Book Title: Arvind Maharshi Santvani 22
Author(s): Aniruddh Smart
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005994/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtavANI graMthAvali 2 22 maharSi araviMda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda (Maharshi Aurobindo) aniruddha smArTa ema. e., elaela.bI. eNDvokeTa (surata) navajIvana prakAzana maMdira amadAvAda-380014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU. 300 thAya che. graMthAvalino saMpuTa kharIdanArane te rU. 200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. prAptisthAna (1) navajIvana prakAzana maMdira gUjarAta vidyApIThanI pAchaLa, po. navajIvana, amadAvAda-14 (2) navajIvana TrasTa (zAkhA), 130, zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI - 400 002 (3) divya jIvana saMgha zivAnaMda Azrama, jodhapura TekarI, zivAnaMda mArga, amadAvAda-15 (4) divya jIvana saMgha zivAnaMda bhavana, rAmajI maMdiranI poLa, sarakArI presa sAme, AnaMdapurA, vaDodarA-390 001 (5) divya jIvana saMgha, zizuvihAra, bhAvanagara-364 001 (6) divya jIvana saMgha, mohana oNpTiziyana, AjhAda coka, valasADa-396 001 bAra rUpiyA (c) gujarAta divya jIvana saMgha trIjI AvRtti, prata 3,000, jUna 1999 punarmudraNa, prata 3,000, oNkaTobara 2006 kula prata : 6,000 ISBN 81-7229-737-6 (set) madraka ane prakAzaka - jitendra ThAkorabhAI desAI - navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana navajIvana ane divya jIvana saMghanA saMyukta upakrame "saMtavANI graMthAvali'ne 28 pustikAono A saMpuTa vAcakonA hAthamAM mUkatAM AnaMda thAya che. sarvadharmasamabhAvanA uddezane dhyAnamAM rAkhI A 'saMtavANI graMthAvali' saMpuTa brahmalIna zrI svAmI zivAnaMdajInI zatAbdI nimitte gujarAta divya jIvana saMgha dvArA taiyAra karavAmAM Avyo hato. te taiyAra karavAmAM aneka mitrono sahakAra maLyo hato. chatAM tenI pAchaLanI akadhArI mahenata sva. uccharaMgabhAI svAdiyAnI hatI te noMdhavuM joIe. A graMthAvalinI pahelI AvRtti capocapa UpaDI gayA pachI 1985mAM tenuM punarmudraNa karavAmAM AvyuM hatuM. paraMtu teya pahelI AvRttinI jema ja jhaDapathI vecAI jatAM graMthAvali ghaNAM varasathI upalabdha na hatI. gAMdhIjI prasthApita saMsthAnI badhA dharmonI sAcI samajaNa phelAvavAnI javAbadArI che. vaLI ucca zikSaNamAM have mUlyazikSaNa tathA tulanAtmaka dharmonA zikSaNanuM mahattva vadhatuM jAya che. kendra sarakAranA yojanA paMce mUlyonA zikSaNane protsAhana ApavAnuM samarthana karyuM che. Ane anulakSIne A pustaka saMpuTa sAmAnya vAcako uparAMta ucca zikSaNamAM kArya karatA sahu koIne upayogI thaI paDaze. gujarAta divya jIvana saMdhe A graMthAvali A yojanAmAM punarmudraNa mATe sulabha karI te mATe ame temanA AbhArI chIe. "saMtavANI graMthAvali'nA A pustaka saMpuTanA prakAzanathI gAMdhIjInA sarvadharmasamabhAvano saMdezo sarvatra vasatAM gujarAtI kuTuMbomAM prasaraze evI AzA che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navajIvana TrasTanA dastAvejamAM tenA uddezonI pUrti sAru je je pravRttio karavAnuM sUcaveluM che temAM hindamAM vaselI badhI judI judI komo vacce aikyano pracAra karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. te hetu mATe navajIvane gUjarAta vidyApIThamAM prasthApita karelA anAmata kozamAMthI A "saMtavANI graMthAvali'nuM punarmudraNa jUna 1999mAM prasiddha karI rAhata dare ApavAmAM AvyuM hatuM. saMtavANI graMthAvali'nI mAMga cAlu rahetAM navajIvana taraphathI tenuM A trIjuM punarmudraNa prasiddha karavAmAM AvI rahyuM che. ane tenI kiMmata sAmAnya vAcakane paravaDe tevI rAkhavAmAM AvI che te noMdhavA jevuM che. amane AzA che ke sarvadharmasamabhAvanA pracArArthe thatA A prakAzanane vAcako taraphathI yogya AvakAra maLavAnuM cAlu raheze. tA. 2-10-'06 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA 1. zrI araviMda prAkathana 2. bALapaNa ane iMgleMDanivAsa 3. bhAratamAM Agamana 4. vaDodarAnivAsa pa. baMgALamAM 6. poMDicerI Agamana ane nivAsa che ja ra ja che Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. zrI araviMda prAthana koI paNa mahAna AtmAnA jIvanacaritranuM Alekhana karavuM e khUba muzkela vAta che. temAMye jo te vyakita AdhyAtmika jIvananA kSetranI hoya to to kAma vadhu muzkela banI rahe che. paraMtu jyAre ApaNe AdhyAtmika kSetranI eka paramocca vyaktinA jIvananuM ApaNA zabdomAM Alekhana karavA taiyAra thaIe tyAre to e kAma ApaNA gajA bahAranuM ane lagabhaga azakya ja banI rahe che. chatAM je jIvanAmRta vaDe vyakti-jIvana ane janajIvanane poSavAnuM che te to evA mahAmanAnA jIvanamAMthI ja meLavavAnuM hoya che. mATe jevA banI Ave tevA, paNa sAcadilIthI, temanA jIvanacaritra lakhavA-samajavA niraMtara prayatno karavA ja rahyA. AdhyAtmika kSetranI virala vibhUtionAM jIvanavRttAMta AlekhavAnuM kArya muzkela bane che. temanA bAhya jIvanamAM je ghaTanAo banI hoya che tenA karatAM, sapATI para na dekhAtI evI temanI AMtara jIvanasRSTinI kathA eTalI to addabhuta ane rahasyamaya hoya che ke teo pote jyAM sudhI teno kAMIka aNasAra ApaNI samakSa vyakta na kare tyAM sudhI ApaNe tenAthI sAva aNajANa ja rahIe chIe. AvI viziSTa vyaktionA bAhya jIvananI ghaTanAonuM anusaMdhAna pelI AMtarika anubhUtio sAthe evuM to joDAyeluM hoya che ke te AMtarika pravAho tarapha durlakSya sevI, mAtra bAhya jIvanaprasaMgone ja upara uparathI jotAM rahIe to te prakAranA jIvanacaritramAMthI kadAca vArtArasa maLI rahe; kadAca ApaNane te asarakAraka paNa vartAya paraMtu pachI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda manamAM eka kautukanuM vartuLa janmAvI tyAM ja te kadAca sthira paNa