Book Title: Shant Sudharas
Author(s): Vinayvijay
Publisher: Ashapuran Parshwanath Jain Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034149/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI sudharmAsvAmIne namaH // aho ! zrutam - svAdhyAya saMgraha [8] zAnta sudhArasa [gAthA aura artha] -: kartA :mahopAdhyAyazrI vinaya vijayajI ma. anuvAdaka : pU. A. ratnasenasUrijI -: saMkalana : zrutopAsaka -: prakAzaka :zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, ahamadAbAda-380005 phona : 22132543, 9426585904 E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra prakAzana : saMvata 2074, AvRtti : prathama jJAnanidhi meM se pU. saMyamI bhagavaMto aura jJAnabhaMDAra ko bheTa... __ gRhastha kisI bhI saMgha ke jJAna khAte meM 20 rupaye arpaNa karake mAlikI kara sakate haiN| prAptisthAna : (1) saremala javeracaMda kAInapheba (prA.) lI. 672/11, bombe mArkeTa, relavepurA, ahamadAbAda-380002 phona : 22132543 (mo.) 9426585904 (2) kulIna ke. zAha AdinAtha meDIsIna, Tu-02, zaMkhezvara kompalekSa, kailAzanagara, surata (mo.) 9574696000 (3) zA. ramezakumAra eca. jaina A-901, guMdecA gArDana, lAlabAga, muMbaI-12. (mo.) 9820016941 (4) zrI vinIta jaina jagadguru hIrasUrIzvarajI jaina jJAnabhaMDAra, caMdanabAlA bhavana, 129, zAhukara peTha ke pAsa, mInTa sTrITa, cennAI-1. (mo.) 9381096009, 044-23463107 (5) zA. hasamukhalAla zAntIlAla rAThoDa 7/8, vIrabhArata sosAyaTI, TImbara mArkeTa, bhavAnIpeTha, pUnA. (mo.) 9422315985 mudraka : kirITa grAphiksa, ahamadAbAda (mo.) 9898490091 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa nIrandhre bhavakAnane parigalat paMcAzravAMbhodhare, nAnAkarmalatAvitAnagahane, mohAndhakAroddhare / bhrAntAnAmiha dehinAM hitakRte kAruNyapuNyAtmabhistIrthezaiH prathitAH sudhArasakiro ramyA giraH pAntu vaH // 1 // (zArdUlavikrIDita) artha :- yaha saMsAra rupI jaMgala atyanta hI saghana hai, jo cAroM ora se barasate hue pA~ca prakAra ke Asrava rUpa bAdaloM se ghirA hai, jo aneka prakAra kI karma-latAoM se atyanta gahana hai aura moharupI andhakAra se vyApta hai, isa jaMgala meM bhUle par3e prANiyoM ke hita ke lie karuNAsAgara tIrthaMkara bhagavantoM ne amRta rasa se bharapUra aura atyanta AnandadAyI vANI kA jo vistAra kiyA hai, vaha vANI ApakA saMrakSaNa kare // 1 // ||piitthikaa // sphurati cetasi bhAvanayA vinA, na viduSAmapi shaantsudhaarsH| na ca sukhaM kRzamapyamunA vinA, jagati mohaviSAdaviSAkule // 2 // drutavilambita zAMta-sudhArasa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- bhAvanA ke binA vidvAnoM ke hRdaya meM bhI zAntasudhArasa (amRta kA rasa) utpanna nahIM hotA hai, jabaki moha aura viSAdarupI viSa se bhare hue isa saMsAra meM usake binA kSaNamAtra bhI sukha nahIM hai // 2 // yadi bhavabhramakhedaparAGmukhaM, yadi ca cittamanantasukhonmukham / zRNuta tatsudhiyaH zubha-bhAvanA-mRtarasaM mama zAntasudhArasam // 3 // drutavilambita artha :- he buddhimAno ! saMsAra-paribhramaNa se yadi ApakA mana parAGmukha banA ho aura ananta sukha ko pAne ke lie ApakA mana unmukha banA ho, to zubha-bhAvanA rupI amRta rasa se bharapUra mere isa 'zAnta sudhArasa' kA zravaNa karo // 3 // sumanaso manasi zrutapAvanA, nidadhatAMdvayadhikA dshbhaavnaaH| yadiha rohati mohatirohitAd- bhutagatirviditA smtaaltaa||4|| artha :- he sundara mana vAle ! kAnoM ko pavitra karane vAlI bAraha bhAvanAoM ko apane mana meM dhAraNa karo, jisake pariNAmasvarupa moha se tirohita banI, jisakI adbhuta zakti hai, vaha suprasiddha samatArupI latA aMkurita hogI // 4 // ArttaraudrapariNAmapAvaka-pluSTabhAvukavivekasauSThave / mAnase viSayalolupAtmanAM, kva prarohatitamAM zamAGkaraH // 5 // rathoddhatA zAMta-sudhArasa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- Artta aura raudradhyAna (pariNAma) rupI agni se bhAvanA rupI viveka cAturya jisakA jalakara naSTa ho cukA hai aura jo viSayoM meM lubdha hai, aisI AtmA ke mana meM samatA rupI aMkura kaise prakaTa ho sakate haiM ? // 5 // yasyAzayaM zrutakRtAtizayaM vivekapIyUSavarSaramaNIyaramaM zrayante / sadbhAvanAsuralatA na hi tasya dUre, lokottaraprazamasaukhyaphalaprasUtiH // 6 // vasaMtatilakA artha :- zrutajJAna se nipuNa banA huA jisakA Azaya, viveka rupI amRtavarSA se sundaratA kA Azraya banA huA hai, usake lie lokottara prazamasukha ko janma denevAlI sadbhAvanA rupI kalpalatAe~ dUra nahIM haiM // 6 // anityatvAzaraNate, bhavamekatvamanyatAm / azaucamAstravaM cAtman!, saMvaraM paribhAvaya // 7 // anuSTap karmaNo nirjarAM dharma-sUktatAM lokapaddhatim / / bodhidurlabhatAmetAM, bhAvayanmucyase bhavAt // 8 // artha :- anityatA, azaraNatA, saMsAra, ekatva, anyatva, azauca, Asrava, saMvara, nirjarA, dharma, lokasvarupa aura bodhidurlabhatA rupa ina bhAvanAoM kA bhAvana karane se he Atman ! tU isa saMsAra se mukta ho jAegI // 7-8 // zAMta-sudhArasa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. anitya bhAvanA vapurivapuridaM vidabhralIlAparicitamapyatibhaGgaraM narANAm / tadatibhidurayauvanAvinItam, bhavati kathaM viduSAM mahodayAya // 9 // puSpitAgrA artha :- caMcala bAdala ke vilAsa kI taraha yaha manuSya deha kSaNabhaMgura hai| yaha zarIra yauvana ke kAraNa vajravat akar3a cukA hai| aisA zarIra vidvajjana ke mahAna udaya ke lie kaise ho sakatA hai ? // 9 // AyurvAyutarattaraGgataralaM lagnApadaH saMpadaH, sarvepIndriyagocarAzca caTulAH saMdhyAbhrarAgAdivat / mitrastrIsvajanAdisaGgamasukhaM svapjendrajAlopamaM, tatki vastu bhave bhave-diha mudAmAlambanaM yatsatAm // 10 // zArdUlavikrIDitam zAMta-sudhArasa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- pavana se caMcala banI huI taraMgoM ke samAna AyuSya atyanta caMcala hai| sabhI sampattiyA~, ApattiyoM se jur3I huI haiN| samasta indriyoM ke viSaya saMdhyA ke AkAzIya raMga kI taraha caMcala haiN| mitra, strI tathA svajana Adi kA saMgama svapna athavA indrajAla ke samAna hai / ataH isa saMsAra meM sajjana ke lie kaunasI vastu Alambana rupa bana sakatI hai? // 10 // prAtardhAtarihAvadAtarucayo, ye cetanAcetanA, dRSTA vizvamanaH-pramodavidurA bhAvAH svataH sundarAH / tAMstatraiva dine vipAkavirasAn hA nazyataH pazyataH, cetaH pretahataM jahAti na bhavapremAnubandhaM mama // 11 // zArdUlavikrIDitam artha :- he bhAI ! prAtaHkAla meM (isa saMsAra meM) cetana athavA acetana padArtha ke jo svataH sundara bhAva, atyanta ruci ko utpanna karane vAle aura logoM ke mana ko pramoda dene vAle haiM, ve hI bhAva paripAka dazA ko prAptakara usI dina virasa hokara naSTa ho jAte haiM, phira bhI Azcarya hai ki preta se naSTa huA merA mana saMsAra-prema ke anubandha ko nahIM chor3atA hai // 11 // ||anity bhAvanASTakam // mUDha muhyasi mudhA, mUDha muhyasi mudhA, vibhavamanuciMtya hRdi saparivAram / zAMta-sudhArasa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzazirasi nIramiva galadanilakampitam, vinaya jAnIhi jIvitamasAram // mUDha..... // 12 // artha :- he mUDha Atman ! apane parivAra aura vaibhava kA hRdaya meM bAra-bAra vicAra kara / tU vyartha hI kyoM mohita ho rahA hai ? he vinaya ! tRNa ke agra bhAga para pavana se kampAyamAna jala-biMdu ke samAna isa asAra jIvana ko tU jAna le // 12 // pazya bhaGguramidaM viSayasukhasauhRdam, pazyatAmeva nazyati sahAsam / etadanuharati saMsArarUpaM rayAjvalajjaladabAlikA rucivilAsam // mUDha..... // 13 // artha :- jarA dekha ! viSayajanya sukha ke sAtha terI mitratA hai, vaha to nAzavanta hai aura vaha to dekhate-dekhate hI majAka meM hI naSTa ho jAtI hai aura isa saMsAra kA svarUpa to bijalI kI camaka kA anusaraNa karane vAlA hai // 13 // hanta hatayauvanaM pucchamiva zauvanam, kuTilamati tadapi laghudRSTanaSTam / tena bata paravazAH paravazAhatadhiyaH, kaTukamiha kiM na kalayanti kaSTam // mUDha.... // 14 // artha :- are ! yaha yauvana to kutte kI pUMcha ke samAna atyanta Ter3hA hote hue bhI zIghra naSTa ho jAne vAlA hai aura jo zAMta-sudhArasa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa yauvana kA gulAma bana gayA, vaha to gulAma kI bhAMti mandabuddhi vAlA ho jAtA hai aura aisA vyakti kina-kina kaTu phaloM ko prApta nahIM karatA hai ? // 14 // yadapi piNyAkatAmaGgamidamupagatam, bhuvanadurjayajarApItasAram / tadapi gatalajjamujjhati manonAGginAm, vitathamati kuthitamanmathavikAram // mUDha..... // 15 // artha :- tribhuvana meM jise koI na jIta sake, aisI jarAvasthA manuSya ke zarIra ke sAra ko pI jAtI hai aura usake zarIra ko niHsAra (sattvahIna) banA detI hai, phira bhI Azcarya hai ki lajjAhIna prANI kAma ke vikAroM kA tyAga nahIM karatA hai // 15 // sukhamanuttarasurAvadhi yadatimeduram, kAlatastadapi kalayati virAmam / kataraditarattadA vastu sAMsArikam, sthirataraM bhavati cintaya nikAmam // mUDha..... // 16 // ___artha :- anuttara vimAna taka ke devatAoM ko jo atyanta sukha hai, vaha sukha bhI kAlakrama se samApta ho jAne vAlA hai| ataH tU acchI taraha se vicAra kara le ki isa saMsAra kI vastue kitane dinoM taka sthira rahane vAlI haiM ? // 16 // yaiH samaM krIDitA ye ca bhRzamIDitA, yaiH sahAkRSmahi prItivAdam / zAMta-sudhArasa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAn janAn vIkSya bata bhasmabhUyaGgatAn, nirvizaGkAH sma iti dhik pramAdam // mUDha..... // 17 // artha :- jinake sAtha hamane krIr3A kI, jinake sAtha sevA-pUjA kI aura jinake sAtha prema bharI bAteM kIM, una logoM ko bhasmasAt hote dekhate hue bhI hama nizcinta hokara khar3e haiM, aho ! hamAre isa pramAda ko dhikkAra ho // 17 // asakRdunmiSya nimiSanti sindhUrmiva ccetanAcetanAH sarvabhAvAH / indrajAlopamAH svajanadhanasaGgamAsteSu rajyanti mUDhasvabhAvAH // mUDha..... // 18 // artha :- samudra meM uThatI lahara ke samAna cetana aura acetana padArthoM ke samasta bhAva eka bAra uThate haiM aura punaH zAnta ho jAte haiM / svajana aura dhana kA saMgama to indrajAla ke samAna hai, unameM to mUr3ha svabhAva vAle hI rAga kara sakate haiM // 18 // kavalayannavirataM jaGgamAjaGgamam, jagadaho naiva tRpyati kRtAntaH / mukhagatAn khAdatastasya karatalagatai - rna kathamupalapsyate'smAbhirantaH // mUDha..... // 19 // artha :- trasa aura sthAvara jIvoM se bharapUra isa jagat ko nirantara grAsa karate hue bhI Azcarya hai ki yaha yamarAja kabhI tRpta zAMta-sudhArasa 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hotA / mukha meM rahe hue kavala ko khA rahA hai to usakI hathelI para rahe hue hamArA anta kaise nahIM AegA? // 19 // nityamekaM cidAnandamayamAtmano, rUpamabhirUpya sukhamanubhaveyam / prazamarasanavasudhApAnavinayotsavo, bhavatu satataM satAmiha bhave'yam // mUDha..... // 20 // artha :- AtmA ke cidAnandamaya svarupa ko jAnakara nitya usa sukha kA anubhava karo / isa bhava meM prazamarasa rupI navIna amRta ke pAnarupa utsava sajjana puruSoM ke lie hamezA hA~ve // 20 // zAMta-sudhArasa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. azaraNa bhAvanA ye SaTkhaMDamahImahInatarasA, nirjitya babhrAjire, ye ca svargabhujo bhujorjitamadA medurmudA medurAH / te'pi krUrakRtAntavaktraradanairnirdalyamAnA haThAdatrANAH zaraNAya hA dazadizaH praikSanta dInAnanAH // 21 // zArdUlavikrIDitam artha :- apane asAdhAraNa bala se chaha khaNDa pRthvI ko jItakara jo suzobhita the, jo svarga ko bhogane vAle the, jo apanI bhujAoM ke bala se madonmatta bane hue the aura Ananda kI lahariyoM meM masta bane hue the, ve jaba atyanta krUra yamarAja dvArA apane dA~toM se naSTa kara die gae, taba bhI ve azaraNabhUta, dIna mukha vAle zaraNa ke lie dazoM dizAoM meM dekhate haiM // 21 // tAvadeva madavibhramamAlI, tAvadeva guNagauravazAlI / yAvadakSamakRtAntakaTAkSai-naikSito vizaraNo narakITaH // 22 // svAgatAvRttam artha :- jaba taka zaraNa rahita manuSya rUpI kITaka, bhayaMkara yamarAja kI dRSTi meM nahIM AtA hai, tabhI taka vaha jAti zAMta-sudhArasa 12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi mada ke bhrama meM ghUmatA rahatA hai aura guNa ke gaurava meM khuza rahatA hai // 22 // pratApaiApannaM galitamatha tejobhiruditairgataM dhairyodyogaiH zlathitamatha puSTena vapuSA / pravRttaM tadvyagrahaNaviSaye bAndhavajanairjane kInAzena prasabhamupanIte nijavazam // 23 // zikhariNI artha :- yamarAja jaba kisI prANI ko apane phande meM phaMsA detA hai, taba usakA sArA abhimAna naSTa ho jAtA hai, usakA teja galane lagatA hai, dhairya aura puruSArtha samApta ho jAte haiM, usakA puSTa zarIra bhI zIrNa ho jAtA hai aura bandhujana bhI usake dhana ko apane kabje meM karane laga jAte haiM // 23 // // dvitIya bhAvanASTakam // svajanajano bahudhA hitakAmaM, prItirasairabhirAmam / maraNadazAvazamupagatavantam, rakSati ko'pi na santam / vinaya vidhIyatAM re, zrIjinadharmazaraNam / anusaMdhIyatAM re, zucitaracaraNa-smaraNam // vinyH|| 24 // dhruvapadam artha :- svajana varga aneka prakAra se hita kI icchA karane vAlA ho aura prema ke rasa meM Dubo dene vAlA ho, phira bhI jaba vyakti maraNadazA ke adhIna hotA