jJAna meLavavuM paDe. Ama malAyA choDI himAlaya AvI himAlayanI upatyakAo ane girikaMdarAne khoLe mA bhAgIrathI gaMgAnA taTe rahIne ugra tapa karyuM. gaMgAnA pavitra paraMtu zItaLa jaLamAM savAre -brAhmamuhUrve 3.00 vAgyAthI sUryodaya sudhI UbhA rahIne japa ane dayAna teo karatA. aDhavADIyAmAM eka vAra badhAM ja annakSetromAMthI bhikSAmAM roTalIo mAgI lAvatA. te sukAyelI roTalIne gaMgAjaLamAM palALIne divasamAM ekavAra AhAra karatA. chatAM zrIbuddhI-kedAranI yAtrAe jatA yAtrALuonI sevA suzruSA kiratA. vRddha dAdA-dAdIonA pagamAM caDhelA goTalAo upara kalAko sudhI telamAlisa karI ApatA. koI sAdhunI bimArInA samAcAra jANe to bAra mAIla sudhI phulacaTTI ke garUDacaTTI sudhI doDIne davA pahoMcADatA. koI paNa rogInA maLamutra sApha karavA, temane navaDAvavA, temanA vastro dhoI ApavA, vagere temanI jIvanacaryAno pramukha bhAga hato. temane svAmI zivAnaMdajIne je jJAna prApta thayuM; satvare dUra sudhI sAdhakone pahoMcADavA dararoja cAra vakhata lekhana kArya karatA. cAreya vakhata alaga alaga viSayonA pustakonuM lekhana karatA. Ama 310 thI vadhu pustako atyAre upalabdha che. A tamAma pustakono sAra sevA, prema, dAna, pavitratA, dhyAna ane sAkSAtkAra che. teo kahetA, 'bhalA bano. bhaluM karo. udAra bano. dayALu bano. mAyALu bano. ahaMkAra tyAgo. sevA karo. vicAra karo; huM koNa chuM? kyAMthI Avyo chuM? huM A zarIra nathI. caMcaLa mana ke buddhi nathI. huM nitya, satya, zuddha, buddha, ajara, amara, avinAzI AtmA chuM.' A mAtra vaikharI vANI na hatI. teo gadheDAMo ke kUtarAMone paNa daMDavata karatA. sevA karavAnI koI taka choDatA nahIM. teone mana karmayoga, bhaktiyoga, layayoga, jJAnayoga, kuMDalInI yoga ke nAdayoga ke haThayogathI vadhu mahattva "beDapena yoga'nuM hatuM. A "beDa pena' eTale rogIne pathArImAM ja maLamutra karAvavA mATenA sAdhano ApI tene sApha karIne rAkhavAnI sevA. nAma bhale zivAnaMda hatuM. paraMtu teo sevAnaMda ane givAnaMdA nAmathI oLakhAtA. sAdhAraNa rIte jyAre yoganI anubhUtionI carcA thAya tyAre loko samAdhi ane savikalpa samAdhi tathA nirvikalpa athavA sahaja samAdhinA baNagAM phUMkatA hoya che paraMtu svAmI zivAnaMdajIno yoga samanvaya yoga hato. teo kahetA, 'adhyAtmanA UMcA AkAzamAM uDavA mATe sevA ane sumIrana baMne sarakhI mAtrAmAM jarUrI che.' zivAnaMda AzramamAM akhaMDa kirtana ane akhaMDa kicananuM mahattva hatuM. temanuM jIvana pAradarzaka hatuM. temanuM hAsya nirmaLa ane bAla sahaja muktahAsya hatuM. vedAMtanA gahana ciMtanamAM jIvanAro A alagArI jIva, vedAMtanA ucca zikharo para birAjIta thaIne bhaktitattvanA UMDANamAM sthiratA karIne teo - 16-01 FINAL 166 yogamArganI aMtardaSTi a yogamArganI aMtardaSTi | 167
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhagavAnane eka kSaNa mATe paNa bhUlo nahIM. A prakAranuM jIvana ja divya jIvana che, zreSTha jIvana che. zreSTha yoga che. A tamArI sAdhaka jIvananA yoganI zreSTha anubhUti che. A badhu asaMbhava nathI. prayatna karo; tamo paNa te divyatAnI prApti A ja janmamAM karo. OM zAMti" samagra vizvamAM 'kirtana samrATa' tarIke suprasiddha hatA. Ama temanI sAdhanAkarma bhakti jJAna dayAna ane AtmasAkSAtkAranI sAdhanA hatI. ApaNe ekamekane sthULa pugalo - zarIramAM dekhI zakIe chIe tema temaNe bhagavAna zrI kRSNanA pratyakSa darzana karyA. A kRSNa temane sarvatra dekhAtA. temane mana AzramamAM AvatA pratyeka atithi sAkSAt paramAtmA hatA. temanI saunI sevAmAM AvazyakatA pramANe saune cahA kophI IDalI vaDA Dhose upamA ane sAMja hoya to bITyuTa vagere nAsto ApatA. rAtrI satsaMga samaye kUtarAM bhase laDe to paNa satsaMga pachI potAnA hAthe sauthI pahelo prasAda teo A mUka prANIone ApatA. AzramamAM tyAre sApa ane vIMchI bahu hatA. pratyeka nUtana Azrama vAsIone teo sarpa ane vIchIno mAraNa maMtra zIkhavatA, tethI A maMtronA ArAdhakane A jIva jaMtuono bhaya na raheto ane jo bIjA koIne paNa sApa ke vIMchI DaMkha mAre to A maMtra siddhine kAraNe te sau satvare temane jhera na caDhe ane prANa rakSA thAya tevuM karatA. ane jo koI ajANyo mANasa AzramamAM vIMchI ke sApane mAryAnA samAcAra maLe to teo nirjaLA upavAsa karI ane te "mRta AtmA' mATe AtmazAMtinI prArthanA karatA. eka divasa tAmIlanADuthI AvelA lobhI mANase pUjya svAmIjInI hatyA karavA mATe brAhmamuhartanI prArthanAmAM jyAM svAmI dararoja besatA tyAM jorathI kodALI phaTakArelI. AzramamAM IlekTrikasiTI to hatI ja nahIM. eka mAtra phAnasanA ajavALAmAM kazuM dekhAyuM nahIM. paraMtu zAMta prArthanAnA vAtAvaraNa vacce kodALI jamIna upara ghAva paDatAM loko camakyA. paraMtu svAmIjIe pelI vyaktine vAtsalyathI Azraya Apyo. thoDA divasa premathI rAkhIne pachI pAcho madrAsa (cennaI) mokalI Apyo. yoganI anubhUtio havAmAM uDavAthI sArthaka thatI nathI. pANImAM DubIne ke jamIna nIce daTAIne athavA to paMcAgni sAdhanAmAM siddha thatI nathI. temano yoga pratyeka jaDa cetana jIva jagatamAM pratyakSa paramAtmAnI anubhUtino yoga hato.. teo kahetA, "zAMtithI be vakhata pauSTika AhAra khAo. sevA karavAnI koI taka na choDo. rAtre vahelA suvo. savAre brahmamuhUrtamAM dhyAna karo. japa karo. svAdhyAya karo. satya bolo - ahiMsaka banI raho. sau pratye sabhAva ane sanmAna dAkhavo. Love all & hate none. kadIye koIne paNa dhikkAro nahIM .AnaMdamAM raho. AnaMda Apo. duHkhI thAo nahIM. duHkhI karo nahIM. FINAL - 16-01-19 168 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,169 |
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 saMtulita jIvanano mArga : yoga gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI kvonTama phijhIksa jene brAhmAMDa vyApta urjA kahe che, tathA vedAMta jene parama satya kahe che, teno sAkSAtkAra karavAno mArga, e yoga che. vedAMtamAM varNavavAmAM Avela utkRSTa chatAM sUkSmAtisUkSma satya yoga dvArA ja sadraza karI zakAya che. yoga e antaHyAtrAnuM prathama sopAna che. sAmAnya rIte evuM mAnavAmAM Ave che ke vividha AsanonI zreNI eTale yoga! vAstavamAM Asana e yoga nathI, e to yoganuM eka mAtra aMga che. yoga eTale saMyogana, joDANa! aMtaravizvamAM hRdaya, mana, zarIra ane AtmananuM saMyojana kare te yoga! ane bAhya jagatamAM anya vyaktio sAthe aikyano anubhava Ape te yoga, roga-mukta zarIra, hiMsAmukta samAja, gUMcavaNo rahita mana, avarodharahita buddhi, AghAtarahita smRti ane kaMpanarahita zvAsocchavAsanuM varadAna yoga Ape che. AnaMdanA akhalita pravAhane vyaktinA jIvanamAM vahevA mATenA praveza dvAra yoga kholI Ape che. eka AnaMdita vyakti AnaMdita samAjanuM nirmANa kare che. svArthI ane ahaMkAra prerita vRttione kAraNe vyakti duHkhano anubhava kare che, samAja pIDAno anubhava kare che. paraMtu yoga A saghaLAM duHkho nimULa karavA mATe sakSama che. yoga zArirIka svAthya ane urjA jevA bhautika lAbha to Ape ja che, paraMtu sAthe sAthe AtmAnuM urvIkaraNa kare che ane vyaktimAM aMtaHspharaNAno AvirbhAva thAya che. aMtaHspharaNA vartamAna samayamAM keTalI agatyanI che! yoga kArya-kuzaLatA lAve che. yoganA upayogathI vyakti viparIta paristhitimAM zAMta rahI zake che ane saMjogone potAnA niyaMtraNamAM lAvI zake che. pratyeka zizu eka yogI che : pRthvI paranI dareka vyaktie jANye-ajANya jIvanamAM yoganuM AcaraNa karyuM ja che. bALako to janmajAta yogI che. vizvanA koIpaNa khUNAmAM, Apa eka zizunuM nirIkSaNa karazo to Apa joI zakazo ke teo sahajatApUrvaka ja, eka ja sarakhA yogAsano kare che. mAtAnA garbhamAM raheluM zizu merudaMDa mudrA -(hAthano aMguTho uparanI dizAmAM)nuM prayojana karatuM hoya che. to eka navajAta zizu Adi mudrA (aMguThAne aMdara vALIne hAthanI mUThI vALavI)nuM prayojana karatuM hoya che. eja rIte zizuo cina mudrA (hAthanA aMguThAno agra bhAgano prathama AMgaLInA agra bhAgane sparza) paNa vAraMvAra prayojatA hoya che. zizuo jyAre paDakhuM pharavAno prayatna kare che tyAre teo bhujaMgAsana, naTarAja Asana karatAM hoya che, ane jyAre teo cUMTaNabhera cAle che tyAre mArja rAsana kare che. ubhA thatA zIkhe che tyAre trikoNAsana ane parvatAsana karatA hoya che. 2 varSanI uMmara sudhI bALako pavanamuktAsana karatA hoya che ane bAlAsanamAM niMdrAdhIna thatA hoya che. to bALakanI cetanAmAM yoga bahu ja sAhajikatApUrvaka abhivyakta thAya che. paraMtu bAlyAvasthA pachI A yogAsano sajagatApUrvaka ane niyamitapaNe karavA Avazyaka che. tenA dvArA ApaNe yuvAvasthAnI capaLatA tathA sajaga mananuM gAMbhIrya ema baMne vizvane mANI zakIe chIe. parivAranuM vAtAvaraNa ane saMjogo, Adhunika jhaDapI jIvana zailI, mIDiyA vagere yuvA mAnasa para nakArAtmaka asara kare che. ane eTale ja potAnA manane taNAvamukta kaI rIte rAkhavuM, nakArAtmaka bhAvanAo para kaI rIte vijaya meLavavo tathA hamezA AnaMdamaya, rtivAna kaI rIte rahevuM tenuM zikSaNa yuvAnone ApavuM atyaMta Avazyaka che. yoga, dhyAna ane prANAyAma thakI A zakya bane che. pratidina mAtra 20 minITanI sAdhanA, vyaktinA mananuM saMtulana jALavI rAkhe che. jema pratidina ApaNe snAna ane daMtamaMjana vaDe zarIrane zuddha rAkhIe chIe, te ja rIte yoga ane prANAyAma dvArA manane zuddha rAkhavuM eTaluM ja agatyanuM che. prANAyAma ane dayAna dvArA ekAgratA ane smaraNazaktino vadhAro thAya che, ane eTale ja eka vidyArthI mATe yoga atyaMta upayogI sAdhana che. nitya yogasAdhanA karavAthI AMtarasUjha, grahaNazakti ane aMtaHspharaNAnI prApti thAya che, ane jenAthI parIkSA samayanA sTresa, boja ane vyagratAthI mukta thaI mana zAMta bane che. kizorAvasthA daramyAnanI AMtarika mUMjhavaNa daramyAna yoga sAdhana sahAyarUpa thAya che ane anya loko sAthenA saMvAda ane sTeja paranI abhivyakti samaye lAgatA DarathI paNa yoga dvArA mukti meLavI zakAya FINAL yogathI prANa urjAnI vRddhi : yoga vidyAnA praNetA pataMjali kahe che ke "heyama du:khama anAgatama' : 170 yogamArganI aMtardaSTi | yogamArganI aMtardaSTi |171
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAta duHkha Ave, tenI pahelA ja teno nAza thAya te yogano hetu che.vartamAna samayamAM sTresa, ciMtA, hatAzA ane nirAzAthI aneka vyaktio prabhAvita che. A saghaLuM sImita prANa ujanuM pariNAma che. yoga puSkaLa mAtrAmAM prANa urjAno saMcAra kare che ane eTale yoga thakI A sarva samasyAo saraLatAthI dUra thAya che. yoga jIvananA aneka pAsAone sparze che ane lAbhAnvita kare. cheH svAzya vizvabharamAM Aje yogane haLavAza, AnaMda ane sRjanAtmakatAno paryAya mAnavAmAM Ave che. yoga upara karavAmAM AvelA aneka rIsarca sUcave che ke yoga asaMkhya vyAdhiomAMthI mukti Ape che tathA svastha ane dIrgha jIvananuM varadAna Ape che. vartaNUkaH yoga e mAtra veITa losa progrAma nathI. yoga to eka vijJAna che jenA prayogathI, zarIranI sAthe, ApanuM samagra astitva haLavAzabharyuM banI jAya che. eka yogI sadAya smitasabhara hoya che. yoga ApanI bhAvanAomAM komaLatA ane zAMti prere che. Apa ApanI bhAvanAo thakI khIlI uTho cho. ApanI abhivyaktimAM spaSTatA ane vicAradhArA mukta hoya che. eka yogInI A sAcI oLakha che. spaMdana: vAIkozana : ApaNA zabdo karatA vadhu ApaNI upasthiti dvArA ApaNe saMvAda karatA hoIe chIe. ApaNe jema jema svanI nikaTa jaIe chIe, ApaNI upasthiti suMdara ane prabhAvazALI spaMdano utpanna kare che. komyunikezana : ApaNA spaMdano-vAIbrezana ApaNI prANa urjA upara AdhArita che. jyAre ApaNe koI vyakti sAthe saMvAda sAdhI zakatA nathI tyAre ApaNe kahIe chIe : 'ApaNI veva-lentha maLatI nathI!" yogathI ApaNI avalokana zakti tINa bane che. draSTibiMdu spaSTa bane che. ApaNe anya vyakti sAthe spaSTa ane yogya saMvAda sthApavA mATe sakSama banIe chIe. pUrvagraha-nivAraNa samAjamAM anya eka samasyAno ApaNe sAmano karI rahyAM chIe te che pUrvagraha! dharma, jAti, Arthika sthiti, zaikSaNika lAyakAta A sarvane laIne utpanna thayela pUrvagraha ane pUrvadhAraNAo e vyaktinA manane kuMThita banAvI dIdhuM che, jene lIdhe AMtarika kleza ane vikhavAdo ubhA thAya che. yoga eka vizALa draSTikoNane prere che ane tenA dvArA saMgharSano aMta Ave che. kauzalya : yoga dvArA vyakti kauzalya prApta kare che. bhagavAna zrIkRSNae kahyuM che ke kArya-kauzalya e yoga che.' - Apa koIpaNa paristhitimAM keTalI kuzaLatApUrvaka kAma karo cho, ane ApanA saMvAdamAM keTalI kuzaLatA che te khUba mahatvanuM che. AnaMdaH pratyeka vyakti zuM cAle che? dareka vyakti zAMta, khuza ane svastha rahevA cAhe che. paraMtu mana bhUtakALa ane bhaviSya vacce jhUlatuM rahe che, te sthitimAM zAMti kaI rIte maLe? ApaNA manane vartamAna kSaNamAM lAvavA ApaNe prayatnazIla banavuM paDe che, ane te ja yoga che. mananI vRttio : maharSi pataMjali likhita yogasUtro anusAra mananA vikArothI mukita eja yoga che. jo ApaNe mananuM nirIkSaNa karIzuM to samajAze ke mana A pAMca pravRttiomAMthI koIpaNa eka sAthe hamezA joDAyeluM hoya che. * pramANa : uttaranI zodha * viparyAya : niSkarSa para AvavuM * vikalpa : kalpanA karavI * niMdrA : svapna * smRti : vItI gayela ghaTanAonuM smaraNa karavuM. mana haMmezA pramANa mAMge che. Ape A bAbata para dhyAna ApyuM che ? Apa svInjharlenDamAM cho, te kaI rIte sAbita karI zakAya? Apa ApanI samakSa Apsa parvato nihALI rahyAM cho, teno artha e ke Apa svITjharlenDamAM cho. to A pratyakSa pramANa thayuM. pratyakSa ke je svAbhAvika che, sanmukha che. ane jeno anubhava karI zakAya che. te ja rIte anya eka pramANa anumAna pramANa che. je sanmukha nathI, kadAcita svAbhAvika paNa nathI, paraMtu tene tarka dvArA jANI ane samajI zakAya che. ane e ja rIte Agama pramANa che, je zAstra AdhArita che. zAstramAM lakhyuM che, mATe satya; tevuM Agama pramANa sUcave che. to mana A rIte kAma kare che. Apa niraMtara eka yA bIjA pramANanI, sAbitInI zodha karyA karo cho. jyAre Apa pramANanI A vRttine choDo cho, tyAre yoga ghaTita thAya che. ane tyAre Apa bhItara jAo cho, svamAM kendrita thAo cho. bhItara jaIne svamAM sthira thavA mATe koI ja pramANanI jarUra nathI. jenuM pramANa ApI zakAya che, tenuM khaMDana paNa karI zakAya che. paraMtu satya pramANakhaMDanathI pare che. Apa IzvaranA astitvane sAbita karI zakatA nathI, paraMtu che che 172 yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi | 173]