thaI jAya ane prakAzanA putronA jIvanamAMthI je preraNAsrota ApaNA jIvanamAM vahevo joIe te vahI nahIM Ave. zrI araviMdanuM jIvanacaritra lakhavA mATe temanA jIvanakALa daramiyAna prayatna zarU thayAnuM temanI jANamAM AvyuM ke tarata temaNe lakhyuM: "mArA jIvana vize koI lakhI zake tema nathI kAraNa ke te mANaso joI zake evuM sapATI uparanuM nathI.'' vaLI eka bIjA evA prasaMge temaNe lakhyuM: ''mArA potAnA ziSyone hAthe ThaMDI chapAImAM mAruM khUna thAya evuM huM Icchato nathI.'' . teo pote ja potAnA uparokta vidhAnane tenA yogya pariprekSyamAM samajAvatAM lakhe cheH ''sauthI paheluM to e che ke koI paNa mANasanA AdhyAtmika jIvanamAM eNe bAhya zuM kAma karyuM, athavA to potAnA samayanA lokonI najare enuM bahAranuM svarUpa kevuM hatuM e vastuo agatyanI nathI (loko jene aitihAsika athavA to jIvanacaritra kahe che eno to e ja artha che ne?) paraMtu potAnA aMtaramAM e kevo hato ane aMtaramAM eNe zuM kAma karyuM che e vastuo ja enA bAhya jIvanane enuM mUlya ApI zake che. enA bAhya jIvanamAM je je kAMI hoya che te enA aMtaranA jIvanamAMthI Ave che. yogInuM AMtarajIvana ghaNuM vizALa ane anekadezIya hoya che - khAsa karIne mahAna yogIomAM - ane emAM arthasabhara vastuono saMbhAra aTala vipula hoya che ke koI caritralekhaka ene pAmavAnI ke Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALapaNa ane IMgleMDanivAsa enA vize lakhavAnI AzA rAkhI zake tema nathI.'' zrI araviMdanA jIvana paTa vize cAra vastuo khUba ja agatyanuM dhyAna kheMce che: 1. emanA bAhya jIvananA prasaMgonA aNadhAryA vaLAMko ane gatividhi, 2. e sarvane gherI vaLIne uparavaTa rahetuM koIka vyApaka aciMtya tattva. 3. e gUDhatattva taraphanI temanI nitAMta nizcala niSThA. 4. e paramatattvano ananya sAkSAtkAra ane jIvananA hareka kSetramAM tene pratiSThita karavAno apUrva puruSArtha. 2. bALapaNa ane iMgleMDanivAsa zrI araviMdanA pitA DaoN. kRSNadhana ghoSa pAzcAtya saMskRti ane saMskArathI UMDA raMge raMgAyelA hatA. temanI raheNI nakhazikha pAzcAtya hatI. dilanA udAra ane atyaMta sevAbhAvI chatAM dharma tarapha temane jarIye zraddhA na hatI. bhAratIya jIvanasaMskAra tarapha temane kevaLa aNagamo ja nahIM, tiraskAra hato. zrI araviMda temane vize ullekha karatAM eka sthaLe kahe cheH "mahApuruSa hoya to tenA pUrvajone dhArmika vRttinA ane pavitra batAvavAnI vRtti dareka mANasamAM hoya che. mArI bAbatamAM e bilakula sAcuM nathI. mArA pitA eka ghora nAstika puruSa hatA.'' zrI araviMdanAM mA svarNalatA gorAM, dekhAvaDAM ane kalpanAzIla hatAM. paraMtu temanA mananuM ThekANuM rahetuM na hatuM ane pAchaLathI temane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda hisTIriyAnuM darda lAgu paDyuM hatuM jemAMthI teo mRtyuparyata UgarI zakyAM na hatAM. zrI araviMdanA bIjA be, vinayabhUSaNa ane manamohana nAmanA moTA bhAIo hatA. temanAthI nAno eka bhAI bArIndra ane sarojinI nAme bahena hatAM. zrI araviMdano janma AvA ghoSa kuTuMbamAM I. sa. 1872nA oNgasTanI paMdaramI tArIkhe maLasake 4-50 samaye kalakattAmAM thayo. emanA pitA te vakhate khulanA DisTrikTanI haoNspiTalanA cIpha sarjana hatA. temanA bALapaNanAM zarUAtanAM varSo khulanAmAM pasAra thayAM. paraMtu pAMca varSanI uMmaranA thayA tyAM sudhI temane baMgALI bolatAM zIkhavavAmAM AveluM nahIM. gharamAM eka narsa, eka babaracI ane khAnasAmA hatAM. temanI joDe paNa bhAMgItUTI aMgrejImAM ane evI ja hiMdImAM vAta karavAnI rahetI. teo pAMca varSanA pUrA thayA na thayA tyAM to mAtA pitAnI chatrachAyAthI dUra dArjiliMganI aMgreja bALako mATenI laoNreTo konvenTa skUlamAM pitAe temane dAkhala karAvyA ane sAta varSanI uMmaranA thayA tyAre temanA baMne moTA bhAIo sAthe DaoN. kRSNadhana temane abhyAsa mATe iMgleMDa laI gayA. potAnA putronI soMpaNI ane rahevA-khAvAnI vyavasthA, vyavasAye pAdarI evA eka aMgreja sajjana hyuvITane tyAM karI. thoDA samayamAM ja hiMda pAchA vaLatAM temaNe yuvITane eka kaDaka : sUcanA ApelI: emane hiMdIone maLavA dezo nahIM. hiMda vize jANavA dezo nahIM. bhAratanI koI vastunA prabhAva heThaLa AvavA dezo nahIM.'' Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALapaNa ane iMgleMDanivAsa 5 ane banyuM paNa ema ja. zrI araviMda Ama hiMda vize, hiMdanI prajA, hiMdanA dharma ane saMskRti vize aNajANa ja moTA thatA gayA. mi. thuvITanAM mA custa khristI hatAM. gharamAM ja krizciyana cepala yAne maMdira hatuM. tyAM badhAM roja savAre prArthanA karavA jatAM. vaLI mi. phyuvITanAM mAtuzrInI evI khAsa mAnyatA paNa kharI ke zrI araviMda khristI thAya to emanA AtmAno uddhAra thAya. tethI eka vakhata emane khristI banAvavAno prayatna thayelo paraMtu dasa varSanI uMmaranA zrI araviMda e bAbatamAM kAMI samajelA nahIM ane te prayatna niSphaLa nIvaDelo. zrI araviMdanA iMgleMDanivAsa pUrAM cauda varSano rahyo. mAMcesTaramAM yuvITa sAthe to te prathamanAM pAMca varSa ja rahelA. tyAra bAda temano abhyAsa senTa pola skUla, laMDanamAM thayelo. tyAM temaNe aneka inAmo meLavI atyaMta tejasvI vidyArthI tarIkenI khyAti prApta karelI. tyAMthI kiMgsa kaoNlejamAM praveza maLatAM teo kebrija jaI rahyA ane ekAgrapaNe abhyAsa AgaLa vadhyo. A samagra gALA daramiyAna teoe grIka ane laeNTina bhASAsAhityanA maulika graMthonuM UMDuM adhyayana karyuM ane aMgreja vidyArthIone paNa temAM TapI gayA. aMgrejI bhASA ane sAhityano talasparzI abhyAsa karI temAM adbhuta prAvINya prApta karyuM. itihAsa, bhUgoLa, gaNita, vijJAna vagere viSayomAM paNa nipuNatA meLavI. phrenca, speniza, jarmana vagere bIjI yuropIya bhASAo zIkhyA ane tenA sAhityano paNa mahAvaro meLavyo. Ama teo pAzcAtya vidyAonA