hai, taba koI bhI usakI rakSA nahIM kara pAtA hai| ataH he vinaya ! tU jinadharma kI zaraNa zAMta-sudhArasa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra kara aura atyanta pavitra cAritra ke sAtha apanA anusandhAna kara ||24|| " turagarathebhanarAvRtikalitaM dadhataM balamaskhalitam / harati yamo narapatimapi dInaM, mainika iva laghumInam // 25 // artha :- jisa prakAra eka choTe matsya ko bar3A matsya nigala jAtA hai, usI prakAra ghor3e, ratha, hAthI tathA paidala sainya se askhalita bala ko dhAraNa karane vAle aura atyanta dIna bane rAjA ko bhI yamarAja uThA le jAtA hai // 25 // / pravizati vajramaye yadi sadane, tRNamatha ghaTayati vadane / tadapi na muJcati hata samavartI, nirdaya - pauruSanartI // 26 // artha :koI vajra se nirmita ghara meM praveza kara jAya, athavA mukha meM tRNa dhAraNa kara le to bhI nirdaya banakara apane pauruSa kA nAca karane vAlA, tiraskAra yogya tathA sabako samAna ginane vAlA yamarAja kisI ko nahIM chor3atA hai // 26 // vidyAmantramahauSadhisevAM, sRjatu vazIkRtadevAm / rasatu rasAyanamupacayakaraNaM, tadapi na muJcati maraNam // 27 // artha :- koI vidyA, maMtra aura mahA auSadhiyoM kA sevana kare, devatAoM ko bhI apane vaza meM kara le tathA deha ko puSTa karane vAle rasAyanoM kA sevana kare to bhI mRtyu use nahIM chor3atI hai // 27 // zAMta-sudhArasa 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vapuSi ciraM niruNaddhi samIraM, patati jaladhiparatIram / zirasi gireradhirohati tarasA, tadapi sa jIryati jarasA // 28 // artha :- zarIra meM lambe samaya taka pavana ko roka de, mahAsamudra ke anya taTa para jAkara par3Ava DAla de, athavA zIghra hI U~ce parvata ke Upara bhI car3ha jAya to bhI manuSya jarA se avazya jIrNa hotA hai // 28 // sRjatImasitaziroruhalalitaM, manujaziraH sitapalitam / ko vidadhAnAM bhUghanamarasaM, prabhavati roddhaM jarasam // 29 // artha :- manuSya ke mastaka para atyanta sundara dikhane vAle kAle bAloM ko jarAvasthA sapheda banA detI hai aura zarIra ko rasahIna (nIrasa) banA detI hai, aisI jarAvasthA ko rokane meM kauna samartha hai ? // 29 // udyata ugrarujA janakAyaH, kaH syAttatra sahAyaH / eko'nubhavati vidhuruparAgaM, vibhajati ko'pi na bhAgam // 30 // artha :- mAnava deha jaba tIvra vyAdhiyoM se grasta ho jAtA hai, taba usakA sahAyaka kauna hotA hai? grahaNa kI pIr3A candramA akele bhogatA hai, usa samaya usake sAtha koI hissA nahIM baTAtA hai||30|| zaraNamekamanusara caturaGgaM, parihara mamatAsaGgam / vinaya! racaya zivasaukhyanidhAna, zAntasudhArasapAnam // 31 // artha :- he vinaya ! cAra aMga svarupa (arihaMtAdikA) zaraNa svIkAra kara / mamatA ke saMga kA tyAga kara aura zivasukha ke nidhAnabhUta zAMtasudhArasa kA pAna kara // 31 // zAMta-sudhArasa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsAra bhAvanA ito lobhaH kSobhaM janayati duranto dava ivollasaMllAbhAmbhobhiH kathamapi na zakyaH zamayitum / itastRSNA'kSANAM tudati mRgatRSNeva viphalA, kathaM svasthaiH stheyaM vividhabhayabhIme bhavavane // 32 // zikhariNI artha :- eka ora lobha kA bhayaMkara dAvAnala sulaga rahA hai, jise bar3hate hue jalarupI lAbha se kisI bhI taraha se zAnta nahIM kiyA jA sakatA hai tathA dUsarI ora indriyoM kI tRSNA mRgatRSNA kI bhAti parezAna kara rahI hai| isa prakAra vividha prakAra ke bhayoM se bhayaMkara isa saMsAra rupI vana meM svastha kaise rahA jA sakatA hai ? // 32 // galatyekA cintA bhavati punaranyA tadadhikA, manovAkkAyehAvikRtiratiroSAttarajasaH / vipadgartAvarte jhaTiti patayAloH pratipadaM, na jantoH saMsAre bhavati kathamapyarttiviratiH // 33 // zikhariNI artha :- mana, vacana aura kAyA kI icchAoM ke vikAra se jIvAtmA rAga-dveSa kara karma rupI raja ko grahaNa karatI hai, zAMta-sudhArasa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usakI eka cintA dUra hotI hai, to usase bar3hakara dUsarI naI cintA khar3I ho jAtI hai| pratipala vipatti ke garta ke Avarta meM par3ane ke svabhAva vAle isa prANI ke lie isa saMsAra meM Apatti kA anta kaise ho sakatA hai ? // 33 // sahitvA santApAnazucijananIkukSikuhare, tato janma prApya prcurtrkssttkrmhtH|| sukhAbhAsairyAvat spRzati kathamapyartiviratiM, jarA tAvatkAyaM kavalayati mRtyoH sahacarI // 34 // zikhariNI artha :- jIva gandagI se bharapUra mA~ kI kukSi rupI guphA meM santApoM ko sahana kara janma prApta karatA hai aura usake bAda aneka prakAra ke mahAn kaSToM kI paramparA ko prApta karatA hai, kisI prakAra se sukhAbhAsoM se jaba duHkha se virAma pAtA hai, taba mRtyu kI sahacarI jarAvasthA usake deha ko khAne laga jAtI hai // 34 // vibhrAntacitto bata bambhramIti, pakSIva ruddhastanupaJjare'GgI / nunno niyatyA'tanukarmatantu-sandAnitaH snnihitaantkautuH||35 // upajAti artha :- moha se mUr3ha citta vAlA yaha prANI idhara-udhara bhaTakatA rahatA hai| niyati se prerita aura karma ke tantuoM se baMdhA huA yaha prANI zarIra rupI piMjare meM pakSI kI bhAti par3A huA hai, jisake nikaTa meM hI kRtAnta (yama) rUpI bilADa khar3A hai||35|| zAMta-sudhArasa __17 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantAnpudgalAvannanantAnantarupabhRt / anantazo bhramatyeva jIvo'nAdibhavArNave // 36 // anuSTap artha :- yaha jIvAtmA isa anAdi bhavasAgara meM anantaananta rupoM ko dhAraNakara ananta-ananta pudgalaparAvarta taka bhaTakatA rahatA hai // 36 // // tRtIya bhAvanASTakam // kalaya saMsAramatidAruNaM, janma-maraNAdibhayabhIta re| moharipuNeha sagalagrahaM, pratipadaM vipadamupanIta re|| kly||37|| artha :- janma-maraNa Adi ke bhaya se bhayabhIta bane he prANI / tU ina saMsAra kI atibhayaMkaratA ko samajha le, moha rupI zatru ne tujhe gale se kasakara pakar3a liyA hai aura vaha hara kadama para tujhe Apatti meM DAla rahA hai // 37 // svajanatanayAdiparicayaguNai-riha mudhA badhyase mUDha re / pratipadaM navanavairanubhavaiH, paribhavairasakRdupagUDha re // klyH||38|| ___ artha :- he mUr3ha ! svajana tathA putra Adi kI paricaya rupI DorI se tU vyartha hI apane Apako bA~dha rahA hai / tU kadamakadama para naye-naye anubhavoM ke dvArA aneka prakAra ke parAbhavoM se ghirA huA hai // 38 // ghaTayasi kvacana madamunnateH, kvacidaho hInatAdIna re| pratibhavaM rUpamaparAparaM, vahasi bata karmaNAdhIna re||klyH||39|| zAMta-sudhArasa Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- tU kabhI unnati ke abhimAna kI kalpanA karatA hai to kabhI hInatA ke vicAroM se dIna bana jAtA hai| karma kI parAdhInatA se hara bhava meM naye-naye rupoM ko dhAraNa karatA hai // 39 // jAtu zaizavadazAparavazo, jAtu tAruNyamadamatta re / jAtu durjayajarAjarjaro, jAtu pitRpatikarAyatta re||klyH||40|| artha :- jaba tU zizu avasthA meM thA, taba atyanta paravaza thA, jaba taruNa avasthA meM AyA, taba mada se unmatta bana gayA aura jaba vRddhAvasthA meM AyA taba jarA se atyanta jarjarita bana gayA aura anta meM yamadeva ko parAdhIna bana gayA // 40 // vrajati tanayo'pi nanu janakatAM, tanayatAM vrajati punareSa re / bhAvayanvikRtimiti bhavagate-styaja tamo nRbhavazubhazeSa re // kalaya0 // 41 // artha :- isa saMsAra meM putra marakara pitA bana jAtA hai aura vaha pitA marakara punaH putra bana jAtA hai / isa prakAra isa saMsAragati kI vikRti (vicitratA) kA vicAra karo aura isakA tyAga kara do, abhI bhI tumhAre isa manuSya-jIvana kA zubha bhAga bAkI hai // 41 // yatra duHkhArttigadadavalavai-ranudinaM dAse jIva re| hanta tatraiva rajyasi ciraM, mohamadirAmadakSIva re // klyH||42|| artha :- moha kI madirA ke pAna se naSTabuddhi vAle he jIvAtmA ! kheda hai ki jahA~ duHkha kI pIr3A ke dAvAnala se tU zAMta-sudhArasa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirantara jalA rahA hai, usI sthAna meM tU dIrdhakAla se rAga karatA hai||42|| darzayan kimapi sukhavaibhavaM, saMharaMstadatha sahasaiva re / vipralambhayati zizumiva janaM, kAlabaTuko'yamatraiva re // kalaya0 // 43 // artha :- yaha kAla rupI baTuka jIvAtmA ko thor3A sA sukha-vaibhava dikhAkara, punaH use khIMca letA hai, isa prakAra yaha kAla jIvAtmA ko bAlaka kI bhAMti lalacAtA rahatA hai // 43 / / sakala-saMsArabhayabhedakaM, jinavaco manasi nibadhAna re| vinaya pariNamaya niHzreyasaM, vihita-zamarasa-sudhApAna re // kalayaH // 44 // artha :- he vinaya ! saMsAra ke samasta bhayoM ko bheda dene vAle jinavacana ko hRdaya meM dhAraNa karo / zAnta rasa kA amRtapAna kara apane Apako niHzreyas meM badala do // 44 // zAMta-sudhArasa 20 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. ekatva bhAvanA eka eva bhagavAnayamAtmA, jJAnadarzanataraGgasaraGgaH / sarvamanyadupakalpitametad, vyAkulIkaraNameva mamatvam // 45 // svAgatA artha :- yaha eka AtmA hI bhagavAna hai, jo jJAna-darzana kI taraMgoM meM vilAsa karane vAlI hai / isake sivAya anya samasta kalpanA mAtra hai| mamatva Akula-vyAkula karane vAlA hai // 45 // abudhaiH parabhAvalAlasA-lasadajJAnadazAvazAtmabhiH / paravastuSu hA svakIyatA, viSayAvezavazAd vikalpyate // 46 // prabodhatA artha :- para-bhAva ko pAne kI lAlasA meM par3I huI ajJAna-dazA se parAdhIna apaNDita AtmA, indriya-viSayoM ke Avega ke kAraNa para-padArthoM meM bhI Atmabuddhi (svakIyatAapanApana) kI kalpanA kara letI hai // 46 // kRtinAM dayiteti cintanaM, paradAreSu yathA vipattaye / vividhArtibhayAvahaM tathA, parabhAveSu mamatvabhAvanam // 47 // zAMta-sudhArasa 21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- jisa prakAra parastrI meM svastrI kalpanA buddhimAn puruSa ke lie Apatti kA kAraNa banatI hai, usI prakAra anya vastu meM apanepana kI bhAvanA (mamatvabuddhi) vividha pIr3AoM ko dene vAlI hI hotI hai // 47 // adhunA parabhAvasaMvRtiM hara,- cetaH parito'vaguNThitam / kSaNamAtmavicAracandana- drumavAtormirasAH spRzantumAm // 48 // artha :- he mana! cAroM ora se ghire hue para-bhAva rupa AvaraNa ko tU dUra haTA de, tAki Atmacintana rupa candana vRkSa ke pavana kI urmi ke rasa kA kSaNabhara ke lie mujhe sparza ho jAya // 48 // ekatAM samatopetA-menAmAtman vibhAvaya / labhasva paramAnanda- saMpadaM namirAjavat // 49 // anuSTupa artha :- he Atman ! samatva se yukta ekatA kA tU bhAvana kara, jisase nami rAjarSi kI taraha tujhe paramAnanda kI sampatti prApta hogI // 49 // // caturtha bhAvanASTakam // vinaya cintaya vastutattvaM, jagati nijamiha kasya kim / bhavati matiriti yasya hRdaye, duritamudayati tasya kim // vinaya0 // 50 // artha :- he vinaya ! tU vastuoM ke vAstavika svarUpa kA cintana kara / isa jagat meM vAstava meM apanA kyA hai ? isa zAMta-sudhArasa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra kI buddhi jisake hRdaya meM utpanna hotI hai, kyA use kisI prakAra ke duHkha kA udaya ho sakatA hai ? // 50 // eka utpadyate tanumA-neka eva vipadyate / eka eva hi karma cinute, sa ekakaH phalamaznute // vinaya0 // 51 // artha :- (isa saMsAra meM)jIvAtmA akelA hI utpanna hotA hai aura akele hI maratA hai, vaha akele hI karmoM kA saMgraha karatA hai aura vaha akele hI unake phala ko bhogatA hai // 51 // yasya yAvAt paraparigraha-vividhamamatAvIvadhaH / jaladhi vinhitapotayuktyA, __ patati tAvadasAvadhaH // vinaya0 // 52 // artha :- vividha prakAra kI mamatAoM se bhArI bane hue prANI ko jitanA anya vastuoM kA parigraha hotA hai, utanA hI vaha samudra meM rahanevAle yAna kI taraha nIce jAtA hai // 52 // sva-svabhAvaM madyamudito, bhuvi vilupya viceSTate / dRzyatAM parabhAvaghaTanAt, patati viluThati jRmbhate // vinaya0 // 53 // artha :- zarAba ke naze meM pAgala banA huA vyakti apane mUla svabhAva ko tyAgakara pRthvI para AloTane kI vyartha ceSTA karatA hai, isI prakAra para-bhAva kI ghaTanA se jIvAtmA nIce giratA hai, AloTatA hai aura jamhAI letA hai // 53 // zAMta-sudhArasa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazya kAJcanamitarapudgala- militamaJcati kAM dazAm / kevalasya tu tasya rUpaM, viditameva bhavAdRzAm ||viny0 // 54 // artha :- anya padArtha ke sAtha milane para svarNa kI kyA hAlata hotI hai ? use dekho, aura jaba vaha svaccha hotA hai taba usakA rUpa kaisA hotA hai ? isa bAta ko to tuma jAnate hI ho nA? // 54 // evamAtmani karmavazato, bhavati rUpamanekadhA / karmamalarahite tu bhagavati, bhAsate kAJcanavidhA vinyH||55|| artha :- isI prakAra AtmA bhI karma ke vazIbhUta hokara nAnA prakAra ke rUpa dhAraNa karatA hai aura jaba vaha karmamala se rahita hotA hai, taba zuddha kaMcana ke samAna dIptimAna hotA hai // 55 // jJAnadarzana-caraNaparyava- parivRtaH paramezvaraH / eka evAnubhava-sadane, sa ramatAmavinazvaraH // vinaya0 // 56 // artha :- vaha AtmA (paramezvara) zAzvata hai aura sadA jJAna, darzana aura cAritra ke paryAyoM se ghirI huI hai aura eka hai| aise parama avinazvara paramAtmA mere anubhava mandira meM ramaNa kare // 56 // rucira-samatAmRtarasaM kSaNa-muditamAsvAdaya mudaa| vinaya! viSayAtIta-sukharasa, rati-rudaJcatu tetadA ||vinyH||57|| artha :- jisa samatA ke amRtarasa kA svAda tujhameM acAnaka jAga uThA