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakArI paNa zakatA nathI. pramANa tarka para AdhArita che ane tarka sImita che. bilakula Aja rIte AtmajJAna ane premane paNa pramANiya karI zakAtA nathI, ke nakArI paNa zakAtA nathI. vartana e premanuM pramANa nathI. nATacakAro premano abhinaya kare che, paraMtu teo vAstavamAM premano anubhava karatA nathI. to pramANa Apane bAdhita kare che. pramANanI vRtti ApanA mATe pRthvI paranuM sauthI moTuM baMdhana che. mahadaMze Apa ApanA vicAro, abhiprAyo ane bhAvanAo anya vyaktio upara thopI do cho ane tene ja vAstavikatA mAno cho. mananI A vRttine 'viparyAya' kahe che. Apa laghutAgraMthIthI pIDAo cho, ane tethI sAmI vyakti Apane uddhata lAge che. vAstavamAM teo abhimAnI ke uddhata nathI. paraMtu Apa Apano Adara karI nathI rahyAM ane tethI Apane lAge che ke anya vyaktio paNa Apano anAdara kare che! mananI trIjI vRtti che vikalpa! ApanuM mana kyAM to koI suMdara parIkalpanAmAM rAce che athavA nirarthaka bhayano anubhava kare che. kadAcita Apa sATha varSanA cho, paraMtu pharIthI soLa varSanA banI javAnI kalpanA karo cho, athavA to AvatI kAle akasmAta thaze ane mRtyu thaze tevA bhayathI pIDAo cho. A baMne vikalpa che. nidrA e cothI pravRtti che, ane smRti bhUtakALane yAda karavo, te mananI pAMcamI pravRtti che. jyAre Apa jAgRta cho, tyAre Apa AmAMthI koIpaNa vRttino anubhava karo cho? jo hA, to dhyAna ane yoga ghaTita thaI rahyAM nathI. mananI A prabaLa vRttiono nirodha kaI rIte thaI zake? abhyAsa ane vairAgyathI A zakya bane che. mananI pAMca vRttiothI vimukha thaIne vartamAna kSaNamAM rahevA mATe prayatnazIla thavuM paDe che. A prayatna eTale abhyAsa! Ape draDha nizcaya karavo paDe ke Apa koI pramANa ke jANakArImAM rasa dharAvazo nahi. jyAre mana pramANa ke jANakArI Icche, tyAre Apa tenuM avalokana karIne sAkSIbhAvamAM vizrAma karo! jevI paristhiti che tevI rahevA do! jo mana koI parikalpanAmAM rAce che, to e ghaTanAne jANo! jevA Apa ApanI parikalpanA pratye sajAga banazo, ke tarata ja Apa temAMthI mukta thaI jazo. vartamAna kSaNa ati nUtana, tAjI ane saMpUrNa che. punaH punaH vartamAna kSaNa paratve sajAga banavuM te abhyAsa che. 01-19 yoganuM anuzAsana : jyAre Apane tarasa lAge che, tyAre pANI pIvA mATe zuM Apane koI niyamanI jarUra che? jyAre Apa prakRtti sAthe tAdAbhya anubhavo cho, tyAre tenI suMdaratAnI prazaMsA mATe zuM Apane koI zistanI jarUra paDe che? bilakula nahi! jyAre Apane tarasa lAgI che, tyAre Apa pANI pIo cho, jyAre Apa suMdara prAkRtika dazya juo cho, Apa sahaja ja prazaMsA karo cho. AnA mATe koI niyama, anuzAsananI AvazyaktA nathI, paraMtu, prAraMbhamAM je sukhada nathI, paNa Apa jANo cho ke lAMbA gALe tenAthI sukha prApta thaze, te karavA mATe Apane anuzAsananI jarUra paDe che. jyAre Apa svamAM sthira ho cho, tyAre Apa AnaMda, praphullatA ane zAMtino nitAMta anubhava karo cho. tyAM anuzAsananI jarUra nathI. paraMtu jyAre Apa ApanA sva sAthe joDAyela nathI, tyAre mane khuba ja pravRtta bane che, ati caMcaLa bane che. A vakhate manane zAMta karI, bhItara javA mATe anuzAsananI jarUra paDe che. yogamAM jyAre anuzAsanano prayoga thAya che tyAre te pariNAmasvarUpe AnaMda ane prasannatAnI sukhada anubhUti Ape che. prasannatAnA traNa prakAra che : sAtvika, tAmasika ane rAjasika! koI kArya jyAre prAraMbhamAM kaThina ane aNagamatuM lAge che, te aMte sAtvika prasannatA Ape che. sAtvika prasannatA lAMbo samaya rahe che. paraMtu te meLavavA anuzAsananI jarUra rahe che. tAmasika prasannatA prAraMbhamAM AlAdaka jaNAya che, paraMtu vAstavamAM prAraMbhathI aMta sudhI te duHkha ja che. anuzAsanano abhAva tAmasika prasannatA bhaNI dorI jAya che. rAjasika prasannatA zarUAtamAM prasannatA Ape che paraMtu aMtamAM duHkha Ape che. ayogya anuzAsana rAjasika prasannatA Ape che. to sAtvika prasannatA mATe anuzAsana e anivArya jarUriyAta che. Aje samagra vizvamAM loko yoganuM mahatva pichANatA thayA che. yogathI vyaktigata AMtarika zAMtinI prApti thAya che, ane AMtarika zAMti vaDe ja vizvazAMti hAMsala karavI zakya che. 21 juna - AMtararASTrIya yoga divasa tarIke vizvabharamAM ujavavAmAM Ave che. zarIra ane mananAM svAdhyanuM mahatva tathA te mATe yoganuM pradAna have sahu koI jANe che. yoga have mAtra eka rASTra ke dharma purato sImita nathI. samagra mAnava jAta mATe te eka samRdhdha jJAnano khajAno che. AMtararASTrIya yoga divasano utsava vizvane A vaibhavathI paricita kare che, ane vizvamAM kyAMya paNa yoga che. FINAL 174 || yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,175
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 yogI sadguru ane IzA yoga DaoN. razmibena bhedA aMge pravartatI gerasamajane dUra kare che. gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI gurudeva zrI zrI ravizaMkarajI vizvavikhyAta adhyAtmika guru tathA mAnavatAvAdI mUlyonAM punaHsthApana mATe kAryarata che. vizvabharamAM taNAvamukta, hiMsA mukta samAjanAM nirmANa mATe teo satata kArya karI rahyAM che. 160 dezomAM, 370. miliyana lokone selpha DevalapamenTa progrAma dvArA gurudeve zAMti ane premano saMdeza pahoMcADyo che. vizvabharamAM zAMtisthApana ane saMgharSa nivAraNamAM temaNe potAnuM yogadAna ApyuM che. kAzamIra, AsAma, bihAra jevA bhAratanAM rAjyo tathA kolambiyA, IrAka, sIriyA, koTa-DI-AIvorI jevA rASTromAM temaNe saMgharSa nivAraNa, yudhdha virAma ane zAMti sthApana mATe pariNAmalakSI kArya karyuM che tathA samAjanA saLagatA praznonuM nirAkaraNa karyuM che. zrI zrI skUla opha yogA zrI zrI skUla opha yogAnI sthApanA gudaiva zrI zrI ravizaMkarajIe karI che. jemAM vaidika paraMparA ane paddhatio mujaba yoganuM zikSaNa ApavAmAM Ave che. guru paraMparAthI prApta kareluM jJAna atre saraLa zailImAM, vividha dharmo, saMskRti tathA bhinna vaya jUthanA vidyArthIone eka samAna rIte, tathA Adhunika jIvanazailIne anurUpa ApavAmAM Ave che. bahuAyAmI zikSaNa paddhati dvArA zIkhavavAmAM AvatA abhyAsakramamAM haTha yoga, rAja yoga, jJAna yoga, karma yoga ane bhakti yoga tathA anya aneka pariNAmono samAveza karavAmAM Avyo che. FINAL - 16-01 sara, eka yogI, IzA phAunDezananA saMsthApaka che, eka Adhunika guru che. jemanuM yoganA prAcIna vijJAna para prabhutva che, sadgurue yoganI gUDha prakriyAone sAmAnya mANasa mATe saraLa banAvI che. AjathI trIsa varSa pahelA maisuramAM cAmuMDI pahADanI zilA para baporanA tapatA sUraja nIce temanAmAM AtmajJAnano udaya thayo. A ghaTanA pachI jagI nAmaka yuvAnanuM 'sadgaramAM rUpAMtara thayuM. I.sa. 1992mAM sadguru dvArA sthapAyelA IzA phAunDezana, mAnavIya vikAsa mATe samarpita che. phAunDezananI pravRttiomAM mukhya vizeSarUpe taiyAra karavAmAM AvelI yoga vidhio - prakriyAo che, jene 'IzA yoga' kahevAmAM Ave che. IzA yoga kAryakrama dvArA vyaktine eka utsAhajanaka temaja saMpUrNa jIvanazailI meLavavAmAM madada maLe che ane enAthI tene potAnI aMdara AtmabodhanI sthiti sudhI pahoMcavAno mArga paNa maLe che. IzAyoga kAryakrama yoganA AMtarika vijJAnanA abhyAsathI svayaMmAM parivartana lAvavAnuM sAdhana batAve che. zarIranI prakriyAone zuddha karavA, svAthya, saphaLatA ane samatulana lAvavA mATe tathA AMtarika kuzaLatA mATe dhyAna ane zAMbhavI mahAmudrAmAM dIkSita karavAmAM Ave che. AdhyAtmika unnati mATe dhyAna e zaktizALI sAdhana che. vaijJAnika abhyAsoe dhyAnanA ghaNA zArIrika ane mAnasika lAbhonuM parikSaNa kareluM che. dhyAna mULabhUta rIte zarIra ane mananI maryAdAone pAra laI jatI prakriyA che. zAbhavI mahAmudrA eka prAcIna ane bahu zaktizALI abhyAsa che; e IzAno prAraMbhano abhyAsa che te eka prAcIna kriyA che jeno lAkho samarpita abhyAsuo dvArA abhyAsa karAya che ane teo bhArapUrvaka nivedana kare che ke, dhyAnanA niyamita abhyAsa thakI teo bhAvanAo saMbaMdho vadhu samatolapaNuM, ekAgratA, phokasa, sthiratA ane bahetara svAthyano anubhava kare che. kriyA kevI rIte kArya kare che ? moTA bhAganA loko dukhI ke asvastha hovAnuM kAraNa e che ke bhautika, mAnasika ane prANika zarIro sIdhANa (Alignment)mAM hotA nathI. sadaguru Fol| yogamArganI baMdIra yogamArganI aMtardaSTi ,177 |
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahe che, ApaNA taMtrane yukti-prayuktithI prayojI zakAya te aMge cokkasa rItaupalabdha che. jenAthI A zarIra, A mana... ApaNA mAnuM rasAyaNa ApaNe je rIte cAhIe e prakAranuM karI zakAya che. paraMparAgatapaNe yoga, manuSyane zarIranA pAMca paDa tarIke jue che : bhautika zarIra, mAnasika zarIra, prANika urjA zarIra, sUkSma zarIra ane paramAnaMda zarIra sadguru samajAve che, bhautika mAnasika ane prANika zarIro yogyapaNe sIdhANamAM hoya to, eka kudaratI abhivyakti - pracaMDa prasannatAnI abhivyakti manuSyamAM sahajapaNe Avaze. hAla ApaNe A traNa zarIrane satata sIdhANamAM rAkhavA mATenI TekanolaoNjI joIe chIe jethI prasannatA e Akasmika, banAva nahIM paraMtu sAmAnya sthiti bane. tamArA mATe eka svAbhAvika jIvana banI jAya. zAbhavI mahAmudrA upara alaga alaga abhyAso thayA che. keTalAke roganI sthiti ane auSadhIya upayoga para tenI asarane cakAsela che. keTalAke khAsa RtustrAvanI aniyamitatA saMdarbhe, to keTalAke UMgha, hRdayanA asthira dhabakArA, magajanI pravRtti vagere upara dhyAnanA lAbhono abhyAsa karela che. zAbhavI mahamudrAno abhyAsa karavAthI taNAva ane ugamAM ghaTADo, mAnasika saMskRti ane ekAgratAmAM sudhAro tathA svajAgRkatAmAM vadhAro thAya che. teno niyamita abhyAsa svAsthayane lAbhakartA che ane davAono upayoga aTakAve che. ochAmAM ochuM hAIparaTenzana Diprezana ane RtustrAvanA prazno sahitanA ghaNA rogomAM levAtI davAomAM ghaTADo kare che. A kriyA Inara enijaniyarIMga IzAnA mukhya kAryakramano bhAga che. IzA kriyA : IzA kriyA eka dayAna che. 'IzA'no artha che, "te ke je sRSTino strota mULa che'' ane kriyAno artha che 'AMtarika kArya'. A dhyAnano hetu manuSyane tenA astitvanA strota sAthe saMparka sthApavAmAM madada karavAno che, jethI te potAnuM jIvana potAnI IcchA ane potAnA vicAre pramANe jIvI zake. A kriyA tamArI ane tamArA zarIra, ane tamArA mana vacce eka aMtara UbhuM kare che. tame jIvanamAM muzkelI anubhavo cho, kAraNa ke tame A maryAdita bAbatone ja tamArI oLakhANa banAvI lIdhI che. dhyAnanI khAsiyata e che ke tame ane tame jene tamAruM mana gaNo cho, temanI vacce eka aMtara UbhuM thAya che. tame je koI pIDA bhogavo cho, te tamArA magajanI racanA che. jo tame tamane magajathI alaga karI do to zuM tamArI aMdara pIDA hoI zake? ahIM ja pIDAno 1-19 -aMta AvI jAya che. jyAre tame dhyAna karo cho, tamArA ane tamArA magaja vacce eka alagAva Ubho thAya che ane tame zAMtino anubhava karavA lAgo cho, paNa samasyA e che ke jevA tame AMkha kholo cho, tame pharI pAchA magaja sAthe joDAI jAva cho. jo tame roja dhyAna karazo to eka divasa evo Avaze ke jyAre tamArI AMkho kholazo tyAre paNa tame anubhava karazo ke tamAruM magaja tyAM che ane tame ahIM cho. jyAre tame tamArA zarIra ane tamArA mananI sAthe tamArI oLakhane baMdha karI dezo, tame tamArA bhItara sRSTinA strota sAthe joDAI jAva cho. IzA kriyAnA dararoja ane niyamita abhyAsarthI jIvanamAM svAsthaya, kuzaLatA, zAMti ane utsAha jaLavAI rahe che. teyArI : * pUrva dizA tarapha moM rAkhI palAMThI vALI beso, tamArI kamara-karoDarajaju sIdhI rAkho. * tamArA hAtha sAthaLa para khullA ane hatheLI uparanI bAju hoya. * jarA Upara UThelA caherA sAthe AMkho baMdha karIne beso, tamArI bhamaronI vacce haLavuM dhyAna kendrita karo. * A dhyAna traNa tabakkAmAM thaze. prathama caraNaH * zvAsa letI vakhate dareka vAra tamArA manamAM bolo : 'huM A zarIra nathI', A vicAra sAthe zvAsa aMdara letA raho. * dareka vAra zvAsa choDatI vakhate tamArA manamAM bolo : "huM A mana paNa nathI' A vicAra sAthe zvAsa choDatA raho. * A pramANe sAta thI 11 miniTa sudhI karo. bIju caraNa : * UMDo zvAsa laIne, pachI moM khulluM rAkhIne A... A... A... no lAMbo avAja karo. e pramANe ke tame tenI dhrujArI nAbhinI nIce anubhavo. A pramANe sAta vakhata karavAnuM che. dareka vAra avAja karatA pUro zvAsa choDavAno che. trIjuM caraNa : * tamArA caherAne thoDo upara uThAvelo rAkho, tamAruM dhyAna bhamaronI vacce rAkhatA pAMca cha miniTa sudhI beso. che FINAL 178 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 179|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekamAtra biMdu che. jo 'A... ' dhvaninuM uccAraNa karo cho to tenuM spaMdana pUrA zarIranI prakRtimAM phelAI jAya che. maNipuracakra e zarIranA bharaNapoSaNanuM keMdra che. A spaMdana bharaNa-poSaNa kendrane UrjAvAna banAvavAmAM sArI madada kare che. A kendra jAgRta thavAthI tabiyata, sakriyatA ane AnaMdanI pratIti * A abhyAsa 12-18 miniTano thaze. jyAre IzA-kriyA mATe beso, zarIra ane mananI harakato tarapha dhyAna na Apo. abhyAsa daramyAna virAma na lo, kAraNa tema karavAthI A kriyA daramiyAna thanArI UrjA-punaHgaThananI prakriyA bagaDI jAya che. dareka vAra jyAre A kriyA karo te ochAmAM ochI 12 miniTa sudhI karo ane 48 divasa sudhI divasamAM be vAra karo (40 divasanuM eka maMDala hoya che). athavA 90 divasa sudhI divasamAM eka vAra karo. tamAre A saMkalpa levAno che. A kriyAno abhyAsa koI paNa karI zake che ane tenA phAyadAo anubhavI zake che. jyAre tame vicAro ane bhAvanAonA judAjudA tabakkAmAMthI pasAra thAo cho, tyAre tame judIjudI rIte zvAsa lo cho. jema ke zAMta ho to eka rIte zvAsa lo cho, tame duHkhI ho to judI rIte zvAsa lo cho AnAthI taddana viruddha prANAyAma ane kriyAnuM vijJAna che. jemAM eka khAsa prakAre, jAgRti sAthe zvAsa laIne, ApaNI vicAravAnI, samajavAnI ane jIvanano anubhava saMdarbha : lekhaka AnaMda lahera : Iccho e meLavo yogI, divyadarzI ane yugadRSTA saMgura FINAL - 16-01-19 sAmAnya prakriyAno upayoga karIe chIe. tema je rIte zvAsa lo cho e rIte tame vicAro cho. tame je rIte vicAro cho, e rIte tame zvAsa lo cho. tamAruM saMpUrNa jIvana, tamAruM saMpUrNa acetana mana tamArA zvAsamAM lakhAyeluM che. eka vAra jyAre tame tene jANI lo cho. jIvana ekadama alaga thaI jAya che. teno anubhava karavAno hoya che. jo tame eka khAsa rIte jAgrata cho to tame tamArI AMtarika sthiti-kriyAne evI rIte calAvI zako cho ke tame ahIM besavAmAtrathI parama AnaMdanI sthitimAM jatA raho cho. jyAre tame A...'nuM uccAraNa karo cho tyAre maNipuracakra je nAbhithI poNo IMca nIce hoya che e jAgrata thAya che. jema manuSyanuM eka bhautikazarIra hoya che, tema eka UrjA zarIra paNa hoya che jene ApaNe sAmAnyapaNe prANa ke jIvanazaktinA rUpamAM jANIe chIe. A UrjA ke prANa, zarIramAM vizeSa rIte cAle che. tame jevA vadhu jAgrata thAva cho, tema anubhavazo ke UrjA manamAnI rIte nahIM, paNa cokkasa nADIthI pasAra thAya che A nADIonuM bhautika rUpa nathI hotuM. jyAre A...'nuM uccAraNa karo cho tyAre spaMdana nAbhithI poNo IMca nIcethI zarU thaI pUrA zarIramAM phelAI jAya che. A eka ja sthAna che. jyAM botera hajAra nADIo maLe che ane pAchI chUTI thaI jAya che. e badhAM maNipuracakra para maLe che, ane pachI chuTI thaI jAya che. A ja zarIramAM evuM 180 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,181