pUrA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda pAraMgata banyA. paNa atizaya vismayapreraka ghaTanA to e che A aDhaLaka jJAnano vAraso meLavavA sivAya tyAMnI jIvanapaddhatinI, tyAMnA jIvanasaMskAranI koI ja khAsa asara zrI araviMda para na paDI. jANe ke potAnA aMtarAtmAmAM saMcita rahela bhAratIya AdhyAtmikatAnuM gurubIja je temanA jIvanamAM pachI soLe kaLAe khIlI, mahorI UThavAnuM hatuM, tene niSprANa karavAnA badhA prayatno vyartha gayA eTaluM ja nahIM paraMtu A pAzcAtya saMskRtino vIsa varSanI uMmara sudhIno atyaMta nikaTatama sahavAsa hovA chatAM te akSata ane asparzva ja rahyuM. zrI araviMdanA pitA DaoN. kRSNana zrI araviMda AI.sI.esa. bane te mATe ThIka ThIka AgrahI hatA. paraMtu potAnI ghaNI icchA hovA chatAM potAnI ja sArInarasI Adatone kAraNe (zarUAtanAM be, traNa varSa bAda karatAM) putronA nibhAva ane abhyAsa mATe teo jarUrI samaye yogya rakama kadI mokalI zakatA nahIM ane putrone moTo samaya Arthika taMgImAM ja pasAra karavo paDelo. iMgleMDanAM chevaTanAM varSomAM zrI araviMdane sAdhAraNa sArI rakamanI skaoNlarazipa maLatI tenI sahAyathI ane aMgata mahenatathI traNe bhAIo jematema tyAM TakI zakelA. zrI araviMda AI.sI.esa.nI parIkSAmAM uttIrNa thayA paraMtu ghoDesavArInI je parIkSAmAM pharajiyAta pAsa thavAnuM hatuM temAM teo eka yA bIjA kAraNe hAjara rahyA nahIM ane emanA pitAnuM 'oNrone ucca sanadI adhikArI banAvavAnuM' saphaLa thavA AveluM svapna kinAre AvatAM ja tUTI gayuM. aMgreja saltanate eka bAhoza ane vaphAdAra amaladAra gumAvyo ! ane pelA acitya tattvanI lipi ukelIe to hiMdune tenA svAtaMtrya-saMgrAmanI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALapaNa ane iMgleMDanivAsa krAMtino eka jalatI mazAla jevo bhaDavIra sukAnI maLI Avyo. zrI araviMdanuM (1) dharmAMtaramAMthI UgaravuM (2) bhautikatAparAyaNa pAzcimAtya saMskRtinA AkramaNa sAme akSobha TakI rahevuM ane (3) AI.sI.esa.nI bhUtala para svarganA devanI hAramAM besADatI ucca sanadI nokarIne ThukarAvavuM A traNeya banAvone mAtra 'akasmAta' kahI uDAvI devAnI kaMgAla bhUlamAM ApaNe nathI paDavuM. -- emaNe ja potAnA anubhavanI AchIpAtaLI rekhA dorI che tenA saMdarbhamAM tene samajavAno prayatna karI zakAya. ''iMgleMDa jatAM. pUrve dArjiliMganuM eka svapna mane yAda rahI gayuM che: ''eka divasa huM sUto hato tyAre gADha aMdhakAra mArA tarapha dhasI Avato joyo. e aMdhakAre AvIne mArAmAM praveza karyo. ane jANe mArI cAre bAju ane saghaLe pharI vaLyo.'' - teo kahe che ke tyAra pachI varSo sudhI iMgleMDamAM rahyA te varSo daramiyAna paNa - AjubAju e tamasanI hAjarI temane lAgatI rahelI. paraMtu ajAyabInI vAta e che ke 1893nA phebruArI mahinAmAM emanI sTImara eNpolo baMdare nAMgarI ane emaNe bhAratabhUmi para prathama vAra paga mUkyo tyAre e tamasa haTI gayuM. ''eka vizALa zAMti mArA para UtarI AvI ane te mane cAre korathI vIMTaLAI vaLI.'' teo kahe che ke A eka evI saghana AdhyAtmika anubhUti hatI ke te tyAra bAda mahinAo sudhI temanAmAM ekadhArI susthira TakI rahI hatI. A iMgleMDamAM jatAM pahelAMno 'aMdhakAra' zo? ane bhAratabhUmi para prathama Daga bharatAM A 'tamasa'nuM haTI javuM e Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda zuM? ane zAMti'nuM cAre kora vIMTaLAI vaLavuM e vaLI zuM? potAnA iMgleMDanA nivAsa daramiyAna A 'tamase,' A aMdhakAranI cAdare temanA jIvanabIja para dhasI AvatA virodhI tamasanA dhasArAne potAnAmAM samAvI laI tenI asaramAMthI zrI araviMdane rakSI lIdhelA ane bhAratanI dharatI para paga mUkatAM e aMtarapaTanuM kArya pUruM thatAM e khasI jaI pUrNa zAMtinI anubhUtimAM teo nimagna thayelA. zrI araviMda IMgleMDamAM hatA tyAM sudhI koI khAsa AdhyAtmika anubhUti vinAnA teo ajJeyavAdI ane nAstika jevA hatA. ane bhAratabhUmi para paga mUkatAM ja e aMdhakAra haTI gayo. zAMtinI anubhUti to tyAra pachI eka ekathI caDiyAtI ane vadhu ne vadhu baLavattara banatI jatI AdhyAtmika anubhUtionI agresara yAne prathama hatI. zrI araviMdanA hiMda pAchA pharavAnI rAha jotA ane satata tenuM smaraNa karatA temanA pitAne bhUlamAM evI khabara maLI ke temano vahAlo putra "oro' sTImara DUbI javAthI mArgamAM maraNa pAmyo che. A kArI ghA teo sahI zakyA nahIM ane zrI araviMda bhArata pahoMce te pahelAM ja teo hRdayaroganA humalAthI 'oNro. . . oro' karatA maraNa pAmyA. zrI araviMda DUbatI naukAmAM musApharI nahotA karatA. teonI sTImara to bIjI hatI, "kArbeja' ane te tophAnamAM sapaDAvA chatAM muMbaI sahIsalAmata AvI pahocelI. sAta varSanI zizu uMmare iMgleMDa gayelA zrI araviMda ekavIsa varSanI yuvAna vaye hiMda pAchA pharyA. muMbaI baMdare UtarI sIdhA vaDodarA gayA. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhAratamAM Agamana zrI araviMdanuM vaDodarAmAM Agamana e paNa koI akasmAta na hato. A jagatamAM kazuM ja Akasmika banatuM nathI. badhAnI pAchaLa dhULa ke sUma koI hetu pravartato ja hoya che. zrI araviMda emanA mahAkAvya sAvitrImAM kahe che? "This world was not built with random bricks of chance A Blind was God is not Destiny's Architect A Conscious Power has drawn the plan of life There is a meaning in each curve and line." "akasmAtanI ADIavaLI ITo vaDe A vizva sarjAyuM nathI koI aMdha deva eno bhAgyavidhAtA nathI eka sajAga zakitae jIvanano Alekha doya che pratyeka vaLAMka ane rekhAmAM koI abhISTa hetu rahelo che." upara uparathI joIe to jIvananA badhA banAvone, saMjogone sleistayleil qivavel (by the principle of cause and effect) joDI daI zakAya. jo evI kAraNa ane pariNAmanI sAMkaLa ApaNe joI nahIM zakatA hoIe to eka akasmAta' zabdamAM na samajAtI badhI vastune samAvI daI tenA