hai, usakA kSaNa bhara ke lie AsvAdana kara / he vinaya ! viSaya se atIta sukha ke rasa meM tujhe sadA prema ho // 57 // zAMta-sudhArasa 24 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. anyatva bhAvanA paraH praviSTaH kurute vinAzaM, lokoktireSA na mRSeti manye / nirvizya karmANubhirasya kiM kiM, jJAnAtmano no samapAdi kaSTam // 58 // upajAti artha :- 'apane ghara meM anya kA praveza vinAza karatA hai', maiM mAnatA hU~ ki yaha lokokti galata nahIM hai / jJAnasvarUpa AtmA meM karma ke paramANuoM kA praveza ho jAne se AtmA ne kina-kina kaSToM ko prApta nahIM kiyA hai ? // 58 // khidyase nanu kimanyakathArttaH, sarvadaiva mamatA-parataMtraH / cintayasyanupamAnkathamAtman nAtmano guNamaNInna kadApi // 59 // svAgatA artha :- mamatAdhIna hokara anya kI upAdhijanya kathAoM se tuma vyartha kheda kyoM pAte ho ? aura svayaM ke anupama guNaratnoM kA kabhI vicAra bhI nahIM karate ho // 59 // yasmai tvaM yatase bibheSi ca yato, yatrAnizaM modase, yadyacchocasi yadyadicchasi hRdA, yatprApya peprIyase / zAMta-sudhArasa 25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snigdho yeSu nijasvabhAvamamalaM nirloThya lAlapyase, tatsarvaM parakIyameva bhagavannAtmanna kiJcittava // 60 // zArdUlavikrIDitam artha :- jisake lie tU nirantara prayatna karatA hai, jisase tU nirantara DaratA hai, jahA~ nirantara khuza hotA hai, jinake lie zoka karatA hai, jinako hRdaya se cAhatA hai aura jise prApta kara tU bArambAra khuza hotA hai, apane nirmala Atma-svabhAva kI upekSAkara jina padArthoM meM snehakara jaisAtaisA bolatA hai (yAda rakha) he bhAgyavAn AtmA ! vaha saba dUsaroM kA hai, usameM terA kucha bhI nahIM hai // 60 // duSTAH kaSTakadarthanAH kati na tAH soDhAstvayA saMsRtau, tiryaDnArakayoniSu pratihatazchinno vibhinno muhaH / sarvaM tatparakIyadurvilasitaM vismRtya teSveva hA, rajyanmuhyasi mUDha ! tAnupacarannAtmanna kiM lajjase // 61 // zArdUlavikrIDitam artha :- isa saMsAra meM mahAduSTa aura kaSTakArI kinakina kadarthanAoM ko tUne sahana nahIM kiyA hai| tiryaMca aura narakayoni meM bArambAra mAra khAI hai, tujhe chedA gayA hai, bhedA gayA hai, yaha saba anya vastuoM kA durvilAsa hI hai / aho ! kheda hai ki use bhUlakara punaH anya vastuoM meM rAga karatA hai| he mUDha Atman ! isa prakAra kI ceSTA karate hue tujhe lajjA bhI nahIM AtI hai // 61 // zAMta-sudhArasa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadarzanacAritraketanAM cetanAM vinA / sarvamanyad vinizcitya yatasva svahitAptaye // 62 // anuSTap artha :- jJAna, darzana aura cAritra ke cihna vAlI vastuoM ko chor3akara anya sabhI vastue~ para haiM, aisA nirNaya kara svahita kI prApti ke lie prayatna karo // 62 // // paMcama bhAvanASTakam // vinaya nibhAlaya nija-bhavanaM, vinaya nibhAlaya nija-bhavanaM, tanu-dhana-suta-sadana-svajanAdiSu, kiM nijamiha kugatekhanam ? // vinaya0 // 63 // artha :- he vinaya ! tU apane ghara kI (acchI taraha se) dekhabhAla kara le / tere zarIra, dhana, putra, makAna tathA svajana Adi meM se koI bhI tujhe durgati meM jAne se bacAne vAlA nahIM hai // 63 // yena sahAzrayase'tivimohA- didamahamityavibhedam / tadapi zarIraM niyatamadhIraM, tyajati bhavantaM dhRtkhedm|| vinyH|| 64 // artha :- 'yaha maiM hI hU~' isa prakAra isa zarIra ke sAtha ekatA kara jisakA tUne Azraya liyA hai, vaha zarIra to atyanta adhIra hai aura kamajora ho jAne para vaha tujhe chor3a detA hai // 64 // zAMta-sudhArasa 27 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmani janmani vividha-parigraha-mupacinuSe ca kuTumbam / teSu bhavantaM parabhavagamane, nAnusarati kRzamapi sumbam // vinaya0 // 65 // artha :- janma-janma meM tUne vividha parigraha aura kuTumba kA saMgraha kiyA hai| para-bhavagamana ke samaya usameM se choTe se choTA rUI kA Tukar3A bhI tere sAtha gamana nahIM karatA hai // 65 // tyaja mamatA-paritApa-nidAnaM, para-paricaya-pariNAmam / bhaja niHsaGgatayA vizadIkRta manubhavasukha-rasamabhirAmam // vinaya0 // 66 // artha :- mamatA aura santApa ke kAraNabhUta para-paricaya ke pariNAma (adhyavasAya) kA tU tyAga kara de aura nissaMga hokara atyanta nirmala anubhava sukha kA AsvAdana kara // 66 // pathi-pathi vividhapathaiH pathikaiH saha, kurute kaH pratibandham ? nija-nijakarmavazaiH svajanaiH saha, kiM kuruSe mamatAbandham ? // vinaya0 // 67 // artha :- alaga-alaga vibhinna mArgoM meM aneka pathika milate haiM, parantu unake sAtha maitrI kauna karatA hai ? sabhI svajana apane-apane karma ke parAdhIna haiM, ataH unake sAtha tU vyartha hI mamatA kyoM karatA hai ? // 67 / / zAMta-sudhArasa 28 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNayavihIne dadhadabhiSvaGga, sahate bahusantApam / tvayi niHpraNaye pudgalanicaye, vahasi mudhA mamatAtApam // vinaya0 // 68 // artha :- jise hamAre prati prema nahIM hai, usase prema karane meM aneka santApa sahana karane par3ate haiN| ina pudgaloM ke samUha ko tere prati koI prema nahIM hai| tU vyartha hI mamatA kI garmI vahana kara rahA hai // 68 // tyaja saMyogaM niyata-viyogaM, kuru nirmala-mavadhAnam / nahi vidadhAnaH kathamapi tRpyasi, mRgatRSNAghanarasapAnam // vinaya0 // 69 // artha :- jinakA anta meM avazya viyoga hone vAlA hai una saMyogoM kA tuma tyAga kara do aura nirmala bhAva dhAraNa karo / mRga-tRSNA ke jala kA kitanA hI pAna kiyA jAya, usase kabhI tRpti hone vAlI nahIM hai // 69 // bhaja jinapatimasahAya-sahAyaM, zivagati-sugamopAyam / piba gadazamanaM parihRtavamanaM, zAntasudhArasamanapAyam // vinaya0 // 70 // ___ artha :- asahAya kI sahAyatA karane vAle jinezvaradeva ko tuma bhajo, yahI mukti-prApti kA sarala upAya hai / zAntasudhArasa kA tU pAna kara, jo roga kA zAmaka hai, vamana ko dUra karane vAlA hai aura avinAzI hai // 70 // zAMta-sudhArasa 29 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. azuci bhAvanA sacchidro madirAghaTaH parigalattallezasaMgazuciH, zucyAmRdya mRdA bahiH sa bahuzo, dhauto'pi gaGgodakaiH / nAdhatte zucitAM yathA tanubhRtAM kAyo nikAyo mahAbIbhatsAsthipurISamUtrarajasA nAyaM tathA zuddhayati // 71 // zArdUlavikrIDitam artha :- choTe-choTe chidroM se yukta zarAba ke ghar3e meM se dhIre-dhIre zarAba kI bUMde bAhara nikala kara ghar3e ke bAhya bhAga ko bhI apavitra kara detI haiM / usa bAhya bhAga meM sundara miTTI kA mardana kiyA jAya athavA gaMgA ke pavitra jala se use bArambAra dhoyA jAya, phira bhI vaha pavitra nahIM banatA hai, usI prakAra ati bIbhatsa haDDI, mala-mUtra tathA rakta ke Dhera samAna yaha mAnavadeha bhI mAtra snAnAdi se pavitra nahIM banatA hai // 71 // snAyaM snAyaM punarapi punaH snAnti zuddhAbhirabhi riM vAraM bata mala-tanuM candanairarcayante / mUDhAtmAno vayamapamalAH prItimityAzrayante, no zuddhyante kathamavakaraH zakyate zoddhumevam // 72 // mandAkrAntA zAMta-sudhArasa 30 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- mUr3ha prANI bArambAra snAna karake mala se yukta isa zarIra ko zuddha jala se sApha karatA hai, usake bAda usa para candana kA lepa karatA hai aura usake bAda 'hama mala se mukta ho gae' isa prakAra prIti kA Azraya karatA hai / kintu vaha kabhI zuddha nahIM hotA hai, kyA kacare ke Dhera ko kisI prakAra se zuddha kiyA jA sakatA hai ? // 72 // karpUrAdibhirarcito'pi lazuno no gAhate saurabha, nAjanmo'pakRto'pi hanta pizunaH saujanyamAlambate / deho'pyeSa tathA jahAti na nRNAM svAbhAvikIM visratAM, nAbhyakto'pi vibhUSito'pi bahudhA puSTo'pi vizvasyate // 73 // zArdUlavikrIDita artha :- karpUra Adi sugandhita padArthoM se vAsita karane para bhI lahasuna kabhI sugaMdha ko grahaNa nahIM karatA hai / jIvana paryanta nIca vyakti para kitanA hI upakAra kiyA jAya to bhI usameM sajjanatA nahIM AtI hai, isI prakAra manuSya kA deha bhI apanI svAbhAvika durgandha ko nahIM chor3atA hai / isa deha kI kitanI hI sevA kI jAya, isa deha ko kitane hI AbhUSaNoM se vibhUSita kiyA jAya, isa deha ko kitanA hI puSTa kiyA jAya, phira bhI isa para vizvAsa nahIM kiyA jA sakatA hai ||73 || zAMta-sudhArasa 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadIyasaMsargamavApya sadyo, bhavecchucInAma zucitvamuccaiH / amedhyayonervapuSo'sya zauca saMkalpamoho'yamaho mahIyAn // 74 // upajAti artha :- jisake saMsarga ko prApta karake pavitra vastu bhI zIghra hI atyanta apavitra ho jAtI hai tathA jo zarIra apavitra vastuoM kI utpatti kA kendra hai, aise zarIra kI pavitratA kI kalpanA karanA mahA ajJAna hI hai // 74 // ityavetya zucivAdamatathyaM, pathyameva jagadekapavitraM / zodhanaM sakaladoSamalAnAM, dharmameva hRdaye nidadhIthAH / 75 / svAgatA artha :- isa prakAra 'zucivAda' ko atathya samajhakara sakala doSoM kI zuddhi karane vAle jagat ke ekamAtra pavitra dharma ko hRdaya meM dhAraNa karo // 7 // ||sssstth bhAvanASTakam // bhAvaya re vapuridamatimalinaM, vinaya vibodhaya mAnasanalinam / pAvanamanucintaya vibhumekaM, ___ parama mahomayamuditavivekam // bhAvaya re // 76 // artha :- he vinaya ! tU isa prakAra kI bhAvanA kara ki yaha zarIra atyanta malina hai| apane mAnasa kamala ko vikasita kara jahA eka prakAzavAna, vivekavAna aura mahApavitra AtmA hai, usakA bArambAra cintana kara // 76 / / zAMta-sudhArasa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dampatiretorudhiravivarte, kiM zubhamiha malakazmalagarne / bhRzamapi pihitaM sravati virUpaM, ko bahu manute'vaskarakUpam // bhAvaya re0 // 77 // artha :- dampati ke vIrya aura rakta ke kacare ke Dhera se jo nirmita huA hai, usa deha meM acchA kyA ho sakatA hai ? usako bArambAra DhaMka dene para bhI usameM se bIbhatsa padArtha bahate rahate haiM / isa kacare ke kUpa kI kauna prazaMsA kare ? // 77 // bhajati sacandraM zucitAmbUlaM, kartuM mukhamArutamanukUlam / tiSThati surabhi kiyantaM kAlaM, mukhamasugandhi jugupsitalAlam // bhAvaya re // 78 // artha :- mukha se anukUla pavana nikAlane ke lie manuSya karpUrAdi sugandhita padArthoM se yukta pAna (tAMbUla) khAtA hai / kintu mukha svayaM hI ghRNita lAra se bharA huA hai, usakI yaha sugandha kaba taka rahatI hai ? // 78 / / asurabhigandhavaho'ntaracArI, AvarituM zakyo na vikArI / vapurupajighrasi vAraM-vAraM, __ hasati budhastava zaucAcAram // bhAvaya re // 79 // artha :- zarIra meM vyApta durgandhita aura vikArI pavana ko rokA nahIM jA sakatA hai, aise zarIra ko tU bArambAra sUMghatA hai| vidvajjana tere isa 'zaucAcAra' para hAsya karate haiM // 79 // zAMta-sudhArasa 33 . Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza-nava randhrANi nikAmaM, galadazucIni na yAnti virAmam / yatra vapuSi tatkalayasi pUtaM, __manye tava nUtanamAkUtam // bhAvaya re0 // 80 // artha :- strI-zarIra ke bAraha aura puruSa-zarIra ke nau dvAroM meM se satat apavitratA baha rahI hai, jo kabhI rukatI nahIM hai, aise zarIra meM tU pavitratA kI kalpanA karatA hai, yaha terA kaisA navIna tarka hai ? // 80 // azitamupaskara-saMskRtamannaM, jagati jugupsAM janayati hannam / puMsavanaM dhainavamapi lIDhaM, bhavati vigarhitamati janamIDham // bhAvaya re // 81 // artha :- deha masAle Adi se saMskArita anna ko khAkara, duniyA meM kevala ghRNA paidA karatA hai / gAya kA madhura dUdha bhI mUtra rUpa meM badalakara nindA kA pAtra banatA hai // 81 // kevalamalamaya-pudgalanicaye, ashuciikRt-shuci-bhojnsicye| vapuSi vicintaya paramiha sAraM, zivasAdhana-sAmarthyamudAram // bhAvaya re // 82 // artha :- yaha to kevala mala ke paramANuoM kA Dhera hai, pavitra bhojana aura vastroM ko bhI apavitra karane vAlA hai, phira bhI isameM mokSa-prApti kA sAmarthya hai, yahI isakA sAra hai // 82 / / zAMta-sudhArasa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yena virAjitamidamati puNyaM, taccintaya cetana naipuNyam / vizadAgamamadhigamya nipAnaM, viracaya zAntasudhArasapAnam // bhAvaya re0 // 83 // artha :- he cetana ! tU aisI nipuNatA kA cintana kara, jisase ise mahAn puNya ke rUpa meM birAjamAna kiyA jA sake / vistRta Agama rUpa jalAzaya ko jAnakara zAnta sudhArasa kA pAna kara // 83 // zAMta-sudhArasa 35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. Azrava bhAvanA yathA sarvato nirjharairApatadbhiH , prapUryeta sadyaH payobhi-staTAkaH / tathaivAzravaiH karmabhiH sambhRto'GgI, __bhaved vyAkulazcaJcalaH paGkilazca // 84 // bhujaMgaprayAtam artha :- jisa prakAra cAroM ora se Ate hue jharanoM ke jala se tAlAba zIghra hI bhara jAtA hai, usI prakAra yaha prANI bhI AstravadvAroM se Ane vAle karmoM se bhara jAtA hai aura phira vyAkula, caMcala aura malina banatA hai // 84 // yAvat kiJcidivAnubhUya tarasA karmeha nirjIryate, tAvaccAstravazatravo'nusamayaM siJcanti bhUyo'pi tat / hA kaSTaM kathamAnavapratibhaTAH zakyA nirorbu mayA, saMsArAdatibhISaNAnmama hahA muktiH kathaM bhAvinI // 85 // zArdUlavikrIDitam __ artha :- jaba taka kucha karmoM ko bhogakara jaldI hI unakI nirjarA kara dete haiM, taba taka to Astrava rUpa zatru prati-samaya anya karmoM ko lAkara punaH siMcana kara