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 brahmakumArImAM batAvelo rAjayoga rAjayoga e phakta mana-buddhithI karelA jJAnanA manana-ciMtana-maMthanano ja viSaya nathI paraMtu A kriyAo dvArA gahana anubhUti karavAno paNa viSaya che. vAstavamAM yoga e paramAtmA sAthenuM premabharyuM temaja (Loveful) temaja hetu saMpanna (Purposeful) milana che. yoga e aneka anubhUtio sAthe sakArAtmaka parivartana karavAnA prayogano viSaya che. aMgrejImAM anubhUti eTale rIyalAIjhezana (Realization). zuM tame rIyalamAM rIyalAIjhezana karavA mAMgo cho? to Avo, nIcenA A pAMca lAIjhezana (Lization) ne tamArA yogAbhyAsano bhAga banAvI do. svAnubhavanA AdhAre jaNAvuM chuM ke tame saphaLatAnA zikharo sara karI zakazo. (1) channelization of Mind : mananuM dizAkaraNa (2) Rationalization : buddhinuM tarkasaMgatIkaraNa Devilization of Intelletc : buddhinuM divyAkaraNa (3) Globelization of Self : svayaMnuM vaizvikaraNa (4) Visualization of Aspects : yoganA vividha pAsAonuM manocitraNa (5) Emotionalization of Heart : hRdayanuM bhAvakaraNa (1) channelization of Mind : mananuM dizAkaraNa mananuM dizAkaraNa eTale mananI caMcaLatAne samApta karI, manane sthira karI, manane cokkasa dizAmAM vALI koI sthAna para ke koI viSaya para kendrIta karavuM, arthAt ekAgra karavuM. yogAbhyAsanI pAyAnI jarUrIyAta mananI sthiratA ane ekAgratA che. vartamAna samaye moTAbhAganA lokonI mananI sthiti atyaMta caMcaLa che. mana koIne koI vastu, vyakti, padArtha ke paristhitimAM satata bhamatuM ja rahe che. manovijJAnanA saMzodhano jaNAve che ke, sAmAnya rIte mAnavInA manamAM eka divasamAM sarerAza 30,000 thI 35,000 jeTalA vicAro utpanna thAya che. A vicAronA prakAranuM vizleSaNa karatA manovijJAniko kahe che ke, ATalI moTI saMkhyAmAM utpanna thatA vicAromAM 80 thI 85 TakA vicAro FINAL - 16-01-19 kyAM to viSAkta che, kyAM to nakArAtmaka che, ke vyartha cAle che. je tene saheja paNa upayogI nathI paraMtu nukazAnakartA che. 15 thI 20 TakA ja vicAro evA che ke, je tenA kAmanA hoya che. ApaNI AvI manodazAmAM manane zAMta karI, sthira karI, ekAgra karavA mATe vizeSa abhyAsanI jarUrata che. jo ApaNe nIcenI bAbatone dhyAnamAM rAkhI teno amala karIzuM to mana cokkasa sthira temaja ekAgra thaze. paramAtmAe ApelA jJAnanA AdhAre ApaNe spaSTa samaja karavI levI joIe ke A kaLiyugamAM aMtima samaye vastu, vyakti, padArtha, paristhiti vagere aMte to duHkhakAraka, ke pIDAkAraka che. ApaNe teno anubhava paNa karI rahyAM chIe. have kSaNika thobho ane vicAro mAre zA mATe mArA manane A badhI bAbatomAM bhaTakavA devuM? ziva bAbA to vAraMvAra kahI rahyA che ke, "svayaMnA dehane, daihika saMbaMdhone, tenA padArthone bhUlI, uparAma bano. potAne AtmA samajo ane mane eka ne yAda karo." mULa vAta manane dunyavI padArtho temaja bAbatothI aLagu rAkhavAnI che, DITecamenTanI che. jarUriyAta pUratuM ja manane A bAbatomAM lagAvo. zivabAbA e to sarvasva tyAgI, behadanA verAgI banI, uparAma avasthAmAM rahevAnI vAta karI che. jJAnanA evA aneka muddAonA mananaciMtanathI ApaNI uparAma sthiti keLavavI muzkela nathI. A sthiti manane sthira ane zAMta karaze. ane tame je muddA para athavA lakSa dhyAna kendrita karavA mAgo cho te saraLatAthI karI zakazo. bIjI mahatvanI bAbata e che ke, yogAbhyAsa zarU karatA pahelAM tamAruM lakSa dayeya spaSTa nakkI karo ane manamAM tene sthira karo ke Aje mAre yogAbhyAsamAM kaI avasthAmAM pahoMcavuM che? kaI bAbatonI anubhUti karavI che? bAbA sAthe kayA saMbaMdhonI rasanA levI che? sva parivartana mATe temaja vizva parivartana mATe yogano kayo prayoga karavo che? vagere nakkI karo. jo yoganuM la- dhyeya buddhimAM sunizcita haze to yoganI vidhi spaSTa thaze ane manane te dizAmAM vALavuM ke kendrita karavuM te saraLa banI jaze. (2) Rationalization : buddhinuM tarkasaMgatIkaraNa bAbAe ApelA jIva-jagata ane jagadIza; AtmA-paramAtmA ane sRSTi; Man, Matter and God viSenA gahana jJAnanA dareka muddAnI mahIna samaja buddhimAM jeTalI spaSTa thatI jaze, teTalI ApaNI buddhi zuddha-pavitra, viveka saMgata, tarkasaMgata, divya banatI jaze. jJAnanA dareka mahINa muddAne tamArI 182 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 183
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaja (Perception) no bhAga banAvI do. to anubhUti saraLa banaze. temAM be mata nathI! jo ApaNe AtmaciMtana dvArA Atmadarzana, AtmasAta ke saMskAra parivartana karavA IcchatA hoIe to AtmajJAnanI dareka mahIna bAbatonI spaSTa samaja mAre keLavavI ja rahI. AtmAnA svarUpathI mAMDIne tenI kriyAtmaka zaktio, tenuM amaratva ke tenA svadharmo - tenuM svadhAma - tenA svapitA - tenA svajanmo * tenI tamAma lAkSaNikatAonI mArI buddhimAM spaSTa samaja haze to te mArA ciMtanamAM Avaze, je mane aMte AtmasAta (Self Realization) tarapha dorI jaze. jJAnanA dareka muddAno sAra temaja vistAra baMnene yathArtha samajavA paDaze, buddhinA divyIkaraNa (devIkaraNa mATe) - Devine Wisdom mATe jJAnanA dareka muddAnuM gahana manana, ciMtana, maMthana ane smaraNa atyaMta jarUrI che. tyArabAda tenA svarUpa banavuM saraLa banaze. (3) Globalization of self : svayaMnuM vaizvikaraNa :IzvarIya jJAnanI gahana samajathI thayeluM buddhinuM devIkaraNa (divyIkaraNa) tamane sarva hadomAMthI behadamAM laI jaze. dA.ta. bAbAe ApaNane spaSTa samaja ApI ke tame eka ajara-amara avinAzI AtmA cho. tame tamArA mULa vatana paramadhAmathI A sAkAra loka pRthvI para AvI, aneka janmo laI pArTa bhajavo cho. tame sau AtmAo muja paramapitA paramAtmAnI saMtAna cho. tame eka gharathI AvelA, eka ja pitAnA saMtAno ApasamAM bhAI-bhAI cho. AkhuM vizva tamAro parivAra che. vizvanI dareka AtmA sAthe tamAro khUba najIkano Atmika saMbaMdha che. AvI samajathI tame badhI hadomAMthI behadamAM cAlyA jazo. laukika parivAranAM saMbaMdhonI mohanI raga tUTatI jaze. sarva pratye samatvano, baMdhutvano bhAva pedA thaze. huM ekano eka chuM ane teNe ja mane aneka sAthe pArTa bhajavavA mokalyo che. huM vizvano chuM, AkhuM vizva mAruM che. vizva mAro parivAra che. samatva ane baMdhutvanA bhAvathI tame sarva prakAranA bhedothI temaja sukSma prakAranA daihika ahaMkArothI mukta thazo. tame koIpaNa jAtinA, raMganA, lIMganA, dharmanA, bhASAnA, rAjyanA, dezanA, saMskRtinA vyakti sAthe nisvArtha, nirmaLa prema saMbaMdhathI joDAI jazo. vaizvIkaraNanI bIjI mahatvanI vAta e che ke, bAbAe ApaNane traNe lokanI bhUgoLanuM temaja AtmAnA traNe kALanuM jJAna ApI, ApaNane sAcA arthamAM 16-01-19 mAsTara trilokInAtha, mAsTara trikAladarzI banAvyA che. traNe lokano mAlika hoI, huM brahmAMDanA eka eka khUNA sAthe joDAyelo chuM. huM AkhA vizvathI prabhAvita chuM. AkhuM vizva mArA prabhAvamAM che. mana-buddhithI huM brahmAMDanA koIpaNa sthAne jaI zakuM chuM. Ama, vizvanA koIpaNa sthAne tame hazo to tamArI daSTimAM, phakta AsapAsanuM vAtAvaraNa ja nahIM paraMtu samagra vizva haze. pRthvIno Akho goLo haze. tamArA mATe tamAruM sthAna pRthvInA goLA paranuM eka biMdu samAna mAtra haze. tame muMbaImAM ho ke moskomAM, nAgapuramAM ho ke nyuyorkamAM, amadAvAdamAM ho ke emasTaraDemamAM tamane koI ja pharka paDaze nahIM. tamArA mATe AvA be sthAna pRthvI paranA be khUba ja najIkanA be biMduo samAna haze. AvI to jJAnanI aneka samaja che je tamane tamArA vaizvIkaraNamAM madadarUpa thaze. tame sthAna ane samayanI daSTie hadamAMthI behada cAlyA jazo. sthAnAtIta temaja samayAtItanI avasthA prApta karazo. (4) Visualization of Aspects: yoganA vividha pAsAonuM manocitraNa : rAjayoga e phakta zabdomAM karelA ciMtanano viSaya nathI. paraMtu ciMtanathI vizeSa darzanano viSaya che. yogAbhyAsanuM ApaNuM lakSa phakta zabdomAM kareluM AtmaciMtana ja nahIM paNa manaHcakSu dvArA kareluM Atmadarzana che. paramAtmA ciMtana ja nahIM paNa paramAtmA darzana che, vizva ciMtana ja nahIM paraMtu vizvadarzana che. darzana eTale jovuM, yogAbhyAsa daramyAna ceka karo ke huM ciMtananI sAthe sAthe darzana keTaluM karuM chuM. je je zabdomAM ciMtana karuM chuM tenuM samAMtara zabdacitra mAnasapaTa para upasAvI zakuM chuM, tene spaSTa joI zakuM chuM. to citana sAthenuM darzana tamane jarUra vizeSa anubhUti karAvaze. manovijJAnanI bhASAmAM vAta karIe to anubhUti e ardhajAgRta manano viSaya che. bhAva, bhAvanA, lAgaNI, saMvedanA, anubhUti e ardhajAgRta mananI zaktio che. ApaNe anubhUti tyAre ja karI zakIe jyAre ApaNe ApaNA ardhajAgRta manane prabhAvita karI zakIe. ardhajAgRta mananI viSezatA e che ke, te zabdonI bhASA karatA citronI bhASA vadhu samaje che. manovijJAna ema kahe che ke, ardhajAgRta mana para zabdonI asara 25 TakA jeTalI paDe che, jyAre citronI asara 75 TakA jeTalI paDe che. eTale ardhajAgRta mananA parivartana mATe, gahana anubhUta karavA mATe, sakArAtmaka bhAvanA-saMvedanA pedA karavA mATe, gahana anubhUti karavA mATe racanAtmaka manocitraNa (Creative 184 yogamArganI aMtardaSTi | yogamArganI aMtardaSTi | 185
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Visualization) khUba ja mahatvanuM che. nirasa, anubhUti vihIna yogAbhyAsanA aneka kAraNomAMnuM eka kAraNa racanAtmaka manocitraNanI kamI athavA abhAva che. sUkSmavatanamAM bAbA sAthenA saMbaMdhonI rasanAnI anubhUti mATe temaja anya AdAna pradAna mATe divya daSTi athavA divya buddhithI kareluM darzana ja mahatvanuM che. paramadhAmamAM paramAtmA sAthenA AtmAnA nirAkArI - bindurUpa milanamAM paNa ciMtananI sthiti karatA darzananI sthiti ja mahatvanI che. bAbAnA aneka gItomAM paNa yogAbhyAsa daramyAna karelA darzananuM varNana che. "manarUpI darpaNameM bAbA dekhuM terI sUratako, rAtadina karU tuja se bAte bhUluM na terI muratako" ahIMyA manarUpI darpaNamAM sUratane mUratane jovAnI vAta che. dekha rahI meM divya loka meM lAla prakAza anaMta re, bIcameM camake jyotir biMdu jIsakA na koI aMta re paramapitA paramAtmA tuM me terI yAdameM samAI huM meM to eka jagamaga jyoti haM, meM to eka jagamaga jyoti huM" ahIMyA paNa camakatA jyotibiMdu zivabAbAne ke jagamaga karatI AtmAnI jyotine jovAnI vAta che. eTale yoganI anubhUti mATe AMtara manaHcakSu dvArA mAnasapaTa para yogAbhyAsanA je te muddAnuM manocitraNa (Visualization) karavAnI Adata keLavo to jarUra lAbha thaze. (5) Emotionalization of Heart : hRdayanuM bhAvakaraNa : anubhUti mATe A eka khUba ja agatyanuM parimANa che. anubhUti eka phIlIMga che. hRdaya bhAvanA, lAgaNI, saMvedanAthI bharAI na jAya tyAM sudhI anubhUti zakya nathI. bhAva-bhAvanA temaja saMvedanA vihina, phakta mana-buddhithI kareluM manana-ciMtana ke manocitraNa tamane vizeSa anubhUti na karAvI zake. gahana anubhUti mATe tamAruM hRdayabhAva, bhAvanA, lAgaNI, saMvedanAothI bharAI javuM joIe. koIpaNa saMbaMdha niSkAma, nirmaLa prema vagara pAMgarI na zake. bAbA sAthenA saMbaMdhonI anubhUtino, AtmAo AtmIya saMbaMdhonI anubhUtino temaja manasA sevAnI saphaLatAno AdhAra zubha kAmanA, zuddha prema, karUNA jevI aneka sakArAtmaka bhAvanAo (Positive Emotions) che. zivabAbA paNa ApaNane 19. haMmezA dareka pratye zubha bhAvanA, zubha kAmanA rAkhavAnI vAta kare che. manovijJAnanI daSTie ApaNe jAgRta mana tArkika (Logical) che. jyAre ardhajAgRta mana bhAvanAtmaka (Emotional) che. eTale ApaNane koIpaNa bAbatanI gahana anubhUti karAvavA mATe ApaNuM ardhajAgRta mana javAbadAra che. bIjA _zabdomAM kahIe to mana-buddhithI kareluM manana-ciMtana temaja manocitraNo e jAgRtamananI pravRtti che. jyAre hRdayamAM AvirbhAva thatA bhAva saMvedanAnAM spaMdano te ardhajAgRta mananI pravRtti che. phakta UMcA (Intelligent) vALA nahi paraMtu UMcA EQ (Emotional) vALA saraLatAthI anubhUtimAM sarakI jAya che. zrImad bhAgavata kathAmAM tatvajJAnIo je paramAnaMda temaja atiIndriya sukhanI anubhUti nathI karI zakyA, te zrI kRSNa pratyenA nirmaLa prema temaja samarpaNabhAvane kAraNe gopa, gopIo saraLatAthI tanmaya banI zakI eTale yogAbhyAsa daramyAna Let your heart go to along with your head arthAta tamArA hRdayane mAthA sAthe javA do. ApaNAM yogAbhyAsamAM ApaNe evuM ciMtana ke manocitraNa karIe ke jethI ApaNuM hRdaya bhAva-bhAvanAothI bharAI Ave, eka samaye ApaNuM ciMtana thaMbhI jAya ane ApaNe gahana anubhUtimAM sarakI jaIe, AMkhamAMthI AMsu sarakI jAya. tevA bhAvomAM khovAI jaIe. hRdayanA bhAvakaraNa mATenI eka yuktirUpe ApaNe nIcenI bAbato para eka lIsTa taiyAra karI tenA para citana karavuM joIe. bAbA hame kyA se kyAM banA rahA hai; kahAMse le jA rahA hai; kyA kyA de kara bharapUra kara rahA hai; kaunase kaunase svamAno? - varadAno se - saMpanna kara rahA he vagere. Ama karavAthI bAbAe ApaNA para karelA asIma upakArathI ApaNuM hRdaya bharAI Avaze ane hRdaya gAI uThaze. "upakAra tumhArA bAbA kIna zabdomeM meM gAu dilane jo pAyA hai, vo kaise meM samajAvuM." "ye dila hara pala gAtA rahetA ahesAna tumhArA o bAbA, badalI hamArI kismata pAke, pyAra tumahArA o bAbA..." mujako sahArA denevAle e dila kahe terA zukriyA... jamAnA jo de na sakA vo tUne diyA...' AvA to aneka hRdayanA bhAvakaraNa mATe ghaNAM bhAvavAhI gIto che jenAM prasaMgocIta, viSayocIta, smaraNathI hRdaya bhAvanAothI bharAI jaze. mArA - 16 FINAL 186 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,187 |
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama sukhAya : yoga paMtha DaoN. sejala zAha yogAbhyAsamAM huM AvA gItono khUba upayoga karuM chuM. mane khUba AnaMdaAve che. asarakAraka manasAsevA mATe paNa vicAro karatA hRdayanA zubha bhAvo vadhu mahatvanA che. ghaNA puruSArthIo kahetA hoya che ke ame vidhivata, vidhAnone dayAnamAM rAkhI, vaividhya sAthe manasA sevAno puruSArtha karIe chIe paNa saMtoSakAraka, pariNAma dekhAtuM nathI. tenuM eka kAraNa nimittabhAva, nirmANatA, niSkAma bhAvanAo, prakRtti temaja AtmAo pratyenA nirmaLa prema - karUNAbhAvanI uNapa athavA abhAva hoI zake. ApaNe kahetA to hoIe chIe ke, vartamAna samaye haLAhaLa kalayuga che. cAre tarapha durAcAra, pApAcAra, bhraSTacAra vyApelo che. vizvanI AtmAo duHkhI, azAMta che, vagere vagere, paraMtu te samaye ApaNe evuM vicArIe chIe ke, A paristhiti mATe vizvamAM sauthI vadhAre javAbadAra huM ja chuM. meM ja vizvane bagADyuM che. tene sudhAravAnI javAbadArI paNa mArI ja che. prakRttie atyAra sudhI ApaNI sevA karI ane karelA upakArane, temaja tenI sAme ApaNe karelA prakRttinA zoSaNane yAda karIzuM to tene sudhAravAnI javAbadArIno bhAva (Sense | of Responsibility) ApaNAmAM bhAvanAo sahaja rIte utpanna karaze. Avo ApaNe sau ciMtanazIlanI sAthe sAthe bhAvanAzIla paNa banIe ane anubhUtinA sAgaramAM samAI jaIe. FINAL - 16-01 yoga eTale zuM? "yoga'nI judI judI aneka vyAkhyAo che. jemAMnI ati agatyanI evI amuka vyAkhyAone ahIM mUkI che, 'samanva yoga yuthare' arthAta "samatA rAkhavI eTale yoga' mAnavajIvanamAM TADha-taDako, ThaMDI-garamI, sukha-duHkha, mAna-apamAna, jaya-parAjaya, yaza-apayaza vagere to AvyA ja kare che. AvI dareka ghaTanA vakhate samatA rAkhavI tenuM nAma che yoga. eTale ke vyakti sukhanA samayamAM chakI na jAya ane duHkhanA samayamAM bhAMgI na paDe evI sthitie laI janArI vidyAne yoga tarIke oLakhavAmAM Ave che. 'aa : zIza ' arthAta 'potAnA kAryamAM kuzaLatA meLavavI eTale yoga - dareka vyakti rojabaroja ane potAnI samagra jiMdagI daramiyAna aneka kAryo karatI hoya che. paraMtu te dareka kAryomAM te saMpUrNa samarpita hotI nathI. karavAmAM AvatAM ke karAvavAmAM AvatAM ke thaI jatAM dareka kAryomAM dareka vakhate mANasanI sabhAna najara rahetI nathI. AvA dareka kAryo ApaNe suMdara ane sucArU rIte karatAM hotA nathI. bIjI rIte kahevuM hoya to ghaNI vakhata veTha utAratA hoIe chIe ke pachI jematema karIne javA detAM hoIe chIe. AvI rIte kArya na karatAM potAne karavAnA kAryone yogya rIte zIkhI laIne, tene yogya rIte pUrNa karavA tene yoga paNa kahe che. je kArya karIe chIe, tene saMpUrNa manapUrvaka dhyAnathI karIe, te yoga che. e kAryamAM potAnI zaktino kuzaLatApUrvaka upayoga karI, kAryane saphaLa karavuM joIe. 'yomA : cittavRtti nirodha': arthAta 'cittavRttio parano kAbu eTale yoga' athavA 'cittavRttiono nirodha eTale yoga" phroIDe kahyuM che ke "mANasa IcchAonuM poTaluM che.' pratikSaNa ApaNI aMdara aneka IcchAo AkAra letI rahe che. jemAMnI dareka ApaNAthI yogya ane sArA raste pUrI thaI zake tema nathI hotI. jo anya koI rIte AvI 188| yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi 189 |