para paDado pADI daI zakAya. agara to banavAnuM hatuM te banyuM' ema manane manAvI sAcA kAraNanI zodhano parizrama TALI daI zakAya. paraMtu tethI vizva pAchaLa ke jIvana pAchaLa koI aciMtya' zakti kAma karatI ja nathI evA tAraNa para nahIM AvI zakAya. pachI to jIvanamAM ghaNuMbadhuM nasIba, akasmAta ke niyati jevA zabdonI 'nA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. maharSi araviMda pAchaLa DhAMkI ja devAnuM rahe. ghaTanAmAtranI pAchaLa sakriya rahelI pelI rahasyamaya zaktino ApaNe jyAM sudhI paricaya pAmavA jAgrata thatA nathI tyAM sudhI jIvanano sAco artha, jIvanano sAco hetu ApaNe pAmI zakatA nathI. zrI araviMda je avatArI kArya karavAne AvyA hatA te kAryanI anekamukhI sArthakatA tarapha ja temanA jIvanano eka eka tAMtaNo temane garbhita paNa sunizcitapaNe dorI jato hato. Aje have jyAre teo sthULa dehamAM nathI tyAre temaNe ja ApelA "jJAna-prakAzamAM' ApaNe ghaTanAo ane tenA vikAsane samajavA prayatna karIe. sAmAnya ane upalaka daSTie joIe to zrI araviMdanuM zrImaMta sayAjIrAvane iMgleMDamAM maLavuM ane bhArata AvatAM pahelAM temanuM nokarI arthe vaDodarA javAnuM nakkI thavuM e ghaTanAmAM koI vizeSatA ke vismaya dekhAtAM nathI. UlaTuM ema lAge ke zrImaMta sayAjIrAva ane zrI araviMda iMgleMDamAM maLe e sAva svAbhAvika che. bhAratanAM dezI rajavADAMnA rAjAo to vilAyata vakhatovakhata jatA-AvatA hatA. balake tyAM ghaNA to paDyApAtharyA paNa rahetA hatA ane zrI araviMda AI. sI. esa.nI parIkSA pUrI nahIM karI zakyA ane temano saMjogavazAt mahArAjA sAthe meLApa thayo to pachI vaDodarAmAM nahIM to bIje kyAM temane nokarI maLI zake? paraMtu to pachI savAla e UThe ke hiMdamAM to te samaye pAMcaso uparAMta dezI rAjavADAM hatAM ane temAMnA ghaNAkharA rAjavIo vilAyatamAM paDyApAtharyA rahetA hatA te pachI bIjA koI nahIM ane zrImaMta sayAjIrAva sAthe ja temano saMbaMdha joDAya evA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratamAM Agamana saMjogo kema goThavAya ? zuM e mAtra akasmAta ja hato ke zrI araviMdane vaDodarA mokalavA pAchaLa koI bIjuM mahattvanuM kAraNa hatuM ? praznane jo Ama taNo banAvIe to samagra ghaTanAne eka judA saMdarbhamAM joI zakIe. zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADa svamAnI, dezadAjhavALA, prajAhitane haiye rAkhanAra, pragatizIla rAjavI tarIke sArAye dezamAM ane briTiza rAjyakartAomAM paNa jANItA hatA. teo dIrdhadaSTi rAjapuruSa hatA ane potAnA rAjyanI sevAmAM cUMTI cUMTIne pratibhAsaMpanna vyaktione teo adhikArIpade nImatA hatA. hiMdanA dezI rAjavIomAM emanI sAthe tulanA karI zakAya evA bIjA rAjavIo jUja ja maLI Ave tema hatA. bIjI bAju ghoDesavArI parIkSAmAM gerahAjara rahIne zrI aravide svayaM AI. sI. esa.nI briTiza sanadI nokarI sAthenA saMbaMdhano cheDo to phADI nAkhyo hato. zA mATe? koI aciMtya tattva to tene temanAthI dUra nahotuM rAkhatuM! teo e nokarI mATe badhI rIte viziSTa lAyakAta dharAvatA hovA chatAM tenAthI dUra rahyA e zuM koI ajAyabIbharI ghaTanA nathI ? iMgleMDanAM temanAM chellAM varSomAM 'hiMda majalisa' nAmanA eka nAnakaDA maMDaLa sAthe teo joDAyA hatA ane tyAM paradezI zAsana viruddha kadIka roSayukta vyAkhyAna paNa karatA. 'kamaLa ane khaMjara' nAmanA alpajIvI paNa krAMtikArI vartuLamAM paNa temaNe hAjarI ApelI ane hiMdanI svataMtratA mATe kAma karavAnA zapatha lIdhelA. Ama mAtRbhUminI parataMtratA temane tyAM rahyAM rahyAM paNa sAlatI hatI ane bhArata pAchA pharavA teo utsuka hatA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 maharSi araviMda vaLI A badhAye samaya daramiyAna zrI araviMda ane temanA baMne bhAIo evI taMga Arthika paristhitimAM hatA ke kamAvuM temane mATe anivArya banI cUkyuM hatuM. Ama AvA paripakva samaye zrImaMta sayAjIrAvanuM iMgleMDa AvavAnuM banyuM. eka mi. jemsa koTana jeo zrI araviMdane paricita hatA teo zrImaMta sayAjIrAvanA paNa oLakhItA nIkaLyA. pATA maLI rahyA. zrImaMta sayAjIrAva sAthe zrI araviMdanI mulAkAta goThavAI . pahelI ja mITiMgamAM zrI araviMdane mahArAjAe mAsika rUpiyA basonA vetanathI potAnA rAjyanI nokarImAM rokI lIdhA. e dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke zrI araviMda Azare cauda varSanA IMgleMDavAsa pachI pahelI vAra hiMda pAchA pharatA hatA. zrI araviMda bhAratanA lokothI, bhAratanI bhASAothI, bhAratanI dIrghakAlIna saMskRtinAM mULa srotothI ane tenI AkAMkSAothI aparicita hatA. jemAM iMgleMDamAM eka lAMbo gALo rahI pAzcAtya saMskRtinA teo sIdhA saMsargamAM AvyA ane tenAM subhaga tattvono temane sIdho parAmarza thayo tema bhAratano AtmA, bhAratanI saMskRti ane tenI bahumukhI jAjvalyamAna pratibhAnA paNa teo binaharakata sIdhA saMsargamAM Ave ane tenA teje pradIpta thAya evA eka lAMbA samayakhaMDanI temanA jIvanamAM jarUriyAta hatI. A jarUriyAta kaI rIte pUrI pADe ? teo baMgALa Ave ane baMgALamAM sArA sanadI nokara bane tevI puSkaLa hoMza temanA pitA dharAvatA hatA paraMtu teo to zrI araviMda pAchA phare te pahelAM ja vidAya thaI gayA. baMgALamAM viplavano dAruNa lAvArasa aMdarathI sIjhato hato. kaI kSaNe te bhaDako thaI UThe e kahI zakAya tema na hatuM. baMgALanI jhALamAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 13 bhAratamAM Agamana temane tAtkAlika dAkhala karI devA paNa suyogya nahIM haze. je sthiti baMgALanI hatI tevI ja vatteoche aMze samagra briTiza hiMdanI hatI. tenA bIjA bhAgomAM cinagArIo phelAvA lAgI hatI. jyAre dezI rajavADAM AmAMthI mukta hatAM. zrI aravide e pachI je kArya karavAnuM hatuM tenI be apragaTa mukhya dhArAo hatI. (1) svataMtratAnA saMgharSa mATe bhAratanI prajAne jAgrata karI tenAmAM