detA hai| hA ! kheda hai maiM una Astrava zatruoM kA nirodha kaise karU~? isa bhISaNa saMsAra se maiM kaise mukta banU ? // 85 / / zAMta-sudhArasa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvAvirati-kaSAyayoga-saMjJAzcatvAraH sukRtibhirAsravAH pradiSTAH / karmANi pratisamayaM sphuTaramIbhibaMdhananto bhramavazato bhramanti jIvAH // 86 // praharSiNI artha :- mahApuruSoM ne mithyAttva, avirati kaSAya aura yoga do cAra Astrava kahA hai| ina AstravoM ke dvArA prati samaya karmoM ko bA~dhate hue jIva bhramavaza saMsAra meM bhaTakate haiM // 86 // indriyAvrata-kaSAya-yogajAH, paJca-paJca-caturanvitAstrayaH / paJcaviMzatirasatkriyA iti, netra-veda-parisaMkhyayApyamI // 87 // rathoddhatA artha :- indriya, avrata, kaSAya aura yoga meM se inakI utpatti hotI hai aura inakI saMkhyA kramazaH pA~ca, pA~ca, cAra aura tIna haiM tathA paccIsa asat kriyAoM ke sAtha inakI (AstravoM kI) saMkhyA bayAlIsa hotI hai // 87 // ityAstravANAmadhigamya tattvaM, nizcitya sattvaM zrutisannidhAnAt / eSAM nirodhe vigalavirodhe, sarvAtmanA drAg yatitavyamAtman // 88 // indravajrA artha :- isa prakAra AstravoM ke tattva ko jAnakara tathA Agama abhyAsa se tattva kA nirNaya kara, he Atman ! inake virodha rahita nirodha ke lie tujhe zIghra hI prayatna karanA cAhie // 88 // zAMta-sudhArasa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saptama bhAvanASTakam // pariharaNIyA re, sukRtibhirAstravA, hRdi samatAmavadhAya / prabhavantyete re, bhRzamucchraGkhalA, vibhu guNa - vibhava - vadhAya 189 / artha :- hRdaya meM samatA dhAraNakara sajjana puruSoM ko Asrava kA tyAga kara denA cAhie / atyanta utchRMkhala bane hue ye (Asrava) AtmA ke guNa- vaibhava kA ghAta karane meM samartha haiM // 89 // kuguru - niyuktA re, kumati - pariplutAH, zivapurapathamapahAya / prayatante'mI re, kriyayA duSTyA, pratyuta ziva - virahAya // 90 // artha :- kuguru se prerita athavA kumati se bhare hue prANI mokSamArga kA tyAgakara duSTa kriyA ke dvArA ulTe mokSa ke viraha ke lie hI prayatnazIla hote haiM // 90 // aviratacittA re, viSaya - vazIkRtA, viSahante vitatAni / iha paraloke re, karma - vipAkajAnya- virala - duHkha - zatAni // 91 // artha :- virati se rahita citta vAle, viSaya ke vazIbhUta bane hue prANI karma ke vipAka janya ati bhayaMkara saikar3oM duHkhoM ko isa loka aura paraloka meM nirantara sahana karate haiM // 91 // kari - jhaSa- madhupAre, zalabha - mRgAdayo, viSaya - vinoda - rasena / hanta labhante re, vividhA vedanA, bata pariNati - virasena // 92 // artha :- hAthI, machalI, bhramara, pataMgA tathA hiraNa Adi viSayavilAsa ke prema ke kAraNa ahA ! kheda hai, becAre ! vividha vedanAoM ko prApta karate haiM / vAstava meM, viSaya kI zAMta-sudhArasa 38 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNati virasa (duHkhadAyI) hai // 92 // udita-kaSAyA re, viSaya-vazIkRtA, yAnti mahAnarakeSu / parivartante re, niyatamanantazo, janma-jarA-maraNeSu // 93 // ___ artha :- kaSAyoM ke udaya vAle aura viSaya ke vazIbhUta hue prANI bhayaMkara naraka meM jAte haiM aura nirantara janma, jarA aura maraNa ke cakra meM ananta bAra cakkara lagAte rahate haiM // 93 // manasA vAcA re, vapuSA caJcalA, durjaya-durita-bhareNa / upalipyante re, tata Astravajaye, yatatAM kRtamapareNa // 94 // artha :- mana, vacana aura kAyA kI caMcalatA se prANI durjaya pApa ke bhAra se lipta ho jAtA hai, ataH Asrava-jaya ke lie prayatna karo / anya sabhI prayatna bekAra haiM // 94 // zuddhA yogA re, yadapi yatAtmanAM, stravante zubhakarmANi / kAJcana-nigaDAMstAnyapi jAnIyAt, ht-nirvRti-shrmaanni| 95 / artha :- yadyapi saMyamI AtmAe~ zuddha yogoM ke dvArA zubhakarmoM kA Asrava karatI haiM, unako bhI svarNa kI ber3iyA~ samajho, kyoMki ve bhI mokSasukha meM pratibandhaka haiM // 95 // modasvaivaM re, sAstrava-pApmanAM, rodhe dhiyamAdhAya / zAnta-sudhArasa-pAnamanArataM, vinaya vidhAya vidhAya // 16 // __ artha :- he vinaya ! Asrava sahita pApAtmA ke virodha meM apanI buddhi ko lagA aura zAnta sudhArasa kA pAna karake Ananda prApta kara // 96 // zAMta-sudhArasa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMvara bhAvanA yena yena ya ihAstravarodhaH, saMbhaveniyatamaupayikena / Adriyasva vinayodyatacetA-stattadAntaradRzA pribhaavy||97|| svAgatA artha :- he vinaya ! jina-jina niyata upAyoM ke dvArA AsravoM kA rodha ho sakatA ho, antardRSTi se unakA vicAra kara, udyata citta vAlA banakara unakA Adara kara (unakA upayoga kara) // 97 // saMyamena viSayAviratatve, darzanena vitathAbhinivezam / dhyAnamArttamatha raudramajastraM, cetasaH sthiratayA ca nirundhyAH // 18 // svAgatA artha :- saMyama se indriya-viSayoM aura avirati ko, samyaktva se mithyA Agraha ko tethA citta ke sthairya se Arta aura raudradhyAna ko dabA do // 98 // krodhaM kSAntyA mArdavenAbhimAnam, hanyA mAyAmArjavenojjvalena / lobhaM vArAMrAziraudraM nirundhyA, saMtoSeNa prAMzunA setuneva // 99 // zAlinI zAMta-sudhArasa 40 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- kSamA se krodha ko, namratA se mAna ko, nirmala saralatA se mAyA ko tathA ati ucca dIvAra vAle bA~dha (setu) santoSa se lobha ko dabA do // 99 / / guptibhistisRbhirevamajayyAn, trIn vijitya tarasAdhamayogAn / sAdhusaMvarapathe prayatethA, lapsyase hitamanahatamiddham // 100 // svAgatA artha :- atyanta durjeya mana, vacana aura kAyA ke yogoM ko tIna gupti dvArA zIghra jIta lo aura pavitra saMvara ke patha para pravRttizIla bana jAo, jisase sanAtana mokSa-sukha prApta ho jAyegA // 100 // evaM ruddheSvamalahRdayairAsraveSvAptavAkyazraddhA-caJcatsitapaTa-paTuH supratiSThAnazAlI / zuddhairyogairjavanapavanaiH prerito jIvapotaH, strotastIrvA bhavajalanidheryAti nirvANapuryAm // 101 // mandAkrAntA artha :- nirmala hRdaya ke dvArA AsravoM ko rokane para, Apta puruSoM ke vAkyoM meM zraddhArUpI zvetapaTTa se sannaddha, supratiSThita jIvarUpI nAva zuddha yoga rUpa vegavarddhaka pavana se prerita hotA hai aura saMsAra-sAgara ke jala ko pArakara nirvANapurI meM pahu~ca jAtA hai // 101 / / zAMta-sudhArasa 41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aSTama bhAvanASTakam // zRNu zivasukha-sAdhana-sadupAyam, zRNu zivasukha-sAdhana-sadupAyam / jJAnAdika-pAvana-ratnatrayaparamArAdhanamanapAyam ||shRnnuH // 102 // artha :- zivasukha kI prApti ke sAdhanabhUta samyag upAyoM kA zravaNa kara / zivasukha-prApti ke sAdhanabhUta samyag upAyoM kA zravaNa kara / yaha (upAya) jJAna Adi pavitra ratnatrayI kI ArAdhanA svarUpa hai, jo apAya rahita hai // 102 // viSaya-vikAramapAkuru dUraM, krodhaM mAnaM saha mAyam / lobhaM-ripuM ca vijitya sahelaM, bhaja saMyamaguNa-makaSAyam // zRNu0 // 103 // ___ artha :- krodha, mAna aura mAyA ke sAtha viSaya ke vikAroM ko dUra kara do aura bAta-bAta meM lobha zatru ko jIta kara kaSAyamukta saMyama guNa ko bhajo // 103 // upazama-rasamanuzIlaya manasA, roSa-dahana-jaladaprAyam / kalaya virAgaM dhRta-parabhAga, hadi vinayaM nAyaM nAyam // zRNu0 // 104 // artha :- mana se upazamarasa kA anuzIlana karo, jo prAyaH krodharUpI Aga ke lie bAdala ke samAna hai / hRdaya meM zAMta-sudhArasa 42 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArambAra vinaya ko lA- lAkara zreSTha dhairyarUpa virakti ke svarUpa ko samajha lo // 104 // ArtaM raudraM dhyAnaM mArjaya, daha vikalpa - racanA'nAyam / yadiyamaruddhA mAnasavIthI, tattvavidaH panthA nA'yam // zRNu0 // 105 // artha :- Arta aura raudradhyAna ( kI gaMdagI) ko sApha kara do, vikalpa - kalpanA ke jAla ko jalA DAlo / kyoMki aniruddha mAnasika mArga tattvajJAniyoM kA mArga nahIM hai // 105 // saMyama-yogairavahitamAnasa - zuddhyA caritArthaya kAyam / nAnA - mata - ruci - gahane bhuvane, nizcinu zuddha-pathaM nAyam // zRNu0 // 106 // artha :- nirmala mAnasika zuddhi ke sAtha saMyama yogoM ke dvArA kAyA ko caritArtha karo / nAnA prakAra ke mata-matAntaroM kI ruci se atyanta gahana isa saMsAra meM nyAyapUrvaka jo zuddha patha hai, usakA nizcaya karo // 106 // brahmavrata- maGgIkuru vimalaM, bibhrANaM guNa - samavAyam / uditaM guruvadanAdupadezaM, saMgRhANa zucimiva rAyam zRNu / 107 / artha :- aneka guNoM ke samudAya rUpa nirmala brahmacarya vrata ko aMgIkAra karo / guru ke mukha se nikale atyanta pavitra ratna ke nidhAnarUpa upadezoM kA saMgraha karo // 107 // zAMta-sudhArasa 43 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama-vADmaya-kusumarasairiti-surabhaya nijamadhyavasAyam / cetanamupalakSaya kRta- lakSaNa - jJAna-caraNa-guNa-paryAyam // zRNu // 108 // artha :- saMyama aura zAstrarUpa puSpoM se apane adhyavasAyoM ko sugaMdhita karo aura jJAna - cAritrarUpa guNa aura paryAya vAle cetana ke svarUpa ko bhalIbhAMtI samajha lo // 108 // vadanamalaM kuru pAvanarasanaM, jinacaritaM gAyaM gAyam / savinaya- zAntasudhArasamenaM, ciraM nanda pAyaM pAyam / zRNu / 109 / artha :- jinezvara ke caritroM kA puna:- punaH gAna karake rasanA ko pAvana karo aura vadana ko alaMkRta kro| isa zAnta sudhArasa kA bArambAra pAnakara dIrghakAla taka Ananda karo // 109 // zAMta-sudhArasa 44 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. nirjarA bhAvanA yanirjarA dvAdazadhA niruktA, tad dvAdazAnAM tapasAM vibhedAt / hetuprabhedAdiha kAryabhedaH, svAtantryatastvekavidhaiva sA syAt // 110 // iMdravajrA artha :- bAraha prakAra ke tapa ke bheda ke kAraNa nirjarA ke bhI bAraha prakAra kahe gaye haiN| hetu ke bheda se yahA~ kArya meM bheda hai, parantu svatantra dRSTi se vicAra kareM to nirjarA eka hI prakAra kI hotI hai // 110 // kASThopalAdirUpANAM, nidAnAnAM vibhedataH / vahniryathaikarUpo'pi, pRthagrUpo vivakSyate // 111 // anuSTap artha :- jisa prakAra agni eka hI prakAra kI hotI huI bhI kASTha tathA patthara Adi hetuoM ke bheda se alaga-alaga bhI kahI jAtI hai // 111 // nirjarApi dvAdazadhA, tpobhedaistthoditaa| karmanirjaraNAtmA tu, saikarUpaiva vastutaH // 112 // artha :- isI prakAra tapa ke bAraha prakAra hone se nirjarA bhI bAraha prakAra kI kahI gaI hai, lekina karma-kSaya kI dRSTi se to nirjarA eka hI prakAra kI hai // 112 // zAMta-sudhArasa 45 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikAcitAnAmapi karmaNAM yad, garIyasAM bhUdharadurdharANAm / vibhedane vajramivAtitIvra, namo'stu tasmai tapase'dbhutAya // 113 // upendravajrA artha :- vizAla aura durdhara parvatoM ko tor3ane meM vajra atyanta tejI se kAma karatA hai, isI prakAra atyanta nikAcita karmoM ko tor3ane meM bhI tapa atyanta tIvratA se kAma karatA hai, aise adbhuta tapa ko namaskAra ho // 113 // kimucyate sattapasaH prabhAvaH, kaThorakarmArjitakilbiSo'pi / dRDhaprahArIva nihatya pApaM, yato'pavargaM labhate'cireNa // 114 // upajAti artha :- samyag tapa ke prabhAva kI to kyA bAta kareM ? isake prabhAva se to kaThora aura bhayaMkara pApa karane vAle dRr3haprahArI jaise bhI zIghra mokSa ko prApta kara jAte haiM // 114 / / yathA suvarNasya zucisvarUpaM, dIptaH kRzAnuH prakaTIkaroti / tathAtmanaH karmarajo nihatya, jyotistapastad vizadIkaroti // 115 // upajAti artha :- jisa prakAra pradIpta agni svarNa ke zuddha svarUpa ko pragaTa karatI hai, usI prakAra tapa bhI AtmA ke karma-maila kA nAza kara, usake jyotirmaya svabhAva ko phailAtA hai // 115 / / bAhyenAbhyantareNa prathitabahubhidA jIyate yena zatruzreNI bAhyAntaraGgA bharatanRpativad bhAvalabdhadraDhimnA / zAMta-sudhArasa 46 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasmAt prAdurbhaveyuH prakaTitavibhavA labdhayaH siddhayazca, vande svargApavargArpaNa paTu satataM tattapo vizvavandyam // 116 // stragdharA artha :- bAhya aura abhyantara dRSTi se yaha tapa bahuta bhedoM vAlA hai, jisase bharata mahArAjA kI taraha bhAvanA se prApta dRr3hatA se bAhya aura abhyantara zatruoM kI zreNI jIta lI jAtI hai, jisameM se pragaTa vaibhavazAlI labdhiyA~ aura siddhiyA~ utpanna hotI haiM, svarga aura Apavarga ko dene meM catura aise vizvavandya tapa ko maiM vandana karatA hU~ // 116 / / vibhAvaya vinaya tapo-mahimAnaM, bahubhava-saJcitaduSkRtamamunA, labhate laghu laghimAnam, vibhAvaya vinaya tapo mahimAnam // vibhA0 // 117 // artha :- he vinaya ! tapa kI mahimA kA tU cintana kara / isa tapa se aneka bhavoM meM saMcita kie gae pApa zIghra hI atyanta kama ho jAte haiM / he vinaya ! tapa kI mahimA kA tU vicAra kara // 117 // yAti ghanA'pi ghanAghanapaTalI, kharapavanena virAmam / bhajati tathA tapasA duritaalii,kssnnbhnggur-prinnaamm|vibhaa0 // 118 / artha :- jisa prakAra tIvra pavana ke dvArA bhayaMkara megha kA ADambara bhI naSTa ho jAtA hai, usI prakAra tapa se pApoM kI zreNI bhI kSaNabhaMgura bana jAtI hai // 118 // zAMta-sudhArasa 47 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAJchitamAkarSati dUrAdapi, ripumapi vrajati vayasyam / tapa idamAzraya nirmalabhAvA dAgama-parama-rahasyam // vibhA0 // 119 // artha :- tapa dUra rahe manorathoM ko khIMcakara nikaTa le AtA hai| tapa se zatru