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama sukhAyaH yoga paMtha IcchAo pUrI karavA jaIe to tenA pariNAmo bhogavavA mATe ApaNe taiyAra rahevuM paDe che. mananI AvI caMcaLa cittavRttio para kAbu meLavavo ke teno nirodha (niSedha) karavo tene yoga kahevAmAM Ave che. yoga eTale cetanAono vikAsa' yogae bAhya bAbata nathI paNa AMtarika anubhUti che. dareka vyaktinI aMdara rahela caitanya tatvano vikAsa karavo, e yoganuM eka mahatvanuM lakSaNa che. dareka prANImAtranI aMdara cetanatatva raheluM hoya che. paraMtu bhagavAne eka mAtra manuSyane ja budhdhi jevuM tatva ApIne tene sarvoparI banAvyo che. manuSya zarIra dvArA potAnA kalyANa mATenA sabhAna prayatno karI zakAya che. e mATe yoga ApaNane madadarUpa thaI zake che. yoga dvArA ApaNe ApaNI kuMThita cetanAone oLakhIne, teno vikAsa karI zakIe chIe. 'yoga' zabdanI vyutpatti : vyAkaraNa zAstramAM 'yuga' dhAtu sAthe bhAvamAM 'dhA' pratyaya lAgavAthI yoga zabda bane che. saMskRta vyAkaraNanA mahAna vidvAna pANinI dhAtupAThanA divAdigaNamAM yuga samAdhI' rUvAdigaNamAM yuniyana ane curAdigaNamAM "yuga saMcamane' zabdono prayoga kare che. 'yoga' zabda saMskRta bhASAna yuga' dhAtu parathI banelo che. jeno artha 'joDANa' evo thAya che. yoga vize saMskRtamAM evuM kahevAya che ke yugacete ane ta yon:' eTale ke je joDe che, tene yoga kahe che. ahI 'joDavuM', 'joDANa', 'saMdhAna', 'milana', 'maLavuM', "eka thaI javuM' vagere aneka zabdArtha nIkaLe che ane e zabdonA paNa aneka artho karavAmAM AvyA che. jemake jIvanuM ziva sAthenuM milana, AtmAnuM paramAtmA sAthenuM milana, citta ane caitanyanuM joDANa, zarIra mana ane AtmAnuM paramAtmA sAthenuM joDANa vagere. 'yoga' zabda yujha- joDavuM parathI banyo che yunateDasau yo1tethI teno artha joDANa karavuM evo thAya che. 'yoga' zabda sauthI pahelAM vedamAM-kaThopaniSadamAM maLe che ane tenuM thoDuM varNana zvetAzvatara upaniSadamAM maLe che. yogano ullekha purANomAM, mahAbhAratamAM ane tyAra pachInA sAhityamAM anekavAra thayo che ane keTalIkavAra 'yoga' zabda dhyAna ane tapanA paryAya tarIke paNa vaparAyo che. yoga mULabhUta rIte mAtra vyavasthita goThavAyelI ekAgratA ja che. yoga eTale joDavuM to konI sAthe kone joDavuM? to yoga eTale jIvAtmAne paramAtmA sAthe joDavuM. sUtrakAra pataMjali yoga zabdano artha 'cittavRttiono nirodha' evo kare che. A cittavRtti nirodhane vidvAno boddhono bauddhonA nirvANa sAtha 61-10 paNa sarakhAve che. AtmAnuM sarvavyApaka Izvara athavA brahmamAM maLI javuM evo paNa 'yoga'no artha ghaTAvavAmAM Ave che. vedo ane upaniSadomAM tapa, nityakarma, dhyAna, bhakti, vairAgya, viveka, brahmacarya, upAsanA, jJAna Adi satyanuM jJAna mApavAnA sAdhana tarIke yogane gaNAyela che. bhagavadgItA, purANo jevA graMthomAM dhyAnayoga, karmayoga, jJAnayoga, bhaktiyoga, maMtrayoga, layayoga, haThayoga jevA yoganA vividha svarUponI vAta karI che. pAtaMjala yogadarzanamAM cAra pAda tema ja 195 jeTalAM sutro che. najIkanA bhUtakALa ke ItihAsamAM yoganI likhita ane vaijJAnika Dhabe sau prathama rajUAta karanAra maharSi pataMjali hatAM. temaNe potAnA graMtha 'pataMgata yo' sUtra mAM yoganuM khUba ja suMdara ane vyavasthita varNana karyuM che. maharSi pataMjalie cAra vibhAgamAM A graMthanI racanA karI che. je nIce mujaba cheH (1) samAdhipAda (2) sAdhanapadA (3) vibhUtipAda (4) kevalyapAda yoganA mukhya ATha aMgo che. je nIce mujaba che : (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyAma (5) pratyAhAra (6) dhAraNA (7) dhyAna (8) samAdhi zrImad bhagavada gItAmAM bhagavAna zrIkRSNae potAne mahAyogI kahyA che. zrIkRSNae ja gItAnA 18 adhyAya ane tenA 700 zlokomAM arjunane yogano upadeza Apyo che. vaLI te potAnuM samagra jIvana eka yogInI peThe jIvyA che. Ama yogano upadeza karanAra bhagavAna zrIkRSNane yoganA mahAgurU gaNavA joIe. jeNe arjunane navacetana ApIne laDavA mATe ane jIvavA mATe preryA hatA. zrImad bhagavadagItAmAM bhagavAna zrIkRSNa svamukhe arjunane kahe che ke'avinAzI yoga meM sUryane kahyo hato, sUryae potAnA putra vaivasvata manune kahyo ane manue potAnA putra rAjA IkvAkune kahyo. he arjuna! Ama paraMparAthI prApta A yogane rAjarSioe jANyo, paNa tyArabAda te yoga ghaNAM samayathI A pRthvIlokamAM lagabhaga luptaprAya thaI gayo. tuM mAro bhakta ane priya sakhA che. mATe e ja purAtana yoga Aje meM tane kahyo che. kemake A ghaNuM uttama rahasya che eTale gupta rAkhavA yogya viSaya che." anAdikALathI A jIva mohanI pArataMtryatAnA kAraNe kAmasukhano ja arthI hato ane tenA kAraNe kAmasukhanA upAyabhUta artha (dhana) ane strI AdinI A 169" 19| yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,191
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptimAM rasika hato. te tarapha ja sukha-buddhi hovAthI tenI prAptimAM harSa ane- aprAptimAM sadA zoka che. A sarve 'oghadaSTi' kahevAya che. bhavAbhinaMdI jIvomAM A daSTinI ja pradhAnatA hoya che. jyAre A jIva caramAvartamAM Ave che. ane tathAbhavyatvano kaMIka paripAka thAya che. tyAre te jIvamAM uttama guru AdinA yoge mohanI tIvratA kaMIka manda thAya che. dharmatattva upara je dveSa hato te moLo, paDatAM mukti tarapha adveSamArga Ave che. "AtmA" jevuM zarIramAM eka bhinnatattva che. je ItyAdi mArge samajAya che, ane te tarapha pravartavAnI IcchA thAya che. AvI je daSTi badalAI tene "yoganI daSTi'' kahevAya che. mukti taraphanI bhAvanA jema jema vadhatI jAya che. tema tema A daSTi tIvra bane che. tenA zAstrakAra maharSie ATha bhAga pADyA che. je ATha daSTionuM kramazaH varNana joIe. (1) mitrAdaSTi - AtmAne mitranI jema hita-kalyANa tarapha je dore te mitrAdaSTi kahevAya che. A daSTimAM mukti pratye adveSabhAva pravarte che. gADha aMdhakAramAM jema alpa prakAza paNa mArgadarzaka thAya tema Atmahita mATeno a5 bodha, je tRNanA agninA prakAza samAna che. hiMsA-juTha-caurya-methuna ane parigrahasvarUpa pAMca prakAranA pAponA dezathI athavA sarvathI tyAga svarUpa pAMca yamadharmAtmaka prathama yoga aMga pravarte che. A daSTi AvatAM ja A jIvanuM citta paramAtmA pratye bahumAnavALuM saMzuddha kuzaLa bane che. bhAvavAhI stutio dvArA vacanathI namaskAra kare che. kAyAthI zuddha praNAma kare che. sahajapaNe ja bhavi tarapha udvega pravarte che. A baMdhanomAMthI kyAre chuTuM tevI bhAvanA jAge che. dravyathI nAnA-moTA abhigraho dhAraNa karI vratapAlana tarapha AgaLa vadhe che. zAstra pratye hArdika prema ane tenuM vadhAre prasAraNa kare che. duHkhI jIvo upara kaNAbhAva, mahAtmAo pratye aSa, sarvatra ucitAcaraNanuM sevana karavo mana adhIruM bane che. tattvadarzanano pAyo che anAgrahabhAva, jyAM Agraha baMdhAya che, tyAM tattvadarzana nathI hotuM. tyAM hoya che mAtra oghadarzana. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke 'darzana je huA jujuA, te otha najarane pherere, tenuM tAtparya paNa A ja jaNAya che. jainadarzana e tattvadarzana che kAraNa ke, te anAgrahabhAvanA pAyA upara UbhuM che. haribhadrasUri mahArAje jenadarzananI sarvoccatA sthApita karI eja emanI viziSTatA che, te paNa tenA anAgrahabhAvane keMdramAM rAkhIne ja. Agraha hoya tyAM anekAnta na hoya. Agraha baMdhAya to anyadarzano ane jainadarzana vacce koI taphAvata ja na rahe. Agraha hoya tyAM kutarka avazya hovAno. kutarka vaLI vitaMDAno praNetA bane ane kutarka tathA vitaMDA hoya tyAM tattva kaI rIte saMbhave? ethI taddana UlaTuM, anAgraha-pUta darzana haMmezAM tarka zuddha hovAthI e tarka, tattvano janaka bane. bhagavAna haribhadrasUri mahArAje A yogadaSTi samuccayamAM kutarkano cheda uDADIne tarkanI pratiSThA karI che, paraMtu tethIye uccAsane temaNe 'yoga'nI sthApanA karI che. ekaluM zAstra ane kevaLa tarka, tattva sudhI pahoMcADavA asamartha che, 'yoga'bhaLe tyAre ja prajJAno tattva-praveza thAya. anekAnta daSTi parama sUkSmatA tarapha ApaNane dorI jAya che. koI Agraha nahI ane samagrano svIkAra yoga samagra cetanAne mAMjIne ujaLI kare che. AcArya haribhadrasUrizvarajI racita aneka graMtho paikI (1) yogadaSTisamuccaya (2) yoga viMzikA, (3) yogazataka ane (4) yogabiMduno vizeSa ullekha karavo rahyo. A yoganA viSayanA mahAarthagaMbhIra, mahAkAyagraMtho alpabodhavALA mokSAbhilASI jIvone AsannamokSamArgagAmI banAvavAmAM anupama sAdhanarUpe banI zake. te mATe gujarAtI anuvAda - jenadarzanamAM bhinna-bhinna saMdarbhamAM yoga zabdanA bhinna-bhinna artha jaNAvela che. yogadaSTikAre "kolekha yonanAd yo:" evI vyutpatti karI mokSanI sAthe saMyojana karI Ape, evA vyApArane yoga kahevAya, evI samajaNa ApI. mana-vacana-kAyAnA paramAtma bhakti Adi sarva prazasta vyApArane yoga antargata gaNela che. jethI yoganI prarUpaNA sApekSabhAve aneka rIte thaI zake che. daSTi-samajaNa Aja sudhI A AtmAnI samajaNa, saMsAra sAthe saMbaMdha, sukha sAthe saMbaMdha kevI rIte thAya? Indriyajanya viSayasukha kema prApta thAya? daSTisamajaNa e aMgenA jJAnavALI hatI. paraMtu have jenuM mana saMsArathI virakta thayuM che, viSayo asAra lAgyA che. mana, mukti tarapha vaLavA lAgyuM che, evA jIvane A yogadaSTi-mukti sAthe saMbaMdha karAve che. A daSTi, AtmA samajaNane protsAhita kare che. graMthakAra maharSie AvI yogadaSTio asaMkhya hovA chatAM tene ATha vibhAgamAM vaheMcI badhI yogadaSTiono A AThamAM samAveza karyo che. yogadaSTinI jema AtmAnA doSo paNa anaMta che ane guNo paNa anaMta che. paNa mukhyatayA ATha guNa-ane ATha doSanuM varNana karI eka-eka daSTinI sAthe eka-eka guNanI prApti ane eka-eka doSano tyAga jaNAvela che. vaLI eka-eka z 192 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,193 |
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ daSTinI sAthe AtmAnA jJAnaguNano vikAsa kevo thAya che? te paNa upamAsaha batAvatAM yoganAM ATha aMgo paNa jaNAvela che. AtmAne mokSanI sAthe je joDe te yoga" arthAt AtmAno Antarika AdhyAtmika vikAsa krama, tene yoga kahevAya che. A yoga AtmA upara anAdikALanA lAgelAM karmono kSaya karanAra che. karmagraMtha, kammapayaDI Adi graMthomAM mana-vacana-kAyAnI zubha-azubha pravRttine je yoga kahevAya che. te yoga karmabaMdhano hetu che, te graMthomAM yoga eTale muMjana-spharaNa-pravRtti kAyAdi. dvArA AtmapradezonuM Andolana evo artha che. je AtmA pradezonI asthiratA dvArA karmabaMdha karAve che ane ahIM vaparAto yogazabda karmakSaya karAvanAra che tethI banne jagyAe "yoga'' zabdano prayoga samAna hovA chatAM paNa artha bhinna-bhinna che. AtmA upara lAgelAM karmonA vAdaLane dUra karI pragaTa thayelI guNavattAguNono vikAsa, guNono AvirbhAva-potAnA nirmaLa sahaja svarUpanI prApti taraphanuM je gamana, tene ahIM yoga kahevAmAM Avaze. mokSe yoganati yogaH - Avo yoga je mahAtmAmAM hoya te yogi kahevAya che. tattvano sAco bodha te samyajJAna che te jJAna dvArA tattvamAM heya-upAdeyarUpe yathArtha nivRtti ane pravRtti e ja samyagvAritra che. vastunuM yathArtha svarUpa jANavuM prathama jarUrI che ke jethI te vastu upakArI che ema jaNAya to pravRtti karI zakAya ane te vastu apakArI che ema jaNAya to nivRtti karI zakAya, mATe prathama samyajJAna prApta karavuM Avazyaka che jJAna prApta karyA pachI "A vastu Ama ja che' evI sUca-prIti-vizvAsa karavo Avazyaka che. strIne samyagdarzana kahevAya che ke jenAthI nivRtti-pravRtti nirbhayapaNe adamya utsAhathI thAya che. jJAna tathA aca meLavyA pachI karAtI nivRtti-pravRttine "samyaka cAritra' kahevAya che. A pramANe samyajJAna-samyagdarzana ane sammacAritra ema ratnatrayIno mULa AdhAra "jJAna" ja che. A jJAnane (samajaNazaktine zAstromAM bodha kahevAya che. ane je bodha che te ja daSTi kahevAya che. A AtmAnI je tarapha daSTi DhaLe che te tarapha ja vadhAre ne vadhAre ci ane nivRtti-pravRtti hoya che. bIjI je daSTi che. te pudgalonA sukhothI nirapekSa, Atmika guNonA vikAsanI, ane tenA sukhanA AnaMdavALI daSTi che. te daSTi A AtmAne kALakrame mokSanI sAthe muMjana (joDANa) karanAra hovAthI "yogadaSTi'' kahevAya che. A daSTi 16-01-19 jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazama ane kSayathI tathA mohanIyakarmanA thayopazamaupazama-ane kSayathI Ave che, eTale samajAvavI paDe che. A daSTinA anAdikALanA saMskAra na hovAthI tenA mATe puruSArtha karavo paDe che. mATe ja pUrvanA mahAgItArtha AcAryo A yoganI daSTione samajAvatA AvyA che. daSTi = (bodha-jJAna) oghadaSTi yogadaSTi bhavAbhinaMdIpaNuM mokSAbhilASA parabhAvadazA svabhAvadazA pudgalanA sukhanI ghelachA guNonA sukhanI ghelachA pudgalanA sukhanAM sAdhanonI IcchA guNaprAptinAM sAdhanonI IcchA sukhano rAga ane duHkhano dveSa sarvatra rAga-dveSano abhAva tethI ja kaleza-kapAya-Aveza tethI ja vItarAgatA ane sarvajJatA anaMta janma-maraNanI paraMparA zailezI avasthA-mokSa uparanA citramAM joI zakAya che ke oghadaSTivALo jIvano aMta anaMta janmamaraNanI paraMparAmAM aTavAyA kare che. A oghadaSTi zuM che e paNa samajI laIe. oghadaSTi eTale vartamAnakAlIna zarIra TakAvavA vartamAna dazAmAM ja jIvavAnuM. A jIva vartamAna paristhitine vaza thaI, mohamAM paDI potAnA cakravyuhamAM pote ja aTavAI jAya che. oghadaSTivALo jIva (mohane paravaza thayo chato) saMsAra tarapha AgaLa vadhe che ane aMte anaMta janma-maraNanI gartAmAM dhakelAI jAya che. jyAre yogadaSTi yukta jIva guNavikAsa kare che ane kadApi du:kha na ja Ave evA zAzvata sukhane pAme che. tevI daSTine "yogadaSTi" kahevAya che. jema jema sAcI daSTino (sAco bodhano) vikAsa thato jAya che tema tema A jIvamAMthI te te daSTinA (jJAnanA) prabhAve saheje-saheje dharmakArya karavAmAM kheda (aruci) udvega (kaMTALo) ane kSepa (cittanuM bIje mUkavuM) ItyAdi doSo naSTa thatA jAya che. kheda-udga-kSepa vagere je cittanA ATha doSo che te doSo daSTionA prabhAve dUra thatA ja jAya che. ane jema vastrano mela dUra thatAM temAM ujvaLatA svataH ja camake che, ujajavalatA lAvavI paDatI nathI tathA vAsaNano kATa dUra thatAM, temAM camaka ApoApa svataH ja Ave che, suvarNamAM mizra karelo FINAL 194|| yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi | 195