navazakitano saMcAra karI zake tevA netA tarIke bahAra AvavuM. (2) samagra mAnavajAtane tenI adhomukhI prakRtinI parataMtratAmAMthI pUrNapaNe mukta kare evI parA cetanAne, satya cetanAne avatArita karavI. A baMne kAryane tenI siddhine paMthe laI jaI zakAya tenI taiyArI mATe yogya bhUmi ane anukULa samayakhaMDa briTiza hiMdanI dharA pUrAM pADI zake tema na hatI. baMgALa to temanI mAtRbhUmi hatI. tyAM to temane nakkara kArya zarU karavA mATe jyAre paNa sugamatA joIe tyAre maLI rahe ema hatuM. te samaye to pazcima bhAratamAM vAtAvaraNa UbhuM karavA mATe gujarAta, siMdha ane mahArASTra maLI eka moTo muMbaI prAMta hato ane vaDodarA tenI madhyamAM hatuM. Ama, zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADanA rAjyanI rAjadhAnI ja temanA kAryanI zarUAta mATe eka Adarza sthaLa banI zake tema hoI te aciMtya tatte zrI araviMdane haLavAzathI vaDodarAmAM mUkI dIdhA. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. vaDodarAnivAsa zrI araviMdanuM vaDodarAnuM jIvana gaMganAtha pAsethI vahetAM narmadAnAM jaLa jevuM uparathI zAMta ane samathaLa paraMtu sAhitya, rAjakAraNa ane adhyAtma e traNe pravRttionA aMta: pravAhothI ujajavala. ane tyAra pachInuM temanuM kalakattAnuM rAjakIya jIvana to AkAzamAM ekAeka caDI AvelA jhaMjhAvAta jevuM ugra ane mahAsAgaranA ghUghavAtA ghoDApUra jevuM rudra ramya pragaTa thayuM. ane te pachI. . . poMDicerInuM emanuM himagirinI uccocatA ane sphaTikazI dhavalatA dhAraNa karatuM AdhyAtmika jIvana to AkAzagaMgAnI amRtadhArAne avatarita karI potAnA mastaka para tene jhIlI, pRthvIpaTa para tenA punita pravAhane vahevaDAvanAra bhagavAna zaMkara samuM parama saMjIvaka, parama uddhAraka banI rahyuM. temanA jIvananA A traNa tabakkAnuM uttarottara ekabIjAmAM UpasavuM, utkrAnta thavuM e eka atimAnavIya kathA che. paraMtu te badhuM camatkAranI rIte nathI banatuM. lokottara puruSanA jIvanamAMthI AMkhane AMjI de tevA, buddhine ghaDIbhara diMga karI de evA camatkArika jIvanaprasaMgo jANavAnI apekSA svAbhAvikapaNe ApaNAmAM ghara karIne rahI che. vizeSa to jene ApaNe dhArmika ke AdhyAtmika kSetranI vibhUti tarIke lekhIe chIe temanA jIvanamAMthI AvA prasaMgo jANavA mATe kutUhala hoya che paraMtu ahIM ja lAlabattI dharI devAnI jarUra che. All that glitters is not gold. caLake che te badhuM sonuM nathI hotuM. A AkarSaNanuM poSaNa khataranAka banI zake che. kharuM jotAM to jIvana pote ja 14 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarAnivAsa 15 eka camatkAra che. tenuM vaividhya ane vaicitrya ajaba AzcaryapUrNa che. to pachI bIje AvA vismayanuM darzana kyAM pAmIzuM? mATe e lobhane ahIM ja thobhAvI devo sAro che. vizvamAM ke vyaktimAM bhagavAna je kAMI pragaTa karavA Icche che te mAtra eka viziSTatA ke ghaDIbhara stabdha karI mUke evo camatkAra nahIM paraMtu vyaktigata ane sAMdhika vikAsa ane tethI anaMta Azcaya janmAvanArI khuda e zakitane ApaNe oLakhIe, e zaktinI mahAnatAne ApaNe pichAnIe ane te zakti ja ApaNA samasta jIvananuM preraka tattva banI rahe te ene uddiSTa che. zrI araviMdanA jIvanamAM e aciMtya zakti AgaLanA vaLAMka zI rIte sAdhe che te ApaNe joIe. jema sAdhAraNa rIte sarakArI nokarImAM joDAtA hoIe chIe tema 1893nA phebruArInI AThamI tArIkhe zrI araviMde seTalamenTa khAtAmAM potAnA hoddAno akhatyAra saMbhALI nokarInI zarUAta karI. ane sarakArI nokarImAM sAdhAraNa rIte banatuM rahe che tema tyAra pachI revanyU vagere sekreTariyeTamAM ane mukhya vahIvaTadAranI kacerImAM paNa temaNe ucca hoddo saMbhALyo. pagAra paNa vadhato rahyo ane pratiSThA paNa vadhatI rahI. paraMtu zrI araviMda sAhityanA jIva hatA. teo jaNAve che: ""mane rasa kavitAmAM, sAhityamAM, bhASAonA abhyAsamAM, dezabhaktinA kAryamAM hato.'' vaDodarA koleja sAtheno temano prathama saMbaMdha phrencanA khaMDa samayanA adhyApaka tarIke thayo. vaDodarA kaoNlejamAM te samaye eka aMgreja prinsipAla tarIke hatA. temaNe mahArAjAne khAsa lakhI zrI araviMdane kaoNlejanA adhyApana kAryamAM joDavA khAsa vinaMtI karI. mahArAjAe saMmati ApI. teo aMgrejI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda sAhityanA prAdhyApaka thayA. thoDo samaya vItatAM teo kaoNlejanA vAIsa prinsipAla ane kAryakArI prinsipAla paNa nimAyelA. A badhAya samaya daramiyAna mahArAjAnA teo khUba mAnAI rahelA. potAnA ripoTo, bhASaNo, kAgaLo vagere taiyAra karavAnA kAma mATe teo zrI araviMdane bolAvatA. kadIka agatyanA dastAvejo ke kabUlAtanAmA vagerenA musaddA ghaDavAnuM kAma paNa teo temane soMpatA je zrI araviMda kaoNlejanI potAnI pharaja sAthe sAthe khuzIthI karI ApatA. mahArAjA temane sAMjanA jamaNa mATe ghaNuMkharuM AmaMtraNa mokalatA. jo temane te anukULa hoya to teo svIkAratA nahIMtara jarAye khacakATa vagara nA pADI detA. zrI araviMdanI cetanAnI, sAhityasRSTimAM je zatadalapadmanI phorama prasaravAnI hatI tenI AchIpAtaLI zarUAta temanA iMgleMDanivAsanA sAhityasarjanamAM joI zakAya. temanI kavitAno prAraMbha 16thI 18nI vaya vacce thayelo. teo "phokasa phemilI maeNgejhIna' mATe kavitA lakhatA. grIka, leTinamAM paNa kavitA karatA. grIka sAhityanI ciraMjIva kRti hekyubA'nA keTalAka bhAgonuM temaNe iMglizamAM bhASAMtara karyuM hatuM. laoNrensa biniyanane e kavitA ghaNI gamI gayelI ane emaNe vadhAre lakhavAne zrI araviMdane Agraha karelo. vaDodarA AvyA pachI emanuM kAvyanuM paheluM pustaka "soMgsa Tu mArTIlA' 1895mAM pragaTa thayuM. temAMnAM keTalAMka kAvyo kebrijanA abhyAsakALa daramiyAna lakhAyelAM. 