bhI mitra meM badala jAtA hai| he Atman ! nirmala bhAva se isa tapa kA Azraya karo / yahI Agama kA parama rahasya hai // 119 // anazanamUnodaratAM vRtti- hAsaM rasa-parihAram / bhaja sAMlInyaM kAyaklezaM, tapa iti bAhyamudAram // vibhA0 // 120 // artha :- anazana, UNodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, saMlInatA aura kAyakleza, ye bAhya tapa haiM // 120 // prAyazcittaM vaiyAvRttyam, svAdhyAyaM vinayaM ca / kAyotsargaM zubhadhyAnam, AbhyantaramidamaM ca // vibhA0 // 121 // artha :- prAyazcitta, vaiyAvacca, svAdhyAya, vinaya, kAyotsarga aura zubhadhyAna, AbhyaMtara tapa haiM // 121 // zamayati tApaM gamayati pApaM, ramayati mAnasa-haMsam / harati vimohaM dUrArohaM, tapa iti vigatAzaMsam // vibhA0 // 122 // zAMta-sudhArasa 4 48 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa tA artha :- AzaMsA rahita tapa tApa ko zAnta karatA hai, pApa ko dUra karatA hai, manarUpI haMsa ko prasanna karatA hai aura duSkara moha ko hara letA hai // 122 // saMyama-kamalA-kArmaNamujjvala-ziva-sukha-satyaMkAram / cintita-cintAmaNimArAdhaya, tapa iha vAraMvAram // vibhA0 // 123 // artha :- tapa saMyama rUpI lakSmI kA vazIkaraNa hai| nirmala mokSa kA vacana detA hai / icchAoM ko pUrNa karane meM cintAmaNi hai, aise tapa kA bArambAra ArAdhana karo // 123 // karmagadauSadhamidamidamasya ca, jinapatimatamanupAnam / vinaya samAcara saukhyanidhAnaM, zAnta-sudhArasa-pAnam // vibhA0 // 124 // artha :- yaha tapa karmarUpa vyAdhi kI auSadha hai aura jinezvara kA mata usakA anupAna hai / he vinaya ! sukha ke nidhAna svarUpa zAnta sudhArasa kA pAna karo // 124 / / zAMta-sudhArasa 49 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dharma bhAvanA dAnaM ca zIlaM ca tapazca bhAvo, dharmazcaturdhA jinabAndhavena / nirUpito yo jagatAM hitAya, sa mAnase me ramatAmajastram // 125 // upajAti artha :- jinezvara bandhuoM ne jagat ke hita ke lie dAna, zIla, tapa aura bhAva svarUpa cAra prakAra ke dharma batalAye haiM, vaha (dharma) mere mana meM sadA ramaNa kare // 125 / / satya-kSamA-mArdava-zauca-saGgatyAgA''rjava-brahma-vimuktiyuktaH / yaH saMyamaH kiM ca tapo'vagUDhazcAritradharmo dazadhA'yamuktaH // 126 // indravajrA artha :- satya, kSamA, mArdava, zauca, saMgatyAga (aparigraha), Arjava, brahmacarya, vimukti (lobhatyAga), saMyama aura tapa rUpa dasa prakAra kA cAritra-dharma kahA gayA hai // 126 / / yasya prabhAvAdiha puSpadantau, vizvopakArAya sadodayete / grISmoSmabhISmAmuditastaDitvAn, kAle samAzvAsayati kSitiM ca // 127 // indravajrA zAMta-sudhArasa 50 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- isake (dharma ke) prabhAva se hI sUrya aura candramA vizva ke upakAra ke lie sadA udita hote haiM aura grISma ke bhayaMkara tApa se saMtapta pRthvI ko samaya para megha zAnta karatA hai // 127 // ullolakallolakalAvilAsairna plAvayatyambunidhiH kSitiM yat / na ghnanti yadvyAghramaruddavAdyA: dharmasya sarvo'pyanubhAva eSaH // 128 // indravajrA artha :- uchalatI huI jala - taraMgoM se samudra pRthvItala ko Dubo nahIM detA hai tathA vyAghra, siMha, tUphAna aura dAvAnala (sarva prANiyoM kA ) saMhAra nahIM karate haiM; yaha dharma kA hI prabhAva hai // 128 // yasminnaiva pitA hitAya yatate, bhrAtA ca mAtA sutaH, sainyaM dainyamupaiti cApacapalaM yatrA'phalaM dorbalam / tasmin kaSTadazAvipAkasamaye, dharmastu saMvarmitaH, sajjaH sajjana eSa sarvajagatastrANAya baddhodyamaH // 129 // zArdUlavikriDitam artha :- jisa dazA meM pitA, mAtA, bhAI aura putra bhI hita ke lie pravRtti nahIM karate ( balki ahita ke lie hI pravRtti karate haiM), sainya bhI durbala ho jAya aura dhanuSa-bANa ko 51 zAMta-sudhArasa Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNa karane meM bhujAe~ bhI asamartha ho jAyeM, aisI kaSTadazA ke vipAka samaya meM, bhalIbhAMtI baddha kavaca vAlA sajjana rUpa dharma hI sarva jagat ke rakSaNa ke lie udyamazIla hotA hai // 129 // trailokyaM sacarAcaraM vijayate yasya prasAdAdidaM, yo'trA'mutra hitAvahastanubhRtAM sarvArthasiddhipradaH / yenAnarthakadarthanA nijamahaH sAmarthyato vyarthitA, tasmai kAruNikAya dharmavibhave bhaktipraNAmo'stu me // 130 // zArdUlavikrIDitam ___ artha :- jisakI kRpA se sacarAcara rUpa tIna jagat (sadA) jayavanta rahate haiM, jo prANiyoM ke lie isa loka aura paraloka kI samRddhi ko lAne vAlA hai aura jo apane prabhAva se aneka anarthoM kI paramparAoM ko niSphala banAne vAlA hai, mahAkaruNAmaya usa dharmavibhava ko bhaktipUrvaka merA praNAma ho // 130 // NA prAjyaM rAjyaM subhagadayitA nandanA nandanAnAM, ramyaM rUpaM sarasakavitA-cAturI susvaratvam / nIrogitvaM guNaparicayaH sajjanatvaM subuddhiH, kiM nu brUmaH phalapariNatiM dharmakalpadrumasya // 131 // mandAkrAntA artha :- dharma kalpavRkSa kI phalapariNati kA hama kyA varNana kareM? usake prabhAva se vizAla rAjya, saubhAgyavatI patnI, zAMta-sudhArasa 52 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra-pautrAdi, lokapriya rUpa, sundara kAvya-racanA kA cAturya, asAdhAraNa sundara vaktRtva, nIrogatA, guNa kI pahacAna, sajjanatva tathA sundara buddhi Adi kI prApti hotI hai // 131 // // dazama bhAvanASTakam // pAlaya pAlaya re pAlaya mAM jinadharma / maMgalakamalAkeliniketana, karuNAketana dhIra / zivasukhasAdhana bhavabhayabAdhana, jagadAdhAra gambhIra // pAlaya0 // 132 // artha :- he jinadharma ! Apa merA pAlana karo, pAlana karo, pAlana karo / he maMgalalakSmI kI krIr3A ke sthAna rUpa ! he karuNA kI dhvajA svarUpa ! he dhairyavAn ! he zivasukha ke sAdhana ! he bhavabhaya ke bAdhaka ! he jagat ke AdhArabhUta ! he gambhIra jinadharma ! Apa merA rakSaNa karo ! rakSaNa karo ! (dhruvapada) // 132 // siJciti payasA jaladharapaTalI, bhUtalamamRtamayena / sUryAcandramasAvudayete, tava mahimAtizayena // pAlaya0 // 133 // zAMta-sudhArasa 53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- ApakI mahimA ke atizaya se bAdaloM kI zreNI amRtatulya jala se isa pRthvI kA siMcana karatI hai aura sUrya va candra bhI udaya hote haiM // 133 / / nirAlambamiyamasadAdhArA, tiSThati vasudhA yena / taM vizvasthitimUlastambhaM, tvAM seve vinayena // pAlayaH // 134 // ___ artha :- Apake prabhAva se yaha pRthvI binA kisI Alambana ke TikI huI hai / isa prakAra vizvasthiti ke mUla stambha svarUpa dharma kI maiM vinayapUrvaka sevA karatA hU~ // 134 / / daanshiilshubhbhaavtpomukh-critaarthiikRtlokH| zaraNasmaraNakRtAmiha bhavinAM, duuriikRtbhyshokH|paaly0|135| artha :- dAna, zIla, zubha bhAva aura tapa rUpa mukha dvArA jisane isa jagat ko caritArtha kiyA hai, zaraNa aura smaraNa karane vAle bhavya prANiyoM ke bhaya aura zoka ko jisane dUra kiyA hai (aisA yaha jinadharma hai|) // 135 / / kSamA-satya-saMtoSa-dayAdika, subhagasakalaparivAraH / devAsuranarapUjita-zAsana, kRt-bhubhvprihaarH|paaly0| 136 / artha :- kSamA, satya, santoSa aura dayAdi jisakA subhaga parivAra hai, jo deva, asura aura manuSyoM se pUjita hai, aisA yaha zAsana (jinazAsana) anekoM bhavoM kA parihAra karane vAlA hai // 136 // zAMta-sudhArasa 54 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhurabandhujanasya divAniza - masahAyasya sahAyaH / bhrAmyati bhIme bhavagahane'GgI, tvAM bAndhavamapahAya // pAlaya0 // 137 // artha :- yaha dharma bandhurahita kA bandhu hai aura asahAya vyakti ke lie sahAyabhUta hai / Apa jaise bandhu kA tyAga karane | vAle isa bhISaNa saMsAra meM cAroM ora bhaTakate haiM // 137 // / draGgati gahanaM jalati kRzAnuH, sthalati jaladhiracireNa / tava kRpayAkhilakAmitasiddhi bahunA kiM nu pareNa ? // pAlaya0 // 138 // artha :- (he jinadharma ! ApakI kRpA se) gahana jaMgala nagara bana jAte haiM, agni jala bana jAtI hai aura bhayaMkara sAgara bhI pRthvI meM badala jAtA hai / ApakI kRpA se sabhI manoratha pUrNa ho jAte haiM / ataH aba dUsaroM se kyA ? // 138 // iha yacchasi sukhamuditadazAGgaM, pretyendrAdi-padAni / kramato jJAnAdIni ca vitarasi, niHzreyasa sukhadAni // pAlaya0 // 139 // artha :- (he jinadharma !) isa loka meM Apa dasoM prakAra se vRddhigata sukha pradAna karate ho / paraloka meM indra Adi ke mahAn pada pradAna karate ho aura anukrama se mokSasukha pradAna karane vAle jJAnAdi bhI pradAna karate ho // 139 // zAMta-sudhArasa 55 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatantra-navanIta-sanAtana, siddhisadanasopAna / jaya jaya vinayavatAM pratilambhita zAntasudhArasapAna // pAlaya0 // 140 // artha :- he sarvatantroM meM navanIta samAna ! he sanAtana ! he mukti maMjila ke sopAna ! he vinayajanoM ko prApta zAnta amRtarasa ke pAna ! (he jinadharma) ApakI jaya ho ! jaya ho !! // 140 // zAMta-sudhArasa 56 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. lokasvarUpa bhAvanA saptA'dho dho vistRtA yAH pRthivyazchatrAkArAH santi ratnaprabhAdyAH / tAbhiH pUrNo yo'styadholoka etau, pAdau yasya vyAyatau saptarajjUH // 141 // zAlinI artha :- nIce-nIce vistAra pAne vAlI, chatra ke AkAra vAlI ratnaprabhA Adi sAta pRthviyA~ haiM aura unase paripUrNa sAta rAjalokapramANa adholoka hai; jo isa loka-puruSa ke do paira samAna haiM // 141 // tiryagloko vistRto rajjUmekAM, pUrNo dvIpairarNavAntairasaMkhyaiH / yasya jyotizcakrakAJcIkalApaM, madhye kAryaM zrIvicitraM kaTitram // 142 // artha :- asaMkhya dvIpa - samudroM se paripUrNa eka rAjaloka vistAra vAlA tircchAloka hai, jisameM jyotiSacakra lokapuruSa ke kaTipradeza para suzobhita mekhalA ke samAna hai // 142 // loko'thordhve brahmalokedyuloke, yasya vyAptau kUrparau paJcarajjU / lokasyA'nto vistRto rajjUmekAM, siddhajyotizcitrako yasya mauliH // 143 // 57 zAMta-sudhArasa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- usake Upara brahmadevaloka taka pA~ca rAjalokapramANa kA bhAga lokapuruSa ke vistRta do hAthoM kI kohanI samAna hai tathA eka rAjaloka pramANa vistRta loka ke anta bhAga meM siddhazilA ke prakAza se suzobhita usakA mukuTa hai // 143 / / yo vaizAkhasthAnakasthAyipAdaH, zroNIdeze nyasta-hasta-dvayazca / kAle'nAdau zazvadUrdhvaMmatvAd, bibhrANo'pi zrAntamudrAmakhinnaH // 144 // artha :- lokapuruSa kI sthiti isa prakAra hai-vaha samAna rUpa se phailAe hue paira vAlA, jisake donoM hAtha kaTipradeza para Tike hue haiM aura anAdikAla se jo Urdhvamukha kie, zrAnta mudrA ko dhAraNa karake akhinna rUpa se khar3A hai // 144 // so'yaM jJeyaH pUruSo lokanAmA, SadravyAtmA'kRtrimo'nAdyanantaH / dharmAdharmAkAzakAlAtmasaMjJaidravyaiH pUrNaH sarvataH pudgalaizca // 145 // artha :- yaha loka-nAmadhArI 'loka puruSa' SaDdravyAtmaka, anAdi-ananta sthiti vAlA tathA akRtrima hai aura dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, jIvAstikAya tathA pudgalAstikAya se pUrNa rUpa se vyApta hai // 145 // zAMta-sudhArasa 58 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raGgasthAnaM pudgalAnAM naTAnAM, nAnArUpairnRtyatAmAtmanAM ca / kAlodyogasva-svabhAvAdibhAvaiH, karmAtodyairnartitAnAM niyatyA // 146 // artha :- niyati, kAla, udyama aura svabhAva Adi bhAvoM se tathA karmarUpI vAdya yaMtra kI sahAyatA se aneka rUpadhArI naTa kI taraha jIva aura pudgaloM kI yaha raMgabhUmi hai // 146 / / evaM loko bhAvyamAno viviktyA, vijJAnAM syAnmAnasasthairyahetuH / sthairyaM prApte mAnase cAtmanInAsuprApyaivA''dhyAtmasaukhya-prasUtiH // 147 // ___ artha :- isa prakAra viveka se loka svarUpa-kA vicAra buddhimAn puruSa ke citta kI sthiratA meM sahAyaka hotA hai| isa prakAra citta ko sthira karane se Atmahita hotA hai aura adhyAtmasukha sulabha banatA hai // 147 // vinaya ! vibhAvaya zAzvataM, hadi lokAkAzam / sakalacarAcaradhAraNe, pariNamadavakAzam // vinaya0 // 148 // artha :- he vinaya ! tU apane hRdaya meM zAzvata lokAkAza ke svarUpa kA vicAra kara, jisameM sakala carAcara padArthoM ko dhAraNa karane kA sAmarthya hai // 148 // zAMta-sudhArasa 59 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lasadalokapariveSTitaM, gaNanAtigamAnam / paJcabhirapi dharmAdibhiH, sughaTitasImAnam // vinaya0 // 149 // artha :- yaha lokAkAza agaNita (asaMkhya) yojana pramANa vAlA hai aura cAroM ora aloka se ghirA huA hai| dharmAstikAya Adi paMcAstikAya se isakI maryAdA niyata banI huI hai // 149 // samavaghAtasamaye jinaiH, paripUritadeham / asumadaNukavividha-kriyA-, guNagauravageham // vinyH||150|| artha :- kevalI bhagavanta kevalI samudghAta ke samaya apane AtmapradezoM se samasta lokAkAza ko bhara dete haiM, yaha jIva aura pudgala kI vividha kriyA ke guNa-gaurava kA sthAna hai||150|| ekarUpamapi pudgalaiH, kRtavividhavivartam / / kAJcana zailazikharonnataM, kvacidavanatagartam ||vinyH|| 151 // __ artha :- yaha lokAkAza ekasvarUpI hote hue bhI isameM pudgaloM ke dvArA vividhatA kI huI hai| kahIM svarNa ke zikhara vAlA unnata meruparvata hai to kahIM atyanta bhayaMkara gaDDhe bhI haiM // 151 // kvacana taviSamaNimandirai-ruditoditarUpam / ghoratimiranarakAdibhiH, kvacanAtivirUpam ||vinyH||152|| artha :- kucha sthala devatAoM ke