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAMbA-rUpAno (padravyano) aMza dUra thatAM suvarNa ApoApa svataH ja jhaLakeche, tema yogadaSTionA pratApe kheda-udga-kSepa Adi mela-kATa-parabhAvadazArUpa doSo dUra thatAM akheda (dharmakAryomAM saca) tattvajijJAsA (tattva jANavAnI IcchA), ane tattvazuzruSA (eTale tattva sAMbhaLavAnI IcchA) ItyAdi guNorUpI camaka ApoApa svataH ja jhaLake che. jema jema AtmAmAMthI doSo dUra thAya che. ane guNo pragaTe che tema tema yoganAM yama-niyama-Asana ane prANAyAma Adi aMgo prApta thatAM jAya che ke jethI chelI daSTi AvatAM yoga pUrNapaNe khIlatAM A AtmA pUrNa samAdhi rUpa phaLa prApta kare che. A rIte A graMthamAM yoganI ATha daSTi, temAM thatA bodhane samajAvavA ATha upamA, ATha doSono nAza, ATha guNonI prApti, ane yoganAM kramazaH ATha aMgonuM yujana samajAvavA nIceno koTho upayogI banaze. vibhinna upaniSadamAM brahmapadanI prApti mATe zradhdhA, tApa, brahmacarya, satya, dAna, dayA vagerenI AvazyakatA para bhAra mukavAmAM Avyo che. A padanI prApti mATe jJAna ane yoga arthAta AcAra ane vicAra, bannenI AvazyakatA hoya che. upaniSadamAM yoganA prakAromAM paNa bheda jovA maLe che. koI yoganA be prakAre karmayoga ane jJAnayoga to koI jagyA e cAra prakAra kahyA che, jema ke maMtrayoga, rAjayoga, layayoga ane haThayoga. A uparAMta upaniSadamAM prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, tarka ane samAdhinuM varNana jovA maLe che. paraMtu Asana vagerenI vistArita mAhitI maLatI nathI. yoga e eka vyavahArika ane dhyAnaparaka sidhdhAMta che, jene kyAre paNa samayanA baMdhanamAM bAMdhavuM ucita nathI. yoganuM jJAna manuSyanA aMtaraAtmA sAthe sIdho saMbaMdha dharAve che. e parathI ema paNa kahI zakAya ke yoga-vidhAno AraMbha sRSTinA AraMbhathI ja thayo che. vedamAM yoga zabdanA aneka artho kahevAmAM AvyA che. travedamAM 'yoga' zabdano artha joDavuM ema thAya che, I.sa. pUrve 700-800mAM vaidika sAhityamAM yoga zabdano artha Indriyone pravRta karavI ema thAya che jyAre I.sa. pU. pa00600 mAM likhita sAhityamAM yoga zabda dvArA Indriyo para niyaMtraNa rAkhavAno nirdeza karavAmAM Avyo che. AnA parathI ema kahI zakAya ke yogano sarvaprathama ulekha vedamAM karavAmAM Avyo che. veda pachI jema jema sAhityano vikAsa thato gayo tema-tema yogasAdhanAno ullekha upaniSada, darzana, purANa, smRti vagere graMthomAM enuM varNana maLe che. paramatattvanA bodha mATe 'yoga' eka uttama sAdhana che. yoga vize samajAvatAM pataMjali kahe che ke 'cittanI vRttino nirodha e ja yoga che'. yogaviSayaka vyavasthita vicAra karato sauthI jUno vedika graMtha "pAtaMjala yogadarzana che. tenAM mULa veda kALanAM ke tethI paNa jUnA kALanAM che; teNe yoganI vyAkhyA karI che 'vorzatavRttinirodha' cittanI aMdara pedA thatI badhI zubhAzubha vRttiono nirodha karavo tenuM nAma yoga. vRttiono nirodha eTalA mATe jarUrI che ke temanAthI AtmAmAM rAgadveSa pedA thatA rahe che ane rAgadveSa potAmAM tema ja jagatamAM azAMti phelAve che. jo vRttiono nirodha thAya to AtmAmAM samabhAva pedA thAya che. A samabhAva ja yoga kahevAya che. gItAkAre kahyuM che 'samanva yoga 3yate' vaLI. AgaLa cAlatAM bIjA zabdomAM kahyuM che 'co:I: pharmanuM #auzatam" kauzalano artha nipuNatA, paripUrNatA, sahajatA ane eTale ja samatA. A samatA sAdhatAM ja mANasane potAnI pravRtimAM maLatI saphaLatA niSphaLatAne kAraNe zubhAzubha phaLa prApta thAya che. bauddha loko yoga arthamAM prAyaH samAdhi ke dayAna zabda vApare che. samAdhi arthAt samAdhAna. mana, vacana ane zarIrane samatola rAkhavAM te. buddha bhagavAne aneka vakhata kahyuM che ke cittanuM samAdhAna karavuM eTale ke akuzaLa manovRttione choDI kuzaLa manovRttionuM sevana karavuM ane chevaTe kuzaLa upara paNa upekSAbhAva keLavavo ane AtmAmAM sthira thavuM. AnuM nAma ja samatvAmi. jainadharmano sUra paNa AthI kAMI judo paDato nathI. temAM paNa Aja vAta punarAvartita thaI che temAM kahyuM ke ahiMsAdi sanAtana dharmonuM sevana, indriyo ane mana uparano nigraha eTale ke mana, vacana ane kAyAnI badhI zubhAzubha pravRttino tyAga ane zuddha pravRttionuM vivekapUrvaka AcaraNa mANasano paripUrNa vikAsa sAdhe che. tethI badhI zuddha pravRttio yoga kahevAya che. jena paraMparAmAM yogaviSayaka tattvono sauthI prathama samanvaya karanAra zrI haribhadrasUri che. temaNe kahyuM che ke "mokSamApaka dharma vyApAra, te yoga che.' zrI hemacaMdrAcArye paNa jUnI paribhASAne kAyama rAkhIne yoganI vyAkhyA karI ke "mokSane prApta karAvanAra samyagu darzana, jJAna ane cAritra ja yoga che. A uparathI ema samajavuM joIe ke mokSane prApta karavAmAM sAdhanarUpa je je vizvAsa, vicAra ane vartana hoya te badhAM yogarUpa che ane tethI te upAdeya che, tathA te sivAyanAM badhA prakAranAM vizvAsa, vicAra ane vartana yogarUpa nathI ane tethI te heya che. yoga sthiratA bakSe che. AtmA sadAbhAvathI anucita AcaraNanI vRttivALo che. 3 196 yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,197 |
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 yogaH prasanna maMgala jIvananI AdhAra zilA DaoN. nareza veda hoya che, te AtmAne mRtyu prasaMge ucita AcaraNanI prApti thatI nathI. kAraNa ke je kAyama doSita ja jIvana jIvavAne TevAyelo hoya che, tene mohanI prabaLatA hovAthI anta samaye nidorSa AcaraNa kyAMthI sUjhe? AcaraNamAM samatAbhAva, saMpUrNa jIvanane sthira banavAmAM madadarUpa bane che. bAhya ane AMtarika ane bAhyathI AMtarikanI gati vadhu nirmaLa ane nirbheLa bane tyAre manuSyatva sAkAra, thAya che. manuSyatvanA sAkAratva pachI ja parama sAkAra thAya. khaLabhaLatA pANImAM taLiyuM na ja dekhAya. sthira pANImAM taLiyuM cokhecokhkhuM dekhAya che. yoga A sthiratAnA mAraganuM prathama pagaluM che ane e ja jIvananA sthira pravAhanuM aMtima che. yogAvasthA bAhya ane AMtarika pAmo. FINAL - 16-01-19 paramAtmA taraphathI ApaNane tana ane mananI saugAta maLelI che. parizrama ane puruSArtha vaDe ApaNe dhana paNa prApta karI zakIe chIe. pachI A tana, mana ane dhana vaDe prasanna, sukhI, saphaLa ane sArthaka jIvana jIvavA IcchIe chIe. paraMtu jIvatAM jIvatAM khyAla Ave che ke ApaNe ApaNI kAmanA jevuM jIvana jIvI zakatA nathI. jIvanamAM samaya anusAra saMjoge palaTAtA ApaNe sukhI ke duHkhI thaIe chIe, harSa ke zoka anubhavIe chIe. saphaLa-niSphaLa thaIe chIe, sAjA-mAMdA thaIe chIe. ApaNI dhAraNA mujabanuM prasanna, maMgala, saMtuSTa jIvana ApaNe jIvI zakatA nathI. enuM kAraNa zuM che? enuM kAraNa che ApaNuM ajJAna. ApaNe bhale uccocca padavIvALuM zikSaNa meLavyuM hoya, paraMtu tema chatAM ApaNe ajJAnI hoIe chIe. A ajJAna jIvana jIvavAnI rIta, padya ke kaLA vizenuM hoya che. ApaNe saunI jema jIvI to jaIe chIe, paNa ApaNe je jAtanuM, je rIte jIvana jIvI rahyA chIe te yogya che ke nahIM, ApaNI kAmanA mujabanuM che ke nahIM, te vize ApaNe vicAratA nathI. ApaNe jo asvastha ke asaMtuSTa thaIne jIvI rahyA hoIe to jIvana jIvavAnI e rIta ke paddhati yogya nathI. ghaNuM kharuM ApaNe dhana dolata, sukhasagavaDo, sattAsAhyabI ane yaza-kIrtivALuM bhautika jIvana jIvI rahyA hoIe chIe. AvuM badhuM hovA chatAM ApaNA jIvanamAM sukha, saMtoSa ane zAMti hotAM nathI. tyAre ApaNe je jAtanuM jIvana jIvI rahyA chIe temAM zo pheraphAra karavAnI, temAM zuM umeravAnI jarUra che e vAta ApaNe vicAratA nathI. jo gaMbhIratAthI vicArIe to ApaNane samajAya che ke ApaNe tana, mana ane dhananA moha ane madamAM jIvI rahyA chIe. jIvatAM jIvatAM A tana, mana ane dhana traNeya rajorAya che, melAM thAya che, azuddha thAya che. emane zuddha karyA vinA ApaNe ApaNuM dhyeya siddha karI zakIe nahIM, e vAta ApaNe visarI jaIe chIe. tana snAnathI, mana dhyAnathI ane dhana dAnathI zuddha thAya. jo A traNanI zuddhi karIe to ApaNuM jIvana nirmaLa thAya, paraMtu ApaNA 198| yogamArganI aMtardaSTia 0 yogamArganI aMtardaSTi 199|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanamAM rahelAM ahaMtA-mamatA, rAga-dveSa, zaMkA-saMzaya, Avega-Aveza, pIDA-- vyathA, tApa-saMtApamAMthI mukta thaI zakIe nahIM. e badhAmAMthI mukta thaI prasanna ane maMgaLa, saphaLa ane sArthaka jIvana jIvavuM hoya to kaI rIte jIvavuM joIe? e praznano uttara ApaNane ApaNA zAstragraMthomAMthI maLe che. jIveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda jevI saMhitAo; upaniSado, bhagavadgItA, jevI zrutio; manusmRti, nAradaskRti, parAzarasmRti vagere jevI smRtio, brahmasUtra, dharmasUtra, kAmasUtra, yogasUtra jevA sUtragraMtho, rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM ItihAsagraMtho, bhAgavata, viSNu, agni, vAyu jevA purANagraMtho, hiMdujaina ane bauddha AgamagraMtho, sanAtana nigamagraMtho ApaNA zAstragraMtho che. A graMthomAM jJAnakAMDa, karmakAMDa ane upAsanAkAMDa vaDe jIvana jIvavAnI rIta, paddhati ane kaLA vizenA khyAlo ane siddhAnto rajU thayelA che. sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, pUrva ane uttara mImAMsA jevA darzanagraMthomAM paNa AvuM mArgadarzana che. paraMtu e khyAlo ke siddhAntonuM jIvanamAM AcaraNa kevI rIte karavuM enuM mArgadarzana yogataMtramAM apAyeluM che. yogataMtra siddhAnto rajU karatuM zAstra (Scripture) nathI paNa jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatI vidyA (lore) che. zAstro siddhAnto ApatuM zuddha vijJAna (pure science) che, yogataMtra zAstroe siddhAntomAM je vAta kahI che teno viniyoga (application) jIvanamAM kevI rIte karavo e darzAvatuM prayojya vijJAna (applied science) che. zruti, smRti, saMhitAo, ItihAsa, purANa, darzana ane sUtroe saphaLa ane sArthaka jIvana kevuM hoya tenA Adarzo (ideals) ane AcAro (ethos) darzAvyA che, paNa evuM jIvana kevI rIte jIvI zakAya tenuM vyavahAru nidarzana (practicle direction) yogavidyAmAM apAyeluM che. kahevAnuM tAtparya e che ke prasanna-maMgaLa, saphaLasArthaka jIvana jIvavAnI rIta ane paddhatinuM vijJAna ane kaLA zAstro ane yogavighAmAMthI maLe ema che. cheka vaidika kALathI ApaNA dezamAM tattvajJAnanA sAdhanaupAya tarIke yogavidyA sevAtI hatI. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhe paNa A yogavidyAnI prakriyAno svIkAra karelo che. yogavidyAnA prAcIna upaniSado jotAM samajAya che ke yogavidyAnI cAra mukhya zAkhAo hatI : (1) maMtrayoga (2) layayoga (3) haThayoga ane (4) rAjayoga. manuSya cetanAno parama cetanA sAthe adhyAtmasaMbaMdha sthApavAnI ane manuSyanAM AMtarabAhya sAdhano (zarIra, iMdriyo, mana, buddhi, citta ane ahaMkAra)ne niyaMtraNamAM lAvavAnI A cAra prakriyA che. to A cAreya sAdhanAo, emAM -taphAvata mAtra sAdhananI praNAlikAno che. ahIM ApaNA manamAM prazna UThe che. ke yogavidyA yogasAdhanAnI AvI cAra praNAlikAno bodha zA mATe kare che? ApaNe jIvanamAM asvastha, atRma, asaphaLa ane adhUrAM eTalA mATe rahIe chIe kemake ApaNe caMcaLa chIe. ApaNI cAra vastu caMcaLa che : (1) vANI _(2) zvAsa (3) buMda ane (4) mana. A cAra upara ApaNuM niyaMtraNa, ApaNo kAbU hovAM joIe paNa e hotA nathI. ApaNI A nabaLAI ke truTi upara ApaNe dhyAna ApatAM ja nathI. pariNAme ApaNe ApaNA jIvanane saphaLa ane sArthaka karI zakatA nathI. jo ApaNe A cAra nabaLAIo upara kAbU meLavI zakIe to ApaNI adhurapomAMthI mukta thaI ApaNe pUrNa banI zakIe ane ApaNuM jIvanadhyeya siddha karI zakIe. siddha yogIoe je caturvidha yoganI himAyata karI che te eTalA mATe karI che ke emAM manuSyamAM rahela A cAra caMcaLa tattvone eka ke bIjI rIte vaza karavAnI sAdhanA rahelI che. maMtrayogathI vANI, haThayogathI prANa, layayogathI buMda ane rAjayogathI mana vaza thAya che. A cAreya vaza thatAM "samatva-yoga' siddha thAya che. e siddha thatAM sAdhaka apAra sukha, zAMti ane prasannatA anubhave che. jarA vigate vAta karIe. vANI : vANI manuSyane maLeluM amogha varadAna che. vANI dvArA manuSya vastu, hakIkata, bhAva, saMvedana, anubhavanuM kathana ane varNana kare che. pote abhivyakta thAya che. vANI abhivyakti (expression) ane avagamana (communication)nuM sabaLa mAdhyama che. paraMtu khedanI vAta e che ke A mAdhyamano sadupayoga karatAM durupayoga manuSya vadhAre kare che. bhASAnuM sAdhana hAthavaguM thatAM mANasa emAM jarUrI karatAM bInajarUrI babaDATa, bakavAsa, pralApa, jalpana karyA kare che. vANImAM saMyama rAkhI zakato nathI. kyAreka vyaMga ane kaTAkSa karI koIne dubhave che, to kyAreka kaveNa kADhIne koIne Ahata kare che. keTalIka vakhata to bolanArano IrAdo na hovA chatAM AvAM veNa nIkaLI jAya che. A badhI vAtanuM kharuM kAraNa e che ke mANasanI vANI caMcaLa che. mANasanuM enA upara niyaMtraNa nathI. sAdhanAmAM tema jIvanamAM maunano eTale to mahimA karavAmAM Ave che. vANInI A nabaLAI upara kAbU prApta karavA mATe maMtrayoganI sAdhanA che. mananAr trAyate rIta maMtra | manana karanAra manuSyanuM trANa (rakSaNa) kare tene maMtra kahe che. eka ke eka karatAM vadhAre akSaro maLIne maMtra bane che. jemake 200| yogamArganI aMtardaSTi a yogamArganI aMtardaSTi | 201]
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ekAkSarI maMtra che. sama dviakSarI maMtra che. zrI Telve nama: caturAkSarI maMtrache.3OM nama: zivAya ane OM vida0ve nama: paMcAkSarI maMtro che je dUra nama: paDAkSarI maMtra che. jai zrI gaNezAya nama: samAkSarI maMtra che. OM zrI sadgurave namaH akSarI maMtra che. A rIte navAkSarI, dazAkSarI, dvAdazAkSarI evA ghaNA maMtro che. gAyatrI maMtra, mahAmRtyuMjaya maMtra, navakAra maMtra - ema. aneka jAtanA maMtro che. maMtro e je te deva-devInuM sUkSma zarIra che ane tenAmAM agAdha zakti che. nAmasmaraNa ane maMtra e svayaM bhagavAna che. nAma tathA maMtra akSaya tathA cinmaya che. tenI asara ane teno prabhAva aciMtya che. jema sApanuM jhera maMtrathI UtarI jAya che, tema koI paNa eka maMtrathI vANInI caMcaLatA ane enuM jhera paNa UtarI jAya che. maMtrajApa mANasanA khoTA vicAravihArane ane vANIvyavahArane aTakAve che. ApaNA saMsAramAM ApaNe TeligrApha, Teliphona, Telipheksa, TvITara vagere mAdhyamonI madadathI je kAma karIne chIe, te rItanuM kArya maMtronI madadathI thAya che. bharapUra bharelA bhojanathALanI sAmagrI ArogavAthI ApaNane jeTalI kelerI maLe che, eTalI ja kelerI muThThIbhara sUkA mevAthI maLe che. e ja rIte anekavidha upAyothI je kAma mAMDa mAMDa thaI zake che, te vANI saMyama sAdhavAnuM kAma maMtrayoga kare che. zraddhA ane ekAgratA sAthe vidhipUrvaka maMtrayoganI sAdhanA karavAmAM Ave to apekSita phaLa maLe che. maMtrayoganI sAdhanAmAM sAdhaka zarIramAMno zvAsa (vAyu) hakArathI bahAra kADhe che ane sakArathI pAcho aMdara le che. zvAsocchavAsanI prakriyA dvArA recaka ane pUrakanI kriyA vaDe 'haMsa' 'haMsa' evI rItano maMtra jIva dvArA japamAM Avato hoya che. "haMsa'no maMtrajApa jyAre UlaTAvI suSumaNA nADImAM 'sohaM' 'sohaM' evI rIte japamAM Ave che tyAre tene maMtrayoga kahe che. taMdurasta manuSya eka ahorAtra (divasa ane rAtri)mAM sAmAnya rIte 21,600 vakhata zvAsocchavAsanI prakriyA kare che. jo manuSya e prakriyA suSumaNA nADImAM nagnasohaMtha maMtrajApa dvArA eka ahorAtramAM 21,600 vakhata uccAraNa kare to A yoga siddha thAya che ane enuM vAMcchita phaLa maLe che. zvAsa : vANInI mAphaka ApaNo zvAsa paNa ghaNo caMcaLa che. enA upara paNa ApaNuM niyaMtraNa nathI hotuM, tethI te caMcaLa rahe che. zvAsanuM ja bIjuM nAma prANa che. prANa jIvanano AdhAra che. paraMtu ApaNe enA vize jarAya sAvadha nathI. samagra kAhmAMDamAM badhI kriyA ghaTanAo vaizvika kAnUna anusAra layabaddha ane tAlabaddha rIte bane che. divasarAta, tuparivartana, bharatIoTa, janmamaraNa, khIlavuMkharavuM badhu dhArAdhoraNa anusAra kramabaddha ane layabaddharUpe banyA kare che. e vaizvika latAla sAthe ApaNe ApaNo zvAsocchavAsano tAla laya sAcavavAnA hoya che. paraMtu ApaNe e vAtathI ajJAta hovAthI ApaNe zvAsa kAM to TUMkA laIe chIe, kAM to jhaDapI ke ati jhaDapI laIe chIe. zirIramAM zvAsa levAnI, rokavAnI, choDavAnI ane thobhavAnI bAbatamAM sAva anabhinna rahIe chIe. pariNAme ApaNuM zarIrayaMtra tAlabhaMga anubhave che. pariNAme mAMdu paDe che, jhIrNa thAya che. baMdha paDe che. zvAsanA laya, tAla, vega ane gatine niyamita karavA mATe je yogasAdhanA che, tene haThayoga kahe che. A saMjJA ApaNA manamAM jarA bhramaNA pedA kare evI che. ahIM 'haTha'no artha jida athavA trAguM nathI; tema kadAgraha ke atyAgraha paNa nathI. bALahaTha, strIhaTha, rAjahaTha jevI saMjJAomAM haThano je artha che, te ahIM nathI. 'ha' sUryavAcaka ane 'ka' caMdravAcaka vargo che. sUryanADI ane caMdra nADI (IDA ane piMgaLA) nADImAM layabaddha, tAlabaddha ane kramabaddha rIte zvAsocchavAsanI kriyA dvArA prANano AyAma karavo, ene haThayoga kahe che. nAbhimAM rahelA sUrya ane mastakamAM rahelA caMdrano, zarIranA urvabhAgamAM rahelA prANano ane adhobhAgamAM rahelA apAna vAyuno suSumaNAmAM saMyoga karavAnI prakriyAne haThayoga kahe che. zvAsocchavAsanI caMcaLatAne kAbUmAM levA matyendrAsana, pazcimatAsana jevA koI AsanavALI viziSTa zArIrika avasthAmAM prANAyAmanI prakriyA dvArA kevala kuM bhakamAM sthira thaI jarUrI mudrAno Azraya laI kuMDalinI jAgaraNa karI samAdhi avasthA prApta karAvatI A yoga-sAdhanA che. emAM yama-niyama ane dhoti, basti, neti jevAM pakarma paNa sahAyaka bane che. haThayoganI sAdhanAthI zvAsanI caMcaLatA, aniyamitatA ane akaLatA dUra thAya che. vANI, ane zvAsanI jema ApaNI trIjI nabaLAI budanI caMcaLatA che. puruSanuM vIrya ane strInuM rajabIja puruSa ane strInA kAbUmAM nathI. dezakALa ane saMjoga anusAra e khalita thaI jAya che. enI pAchaLa cittavRtti nimittarUpa hoya che. cittamAM kAma, krodha, lobha, moha, mada, matsara, hiMsA, sudhA, bhikSAema aneka vRttionA loDhanA loDhA uchaLatA rahe che. e badhI vRttiomAM sauthI prabaLa vRtti kAmanI che. kAmavRttinI prabaLatAne kAraNe mANasa viSayalolupa thAya che. e lolupatA ene rAga, Avega, Aveza, atimUDhatA, krodha vagere bhAvavibhAvomAM dhakele che. darzana, zravaNa, sparza, saMgati, vAcana, paThana, pUrvajanmanA 202 || yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi , 203