'lava enDa Detha' - 'prema ane mRtyu" e AkhuM kAvya preraNAnI uccatama dazAmAM 14 divasanI satata lekhanapravRttinA paripAka rUpe vaDodarAmAM lakhAyeluM. temanA sAvitrI' mahAkAvyanA kaMIka aMzanI zarUAta paNa ahIMthI ja thayelI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 - vaDodarAnivAsa A samayamAM teoe homara, dAnta, mahAbhArata, kAlidAsa, bhavabhUti vagerenuM adhyayana paNa kareluM ane saMskRta sAhityathI suparicita thayelA. rAjakAraNanuM kSetra to jANe temanA AgamananI rAha jotuM hatuM. emanA mitra baeNrisTara dezapAMDa pUnAthI pragaTa thatA InduprakAza'nA aMgrejI vibhAganA taMtrI hatA. dezapADie potAnA patramAM mahAsabhA tema ja hiMdanI paristhiti vize lekho lakhI mokalavA mATe temane vinaMtI karI. zrI aravide te svIkArI ane New lamps for old' 'jUnA badale navA dIvA' e zIrSaka heThaLa temanI lekhamALA chapAvA lAgI. be hapatA pragaTa thatAM ja rAjakIya maMDaLomAM khaLabhaLATa macI gayo. hiMda jevI mahAna prajAnI koMgresanuM bhikhArIpaNuM emane rucatuM ja na hatuM ane tethI koMgresanI kAma karavAnI rItabhAtanI temaNe kaDaka AlocanA karI, briTiMza saltanatanI rAjaramata para apUrva nIDaratAthI ane baLatI dezadAjhathI prahAro karyA. mahAdeva goviMda rAnaDee peparanA mAlikane kahevaDAvyuM ke enA para dezadrohano Aropa mukAvAno saMbhava che ! dezapAMDa vagere taraphathI te lekhamALA moLI karavA vinaMtI thaI. e lekhamALAmAMthI zrI araviMdano rasa osarI gayo. joke lekhamALA temaNe pUrI karI ApI. ' dezane mATe zuM thaI zake tema che eno zrI aravide abhyAsa karyo. ''ApaNAmAMnI je AmajanatA che te ajJAnamAM DUbelI che ane ApaNane game ke na game paNa, e janatAmAM ja ApaNI AzAno ekamAtra AdhAra che, emAM ja ApaNA bhAvinI ekamAtra taka che,'' evA nirNaya para teo AvyA hatA. sAthe sAthe enA ja eka bIjA pAsA tarIke krAMtino bulaMda nAda Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 maharSi araviMda jagAvavo ane krAMtinI mazAla Thera Thera bhabhUkI UThe te mATe gupta maMDaLo sthApI briTiza saltanatane uthalAvavAnA kAryakramanA paNa te praNetA ane preraka rahyA hatA. baMgALI yuvAna jatIndranAtha benarajI ane emanA ja nAnA bhAI bArIndra vagerene te kAma mATe temaNe taiyAra karyA. vaDodarAnA nivAsa daramiyAna avAranavAra rajAomAM temanuM baMgALa javAnuM thatuM ane tyAM paNa gupta krAMtikArI maMDaLo sthapAI cUkyAM hatAM. jene rASTravyApI AMdolananuM "bAIbala kahI zakAya te 'bhavAnI maMdira' yojanAno meniphesTo paNa temaNe pote ahIM ja A samayagALAmAM taiyAra karelo. svadezaprema ane svataMtratAnI siddhinA lakSyane mUrtimaMta karatA e mahAvacananI eka ja kaMDikA A pustikA mATe basa thazeH ""ApaNe jema jema vadhu UMDA UtarIzuM tema tema ApaNane vadhu ne vadhu khAtarI thaze ke ApaNAmAM mAtra eka ja vastunI UNapa che ane anya koI paNa vastu karatAM prathama ApaNe ene ja prApta karavAnI che. ane e vastu che zakti, zArIrika zakti, mAnasika zakti, naitika zakti. ane A sarva karatAMya savizeSa to AdhyAtmika zakti. A AdhyAtmika zakita ja bIjI sarva zaktionuM eka akhUTa ane avinAzI evuM mULa che. ApaNAmAM jo zakti haze to bIjI sarva vastuo ApaNane sahelAIthI ane svAbhAvika rIte ja maLI Avaze. zakti vinAnA ApaNe svapnamAM viharatA mANaso jevA banI gayA chIe. svapnamAM mANasone hAtha hoya che paNa te kazuM pakaDI zakatA nathI ke mArI zakatA nathI. . . . hide bacavuM hoya to dezamAM dhasamasatAM, UchaLatAM mojAMovALA zakti pravAho vahevaDAvavA joIe.'' Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vaDodarAnivAsa 1903mAM temaNe "No Compromise'- "samAdhAna na khape' e nAmanI eka pustikA lakhI. kalakattAnuM koI presa A pustaka chApavA taiyAra na hatuM. chevaTe te gupta rIte bahAra paDyuM. sAthe sAthe teo koMgresa adhivezanamAM hAjarI ApavA ane bhAga levA lAgyA. Ama temano kAryavistAra vadhato jato hato ane pratiSThA paNa. paraMtu temanI jIvanarItimAM na hato 'iMgleMDa riTarnsa'no phaTATopa ke na hato uccAdhikArIno ADaMbara, vaDodarAnA agragaNya eNDvokeTa Ara. ena. pATakara temanI smaraNikAmAM noMdhe che keH - 'emanI rojanI raheNIkaraNImAM zrI araviMda khUba sAdA hatA. emanI rucimAM teo AgrahI bilakula na hatA. AhAra ke paheraveza vize teo bahu darakAra karatA nahIM kAraNa ke e vastuone kazI agatya ApatA nahIM. emane mATe jarUrI kapaDAM levA mATe teo mArkeTamAM kadI gayA nathI. gharamAM hoya tyAre eka sapheda sadaro ane dhotiyuM paheratA ane bahAra jatA tyAre sapheda kIlanAM banAvelAM koTapATalUnamAM sajja thatA. ApaNAmAM ghaNA gAdI jevI pathArImAM sUvAne TevAyelA chIe tevI rUnI narama pathArImAM teo kadI sUtA nahIM. kAthInI dorIvALA khATalA upara malabArI ghAsanI sAdaDI nAkhIne teo sUtA. emanI cAdara paNa e ja. emanAmAM meM eka bIjI vastu joI te paisAnI Asaktino sadaMtara abhAva. eka thelImAM traNa mahinAno ekasAmaTo pagAra temane maLato te emanA Tebala upara eka rahetI temAM e khAlI karatA. rUpiyAne kabATamAM tALAEcImAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda salAmata rAkhavAnI paMcAtamAM teo kadI paDatA nahIM. eka vAra te vize pUchatAM temaNe javAba Apelo, ""juo, ApaNe prAmANika ane sArA loko vacce rahIe chIe teno e purAvo che. . . . mAre mATe to bhagavAna hisAba rAkhe che. mane jeTalAnI jarUra che teTalA paisA te mane Ape che. bAkInA potAnI pAse rAkhe che. game tema paNa mane paisAnI taMgImAM bhagavAna rAkhato nathI. to pachI mAre zI ciMtA karavI ?'' "vAMcavAmAM teo eTalA badhA ekAgra thaI jatA ke AjubAjunI vastuo vize keTalIka vAra taddana bedhyAna banI jatA.'' eka divasa sAMje nokara emanuM khANuM laIne Avyo ane thALIo Tebala para mUkIne zrI araviMdane khabara ApyA: "rA' ravInA ravA hai" bAju para pharyA vinA ja emaNe kahyuM : "acchA'. ekAda kalAka pachI thALIo pAchI levAne nokara Avyo