maNimaya mandiroM se suzobhita hai to kucha sthala mahAandhakAramaya narakAdi se bhI ati bhayaMkara haiM // 152 // zAMta-sudhArasa 60 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvacidutsavamayamujjvalaM, jayamaGgalanAdam / kvacidamanda hAhAravaM, pRthuzoka-viSAdam ||viny0 // 153 // artha :- kahIM jaya-jayakAra ke maMgala nAda se vyApta utsavamaya ujjvalatA hai to kahIM bhayaMkara zoka aura viSAdayukta hAhAkAramaya vAtAvaraNa hai || 153 || bahuparicitamanantazo, nikhilairapi sattvaiH / janmamaraNaparivartibhiH, kRtamuktamamatvaiH // vinayaH // 154 // artha :- janma-maraNa ke cakra meM ananta bAra bhramaNa karane vAle mamatA se yukta jIvoM ke dvArA yaha (loka) atyanta paricita hai // 154 // iha paryaTanaparAGmukhAH, praNamata bhagavantam / zAntasudhArasapAnato, dhRtavinayamavantam // vinayaH // 155 // artha :- isa lokAkAza meM paryaTana karane se zrAnta banI he bhavyAtmAo ! Apa vinaya se yukta banakara zAnta sudhArasa kA pAnakara zaraNadAtA prabhu ko praNAma karo // 155 // zAMta-sudhArasa 61 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. bodhidurlabha bhAvanA yasmAd vismApayitasumanaH-svargasaMpadvilAsAH, prAptollAsAH punarapi janiH satkule bhuuribhoge| brahmAdvaita-praguNapadavIprApakaM niHsapatnaM, tadduSprApaM bhRzamurudhiyaH sevyatAM bodhiratnam // 156 // maMdAkrAMtA artha :- he sukSmabuddhimAn puruSo ! jisa samyaktva ke prabhAva se devatAoM ko bhI Azcarya ho, aisI svarga sampadA kA vilAsa prApta hotA hai aura usa svarga sampatti kI prApti se ullasita bane prANI punaH vizAla bhogakula meM janma pAte haiM, aise asAdhAraNa aura paramapada ko dene vAle bodhiratna kI sevA karo // 156 // anAdau nigodAndhakape sthitAnAmajasraM janurmRtyuduHkhArditAnAm / parINAmazuddhiH kutastAdRzI syAd, yayA hanta tasmAd viniryAnti jIvAH // 157 // bhujaMgaprayAtam artha :- anAdikAla se nigoda rUpI andhakUpa meM rahane vAle aura janma-maraNa ke duHkha se satata santapta jIvoM ko usa pariNAma kI zuddhi kahA~ se ho, jisase ve nigoda ke andhakUpa se bAhara nikala sakeM // 157 // zAMta-sudhArasa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tato nirgatAnAmapi sthAvaratvAt, trasatvaM punardurlabhaM dehabhAjAm / trasatve'pi paJcAkSaparyAptasaMjJisthirAyuSyavad durlabhaM mAnuSatvam // 158 // bhujaMgaprayAtam artha :- nigoda meM se nikale hue jIva sthAvara avasthA ko prApta karate haiM, kyoMki prANI ko trasatva kI prApti to atyanta durlabha hai| usa trasatva kI prApti ke bAda bhI paJcendriya avasthA, saMjJitva, dIrdha AyuSya tathA manuSya kI prApti honA atyanta durlabha hai // 158 // tadetanmanuSyatvamApyApi mUDho, mahAmohamithyAtvamAyopagUDhaH / bhraman dUramagno bhavAgAdhagarne, punaH kva prapadyeta tadbodhiratnam ? // 159 // bhujaMgaprayAtam artha :- manuSya avasthA pAne ke bAda bhI mahAmoha mithyAtva aura mAyA se vyApta mUDha prANI saMsAra rUpI mahAgarta meM par3A huA, aisA nimagna ho jAtA hai ki use bodhiratna kI prApti bhI kahA~ se ho // 159 // vibhinnAH panthAnaH pratipadamanalpAzca matinaH, kuyuktivyAsaGgairnijanijamatollAsarasikAH / na devAH sAnnidhyaM vidadhati na vA ko'pyatizayastadevaM kAle'smin ya iha dRDhadharmA sa sukRtI // 160 // zikhariNI zAMta-sudhArasa 63 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- isa kAla meM jahA~ sthAna-sthAna para vividha mata vAle paMtha haiM, kadama-kadama para kuyukti ke abhyAsa se svamata ko vikasita karane meM rasika aneka matavAdI haiM, devatA bhI sahAya nahIM kara rahe haiM tathA na koI atizaya labdhi-sampanna vyakti najara A rahA hai, aise samaya meM vItarAga dharma meM dRr3hatA rakhane vAlA hI saccA puNyAtmA hai // 160 // yAvad dehamidaM gadairna mRditaM, no vA jarA jarjaraM, yAvattvakSakadambakaM svaviSayajJAnAvagAhakSamam / yAvaccAyurabhaGguraM nijahite tAvabudhairyatyatAM, kAsAre sphuTite jale pracalite pAliH kathaM badhyate // 161 // zArdUlavikrIDitam artha :- jaba taka yaha deha roga-grasta nahIM huA hai, jaba taka yaha deha jarA se jarjarita nahIM huA hai, jaba taka indriyA~ sva-sva viSaya sambandhI jJAna ko grahaNa karane meM samartha haiM tathA jaba taka AyuSya zeSa hai, taba taka sujJajanoM ko Atmahita meM udyama kara lenA cAhie, phira sarovara ke TUTa jAne ke bAda dIvAra bA~dhane se kyA phAyadA hai ? // 161 // vividhopadravaM dehamAyuzca kSaNabhaGgam / kAmAlambya dhRtiM mUDhaiH svazreyasi vilambyate // 162 // anuSTap ___artha :- yaha deha rogAdi upadravoM se bharA huA hai, AyuSya kSaNabhaMgura hai, to phira kisa vastu kA Alambana lekara mUr3ha jana apane Atma-hita meM vilamba karate haiM ? // 162 // zAMta-sudhArasa 64 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dvAdaza bhAvanASTakam // budhyatAM budhyatAM bodhiratidurlabhA, jaladhijalapatitasuraratnayuktyA / samyagArAdhyatAM svahitamiha sAdhyatAM, bAdhyatAmadharagatirAtmazaktyA // budhya0 // 163 // artha :- samudra meM gira par3e cintAmaNi ratna ke dRSTAnta se bodhi kI atyanta durlabhatA ko samajho / bodhirana kI durlabhatA ko samajhakara usakA samyag ArAdhana karo, Atmahita sAdho aura apanI Atma-zakti se durgati ko roka do // 163 // cakribhojyAdiriva narabhavo durlabho, bhrAmyatAM ghorasaMsArakakSe / bahunigodAdikAyasthitivyAyate, mohamithyAtvamukhacoralakSe // budhya0 // 164 // artha :- nigoda Adi kI dIrghakAla sthiti tathA moha aura mithyAtva Adi lAkhoM coroM se vyApta isa bhayaMkara saMsAra - kakSa meM cakravarttI ke bhojana ke dRSTAnta se manuSya-bhava kI prApti honA atyanta durlabha hai // 164 // labdha iha narabhavo'nAryadezeSu yaH, sa bhavati pratyutAnarthakArI / jIvahiMsAdipApAstravavyasaninAM, mAghavatyAdimArgAnusArI // budhya0 // 165 // artha :- usake bAda manuSya kA janma bhI yadi anArya deza meM ho jAya to vaha jyAdA anarthakArI bana jAtA hai, kyoMki vahA~ zAMta-sudhArasa 65 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvahiMsA Adi pApoM ke Asrava meM lage rahane se vaha janma mAghavatI (sAtavIM narakabhUmi) ke mArga meM le jAne vAlA hai // 165 // AryadezaspRzAmapi sukulajanmanAM, durlabhA vividiSA dharmatattve / rataparigrahabhayAhArasaMjJArtibhihanta ! magnaM jagad duHsthitatve // budhya0 // 166 // artha :- Aryadeza meM rahane vAle aura uttama kula meM janma lene ke bAda bhI saddharma-zravaNa kI icchA honA atyanta durlabha hai, kyoMki maithuna, parigraha, bhaya aura AhAra saMjJArUpa pIr3A se sampUrNa jagat atyanta durdazA meM DUbA huA hai // 166 / / vividiSAyAmapi zravaNamatidurlabhaM, dharmazAstrasya gurusannidhAne / vitathavikathAditattadrasAvezato, vividhavikSepamaline'vadhAne // budhya0 // 167 // artha :- saddharma kI jijJAsA hone ke bAda bhI vyartha hI vikathA Adi ke rasa se aneka prakAra ke vikSepoM se mana ke malina hone se sadguru ke sAnnidhya meM dharmazAstra kA zravaNa atyanta durlabha hai // 167 / / dharmamAkarNya saMbudhya tatrodyama, kurvato vairivrgo'ntrnggH| rAgadveSazramAlasyanidrAdiko, ___ bAdhate nihatasukRtaprasaGgaH // budhya0 // 168 // zAMta-sudhArasa 66 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- dharma kA zravaNa karane ke bAda dharma meM acchI taraha se udyama karane vAle ko bhI antaraMga-zatruvarga tathA rAga, dveSa, Alasya aura nidrA Adi bAdhA pahu~cAte rahate haiM tathA sukRta ke prasaMga ko naSTa kara dete haiM // 168 // caturazItAvaho yonilakSeSviyaM, kva tvayAkarNitA dharmavArtA / prAyazo jagati janatA mitho vivadate, RddhirasazAtagurugauravArtA // budhya0 // 169 // artha :- aho Atman ! caurAsI lAkha jIvayoni meM bhramaNa karate hue tUne dharma kI vArtA kahA~ sunI hai ? adhikAMzataH jagat ke prANI RddhigArava, rasagArava aura zAtagArava se pIr3ita hokara paraspara vivAda karate rahate haiM // 169 / / evamatidurlabhAt prApya durlabhatamaM, bodhiratnaM sakalaguNanidhAnam / kuru guruprAjyavinayaprasAdoditam, zAntarasasarasapIyUSapAnam // budhya0 // 170 // artha :- isa prakAra atyanta durlabha, sakala guNa ke AdhAra rUpa aura jo zreSTha vinaya guNa ke prasAda rUpa meM prApta huA hai, aise bodhiratna kA upayoga karo aura zAntarasa rUpa amRtarasa kA pAna karo // 170 // zAMta-sudhArasa 67 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. maitrI bhAvanA saddharmadhyAnasaMdhAna-hetavaH zrIjinezvaraiH / maitrIprabhRtayaH proktAzcatasro bhAvanAH parAH // 171 // anuSTup ___artha :- saddharma-dhyAna meM acchI taraha se jur3ane ke lie zrI jinezvaradevoM ne maitrI pramukha cAra zreSTha bhAvanAe~ kahI haiM // 171 // maitrI-pramodakAruNya-mAdhyasthAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartuM, taddhi tasya rasAyanam // 172 // anuSTup artha :- maitrI, pramoda, kAruNya aura mAdhyastha ye cAra bhAvanAe~ dharmadhyAna ko sthira karane ke lie sarvadA sevana karane yogya haiM, kyoMki yaha vAstavika rasAyana hai // 172 / / maitrI pareSAM hitacintanaM yat, bhavet pramodo guNapakSapAtaH / kAruNyamArtA'GgirujAM jihIrSe-tyupekSaNaM dussttdhiyaamupekssaa|173| upajAti artha :- anya jIvoM kA hita-cintana maitrI bhAvanA hai, guNa kA pakSa karanA pramoda bhAvanA hai, duHkhI prANiyoM ke duHkha ko dUra karane kI icchA karuNA bhAvanA hai aura duSTa buddhi vAle jIvoM para rAga-dveSa rahita hokara rahanA mAdhyastha bhAvanA hai / / 173 // zAMta-sudhArasa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatra maitrImupakalpayAtman !, cintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / kiyaddinasthAyini jIvite'smin, kiM khidyate vairidhiyA parasmin // 174 // artha :- he Atman ! sarva jIvoM ke prati maitrI bhAva dhAraNa karo / isa jagat meM kisI ko zatru na mAno / isa jIvana meM kitane dina rahanA hai ? anya ke Upara zatrubuddhi karake vyartha hI kyoM kheda pAte ho ? // 174 // sarve'pyamI bandhutayA'nubhUtAH, sahasrazo'smin bhavatA bhavAbdhau / jIvAstato bandhava eva sarve, na ko'pi te zatruriti pratIhi // 175 // upajAti artha :- isa saMsAra rUpI sAgara meM ye sabhI jIva hajAroM bAra bandhu rUpa se anubhava kie hue haiM, ataH ye sabhI tumhAre bandhu haiN| koI bhI jIva tumhArA zatru nahIM hai, isa bAta kA mana meM nizcaya karo // 175 // sarve pitR-bhrAtR-pitRvya-mAtR-putrAGgajAstrIbhaginIsnuSAtvam / jIvAH prapannA bahuzastadetat, kuTumbameveti paro na kshcit| 176 / ____ artha :- (isa saMsAra meM) ye sabhI jIva pitA, bhrAtA, cAcA, mAtA, putra, putrI, strI, bahana tathA putravadhU ke rUpa meM zAMta-sudhArasa 69 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuta bAra prApta hue haiM ataH yaha saba tumhArA hI kuTumba hai, parAyA yA duzmana nahIM hai // 176 / / ekendriyAdyA api hanta jIvAH, paMcendriyatvAdyadhigamya smyk| bodhiM samArAdhya kadA labhante, bhUyo bhavabhrAntibhiyAM virAmam // 177 // artha :- ekendriya Adi jIva bhI paMcendriya Adi viziSTa sAmagrI ko prApta kara bodhiratna kI ArAdhanA kara bhavabhramaNa ke bhaya se kaba virAma pAeMge? // 177 // yA rAgaroSAdirujo janAnAM, zAmyantu vAkkAya-manodruhastAH / sarve'pyudAsInarasaM rasantu, sarvatra sarve sukhino bhvntu||178|| artha :- sabhI prANiyoM ke mana, vacana aura kAyA ko duHkha denevAle rAga-dveSa Adi sabhI roga zAnta ho jAyeM / sabhI jIva samatArasa kA pAna kareM aura sabhI jIva sarvatra sukhI baneM // 178 // // 13 bhAvanASTakam // vinaya vicintaya mitratAM, trijagati janatAsu / karmavicitratayA gatiM, vividhAM gamitAsu // vinaya0 // 179 // artha :- he vinaya ! karma kI vicitratA se vividha gatiyoM meM jAne vAle trijagat ke prANiyoM ke viSaya meM maitrI kA cintana kara // 179 // zAMta-sudhArasa 70 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarve te priyabAndhavAH, nahi ripuriha ko'pi / mA kuru kalikaluSaM mano, nijasukRtavilopi vinyH||180|| artha :- ye sabhI tumhAre priya bandhu haiM, inameM koI tumhArA duzmana nahIM hai / kalaha se kaluSita mana sukRta kA lopa karane vAlA hotA hai (ataH apane mana ko kaluSita mata karo) // 180 // yadi kopaM kurute paro, nijakarmavazena / api bhavatA kiM bhUyate, hadi roSavazena / vinaya0 // 181 // artha :- yadi koI apane karma ke vazIbhUta hokara krodha karatA hai, to tuma hRdaya meM krodha ke vazIbhUta kyoM banate ho? // 181 // anucitamiha kalahaM satAM, tyaja samarasamIna / bhaja vivekakalahaMsatAM, guNaparicayapIna // vinaya0 // 182 // artha :- he samatvarasa ke mIna ! sajjanoM ke lie kalaha anucita hai, ataH tU usakA tyAga kara / sadguNa ke paricaya se puSTa bane hue he cetana ! vivekarUpI kalArUpa haMsatA ko bhaja / (arthAt haMsa kI taraha vivekI bana) // 182 // zatrujanAH sukhinaH same, mtsrmphaay| santu gantumanaso'pyamI, ziva-saukhyagRhAya / vinaya0 // 183 // ___ artha :- matsara bhAva kA tyAgakara sabhI zatrujana bhI sukhI baneM aura zivasukha ke gRharUpa mukti-pada kI prApti ke icchuka baneM // 183 // zAMta-sudhArasa 71 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakRdapi yadi samatAlavaM, hRdayena lihanti / viditarasAstata iha rati, svata eva vahanti ||vinyH|| 184 // artha :- eka bAra bhI prANI yadi samatA ke sukha kA AsvAdana