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke vaMzaparaMparAgata saMskAro citta upara jAtajAtanI asara kare che. te cittanemalina banAve che. cittane yogya prakAronI vRttiomAM ramamANa kare che. e vRttio che : pramANa, vikalpa, nidrA, smRti ane viparyaya. A sarva vRttio ane enA prabhAvomAMthI mukti enuM nAma ja yoga che. A saMsAra vicAro ane vikArono khela che. A khela race che. ApaNuM caMcaLa citta. A vicAro ane vikArothI mukta thaI citta nirmaLa svarUpe potAnA svarUpamAM sthira thAya tene mATe layayoga che. je upAyathI viSayo ane vikAronI vismRti thAya te upAyarUpa sAdhanAne layayoga kahe che. prANAyAma vagere jevI prakriyA vinA ja zAMbhavI mudrAnA abhyAsathI layayoganI prApti thAya che. mUlAdhArathI brahmarazvaparyaMtanAM cakro paikI koIpaNa eka cakramAM aMtaHkaraNanI vRttino sthira karavI ane daSTine nimeSa-unmeSa rahita rUpamAM zarIranI bahAranA pradezamAM sthApana karavI te zAMbhavImudrA che. AvI avasthA siddha karavAmAM nAdAnusaMdhAna upayogI sAdhana che. paganI DAbI eDIne nIce ane jamaNI eDIne tenI upara, paNa baMne eDIone mUtrAzayanI nIce rAkhI muktAsanamAM besI pamukhI mudrA dhAraNa karyA pachI karNamudrAno abhyAsa karI nAdAnusaMdhAna sAdhI anAhata nAdano prAraMbha thatAM zAMbhavI mudrAmAM sthira thavAthI zubhita thayeluM citta sva-avasthAmAM sthita thAya che, tyAre cittanI e layAvasthAmAM viSaya, vicAra ane buMdanI caMcaLatAmAMthI mukti maLe che. layayoga ApaNane ApaNI A trIjI nabaLAIthI mukta kare che. mana : sauthI vadhAre caMcaLa che ApaNuM mana, mana hovAne kAraNe ja ApaNe manuSya kahevAyA chIe. ApaNe jeTaluM tanathI nahIM eTale manathI jIvIe chIe. A mana to che ApaNI cetanAnI eka rUpAvasthA. paNa e ghaNuM udhamatiyuM, upadravI ane tophAnI che. emAM IcchAo, eSaNAo, abhilASA, mahattvAkAMkSAnA phuvArA uDyA kare che. dIvAsvapano. rAtrisvapano ane chalasvapanonI dazyamALAo jhabUkatI rahe che. mananI gati, teno vega atyaMta tIvra che. eTale to enI sarakhAmaNI mAkaDA, mIMdaDA, mAchalAM ane mRdaMga sAthe thatI rahI che. mananI dhUmarImAM sapaDAyelA ApaNe bhAre avaDhava, bhAre muMjhavaNa ane bhAre akaLAmaNamAM aTavAI jaIe chIe. nathI enI sthitigati samajAtI, nathI enI gatividhi oLakhAtI. asthira mana potAnA manasUbAo dvArA ApaNane gothAM khavaDAvyAM kare che. svarUpe saMkalpa-vikalpAtmaka, svabhAve caMcaLa ane pariNAme azAMta manane nAthavA mATe rAjayoga che. manavijaya karavo eTale mana upara caDelA -kATane dura karavo. kATane dura karavAnI prakriyAne ja sAdhanA kahe che. AvI eka sAdhanAnuM nAma rAjayoga che. A yogasAdhanA aMtaHkaraNanI zuddhinI sAdhanA che. aMtaHkaraNa eTale ApaNI aMdaranA (maMta:) sAdhano () zarIra ane Indriyo ApaNAM bahAranAM sAdhano che, jyAre mana, buddhi, citta ane ahaMkAra e aMdaranAM sAdhano che. Izvare A sAdhano ApaNA jIvanane saphaLa ane sArthaka karavA mATe ApyAM che. jema zarIrane anna vinA, iMdriyone bhoga vinA, tema aMtaHkaraNano yoga vinA na cAle. iMdriyo uparano aMkuza mana che, mana upara aMkuza buddhi che, buddhi uparano aMkuza citta che, citta uparano aMkuza ahaMkAra che. che to A badhI ApaNI cetanAnI judI judI avasthAmAM ja rUpo. paraMtu badhAM bahekI jAya che, badhira banI jAya che, bhraSTa thaI jAya che. emane nirmaLa karavA mATe manano nAza karavo paDe, buddhine sthira karavI paDe, cittano nirodha karavo paDe ane ahaMkAranuM vigalana karavuM paDe. A kAma aSTAMga yogathI thaI zake. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi evA ATha pagalAMo dvArA rAjayoga siddha karI zakAya che. cittavRttiono nirodha thatAM amana ke unmayI avasthAmAM ahaMkAranA vigalana vaDe buddhinuM prajJAmAM sthita thavAnuM bane che. kemake A yogathI cittanI pAMcavRttio ane tenAM pAMca klezonuM zamana thAya che. mananAM vAvaMTola, jhaMjhAvAto ane ghumarIo zAMta thaI jAya che. mANasa potAnAM AMtarabAhya sAdhanone zuddha karato joI kramazaH eka pachI eka sopAna sara karatAM kevalya dazAne pAme che. zabda, artha ane pratyayanA sarva vivartInA AzrayasthAna evuM ApaNuM citta, mana, buddhi ane ahaMkAranA khelanI raMgabhUmi banIne ApaNane asvastha ane aphaLa banAve che, teno nirodha thatAM ApaNe mAnasarovaranA jaLa jevA svaccha ane pAradarzaka banIe chIe. ApaNuM sva-rUpa sAthe anusaMdhAna racAya che. ApaNI cAra nabaLAIothI mukta thavA mATenI A cAra yogasAdhanAo che. jIvAtmA rUpe ApaNI adhUrapo, truTio ane khAmIone dUra karI ApaNane apUrNAmAMthI pUrNa, pAmaramAMthI parama banAvatI A yogavidyA AdhyAtmika unnatinI AdhArazilA che. jIvanamAM saphaLatA ane sArthakatAno anubhava karAvatI A cAra prakriyAomAM agAu kahyuM tema mAtra sAdhananI praNAlikAmAM ja taphAvata che, dayeya eka ja che. maMtrayogamAM zabda athavA maMtranuM AlaMbana levAmAM Ave che. layayogamAM tattvonA udaya ane astane sAdhanarUpe levAmAM Ave che. haThayogamAM prANanA niyojanane sAdhanarUpe svIkAravAmAM Ave che ane rAjayogamAM cittavRtti FINAL 204 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,205 |
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoga ane sAMprata jIvana nirodhane mukhyatA ApavAmAM Ave che. ATalI carcA pachI samajAyuM haze ke yoga eTale zarIranA phigarane sAruM rAkhavA mATe prANAyAma, Asana, mudrA, karma, baMdhanI kevaLa kavAya to nathI. paraMtu jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatI ane kAryasAdhakatA siddha karatI vidyA che. DaoN. guNavaMta baravALiyA FINAL - 16-01-19 mAnavInuM sAMprata jIvana keTalIka samasyAothI bhareluM che. jIvanapravAhamAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi jaNAya che. spardhA, asalAmatI, gerasamajaNone kAraNe ane saMkula jIvanazailIne lIdhe zArIrika ane mAnasika rogo ApaNA para humalA kare che. A badhA sAme yoga eka saMrakSaNAtmaka aDIkhama dIvAla banIne Ubho rahI zake tema che. yoga jIvanadIpaka che. A eka evo bhavya ane divya dIpaka che ke agaNita loko teno sahAro laIne jIvanamAM svAthya, zAMti ane samAdhinI maMjIlo sudhI pahoMcI zakyA che. hajAro varSa pUrve maharSi pAMtajalie eka umadA manovaijJAnika ane utkRSTa adhyAtma pratibhA banIne yogavijJAnane prasthApita karyuM che. moDe moDe paNa vizvane yoganuM mahattva samajANuM che. tAjetaramAM ApaNA dezamAM yoga aMge sArI jAgRti AvI che. yunoe paNa jUna mahinAnI 21 mI tArIkhane 'AMtararASTrIya yoga divasa' tarIke jAhera karyo che. yoga eTale jIvana jIvavAnI kaLA yoga eTale jIvananI eka cokkasa prakAranI rIti. yoga eTale eka anokhI jIvanapaddhati. yoga eTale eka spaSTa jIvanakrama. Asana, prANAyAma, ekAgratA... e badho tana ane manano vyAyAma che. potAnI pUraka prAraMbhika sAdhanAo che. mAtra eTalAmAM aTakI paDavuM e saMpUrNa ke vAstavika yoga nathI. koI paNa vyakti game te dharmanuM pAlana karatA karatA yogasAdhanA karI zake che. yoganI pahelI zarata : - huM zarIra chuM, mana chuM, hRdaya chuM ke AtmA chuM - e vizenuM satya mAnavAnI tamannA hovI joIe. bIjI zarata jIvanazuddhi - tamAma durguNono nAza ane sadguNono vikAsa. bhale pUrepUrI saphaLatA na maLe to paNa mathAmaNa to karavI ja rahI. yoga aneka prakArano aneka rIte thaI zake. jJAnayoga, bhaktiyoga, karmayoga uparAMta rAjayoga, nAdayoga, layayoga, maMtrayoga, haThayoga, zabdayoga... vigere 20nA yogamArganI aMtadIra - - yogamArganI aMtardaSTi | 207
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogo dIrdhakAlina sAdhanA, samaya ane zakti mAgI le che. sAmAnya mAnavIne samajamAM Ave tevo madhyamArgI yoga eTale "samanvaya yoga'. koI paNa vyakti strI-puruSanA bheda, bhASA-dharmanA bheda vinA karI zake. te mATe sanyAsI thavAnI jarUra nathI ke dhaMdhA-vyavasAya choDavAnI jarUra nathI. emAM tamAma yoganA uttama lakSaNono samanvaya thayelo che. samanvaya yoga e jIvana jIvavAnI uttamottama kalA che. eno mULa sAra ATalo. phaLanI apekSA rAkhyA vinA karma karavuM. deva-guru ane dharmane zaraNe potAnuM jIvana bhaktibhAve samarpita karavuM. koI paNa kAryamAM ApaNe nimittamAtra chIe evI samajaNa ane jAgRta jJAna sAthe jIvananA sarva vyavahAra AcaravA. roja savAre - sAMje zAMtithI, ekAMte besI prArthanA karavI te aMtarmukha banavuM. dhyAnamAM ekAgra thavAno prayatna karo. Atmastha banavuM. sahaja zabdane jIvanano zrotra banAvI devo. 'haze, cAlaze, phAvaze, gamaze, nabhaze, paravaDaze' evI vRtti dareka kAryamAM ane tenA pariNAmamAM vaNI levI. yoga e ciraMtara vahetI gaMgAdhArA che. dUrathI darzana karavAne badale temAM DubakI lagAvavI paDaze. e eka evuM kalpavRkSa che je mAMgo te maLaze. have jena dArzanikanA mate yoga ane upayoga vize thoDI vicAraNA karIe. mana yoga, vacana yoga ane kAya yoga e traNa prakAranA yogonuM pravartana ApaNAmAM hoya che. upayoga e jaina darzanano pAribhASika zabda che. jJAna e AtmAno guNa che. A AtmAnA jJAnaguNanuM pravRtti rUpamAM pariNamana thavAne upayoga kahe che. 'upa' eTale samIpa ane 'yoga' eTale jJAna darzananuM pravartana. Ano saraLa artha e thAya ke jenA vaDe AtmA jJAnadarzananuM pravartana karavAnI abhimukhatAvALo thAya evo je cetanAno vepAra che tene upayoga kahevAya che. dArzanika daSTie vicArIe to ApaNI hajI yoganI pravRtti che. yoganI pravRtti pUrI thayA pachI ekalo upayoga kAma karaze. mAtra yoganI pravRtti badalavI te sAdhanA nathI upayoga badalAya te sAdhanA che. aMdarathI AnaMda meLavavAno rasto eTale yogamArga, bahArathI AnaMda meLavavAno rasto eTale bhogamArga. bhoga ane yoga e bannemAM zarIra, zvAsa, Indriya ane mana e FINAL - 16-01-19 cAreya sakriya banatAM hoya che. bhogamAM cAreya caMcaLa ane uttejita bane che. jyAre yogamAM cAreya zAMta ane sthira bane che. yama-niyama e yoganI ImAratano pAyo che. jyAre dhyAna, samAdhi e ImAratanI agAzI che. mAtra pAyAmAM ja aTavAI jazuM to TerezaagAzImAM nahIM pahoMcAya. anaMta AkAzanuM darzana agAzImAMthI ja thAya che. bhogAsano Indriya ane manane caMcaLa banAve che. yogAsano Indriya ane manane zAMta banavAmAM sahAyaka bane che. tamoguNanI jaDatAmAMthI ane rajoguNanI caMcaLatAmAMthI mukta thaI satvaguNamAM sthira thavA mATe prANAyAmano abhyAsa jarUrI che. recakathI prANa zuddha thAya che. pUrakathI prANa prabaLa thAya che. kuM bhakathI prANa sthira thAya che. zUnyakathI prANa sUma thAya che. zarIra, zvAsa, Indriya ane mana e cAreyanI zuddhi temaja saMyama karyA vinA sIdhesIdhI dhyAna ane samAdhinI vAto karavI e pAyA vinAno mahela caNavA jevI vAta che. sukha be rIte anubhavAya che. IndriyonA viSayomAM Asakta thaIne ane IndriyonA viSayothI alipta thaIne AtmabhAvamAM sthira thaIne pahelA bhogano mArga che. bIjo yogano mArga che. yoga e mAtra zarIrazAstranuM vijJAna nathI paraMtu cittavRttinA zuddhikaraNa ane urvIkaraNanuM vijJAna che. athaMgayoganI sAdhanA ane siddhi (1) yamanA pAlanathI svastha samAjanuM nirmANa thAya che. (2) niyamanA pAlanathI jIvana dharmamaya bane che. (3) AsanonA abhyAsathI zarIra svastha bane che. (4) prANAyAmanA abhyAsathI jIvanazakti vikase che. (5) pratyAhAranI sAdhanAthI Indriyo aMtarmukha bane che. (6) dhAraNAnA abhyAsathI mana ekAgra bane che. (7) dhyAna dvArA aMtaHkaraNa zuddha ane zAMta bane che. (8) samAdhi dvArA cetanAno saMpUrNa vikAsa prApta thAya che. jainAcAryoe vaidika paraMparAnA koI AcAryanA graMthane mahattva ApI enI vAto svIkArI hoya to te mAtra maharSi pataMjalinuM yogasUtra che. 208| yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,209 |
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnattAnI jenAcAryazrI haribhadrasUrie 'yogadaSTisamuccaya' graMthamAM ullekha'bhagavAna pataMjali' tarIke karyo che. upAdhyAya yazovijayajI mahArAje 'pAtaMjala yogasUtra' upara TIkA lakhI che. hemacaMdrAcAryajI ane cidAnaMdajI mahArAje athaMgayogane AvakAryo che. yoganA saMdarbhe prANAyAmathI Adhi-vyAdhi-upAdhinuM nirAkaraNa kaI rIte thaI zake che te joIe. prANAyAma yogakramAMka - 1 A prANAyAma Avezayukta manaHsthitivALA tathA krodhanA AvezavALI vyaktioe karavo joIe. DAbA nasakorAthI zvAsa kheMco. sAthe evI bhAvanA karo ke prakAzanA kiraNo caMdranADIthI aMdara praveza karIne IDA-piMgalA tathA supukhtAnI dharI para prANapravAhane uttejita karI rahyAM che. temAMthI nIkaLelo prakAzapuMja enA thelemasamAM rahelA kendra sAthe athaDAIne ene prakAzavAna banAvI rahyo che. jeTalo samaya zvAsa roko tyAM sudhI evI bhAvanA karo ke potAno Aveza have zAMta thaI rahyo che. manaHsthiti samatola ane vyavasthita banI rahI che tathA e kendra ke jyAM pahelA aMdhAruM hatuM te have prakAzathI bharapUra jyotipuMja banI gayo che. jamaNA nasakorAthI recaka karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke pahelA je vicAra potAnI aMdara hatA te ucchavAsanI sAthe bahAra nIkaLI rahyA che. pILo melo prakAza bahAra nIkaLI rahyo che ane have dhIre dhIre Aveza zAMta thaI rahyo che. dareka prANAyAma vakhate A samagra bhAvanA doharAvavI joIe. prANAyAma yogakramAMka - 2 A prANAyAma dhUna, bhrama tathA akAraNa bhayathI grasta manaHsthitivALA lokoe karavo. AmAM DAbA nasakorAthI zvAsa laI jamaNA nasakorAthI bahAra kADhavo tenA pachI jamaNAthI laI DAbA nasakorAthI bahAra kADhavo. pUrakakuM bhaka-recaka vegapUrvaka vAraMvAra karavAmAM Ave che. pUraka karyA pachI bhAvanA karavI ke mastakanA phuvArA pAse utsarjita pravAhano sphaliMga upara jaIne perAharala kArneksamAM Avela kendra sAthe athaDAIne tene jAgRta tathA prakAzavAna banAve che. zvAsa bahAra kADhatI vakhate badhI kuka95nAo vegapUrvaka bahAra nIkaLI rahI che evI bhAvanA karavI joIe. A prANAyAmathI sArA vicAra, sArI kalpanAo tathA zreSTha ciMtana pedA thAya che tathA ApaNI aMdara raheluM kharAba ciMtana dUra thaI jAya che. prANAyAma yogakramAMka -3 avasAda, nirAzA, kAyaratA tathA Darapoka manaHsthitivALA lokoe A prANAyAma karavo joIe. AmAM prathama jamaNA nasakorAthI (sUrya nADI) zvAsa kheMcavo tathA tenI sAthe ja evuM dhyAna karavuM joIe ke AzAvAdI tathA prasannatAdAyaka vicAra prahmAMDamAMthI potAnI aMdara zvAsa sAthe pravezI rahyA che. kuMbhaka daramiyAna kalpanA karavI ke A prANapravAha magajanI madhyamAM hAIpothelemasamAM rahela kendrone prakAzita ane prANavAna banAvI rahyo che. evI prabaLa bhAvanA karavI ke jhaDapathI AvanAra A saciMtana manamAM aDDo jamAvI beThela avasAdane jaDamULamAMthI ukhADI rahyuM che. banne vacce ghamasANa yuddha thaI rahyuM che ane chevaTe avasAda pedA karanAruM citana DAbA nasakorA dvArA recakanI sAthe bahAra nIkaLI rahyuM che. A abhyAsa vAraMvAra karavo. prANAyAma yogakramAMka - 4 A prANAyAma AturatA, utAvaLa tathA adhIrAInI manaHsthitivALA lokoe karavo joIe. AmAM DAbA nasakorAthI pUraka karI recaka paNa DAbI bAju thI ja karavAno che. DAbA nasakorAthI eTale ke caMdranADI dvArA zAMtidAyaka, dhIraja ApanAra, badhI vyagratA, taNAva tathA becenIne dUra karanArA sarvicAro brahmAMDanA prANa mahAsAgaramAMthI kheMcIne, mastakanI madhyamAMthI pedA thatA snAyu phaliMga pravAhanI sAthe emazleDAITa boDImAM (piTyuTarI graMthi...) rahelA kendrone jAgRta karI prakAzavAna banAvI rahyA che. tenAthI pedA thatA vidyutapravAhanA sphaliMgo AtarutAne janma ApanAra vicArone DAbA nasakorA dvArA ja recaka vakhate bahAra kADhI rahyA che. A ciMtana dareka prANAyAma vakhate karavuM joIe tathA dareka vakhate teno vadhAre pracaMDa saMkalpa karavo joIe. prANAyAma yogakramAMka - 5 aparAdhI manovRttivALI tathA satata ayogya ciMtana karanArI vyaktioe prANAyAma karavo joIe. AmAM jamaNA nasakorAthI zvAsa levo. sAthe bhAvanA karavI ke sarvicAro khUba jorathI aMdara kheMcI rahyA chIe. kuMbhaka vakhate bhAvanA karavI ke mananI acetana pravRttiomAM je durguNo vyApelA hatA temane zAMta karanAra prANapravAha madhya magajamAMthI uparanA vAdaLonI jema phelAya che. te limbika sisTimamAM rahelA kArneksanI najIka rahelA nyUkalAIne uttejita, jAgRta tathA abhisaMcita kare che. dareka vakhate zvAsa kheMcatI vakhate aMdara AvelA vicAro eTalA devI FINAL 21ii yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,211 |
