________________
११. लोकस्वरूप भावना
सप्ताऽधो धो विस्तृता याः पृथिव्यश्छत्राकाराः सन्ति रत्नप्रभाद्याः । ताभिः पूर्णो योऽस्त्यधोलोक एतौ, पादौ यस्य व्यायतौ सप्तरज्जूः ॥ १४१ ॥ शालिनी
अर्थ :- नीचे-नीचे विस्तार पाने वाली, छत्र के आकार वाली रत्नप्रभा आदि सात पृथ्वियाँ हैं और उनसे परिपूर्ण सात राजलोकप्रमाण अधोलोक है; जो इस लोक-पुरुष के दो पैर समान हैं ॥१४१॥
तिर्यग्लोको विस्तृतो रज्जूमेकां, पूर्णो द्वीपैरर्णवान्तैरसंख्यैः । यस्य ज्योतिश्चक्रकाञ्चीकलापं,
मध्ये कार्यं श्रीविचित्रं कटित्रम् ॥ १४२ ॥
अर्थ :- असंख्य द्वीप - समुद्रों से परिपूर्ण एक राजलोक विस्तार वाला तिर्च्छालोक है, जिसमें ज्योतिषचक्र लोकपुरुष के कटिप्रदेश पर सुशोभित मेखला के समान है ॥१४२॥ लोकोऽथोर्ध्वे ब्रह्मलोकेद्युलोके, यस्य व्याप्तौ कूर्परौ पञ्चरज्जू । लोकस्याऽन्तो विस्तृतो रज्जूमेकां,
सिद्धज्योतिश्चित्रको यस्य मौलिः ॥ १४३ ॥
५७
शांत-सुधारस