tyAre aDakyA vagaranI thALIo ema ne ema paDelI joI. zrI araviMdane khalela karavAnI tenI hiMmata hatI nahIM. te mArI pAse Avyo ane mane vAta karI. huM emanA oraDAmAM gayo ane khAvAnuM vATa jue che ema kahyuM eTale pote smita karI Tebala pAse gayA ane thoDA vakhatamAM khAvAnuM patAvIne cupacApa pAchA vAMcavA besI gayA.'' 1898-'9hnA gALA daramiyAna suvidita baMgALI lekhaka dInendrakumAra raoNyane zrI araviMde baMgALI bhASAne sAro paricaya pAmavA mATe vaDodarA bolAvyA hatA. zrI raoNya noMdhe che ke, "pustakanI peTIo pArasalathI AvatI ane gharamAM phrenca, jarmana, raziyana, grIka, laeNTina, aMgrejI ema vividha bhASAomAM pustako hatAM. cosarathI mAMDIne svInabarna sudhInA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarAnivAsa aMgreja kavio hatA.'' Ama pustakanI peTIo ThalavAye jatI ane ekAgratApUrvaka tenuM adhyayana thaye jatuM. zrI raoNya vadhumAM nodhe che ke, ""teo ekalA hatA. vilAsitAno to emane paricaya paNa na hato. eka paiso khoTe raste kharcAto nahIM ane eka paiso paNa hAthamAM raheto nahIM'. "araviMda e pRthvI para mAnuSa nahena; araviMda zApabhraSTa devatA.'' ""araviMda A pRthvInA mANasa nathI, araviMda to zApabhraSTa devatA che.'' Ama gaMbhIratAthI sAhitya ane rAjakIya kSetrane kheDatA zrI araviMda lagna karavAnuM vicAre te vismayakAraka to kharuM ja paraMtu te upara uparathI vicArIe to ja. eka bAju sAhityanI ane bIjI bAju rAjakIya pravRtti cAlatI hatI tyAM eka sAhajikatAthI zrI aravide lagna karavAno | vicAra karyo ane I. sa. 1901nI sAlamAM bhUpAlacaMdra bojhanAM putrI mRNAlinI bojha sAthe teo lagnagraMthithI joDAyA. lagna kalakattAmAM sArI rIte thayAM ane tyAra bAda patnI ane bahena sarojinIne laIne teo nainItAla paNa gayelA ane sau nainItAlathI vaDodarA AvI rahelAM. je prakAranI emanI jIvanapaddhati hatI ane hiMdanI svataMtratAno je Adarza teo sevI rahyA hatA tenA saMdarbhamAM zrI araviMda lagna karavA kema prerAyA haze evo prazna sAhajika ja ubhave. paraMtu e to sAva dekhItuM che ke emanA AdhyAtmika jIvananI tyAre zarUAta nahotI thaI. vaLI dezI rAjyanI nokarI cAlu hoI rAjakIya pravRttimAM teo sIdhA sAmela paNa thayA na hatA. TUMka samayamAM ja jIvanamAM eka krAntikArI parivartana caDI Avaze tevo te samaye koI aNasAra paNa na hato. Ama temanA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda jIvananA eka ajaba saMdhikALamAM teo mRNAlinIdevIne paraNyA. pAchaLathI A hakIkata aMge jyAre temane prazna karavAmAM Avyo tyAre temaNe kaheluM ke: kudaratI rIte ja Ama bane che. parivartana Ave te pahelAM lagna thaI gayAM hoya che. parivartana Ave che ane lagna eka pUrvajIvananI ghaTanA banI jAya che. tame ema mAno cho ke buddha, kaoNphyuziyasa ke huM adhyAtma jIvanane aMgIkAra karIzuM evA pUrvajJAna sahita jamyA hatA ? jyAM sudhI mANasa sAmAnya cetanAmAM hoya che tyAM sudhI te te cetanAmAM rahe che paraMtu jyAM jJAnano udaya thAya che ane navI cetanAno prAraMbha thAya che ke vyakti te jIvanamAMthI bahAra nIkaLI Ave che.'' ane chatAM mRNAlinIdevIne potAnAM sahadharmacAriNI banI rahevAne zrI aravide je patro lakhyA hatA ane jene bahAra pADavAno temaNe kadI IrAdo paNa rAkhyo na hato te patro ekAeka jAhera thaI gayA ! kalakattAmAM zrI araviMdanI jyAre rAjakIya kAraNasara dharapakaDa thaI ane temanA gharanI jaDatI levAmAM AvI tyAre keTaluMka sAhitya kabaje karavAmAM AvyuM. tenI sAthe A kAgaLo paNa polIse kabaje lIdhA. pAchaLathI te korTamAM rajU karavAmAM AvyA. ane je hakIkata rahasyamaya ja rahI hota tene pelA "ciMtya tatte' potAnI rIte bahAra ANI dIdhI. ApaNe temanA 30-8-190panA patrano keTaloka bhAga joIe. A patra tA. 24-8-1905nA mRNAlinIdevInA patranA javAbamAM lakhAyelo che. keTalIka kauTuMbika hakIkatono - sAmAnya ullekha karI teo AgaLa jaNAve che keH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarAnivAsa 23 "mArI aMdara traNa ghelAchAo che : pahelI e che ke mArAmAM je kAMI saguNa, buddhi, ucca keLavaNI ane jJAna tathA paiso mane bhagavAne ApyAM che te badhAM enAM che. emAMthI kuTuMbanA nivahane mATe jeTalAnI jarUra hoya teTalo ja athavA je vastu taddana Avazyaka hoya te mATe ja mane kharca karavAno adhikAra che. je kAMI bAkI rahe te badhuM bhagavAnane pAchuM ApI devuM joIe. e badhI saMpatti jo huM mAre mATe, mArA potAnA sukhasaMtoSa mATe, bhogavilAsa mATe vAparuM to huM cora banuM. hiMdanAM zAstro kahe che ke je mANasa bhagavAna pAsethI paisA le che ane tene pAchA Apato nathI te cora che. atyAra sudhI mArA paisAno ghaNo thoDo bhAga huM bhagavAnane Apato rahyo chuM ane eno nava-dazAMza to mArA potAnA sukhane mATe vAparuM chuM. e pramANe hisAba karIne huM sAMsArika sukhamAM paDyo rahyo chuM. aradhI jiMdagI to nIkaLI gaI che; potAnuM ane kuTuMbanuM poSaNa karavAmAM to pazu paNa saMtoSa le "mArA manamAM khAtarI thaI che ke A badho vakhata meM eka prANInuM ane coranuM jIvana vitAvyuM che e vAtano sAkSAtkAra thavAthI mane pazcAttApa thAya che ane potAne mATe dhRNA Upaje che; have e jIvana jIvavuM nathI. . . . tuM e mArge javAnuM pasaMda karaze ? ''bIjI ghelachAe thoDA samaya pahelAM ja mArAmAM praveza karyo che te A prakAranI che. koI paNa upAye mAre bhagavAnano sIdhesIdho sAkSAtkAra karavo che. vAre vAre bhagavAnanuM nAma japavuM ane badhA mANasonI hAjarImAM tenI prArthanA karavI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda ane "huM kevo dhArmika chuM' ema lokone batAvavuM emAM AjakAlano dharma samAI jAya che. mAre e dharma nathI joIto. je bhagavAna hoya to enI sattAno anubhava prApta karavAno, enI sannidhino sAkSAtkAra karavAno mArga hovo ja joIe. e