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jelara phAMsI mATe tene levA tenI koTaDI para pahoMcyA tyAre rAmaprasAda yogaprANAyAma ane prabhuprArthanAmAM lIna hatA. jelare pUchyuM ke hamaNAM to tAre maravAnuM che to A yogano zo artha? rAmaprasAde javAba Apyo ke, mAre maravAnuM che te mane khabara che tethI ja huM Aje 10 miniTa vadhu yoga karavA mAguM chuM. eTalA mATe ke maravAnA aMtima samaye mAruM manobaLa nabaLuM na paDe. prabhune paNa lAge ke temanI pAse hAlato - cAlato svastha vyakti zahIda thaIne Avyo che. jelara temane selyuTa mAravA potAnI jAtane rokI zakyo nahIM. A hatI Izvara ane yoga prati tenI zraddhA. ane zubha che ke kharAba vicAra have tyAM TakI zake tema nathI. dareka vAra zvAsabahAra kADhatI vakhate jamaNA nasakorA dvArA ja e kharAba vicArone bahAra kADhI nAkhavAnI bhAvanA karavI. dareka vakhate zubha ciMtanane mastakamAM chavAyeluM tathA azubha ciMtanane bhAgI jatuM jovAnI kalpanA prabaLatAthI karavI joIe. A saMdeza eTalo prANavAna hovo joIe ke prANAyAma pUro thatAnI sAthe ApaNane evuM lAgavA mAMDe ke ApaNI aMdarathI badhI Akramaka tathA kAmuka vRttio jatI rahI che ane devI vRttio jAgrata thaI rahI che. prANAyAma yoga kramAMka - 6 alpamaMdatA (buddhi maMda hovI te) ane AtmahInatAvALA, astavyasta vicAravALA lokoe potAnI buddhine prakhara ane tINa banAvavA A prANAyAma karavo joIe. A prANAyAmamAM nAka baMdha karavA hAthano upayoga karavAno nathI. zAMta sthitimAM besIne banne nasakorAmAMthI jhaDapathI zvAsa aMdara kheMcIne maMthana tathA prANazaktinA AvAgamananI bhAvanA karavI. mastiSka paTala upara A vidyutapravAhone doDatA tathA meghA (buddhi) saMbaMdhI kendrone jAgRta karatA hoya evI kalpanA jovI. bhAvanA karavAnI ke dareka vakhate banne nasakorAM dvArA kheMcavAmAM Avelo prANapravAha jhaDapathI priphanTala lonanA kendro sAthe athaDAya che tathA emane prakAzavAna banAve che ane recaka vakhate banne nasakorAM dvArA parata Avato rahe che. bIjI vAra te bamaNA vegathI bamaNI zakti laIne Ave che ane mastakanA agrabhAvane prakAzathI bharI de che. buddhi prakhara thavAnI, potAnI laghutAgraMthi dUra thavAnI, pote zreSTha, buddhimAna ane atyaMta manasvI banavAnI kalpanA dareka prANAyAma sAthe prabaLatApUrvaka karavI. vAraMvAranA A abhyAsathI snAyupravAha sakriya banato jAya che. Ama sAMprata jIvananI keTalIka manoroganI samasyAo prANAyAmathI ukelI zakAya che. jIvananI koI paNa paristhitimAM yoga niyamita rIte karatA rahevuM joIe. yoga prati atUTa vizvAsa ane zraddhA hovA joIe. A viSayanuM krAMtikArI zahIda bismilanI jIvananI eka ghaTanAthI samApana karIzuM. zahIda rAmaprasAda bismilane phAMsInI sajA karavAmAM AvI hatI. jelare kahyuM ke kAle A samaye tamane phAMsIe laTakAvI devAmAM Avaze. niyata samaye FINAL - 16-01-19 212 | yogamArganI aMtardaSTi yogamArganI aMtardaSTi ,213
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 IslAmamAM yoga DaoN. mahebUba desAI onTekTIvasa opha yogA Ijha noTa eDa hiMdu rIlIjIyana', 'namAjha Ijha vana sorTa opha yogA Asana' ane 'yogA Ijha noTa ananona to muslima' jevA prakaraNomAM namAjhanI kriyAo sAthe yoganA AsanonI sAmyatA darzAvavAmAM AvI che. jo ke A pustikAnI keTalIka bAbatono muslima dharmaguruoe virodha karyo hato. yogane IslAmanI namAjhanI kriyA sAthe sarakhAvavAno A prathama prayAsa na hato. A pahelA paNa A viSaya para vaDodarAnA azarapha epha nijhAmIe 'namAjha, dhI yogA opha IslAma' nAmaka pustaka 1977 prakAzita karyuM hatuM. jemAM namAjhanI vividha kriyAone yogonA Asano sAthe sarakhAvavAmAM AvyA hatA. e pachI temaNe rAyapuramAM yojAyela 'National Yoga Convention mAM Synthesis Namaz and Yoga' viSayaka saMzodhana patra 3 ogaSTa 1981 nA roja raju karyuM hatuM. jemAM temaNe namAjhanI kula sAta avasthAone yoganA Asano sAthe sarakhAvI. IbAdatamAM ekAgratA lAvavAmAM temanI bhUmikA samajAvI hatI. temaNe potAnA saMzodhana patramAM raju karela vigato jANavA jevI che. teo potAnA zodha patranA AraMbhamAM lakhe 5, 6 mArcanA roja gujarAta yunivarsiTInA philosophI vibhAga ane holIsTIka rIsarca senTara, sUratanA saMyukta upakrame 'holIsTIka ve opha lIvIMga enDa yogA' viSayaka rASTrIya seminAranuM Ayojana thayuM hatuM. e semInAranA udghATana samAraMbhamAM adhyakSa sthAnethI gujarAta yunivarsiTInA kulapati zrI ena. ema. paTela sAhebe temanA vyAkhyAnamAM kahyuM hatuM, 'IslAmamAM mahaMmada sAhebe dareka muslimane pAMca samayanI namAjhano Adeza Apyo che. dareka pAka muslima pAMca samayanI namAjha paDhe che. te namAjha paDhavAnI kriyA paNa eka prakArano yoga che." kulapatizrInuM A vidhAna sAcce ja vicAra mAMgI le tevuM che. namAjhanI kriyAne yoga sAthe sarakhAvI mA. paTela sAhebe baMne dharmanA samanvayakArI svarUpane vAcA ApI che. dareka dharmanA mUlyo ane vicAra eka samAna che. paNa maMjhIla para pahoMcavAnA mArgo ke kriyA bhinna che. alabatta yogAne ApaNe dharma karatA vijJAna kahIe to paNa dareka dharmanA pAyAmAM rahelA jJAna ane vijJAnanA vicAromAM mAnavakalyANanI bhAvanA samAna che. namAjhanI kriyAo paNa IslAmanA Adeza mujabanI zArIrika, mAnasika ane AdhyAtmika kasarata che. te dvArA mAnasika tANa, sAthe hRdaya ane kamaranA rogomAM vizaya rAhata maLe che. blaDa prezara samatula rahe che. yogA ane namAjha baMnenI mininA mULamAM zArIrika ane AdhyAtmika taMdurastI che. baMne potAnA sthAne svataMtrI AgavI vicAradhArA dharAve che. paNa baMnenA uddezo samAna che. yoga ane IslAmanI namAjhano tulanAtmaka abhyAsa karavAno prayAsa vidvAnoe aneka vAra karyo che. evo eka prayAsa 17 jUna 2015 nA roja dilhImAM thayo hato. rAjya kakSAnA svAcya ane kuTuMba kalyANa maMtrI zrIpAda yAsTra nAyake 'yoga enDa IslAma' nAmaka aMgrejI pustikAnuM vimocana karyuM hatuM. 32 pRSTha ane 12 prakaraNanI A nAnakaDI pustikAnuM prakAzana Ara. esa. esa. sAthe joDAyela muslima rASTrIya maMca dvArA thayuM hatuM. temAM 'yoga Ijha noTa ana IslAmika', - 16-01-19 FINAL 'erebIka bhASAmAM namAjhane 'salAha' kahe che. salAha zabda 'sIlA' parathI Avyo che. jeno artha thAya che mulAkAta ke maLavuM. e arthamAM namAjha eTale khudA sAthenI mulAkAta. namAjhanI kriyAmAM khudAno baMdo khudA pAse potAnI kephiyata raju kare che ane khudA teno svIkAra kare che.' namAjha hajharata mahaMmada sAhebe khudAnI IbAdata mATe Apela kriyA che. pAMca samayanI arthAta phajara (sUryodaya pahelA prabhAta), jhohara (bapora), azara (sAMja), magarIba (sUryAsta pachI) ane IzA (rAtrI)nI namAjha dareka muslima mATe pharajIyAta che. dareka namAjhamAM rakAta hoya che. eka rakAtamAM sAta zArIrika kriyA karavAnI hoya che. e sAta kriyAone 1. kIyAma 2. 26 3. komAha 4. sajadA 5. jalasA 6. kadAha ane 7. salAma kahe che. jo ke Ama to sAcA arthamAM joIe to namAjhanI AMTha kriyAo che. 1. takabIra 2. kayAma 3. rupha 4. komAha pa. sajadA 6. jalasA 7. kadAha ane 8. salAma. paNa zArIrika kasaratanI daSTie sAta kriyAo mahattvanI che. jemAM kIyAmAM sau prathama che. kIyAmamAM baMne hAtha nAbhI para bAMdhI nIcI najara rAkhI sidhdhA ubhA rahevuM. e pachInI kriyA rUphamAM kamarethI vAMkA vaLI baMne hAtho 214 yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi 215
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAIN YOGA & MEDITATION Dr. Kokila Shah ghUMTaNa para rAkhavA ane najara baMne pagonI vacce nIce rAkhavI. 'raphanI sthitineyoganA 'ardha uttarAsanaathavA ardha zIrSAsana sAthe sarakhAvI zakAya che. e pachI komAmA pharIvAra ubhA thaI saMpUrNa zAMta ane ekAgra citte ubhA rahevAnuM che. pachI 'sajadA'mAM javAnuM che. namAjhamAM 'sijadA'nI kriyA eka viziSTa avasthA che. jemAM baMne ghUMTaNa ane baMne hAthonI hatheLIo sAthe pezAnI eTale ke kapALaane nAkane jamIna para TekavavAmAM Ave che. tene namAjhamAM 'sijado' kahevAmAM Ave che. yoganA saMdarbhamAM A sthitine 'bAlAsana' athavA ardha zIrSAsana paNa kahI zakAya che. namAjhamAM be vAra sijado karavAmAM Ave che. sijadA pachInI avasthA jalasA'nI che. 'jalasA' arthAta baMne pago ghUMTaNathI vALI baMne hAtho ghUMTaNa para rAkhI, najara nIcI rAkhI, TaTTAra besavAnI IslAmika sthiti. meDITezana mATenI A uttama sthiti che. jene yogAnA saMdarbhamAM 'vajAsana' sAthe sarakhAvI zakAya. ane e pachInI salAmanI kriyA che. jemAM najara baMne khabhA para rAkhI mastakane jamaNI ane DAbI bAju pheravavAmAM Ave che. najara ane garadanane tethI kasarata maLe che. A pramANe pAMca samayanI mAtra phaOM namAjha adA karatI vakhate dareka muslima upara mujabanI roja 199 vAra zArIrika kriyA (kasarata) kare che. samagra mAsa daramiyAna kula 3750 zArIrika kriyA ke kasarata dareka muslima namAjha adA karatI vakhate kare che. jyAre samagra varSa daramiyAna 42,840 vAra te pAMca samayanI namAjha adA karatI vakhate zArIrika kriyA ke kasarata kare che. mAnavInuM AyuSya sarerAza 50 varSanuM gaNIe to 10 varSanI uMmarathI teNe namAjha paDhavAnuM zarU karyuM hoya to te potAnA AyuSya daramiyAna 1,713,600 vAra AMgika kriyA ke kasarata namAjhA daramiyAna kare che, pariNAme niyamita namAjha paDhanAra muslima zArIrika, mAnasika ke AdhyAtmika rIte haMmezA taMdurasta rahe che. ane eTale ja kurAne zarIpha (26.45) mAM kahyuM che, 'pAbaMdha' namAjhI zArIrika mAMdagI ke mAnasika vyathAothI kyAreya pIDAto nathI." Lord Mahavira was a true Yogi. "Yoga' is a household word by now. In Jain tradition, Yoga is a supreme science of living. Yoga is a possession of Indian tradition. Patanjali defines Yoga as control of the activities of mind. In the earlier literature the term Yoga occurs in the sense of effecting a connection. Accordingly, the term Yoga means that which connects the soul with super soul - pure soul. Acharya Haribhadrasuri for the first time defined 'Yoga' as that which leads one to emancipation. (Yogavimsika 1) This meaning of the term Yoga is accepted in the post-Haribhadra Jain Lite ture. Of course, the term Yoga was used in the general sense of subduing the senses & the mind & the processes of cencentration & ecstasy even in the earlier stages of Jain thought. But the terms dhyan - meditation & samadhi were more used than the term Yoga. Acharya Hemchandra has written on Yoga. Acharya Hemchandra's 'Yogashastra' begins with the following verse - "I bow down to Lord Mahavira who is a Lord of Yogi, (ascetics),- the protector of all living beings. who have eliminated inner enemies like Anger, pride, deceit & greed - attachment - which are difficult to eradicate. Acharya Hemchandra's Yogashastra' is unique work of Indian Philosophy. Acharya Umaswati begins Tatlvarthsutra with aphorism - "Right faith, Right knowledge & Right conduct constitutes the way to final liberation. These three are known as 'Three Jeweles' in Jaina Philosophy. Generally, the term Yoga is equivalent to 'Three Jeweles' in Jainism. The book Jnanarnava FINAL 216 yogamArganI aMtardaSTi - yogamArganI aMtardaSTi [21]
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ of Shubhchandra is also a valuable work on Yoga. UpadhyayaYashovijayji has written on Yoga. In a sense, Yoga can also be equated with meditation. Everyone is in search of permanent happiness. In the present times, Science & Technology has provided us with comfort & luxury of material pleasures. But there is lack of inner happiness & harmony. Yoga is a means to achieve it. According to Jainism, Soul & Matter (Body) are different. Yoga as a Science of self-realisation enables us to experience pure soul-devold of matter. Religion is the innate nature of a thing & Yoga helps us to realise true nature of one's own soul. Jainism is the religion of Jina - the victor. One has to achieve the victory over passions & this can be made possible through Right vision, Right knowledge & Right conduct - the three jeweles of Yoga. It helps to explore the Science of Soul. How does mind be controlled? How ego can be eliminated? Yoga reveals mysteries of universe - the Eternal Truth of Life & Universe through enlightenment. Yoga is a Science of well-being & art of living with others in rhythamatic way. Essence of Yoga is top live a truly fulfilling life. Yoga is a means to achieve lasting peace, the mental suffering, physical suffering & suffering on account of outside agency can be avoided by means of Yoga. Jain Yoga embraces a wide range of disciplines. In Jainism Yoga is integrated with daily living. The main components of Jain Yoga principles are - (1) Three Jeweles - Right faith, Right knowledge, Right con duct. (2) Ethical disciplines - Rules of conduct. (3) Restraning of the senses. (4) Equanimity Haribhadrasuri has equated Patanjalis eight limbs of Yoga with eight visions (drastic) Among the four goals of human objectives, liberation is the foremost, As already stated, the path of liberation con-- 218 | yogamArganI aMtardaSTi 16-01-19 -sists of Right faith or Right vision (samyagdarshan), Right knowledge (Samyaggyan), Right Conduct (Samyagcharitra) which is also designated as three jeweles which is Yoga. (Hemchandracharya's Yogashastra - 1.15) In Jainism the Right faith is defined as belief in seven principles (Tattvas) etc. Right knowledge is correct understanding of them & Right conduct is abandonment of all improper activities. There are five small vows for householders & five great vows for monks. They are elaborately discussed in Jain scriptures - such as Tattvarthsutra. Conduct is the Religion. The Code of conduct (1) Non-violence (2) Truth (3) Non-stealing or honesty (4) Continence (Brahmacharya) (5) Non-attachment to possession i.e. Aparigraha In this way, concept of five names of Patanjali's Yogashastra is also present in the form of five rules of conduct in Jainism Acharya Hemchandra discusses different meanings of Yoga - including meditation. Patanjali's concept of meditation is included in Jaina thought. Yoga teaches you to know your true identity which gives you inner peace & poise. Yoga is a means to unveil your true self. According to Jainism, the true nature of self is nothing but the state of equanimity. One needs to be an observer - the state in which self remains undisturbed by attachment & aversion. It is a state which can be achieved by practice of Righteous meditation - Pure meditation - Shukladhyana - Activities of mind & body are controlled - one meditates on soul. Jainism approves of those postures (Asanas) which are beneficial in meditation. The word dhyan is used in a wider sense that comprehends samadhi also. The Jain approach about dif_ferent Yogas is integral & comprehensive. In modern times the ke yogamArganI aMtardaSTi | 219 FINAL