kara letA hai, to phira usa sukha ko jAnane ke bAda svataH samatvarasa kI prIti paidA hotI hai // 184 // kimuta kumatamadamUchitAH, duriteSu patanti / jinavacanAni kathaM hahA, na rasAdupayanti // vinaya0 // 185 // artha :- kumata rUpI mada se mUcchita banakara (prANI) durgati ke garta meM kyoM par3ate haiM ? ve jinavacana rUpa amRta rasa kA prema se pAna kyoM nahIM karate haiM ? // 185 // paramAtmani vimalAtmanA, pariNamya vasantu / vinaya samAmRtapAnato, janatA vilasantu // vinaya0 // 186 // artha :- he vinaya ! (tU yaha cintana kara) nirmala Azaya vAle jIvoM ke mana paramAtma-svarUpa meM magna baneM tathA jagat ke prANI samatA rUpI amRtarasa kA pAnakara sadA sukhI baneM // 186 // zAMta-sudhArasa 72 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. pramoda bhAvanA dhanyAste vItarAgAH kSapakapathagatikSINakarmoparAgAstrailokye gandhanAgAH shjsmuditjnyaanjaagrdviraagaaH| adhyAruhyAtmazuddhayA sakalazazikalAnirmaladhyAnadhArAmArAnmukteH prapannAH kRtasukRtazatopArjitArhantyalakSmIm / 187 / sragdharAvRttam artha :- kSapakazreNi ke dvArA jinhoMne karma-zatruoM ko naSTa kara diyA hai, sAhajika aura nirantara udaya prApta jJAna se jAgRta vairAgyavanta hone se triloka meM jo gandhahastI ke samAna haiM, aise vItarAga paramAtmA, jo apanI Atmazuddhi se candrakalA ke samAna nirmala dhyAna dhArA para ArUr3ha hokara, pUrvakRta sukRtoM se upArjita tIrthaMkara padavI ko prAptakara mokSa ke nikaTa jA rahe haiM, ve dhanya haiM // 187 // teSAM karmakSayotthairatanu-guNagaNairnirmalAtmasvabhAvaipyaM gAyaM punImaH stavanapariNatairaSTavarNAspadAni / dhanyAM manye rasajJAM jagati bhagavatastotravANIrasajJAmajJAM manye tadanyAM vitathajanakathAM kaarymaukhrymgnaam||188|| sragdharAvRttam zAMta-sudhArasa 73 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- karmakSaya se utpanna aneka guNoM ke samUha vAle, nirmala Atma-svabhAva dvArA paramAtmA kI stavanA meM tallIna pariNati ke dvArA bArambAra prabhu kA guNagAna karake, ATha varNa ke uccAra sthAnoM ko hama pavitra karate haiM tathA jagat meM bhagavanta ke stotra vANI ke rasa ko jAnane vAlI jIbha ko maiM rasajJA (jIbha) kahatA hU~, zeSa lokakathA ke kArya meM vAcAla banI jIbha ko maiM jar3a hI samajhatA hU~ // 188 / / nirgranthAste'pi dhanyA girigahanaguhAgahvarAntarniviSTAdharmadhyAnAvadhAnAH samarasasuhitAH pakSamAsopavAsAH / ye'nye'pi jJAnavantaH zrutavitatadhiyo dattadharmopadezAH, zAntA dAntA jitAkSA jagati jinapateH zAsanaM bhaasynti|189| sragdharAvRttam artha :- parvata, jaMgala, guphA tathA nikuMja meM rahate hue dharmadhyAna meM dattacitta rahane vAle, zamarasa se santuSTa, pakSa aura mAsa (kSamaNa) jaise viziSTa tapa karane vAle (mahAmuniyoM ko) tathA zrutajJAna se vizAla buddhi vAle, upadezaka, zAnta, dAnta aura jitendriya banakara jo prabhu-zAsana kI prabhAvanA karate haiM, una nirgrantha muniyoM ko bhI dhanya hai // 189 // dAnaM zIlaM tapo ye vidadhati gahiNo bhAvanAM bhAvayanti, dharmaM dhanyAzcaturdhA zrutasamupacitazraddhayA''rAdhayanti / zAMta-sudhArasa 74 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvyaH zrAddhyazca dhanyAH zrutavizadadhiya zIlamudbhAvayantyastAn sarvAn muktagarvAH pratidinamasakRd bhAgyabhAjaH stuvanti // 190 // sragdharAvRtam artha :- jo suzrAvaka dAna, zIla aura tapa kA Asevana karate haiM aura sundara bhAvanA kA bhAvana karate haiM, isa prakAra jJAna se puSTa zraddhA se cAroM prakAra ke dharma kI ArAdhanA karate haiM, tathA jo sAdhvIgaNa aura zrAvikAe~ jJAna se nirmala buddhi dvArA zIla / sadAcAra kA pAlana karatI haiM, ve bhI dhanyavAda kI pAtra haiM / ina sabakI hamezA aneka bAra jo garvarahita bhAgyavanta stuti karate haiM, ve bhI dhanyavAda ke pAtra haiM // 190 // mithyAdRzAmapyupakArasAraM, saMtoSa - satyAdi-guNaprasAram / vadAnyatA vainayikaprakAraM, mArgAnusArItyanumodayAmaH // 191 // upajAtivRtam artha :- mithyAdRSTi ke bhI paropakArapradhAna saMtoSa - satya Adi guNasamUha tathA udAratA - vinayavRtti Adi mArgAnusArI guNoM kI hama anumodanA karate haiM // 191 // jihve ! prahvIbhava tvaM sukRtisucaritoccAraNe suprasannA, bhUyAstAmanyakIrtizrutirasikatayA me'dya karNau sukarNau / vIkSyA'nyaprauDhalakSmIM drutamupacinutAM locane rocanatvaM, saMsAre'sminnasAre phalamiti bhavatAM janmano - mukhyameva // 6 // ssragdharAvRttam zAMta-sudhArasa 75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- he jihvA ! satkarma karane vAle puruSoM ke sucaritra ke uccAraNa karane meM prasanna hokara sarala bana / anya puruSoM kI kIti-yaza ke zravaNa karane meM rasika hone se mere donoM kAna sukarNa baneM / anyajanoM kI praur3ha saMpatti ko dekhakara merI donoM A~kheM prasanna baneM isa asAra saMsAra meM Apake janma kA yahI mukhya phala hai, aisA maiM mAnatA hU~ // 192 // pramodamAsAdya guNaiH pareSAM, yeSAM matirmajjati sAmyasindhau / dedIpyate teSu manaHprasAdo, guNAstathaite vishdiibhvnti||193|| upajAtivRtam artha :- anya puruSoM ke suyogya guNoM se pramoda pAkara jinakI buddhi samatArUpI samudra meM magna banI hai, unameM manaHprasannatA ullasita banatI hai / guNoM kI prazaMsA se ve guNa apane jIvana meM bhI vikAsa pAte haiM // 193 // // 14 bhAvanASTakam // vinaya ! vibhAvaya guNaparitoSaM, vinaya ! vibhAvaya guNaparitoSaM / nija-sukRtAptavareSu pareSu, parihara dUraM matsaradoSam / vinaya0 // 194 // artha :- he vinaya ! guNoM ke dvArA tU Ananda/paritoSa ko dhAraNa kara aura apane sukRta ke bala se jinheM zreSTha vastue~ prApta zAMta-sudhArasa 76 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huI haiM, aise anya puNyavanta prANiyoM ke prati dveSabhAva mata kara / matsara bhAva kA tyAga kara // 194 // diSTyA'yaM vitarati bahudAnaM, varamayamiha labhate bahumAnam / kimiti na vimRzasi paraparabhAgaM, yadvibhajasi tatsukRtavibhAgam / vinaya0 // 195 // artha :- koI puNyazAlI vyakti bahuta dAna detA hai, to koI bhAgyazAlI bahuta mAna pAtA hai / 'yaha saba acchA hai / ' tU dUsare ke ujjvala bhAga ko kyoM nahIM dekhatA hai ? isa prakAra sundara vicAra karane se usake sukRta kA bhAga tujhe bhI prApta ho jAegA // 195 // yeSAM mana iha vigatavikAraM, ye vidadhati bhuvi jagadupakAram / teSAM vayamucitAcaritAnAM, nAma japAmo vAraMvAram / vinaya0 // 196 // artha :- jinakA mana yahA~ vikArarahita hai, tathA jo sarvatra upakAra kara rahe haiM, aise ucita AcaraNa karane vAle satpuruSoM kA nAmasmaraNa hama bArambAra karate haiM // 196 // ahaha titikSAguNamasamAnaM, pazyata bhagavati muktinidAnam / yena ruSA saha lasadabhimAnaM, jhaTiti vighaTate karmavitAnam / vinaya0 // 197 // artha :- aho ! bhagavanta (mahAvIra paramAtmA) meM zivasukha ke kAraNa rUpa kSamA guNa kitanA apUrva koTi kA thA, 77 zAMta-sudhArasa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisake dekhane para, roSa sahita bar3e abhimAna pUrvaka saMcita karmasamUha zIghra adRzya ho jAte haiM // 197 / / adadhuH kecana zIlamudAraM, gRhiNo'pi hi parihRtaparadAram / yaza iha saMpratyapi zuci teSAM, vilasati phalitAphalasahakAram / vinaya0 // 198 // artha :- aise aneka sadRhastha haiM, jinhoMne parastrI kA sarvathA tyAgakara udAra zIlavrata dhAraNa kiyA hai, unakA nirmala yaza Aja bhI isa jagat meM phale-phUle AmravRkSa kI taraha vilasita ho rahA hai // 198 / / yA vanitA api yazasA sAkaM, kulayugalaM vidadhati supatAkam / tAsAM sucaritasaJcitarAkaM, darzanamapi kRtasukRtavipAkam / vinaya0 // 199 // artha :- ve striyA~ bhI nirmala yaza sahita apane ubhaya kula ko suzobhita karatI haiM, sucaritra se sampUrNa candrakalA ke samAna unakA nirmala darzana bhI pUrvakRta sukRta ke yoga se hI hotA hai // 199 // tAttvika-sAttvika-sujanavataMsAH, kecana yuktivivecnhNsaaH| alamakRSata kila bhuvanAbhogaM, smaraNamamISAM kRtazubhayogam / vinayaH // 200 // zAMta-sudhArasa 78 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- kaI tAttvika, sAttvika, sajjana ziromaNi puruSa haiM tathA yuktipuraHsara vivecana karane meM haMsa sadRza loga haiM, una donoM se samasta jagat alaMkRta banA hai // 200 // iti paraguNaparibhAvanasAraM, saphalaya satataM nijamavatAram / kuru suvihitaguNanidhiguNagAnaM, viracaya zAntasudhArasapAnam // vinaya0 // 201 // artha :- isa prakAra anya ke sadguNoM kA anumodana karanA yahI jisakA sAra hai, aise mAnavabhava ko prAptakara he Atman ! tU use sadA saphala kara / sadAcAra meM tallIna va sadguNoM ke samudra samAna aise satpuruSoM kA guNagAna kara aura rAga-dveSAdika vikAravajita nirAmaya zAnta sudhArasa kA pAna kara // 201 // zAMta-sudhArasa 79 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. kAruNya bhAvanA prathamamazanapAnaprAptivAJchAvihastAstadanu vasanavezmAlaGkRtivyagracittAH / pariNayanamapatyAvAptimiSTendriyArthAn, satatamabhilaSantaH svasthatAM kvAznuvIran // 202 // mAlinI artha :- sarvaprathama prANI khAne-pIne kI lAlasA se Akula-vyAkula banate haiM, usake bAda ve vastra, gRha aura alaMkAra meM vyagra citta vAle banate haiM, usake bAda lagna, putraputrI kI prApti tathA indriyoM ke anukUla viSayoM kI satat abhilASA karate rahate haiM, ataH ve becAre kisa prakAra svasthatA prApta kara sakate haiM ? // 202 // upAyAnAM lakSaiH kathamapi samAsAdya vibhavaM, bhavAbhyAsAttatra dhruvamiti nibadhnAti hRdayam / athAkasmAdasminvikirati rajaH krUrahRdayo, ripurvA rogo vA bhayamuta jarA mRtyurathavA // 203 // zikhariNI artha :- lAkhoM upAya karake mahAkaSTa se lakSmI prApta kara 'yaha lakSmI sadA rahane vAlI hai' aisA mAnakara gata bhavoM ke zAMta-sudhArasa 80 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa ke kAraNa AtmA usameM mohita banatI hai / parantu itane meM krUra hRdaya vAle zatru, roga, bhaya, jarA athavA mRtyu Akara acAnaka hI usameM dhUla DAla dete haiM ||203 // sparddhante ke'pi keciddadhati hRdi mitho matsaraM krodhadagdhA, yudhyante ke'pyaruddhA dhanayuvatipazukSetrapadrAdiheto: / kecillobhAllabhante vipadamanupadaM dUradezAnaTantaH, kiM kurmaH kiM vadAmo bhRzamaratizatairvyAkulaM vizvametat // 204 // sragdharAvRtam artha :- yahA~ kaI loga paraspara sparddhA karate haiM kaI krodha se dagdha bane eka-dUsare kI IrSyA karate haiM; kaI dhana, yuvatI, pazu, kSetra tathA grAmAdi ke lie nirantara lar3ate rahate haiM tathA kaI lobha ke vazIbhUta hokara dUra dezAntara meM bhaTakate hue sthAna-sthAna para kleza pAte haiM / isa prakAra anekavidha udvegasaMkleza se yaha sampUrNa vizva vyAkula banA huA hai || 204 || svayaM khanantaH svakareNa gartAM, madhye svayaM tatra tathA patanti / yathA tato niSkramaNaM tu dUre 'dho'dhaH prapAtAd viramanti naiva // 205 // upajAtivRtam artha :- apane hI hAthoM se gaDDhA khodakara mohamUr3ha AtmAe~ usameM isa prakAra gira par3atI haiM ki usameM se bAhara nikalanA to dUra rahA, balki adhikAdhika nIce giratI hI jAtI haiM // 205 // zAMta-sudhArasa 81 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakalpayan nAstikatAdivAda - mevaM pramAdaM parizIlayantaH / magnA nigodAdiSu doSadagdhA, duranta- duHkhAni hahA sahante // 206 // upajAti artha :- nAstikatA Adi kuvAdoM kI kalpanA karake nirviveka jIva isa prakAra ke pramAda kA vizeSa AcaraNa karane vAle svadoSa se dagdha bane nigoda Adi durgati meM girakara niravadhi asaMkhyakAla taka duranta duHkhoM ko sahana karate haiM ||206 || zRNvanti ye naiva hitopadezaM, na dharmalezaM manasA spRzanti / rujaH kathaMkAramathApaneyA- steSAmupAyastvayameka eva // 207 // artha :- jo hitopadeza ko sunane ke lie taiyAra hI nahIM haiM aura leza mAtra bhI dharma ko mana meM sthAna nahIM dete haiM, unake durgati Adi bhAva-rogoM ko kaise dUra kareM ? ataH una jIvoM ke prati karuNA rakhanA, yahI eka upAya hai // 207 // paraduHkhapratikAra - mevaM dhyAyanti ye hRdi / labhante nirvikAraM te, sukhamAyatisundaram // 208 // anuSTup artha :- isa prakAra jo anya ke duHkhoM ko dUra karane kA cintana karate haiM, ve sundara pariNAma vAle nirvikArI sukha ko pAte haiM // 208 // zAMta-sudhArasa 82 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paJcadaza bhAvanASTakam // sujanA ! bhajata mudA bhagavantaM, sujanA ! bhajata mudA bhagavantaM / zaraNAgatajanamiha niSkAraNa karuNAvantamavantaM re sujanA0 // 209 // artha :- he sajjano ! zaraNAgata prANiyoM para niSkAraNa apratima karuNA karane vAle bhagavanta ko Apa prema se bhajo // 209 // kSaNamupadhAya manaH sthiratAyAM, pibata jinAgamasAram / kApathaghaTanAvikRtavicAraM, tyajatakRtAntamasAraM re // sujanA0 // 210 // artha :- kSaNa bhara mana ko sthira karake zrI jinezvaradeva ke AgamarUpa amRta kA pAna karo aura unmArga kI racanA se viSama vicAra vAle asAra aura mithyAzAstroM kA tyAga karo // 210 // pariharaNIyo gururavivekI, bhramayati yo matimandam / suguruvacaH sakRdapi paripItaM, prathayati paramAnandaM re / sujanA0 / 211 / artha :- jo matimanda / mugdhajanoM ko saMsAracakra meM paribhramaNa karAte haiM aise avivekI guru kA tyAga karanA cAhie aura sadguru kA