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ing of Jina, should have faith in the scriptures, should contemplate on the facts of nature. Yoga is to eliminate all adversities in life. Spirituality, contemplation, meditation, equanimity & renouncement of greed are Yoga in as much as they connect one with liberation. Thus, in Jainism, the concept of Yoga "stresses on the Three Jewelves, Meditation, Five Anuvratas & Mahavratas & Twelve Anuprekshas. Ultimately it results in discriminative knowledge of Soul & Non-Soul which is essence of Jainism. concept of preksa - meditation which means to perceive deeplypropounded by Acharya Tulsi & Acharya Mahaprajna is significant. It combines Science with spirituality. The works of Acharya Kundakunda, Pujyapada - discuss in detail- meditation of soul by soul. There are some peculiarities of Jain Yoga - emancipation is nothing but the victory over passions. Unless one conquers senses one cannot conquer passions. The tendency of attachment can be conqured by equanimity. Umaswati in his book prasamrati has emphasised eradication of passions. Haribhadra also says that true liberation consists in freedom from passions. One should practice meditation after achieving equanimity. The twelve reflections (Anupreksha) are important. In addition, four virtues of friendship, appreciation of virtuous person, sympathy & indifference are recognised for purification of mind. In Jain Agamas the term Yoga connotes different meanings - such as meditation, penance, conduct, contemplation equanimity etc. The practice of Yoga consists of man's journey towards ethical as well as spiritual perfection. Meditation is assential for the attainment of liberation. In the Jain Yoga process of journey there are fourteen stages called 'Gunasthanas' - from ignorance to the stage of enlightenment. In short, a Jain philosopher praises Yoga as follows: "Yoga is the foremost of virtues. Yoga is the very embodiment of perfection of soul, Yoga is the foundation for realising Reality, or Tattva, for this is ascertained through nothing else. There is nothing comparable to Yoga." A Yogi has been described as one who is unmoved by any kind of wordly or material possessions & therefore, experiences a state of complete bliss. This kind of Yoga is possible in this very life as it is said 'freedom from passions is liberation. Shrimad Rajchandra's Modern Philosopher explains the path of liberation in his 'Atmasiddhi' which is nothing but Yoga. The liberated soul enjoys the inherent bliss forever. But one has to conquer the Kashayas - the passions. A Yogi - the spiritual aspirant should know the preach22 yogamArganI aMtardaSTi FINAL - 16-01-19 yogamArganI aMtardaSTi ,221
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ KUNDALINI YOGA 36 Hansaji J. Yogendra - 16-01-19 The term Kundalini Yoga refers to the process of 'awakening' the Kundalini. Yet there is diversity in the understanding of the word Kundalini as also about the methods to awaken it. The word Kundalini is said to be vaguely mentioned in the Upanishads and finds reference mainly in the Tantra and Hatha Yoga texts. Etymologically, the word Kundalini is supposed to have been derived from various Sanskrit roots and simultaneously mean; 1) Kunda - a pot seen as a reservoir of either; a. Our unlimited potentials or b. The Samskaras which through Avidya bind these potentials. Awakening the Kundalini thus refers to the process of heightening our awareness which liberates us from the bondages of our Samskaras and simultaneously brings us in touch with our true potentials. 2) Kundala - a ring or a bracelet which refers to either a. A circle that has no end or a beginning (and hence represents infinite time and potentials) or b. The Chakras that lie on the passage of this rising stream of energy 3) Kundalin - a serpent which refers to either; a. Ignorance or the poison of ignorance that has to be eliminated through yoga or b. The experience of rising of the energy through the spine similar to a snake rising up as the Kundalini gets 'awakened'. As described above, there is a lot of ambiguity regarding the meaning of the term Kundalini, though there is an agreement in most of the texts regarding the objective behind the awakening of this Kundalini; to arouse the spiritual potentials within, either to222 yogamArganI aMtari che -achieve liberation or to serve humanity through love and compassion. The Five Koshas and Kundalini : Before we proceed on to an understanding of the Chakras, it would be necessary for us to understand the concept of human existence at the level of what are called as the 5 Koshas. Indian Philosophy believes that human existence occurs at 5 different levels, also called as the 'Koshas'. These are; (1) Annamaya Kosha - which is the physical shealth derived from the food (Anna) that we eat and is the grossest level of our existence, (ii) Pranamaya Kosha - this is the energy level of our existence, which is very subtle and cannot be experienced at a physical level. It is also referred to as the vital energy or the chi force. (iii) Manomaya Kosha - this is the layer of our Emotions which have the power to be both, our motivations as well as the cause of disturbance. (iv) Buddhimaya Kosha - this Kosha relates to our intellect which further contributes to our capacity of logic and reasoning. (v) Anandamaya Kosha - this is the sheath of 'Bliss' that resides within each of us. It is the casual body, likened by some as the soul that resides within us. Yet, we also have a partial / transient experience of this joy or pleasure which accompanies certain situations, persons or objects and hence seen as conditional. Chakra Information: Our Pranamaya Kosha consists of around 72,000 energy channels (nadis) which traverse in various directions. When these nadis happen to intersect each other, their energies too intersect, creating a rotating whirlpool of energy. This can be compared to the whirlpool that we observe when the streams of two or more rivers, proceeding in the different directions meet at a point (confluence/ sangam). These whirlpools of energy are the Chakras (Wheel, Circle); the name derived from their appearance to a rotating circle. Since there are around 72,000 nadis in our body, there would abviously ke yogamArganI aMtardaSTi |223 FINAL
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ be over a thousand spots of intersections, thus creating more than a thousand chakras in our body, though all would not be important. Three Nadis are considered to be of special importance in terms of their energy quotient. These are the Ida, Pingala and the Susumna. * The Susumna runs through the centre along the spine and represents our consciousness. It is also referred to as Saraswati. * The Ida arises on the left of the spine and represents the Moon principle (coldness, calmness, emotions). It is also referred to as Ganga. * The Pingala arises on the right of the spine and represents the Sun principle (warmth, intellect, activation). It is also referred to as Yamuna. The Ida and the Pingala arise at the level of the brain (Ajnya Chakra) and travel downwards in a snake like pattern crossing each other and the Susumna five more times. The high energy quotient of these nadis leads to formation of the six important Chakras. The names and positions of these chakras are as follows; 1) Muladhara - the perineum area (between the anus and the genitals), or the area that touches the ground when we sit down. 2) Swadhishthana - area between the genitals and the umbilicus 3) Manipura - area between the rib cage and the navel or approximately a palm distance above the navel. 4) Anahat-area around the level of the heart 5) Vishuddhi - the throat area 6) Ajnya - area on the forehead between the eyebrows. The 7th Chakra (Brahmasahastra) lies above the Ajnya at the crown area where the Ida and the Pingala do not reach. Though there are various techniques, to awaken the Kundalini, four of them are considered important for the purpose; 224|| yogamArganI aMtardaSTi 16-01-19 -Mantra Yoga which involves the chanting of certain Beej mantras specific to every chakra. -Laya Yoga - which involves deeper meditation on each chakra. -Hatha Yoga - which involves practice of certain Bandhas, Asanas and Mudras specific to each chakra and -Ashtanga Yoga (Patanjali) - besides the practice of asanas and meditation already included above, the practice of Kriya Yoga including Fortitude (Tapa), Self Study (Swadhyaya) and Ishwarpranidhana (Surrender to the will of God) is suggested. Emphasis is also on attitude training (Yamas, Niyamas and Parikarmas) before proceeding to the stage of meditation. The qualified yogi, as mentioned in the Shiv Samhita, will use all the four approaches whereas the lesser seeker would use only one or two of the approaches. The necessiry for such a Holistic approach : The Shiv Samhita, Brahma Purana and the Yoga Sutras of Patanjali have a mention of certain supernormal powers that can be achieved through meditation on certain areas of our body. Long life, eternal Health, the capacity to travel distances through thoughts, the strength of a thousand elephants, etc. are few examples of the powers that can be achieved through the awakening of this Kundalini. The Brahma Purana mentions the capacity of sentience towards the feelings, thoughts and emotions of other living beings that can be developed by meditating on the area corresponding to the Anahat Chakra. This power can be a boon when used to understand and help others through compassion. However, the power can also be used to manipulate or overpower others if reading others could mean getting to know their weaknesses or sensitivities. There is a high probability of developing an attachment towards these powers which are hence seen as an obstacle on the path of Yoga (read Liberation). yogamArganI aMtardaSTi , 225 FINAL
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ No wonder then that the Shiv Samhita repeatedly mentions the necessity of this knowledge of Kundalini to be guarded intensely and passed on only under the guidance of an adept Guru. The important question that the seeker of Kundalini Yoga needs to ask oneself is; Why do I feel the need to awaken my Kundalini? The question looks simple, but needs an intense Swadhyay (self-study) to reach to the real answer. The concept of Integral Chakra Psychology can help us understand this better. A householder preoocupied with so many duties may feel the need for energy to carry on with their household duties. For example, when a baby is born, the mother's sleep deprived and feels the need for extra energy. Frustrations and tiredness make us feel the need to be over-energetic. However, we can simply follow some discipline and tap to the extra energy within us. We do not need to go to extreme lengths to activate our Kundalini. Rather, activating this energy using incorrect method causes more imbalance. The Brahma Purana mentions certain emotional aspects in association with each chakra as follows: Muladhara Survival, Security Swadhishthana Comfort, Pleasure, Sensuality Manipura Control, Power, Authority Anahat Love, Compassion Vishuddhi Self-Identity, Acceptance, Esteem, Expression Agnya Truths - Knowledge, Awareness, Intuition Brahmasahastra Higher Reality, Spirituality, Religiousness On a closer scrutiny, these emotions can also be seen as the categories of our potentials. To manifest these potentials, we need to see them as our objectives after which one of the others become the techniques to attain that objective. Thus Spirituality can be our objective as also could be a technique to feel secure, feel powerful or may be help us feel more confident. Similarly, the need to awaken our Kundalini could be for the purpose of liberation or compassion, as much as it could be for the purpose of feeling powerful for all the various wrong reasons. Thus we often find yogis showing off their powers' in an attempt to market themselves. Was the intention here really spiritual or was it simply to impress the onlookers, or to attract customers? Or is it as we see nowadays, a trap to lure innocent devotees and loot them of their belongings, or victimise them for personal sexual gratifications under the garb of spiritual service? This discussion may seem a bit harsh, but is necessary to make the seeker aware of the pitfalls. The student of Yoga, as mentioned earlier needs to do a study regarding his/her purpose of awakening the Kundalini. Simultenously, unfortunately nowadays, the student also needs to do a study of the Guru before submitting completely to him. Lastly, it is important to remeber that nature ensures abundance of energy for everyone, but it is equally important that we stay connected with nature and not go against it. Vachaspati Mishra in his commentry to the Yoga Sutras mentions how it was possible for him to experience unlimited energy and sit for long hours in one posture, unaware of the wordly happenings, simply by remaining involved in his work. It is thus a myth that you have to sit in meditation for long to arouse this energy. It is essential that we live life purposefully, focus on our breathing, and reduce the fluctuations of mind by meditation. The attempt should not be to awaken the energy but rather channelize it positively. FINAL - 16-01-19 RRS would site yogamArganI aMtardaSTi ,227