vacanAmRta eka bAra bhI pIyA hai to vaha parama Ananda ko bar3hAtA hai || 211 // kumatatamobharamIlitanayanaM, kimu pRcchata panthAnam / dadhibuddhyA nara jalamanthAnaM, zAMta-sudhArasa kimu nidadhata manthAnaM re / sujanA0 // 212 // 83 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- kumati rUpI andhakAra se jisake netra mIlita ho gae haiM, aise kuguru se mArga kyoM pUchate ho ? jala se paripUrNa bhAjana meM dahI kI buddhi se ravaiyA kyoM karate ho ? || 212 // aniruddhaM mana eva janAnAM, janayati vividhAtaGkam / sapadi sukhAni tadeva vidhatte, AtmArAmamazaGkaM re / sujanA0 // 213 // artha :- aMkuzarahita mana mithyAtva Adi vividha prakAra kI upAdhiyA~ paidA karatA hai aura vahIM nigrahita mana niHzaMka rUpa se sukha bhI pradAna karatA hai || 213 || pariharatAstravavikathAgArava - madanamanAdi - vayasyam / kriyatAM saMvara - sAptapadInaM, dhruvamidameva rahasyaM re / sujanA0 // 214 // artha :- anAdikAla se sahacArI bane Asrava, vikathA, gArava tathA madana kA tyAga karo aura saMvara rUpa sacce mitra kA Adara karo, yahI saccA rahasya hai || 214 || sahyata iha kiM bhavakAntAre, gada- nikuramba-mapAram / anusaratA hitajagadupakAraM, jinapatimagadaGkAraM re sujanA0 // 215 // artha : - isa bhavATavI meM apAra dravya aura bhAva rogoM ko tuma kyoM sahana karate ho ? samasta jagat para upakAra karane meM dRr3ha pratijJAvanta jinezvaradeva rUpa bhAva vaidya kA anusaraNa karo, 84 zAMta-sudhArasa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisase tumhAre samasta dravya aura bhAva roga zAnta ho jAyeM aura tumheM sukha prApta ho // 215 // zRNutaikaM vinayoditavacanaM, niyatAyatihita-racanam / racayata sukRta-sukha-zatasandhAnaM, zAnta-sudhArasapAnaM re // sujanA0 // 216 // artha :- anta meM avazya hita karane vAle vinaya ke upalakSaNa se (vinaya vijayajI ma. dvArA) kahA gayA eka vacana tuma suno aura saikaDoM prakAra se sukRta tathA anupama ke jor3ane vAle zAnta sudhArasa kA pAna karo // 216 / / zAMta-sudhArasa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mAdhyasthya bhAvanA zrAntA yasmin vizramaM saMzrayante, rugNAH prItiM yatsamAsAdya sadyaH / labhyaM rAga-dveSavidveSirodhAdaudAsInyaM sarvadA tat priyaM naH // 217 // ___artha :- jisa udAsInatA ko prAptakara amitajana vizrAma prApta karate haiM aura rogIjana prIti prApta karate haiM, rAga-dveSa rUpI zatru kA rodha karane se use (udAsInatA ko) prApta kara sakate haiM, aisA audAsInya hameM sarvadA priya hai // 217 / / loke lokA bhinna-bhinnasvarUpAH, bhinnabhinnaiH krmbhirmrmbhidbhiH| ramyAramyaizceSTitaiH kasya kasya, tadvidvadbhiH stUyate ruSyate vA // 218 // artha :- marmasthala ko bhedane vAle bhinna-bhinna prakAra ke karmoM ko lekara isa loka meM prANI bhinna-bhinna svarUpa/AkAra meM dikhAI dete haiN| unake sundara aura asundara AcaraNoM ko zAMta-sudhArasa 86 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnane vAle buddhimAn manuSya inameM kinakI prazaMsA kare aura kinake Upara roSa kare ? // 218 // mithyA zaMsan vIratIrthezvareNa, rorbu zeke na svaziSyo jamAliH / anyaH ko vA rotsyate kena pApAt, tasmAdaudAsInyamevAtmanInam // 219 // artha :- svayaM tIrthaMkara paramAtmA mahAvIra svAmI bhI apane ziSya jamAlI ko viruddha prarUpaNA karate hue roka nahIM sake, to phira kauna kisako pApa se roka sakatA hai ? ataH udAsInatA hI Atmahitakara hai // 219 // arhanto'pi prAjyazaktispRzaH kiM, dharmodyogaM kArayeyuH prasahya / dadhuH zuddhaM kintu dharmopadezaM, yatkurvANA dustaraM nistrnti||220|| artha :- tIrthaMkara paramAtmA asAdhAraNa zakti sampanna hote haiM, phira bhI kyA ve balAtkAra se kisI ke pAsa dharma karAte haiM ? arthAt nahIM karAte haiM / kiMtu ve zuddha dharma kA upadeza avazya dete haiM, jisakA pAlanakara bhavya prANI bhavasAgara taira jAte haiM // 220 // tasmAdaudAsInyapIyUSasAraM, vAraM vAraM hanta santo lihantu / AnandAnAmuttaraGgattaraGgai- vadbhiryad bhujyate muktisaukhym| // 221 // zAMta-sudhArasa 87 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- ataH sabhI santa puruSa udAsInatA rUpI amRta kA bArambAra pAna kareM aura Ananda kI uchalatI taraMgoM ke dvArA prANimukti ke sukha ko prApta kareM // 221 // // 16 bhAvanASTakam // anubhava vinaya ! sadA sukhamanubhava, audAsInyamudAraM re| kuzalasamAgamamAgamasAraM, kAmita-phalamandAraM re / anabhava // 222 // artha :- he vinaya ! tU sadaiva udAsInatA rUpI udAra sukha kA anubhava kara / kyoMki yaha Agama-siddhAnta ke sArarUpa mokSa-pada kI prApti karAne vAlA hai tathA iSTaphala ko dene meM kalpavRkSa ke samAna hai // 222 // parihara paracintAparivAraM, cintaya nijamavikAraM re / vadati ko'pi cinoti karIraM, cinute'nyaH sahakAraM re / anubhavaH // 223 // artha :- para-pudgala kI cintA kA tU tyAga kara de aura AtmA ke avikArI AtmasvarUpa kA tU cintana kara / koI mukha se bar3I-bar3I bAteM hI karate haiM, kintu ve kerar3A hI pAte haiM, jabaki parizrama karane vAle Amra kI prApti karate haiM // 223 // yopi na sahate hitamupadezaM, tadupari mA kuru kopaM re / niSphalayA kiM parajanataptyA, kuruSe nijasukhalopaM re / anubhava0 // 224 // zAMta-sudhArasa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- jo tumhAre hitakArI upadeza ko sahana nahIM karate haiM, una para tU krodha mata kara / vyartha kisI para krodha karake tU apane svAbhAvika sukha kA lopa kyoM karatA hai ? // 224 // sUtramapAsya jar3A bhAsante, kecana matamutsUtraM re| kiM kurmaste parihatapayaso, yadi pIyante mUtraM re |anubhv|| 225 // artha :- kaI jar3a buddhi vAle zAstra-vacana kA tyAgakara mithyA (zAstraviruddha) bhASaNa karate haiM, ve mUDha jIva nirmala jala kA tyAgakara mUtra kA pAna karate haiM, to isameM hama kyA kareM? // 225 / / pazyasi kiM na manaHpariNAmaM, nijanijagatyanusAraM re| yena janena yathA bhavitavyaM, tadbhavatA durvAraM re |anubhv0||226|| artha :- apanI-apanI gati ke anusAra jIvoM ke (zubhAzubha) pariNAma hote haiM, ataH he Atman ! tU kyoM nahIM samajhatA hai ? jisa AtmA kI jo gati honevAlI hai, use tU kaise roka sakegA? use tU nahIM miTA sakatA hai // 226 // ramaya hRdA hRdayaMgamasamatAM, saMvRNu mAyAjAlaM re / vRthA vahasi pudgala-paravazatA mAyuH parimitakAlaM re / anubhava0 // 227 // artha :- apane dila meM AnandadAyI samatA ko sthira kara aura mAyAjAla kA tyAga kara de, tU vyartha hI pudgala kI parAdhInatA bhoga rahA hai, terA AyuSya to maryAdita hai // 227 // zAMta-sudhArasa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupamatIrthamidaM smara cetana - mantaH sthitamabhirAmaM re / ciraM jIva vizadapariNAmaM, labhase sukhamavirAmaM re / anubhava0 // 228 // artha :- tere andara sthita AtmA hI sundara va anupama tIrtha hai, use tU yAda kara aura cirakAla paryanta nirmala pariNAmoM ko dhAraNakara jisase tujhe akSaya sukha kI prApti hogI // 228 // parabrahmapariNAma-nidAnaM, sphuTakevalavijJAnam re / viracaya vinayavivecitajJAnaM, zAnta sudhArasapAnaM re / anubhava0 // 229 // artha :- parabrahma-paramAtmasvarUpa kI prApti ke nidAna rUpa tathA nirmala kevalajJAna pradAna karane vAle vinaya ( pU. upA. zrI vinaya vijayajI ma. ) dvArA vivecita 'zAnta sudhArasa' kA he bhadra ! tU pAna kara // 229 // zAMta-sudhArasa 90 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra prazasti - zloko (stragdharA chandaH) evaM sadbhAvanAbhiH surabhitahRdayAH saMzayAtItagItonItasphItAtmatattvAstvaritamapasaranmohanidrAmamatvAH / gatvA sattvAmamatvAtizayamanupamAM cakrizakrAdhikAnAM saukhyanAM maGkhalakSmIm, paricitavinayAH sphArakIrti shrynte|1| artha :- isa taraha sadbhAvanAo se suvAsita hRdayavAlA AtmA saMzayAtIta banakara Atmatattva ke ciMtana se moha-nidrA mamatva ko turaMta dUra karatA hai / satvazIla banakara nirmamatvabhAva ko dhAraNa karatA hai / anupama aivama zata cakravartIo ke sukha se bhI adhika sukha bhAvanAbhAvita mana ko hotA hai| isa sukha se cAro aura apanA yaza phailAtA hai| aura aMta meM mokSagati ko prApta karatA hai||1|| na karatA zAMta-sudhArasa 91 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sragdharA chandaH) durdhyAnapretapIDA prabhavati na manAkkAcidadvandvasaukhyasphAtiH prINAti cittaM prasarati paritaH saukhyasauhityAsindhuH / kSIyante rAgaroSaprabhRtiripubhaTAH, siddhisAmajyalakSmIH syAdvazyA yanmahimnA vinayazucidhiyo bhAvanAstA zrayadhvam / 2 / artha :- jisa bhAvanA ke prabhAva se durdhyAna kI pIDA se mukta ho jAte ho / isake prabhAva se anirvacanIya sukha kI vRddhi hotI hai, aura citta ko prasanna karatA hai| saba dizA meM tRpti kA sAgara laharAtA hai| aura isake prabhAva se rAga, dveSa naSTa ho jAte hai aura AtmaRddhi sahaja hI prApta hotI hai| vinaya se nIrmala buddhiyukta banakara isa bhAvanAoM kA smaraNa kare / // 2 // (pathyA chandaH) zrIhIravijayasUrIzvaraziSyau sodarAvabhUtAM dvau / zrIsomavijayavAcaka vAcakavarakIrtivijayAkhyau // 3 // ___ artha :- zrI hIravijayasUrIjIke do ziSya jo sage bhAi the zrI somavijayajI vAcaka aura vAcakavAra kIrtivijayajI // 3 // (gIti chandaH) tatra ca kIrtivijayavAcakaziSyopAdhyAyavinayavijayena / zAntasudhArasanAmA saMdRSTo bhAvanAprabandho'yam // 4 // zAMta-sudhArasa 92 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha :- isame se kIrtivijayajI vAcaka ke ziSya upAdhyAya vinayavijayajI ke " zAMta sudhArasa" nAmake bhAvanA prabodha graMtha kI racanA kI hai // 4 // (gIti chandaH) zikhinayanasindhuzazimitavarSe harSeNa gandhapuranagare / zrIvijayaprabhasUriprasAdato yatna eSa saphalo'bhUt // 5 // artha :- vikrama saMvata 1723 meM gaMdhapura (gaMdhAra) nagara meM harSa aura ullAsita hRdaya se kIyA prayatna jainAcArya zrI vijayaprabhasUrIzvara ke AzIrvAda se saphala huA // 5 // (upajAti chandaH) yathA vidhu So'zabhiH kalAbhiH sampUrNatAmetya jagatpunIte / granthastathA So'zabhiH prakAzairayaM samagraiH zivamAtanotu // 6 // artha :- jisa taraha candra apanI solaha kalA se bIkharakara sRSTi ko AnaMdita karatA hai, usI taraha solaha bhAvanAo me baTA huA yaha graMtha sabakA kalyANa karanArA bane // 6 // (indravajrA chandaH) yAvajjagatyeSa sahastrabhAnuH pIyUSabhAnuzca sadodayete / tAvatsatAmetadapi pramodam, jyotiH sphuradvaDmayamAtanotu / 7 / __ artha :- jaba taka sUrya aura candra udaya hote hai, taba taka sajjano ko yaha "zAMta sudhArasa" graMtha mana ko prasanna karatA rahegA, avama citta ko zAMta karane kA mArga dikhAtA raheMgA // 7 // zAMta-sudhArasa 93 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho ! zrutam svAdhyAya saMgraha meM prakAzita honevAle hindI graMtho kA vivaraNa (1) jIvavicAra navatattva (2) daMDaka - laghu saMgrahaNI (3) bhASyatrayam - caityavaMdana / guruvaMdana / paccakhANa bhASya (4) karmagraMtha 1-2-3 - (5) jJAnasAra (6) upadezamAlA (7) adhyAtmasAra (8) zAMtasudhArasa (9) prazamarati (10) vairAgyazataka - indriya parAjaya zataka (11) adhyAtma kalpadruma (12) aSTaka prakaraNa (13) tattvArthasUtra (14) vItarAgastotra (15) bRhad saMgrahaNI (16) laghu kSetra samAsa zAMta-sudhArasa -- bRhada kSetra samAsa 94 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra paricaya (1) zA. saremala javeracaMdajI beDAvAlA parivAra dvArA svadravya se saMvat 2063 meM nirmita... (2) gurubhagavaMto ke abhyAsa ke liye 2500 pratAkAra graMtha va 21000 se ____ jyAdA pustako ke saMgraha me se 33000 se jyAdA pustake isyu kI hai... zrutarakSA ke liye 45 hastaprata bhaMDAro ko DijiTAIjezana ke dvArA surakSita kiyA hai aura usa meM saMgrahita 80000 hastaprato meM se 1800 se jyAdA hastaprato kI jherokSa vidvAna gurubhagavaMto ko saMzodhana saMpAdana ke liye bhejI hai... (4) jIrNa aura prAyaH aprApya 222 mudrita graMtho ko DijiTAIjezana karake maryAdita nakale punaH prakAzita karake jJAnabhaMDAro ko samRddha banAyA hai... (5) aho ! zrutajJAnam cAturmAsika patrikA ke 46 aMka zrutabhakti ke liye svadravya se prakAzita kiye hai... (6) I-lAyabrerI ke aMtargata 9000 se jyAdA pustako kA DijiTala saMgraha PDF upalabdha hai, jisa meM se gurubhagavaMto kI jaruriyAta ke mutAbika mudrita prinTa nakala bhejate hai... (7) hara sAla pUjya sAdhvIjI ma.sA. ke liye prAcIna lipi (lipyaMtaraNa) zIkhane kA Ayojana... (8) baccoM ke liye aMgrejI meM sacitra kathAoM ko prakAzita karane kA Ayojana... (9) aho ! zrutam I paripatra ke dvArA adyAvadhi aprakAzita ATha kRtioM ko prakAzita kI hai... (10) nezanala buka phera meM jaina sAhitya kI viziSTa prastuti evaM prasAra / (11) paMcama samiti ke vivekapUrNa pAlana ke liye ucita jJAna kA prasAra evaM prAyogika upAya kA Ayojana / (12) caturvidha saMgha upayogI priyam ke 60 pustako kA DijiTala prinTa dvArA prakAzana / zAMta-sudhArasa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COOG BRRORLLLLLLLLLLLLLLECO M zrI paMca mahAmaMgala zrutaskandha zrI namaskAra mahAmaMtra (atiprAcina) 18GET 1651 18XINEI 18[G & SI 18J 0 1 854 I Beid loft ISTOCELI rafidd8e 8.84744 CLOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO OO