mArga game teTalo kaThaNa hoya to paNa tenuM anusaraNa karavAno meM daDha saMkalpa karyo che. hiMdu dharma kahe ke e mArga potAnA aMtaramAM, potAnA manamAM prApta karavAno che. e mArganuM anusaraNa karavAnI zakti ApanAra niyama paNa mane ApavAmAM Avyo che. meM e pALavAnI zarUAta karI dIdhI che ane eka mahinAmAM mArI khAtarI thaI che ke hindu dharmanuM kahevuM khoTuM nathI. emAM je je nizAnIo ApavAmAM AvI che te badhIno mane anubhava thayo che. huM tane e mArge laI javA IcchuM chuM. A mArge tuM mArI sAthe nahIM cAlI zake kAraNa ke tane enuM jJAna thayuM nathI, paraMtu mArI pAchaLa cAlavAmAM kazI bAdhA nathI. e mArgano Azraya laIne koI paNa mANasa pUrNatA prApta karI zake che. paraMtu e mArge javuM ke nahIM tenI pasaMdagI mANase pote karavAnI che. tane e mArgamAM praveza karavA mATe bIjuM koI pharaja pADI zakatuM nathI. tuM A bAbata para saMmata hoya to e viSaya para huM vadhAre lakhIza. ""mArI trIjI ghelachA A cheH jyAre bIjA loko dezane eka nirjIva padArtha tarIke gaNe che, ane deza eTale amuka medAno ane khetaro, jaMgalo, parvato ane nadIo ema samaje che tyAre huM mArA dezane "mAtA' tarIke gaNuM chuM. koI rAkSasa mAnI chAtI para besIne tenuM rakatapAna karato hoya tyAre enA putre zuM karavuM joIe? zuM te nirAMte besIne potAnuM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarAnivAsa 25 bhojana karaze ane potAnI patnI ane bALako sAthe AnaMdapramodamAM potAno samaya gALaze ke potAnI mAne bacAvavA mATe doDI jaze ? A patita jAtino uddhAra karavAnuM baLa mArAmAM che. e baLa zArIrika baLa nathI,. huM kAMI talavArathI ke baMdUkathI laDavAno nathI. huM to jJAnanI zaktithI laDIza. kSatriyanI zakti e ja kAMI ekamAtra baLa nathI, jJAnanA upara pratiSThita brahmateja paNa eka zakti che. A bhAva mArAmAM navo nathI. te hamaNAM jAgrata thayo che tevuM paNa nathI, huM e bhAva sAthe janmyo chuM, e to mArAM rudhira ane majjAgata che, A mahAna kArya sAdhavA mATe bhagavAne mane pRthvI para mokalyo che. . ApaNe jagatamAM, saMsAramAM AvyA chIe te bhagavAnanuM kAma karavA mATe. cAlo ApaNe teno AraMbha karIe.' zrI araviMda sAthe sahadharmacAriNI tarIke A svAtaMtryayajJamAM sahabhAgI thavA mRNAlinIdevI taiyAra hatAM evo koI pratidhvani ApaNane saMbhaLAto nathI. paraMtu vaDodarAmAM 1902 sudhI teo sAthe hatAM. zrI araviMda kalakattA gayA tyAre tyAM paNa teo vakhatovakhata sAthe thayAM hatAM. ane zrI araviMda potAnI AMtarabAhya paristhitithI temane haMmeza paricita rAkhatA hatA. ane temane vize kALajI sevatA hatA. potAnA pati atyaMta asAmAnya hovAnuM paNa teo jANatAM hatAM. pAchaLathI temaNe zAradAmaNidevI pAse dIkSA paNa lIdhelI ane I. sa. 1918mAM teo zrI araviMda pAse poDicerI javA mATe taiyArI paNa karatAM hatAM. paraMtu inphluenjhAnA tAvamAM teonuM maraNa thayeluM. "> Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi aravida I. sa. 1902thI 1906 sukhInuM temanuM vaDodarA nivAsa daramiyAna zeSa jIvana dezadAjhathI vadhu ne vadhu gheruM banatuM joI zakAya che. teo vakhatovakhata kalakattA jAya che. gupta maMDaLone salAhasUcana ApatA rahe che. koMgresanA mavALa pakSanI sAme temanAM tAtAM tIra choDatA rahe che. to vaLI vaDodarAmAM potAnA vidyArthIomAM khUba mAnItA prophesara paNa teo banI cUkyA che. A gALAmAM vaDodarAmAM temanA jIvanane AdhyAtmika jhoka ApatI anubhUtio paNa temane maLI AvI. zrI araviMda eka vakhata ghoDAgADImAM kamATIbAganA bAjunA rastethI pasAra thatA hatA ne ekadama akasmAtamAM saMDovAI javAno saMjoga Ubho thayo. A akasmAtane aTakAvavA jatAM zrI aravinde potAnI aMdarathI koI divya puruSa pragaTa thato anubhavyo. ane AkhI paristhitine teNe sahajamAM kAbUmAM laI lIdhI. zarIrathI bhinna evI eka maulika cetanAno, svataMtra vyaktitvano A eka atyaMta sIdho ane sakriya anubhava hato. bIjo prasaMga kAzmIramAM bane che. mahArAjA sAthe teo kAzmIrane pravAse gayA hatA. eka vakhata pharatAM pharatAM teo ekalA takhta - i - sulemAna nAmanI ane jene hiMduo zaMkarAcAryanI TekarI kahe che te para jaI pahoMcyA. vagara prayatne aNadhAryo temane tyAM, 'zUnya' tattvano sAkSAtkAra thayo. nirguNa brahmanI parama vAstavikatA sAthe teo tadrupa thaI rahyA. A anubhUtinuM ja jANe eka bIjuM pUraka pAsuM na hoya tevo eka prasaMga paNa banI Ave che. narmadAkinAre cANoda pAse gaMganAthanA ovAre brahmAnaMda svAmIno Azrama Avelo hato. svAmIjI vize aneka lokavAyakAo joDAyelI hatI. vaDodarAthI 26 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarAvAsa bI aravadana mitra dezamukha mere AhakArIo ghaNuMkharuM tyAM jatA, eka vakhata zrI araviMda temanI sAthe hatA. kinArA para eka kAlikAnuM maMdira hatuM. darzana mATe badhA dAkhala thayA. zrI araviMdane mUrtipUjAmAM koI satya varatAtuM nahIM ane AsthA paNa nahIM. chatAM badhAnI sAthe sAhajikatAthI aMdara dAkhala thayA ane mUrtimAM devInI temaNe pratyakSa jIvaMta hAjarI anubhavI. jANe ke kAzmIramAM anubhavelI anaMta nirguNa brahmanI anubhUti pachI sAkAra saguNa brahmanI paNa vAstavikatA temanI najara samakSa datI thaI. vaDodarA nivAsa daramiyAna eka camatkArika kahI zakAya evI ghaTanA paNa banI. temanA nAnA bhAI bArIndrane gupta maMDaLanuM kAma karI viMdhyAcalathI pAchA pharatAM jaMgalano koI kArI vara lAgu paDI gayo. koI davA kAragata nahIM nIvaDI. mAMdagI laMbAtI gaI, tAva vadhato cAlyo ane badhAnA jIva UMce caDI gayA. tyAM eka divasa ekAeka eka nAgA saMnyAsIe bAraNe paga mUkyo. teNe bArIndranI kaTokaTa paristhiti vize jANyuM ane tAtkAlika eka pANI bharelo glAsa ane cappa mAgyAM. glAsamAMnA pANI para cappathI teNe kApA karavAnI AkRti karI. ane te pANI bArIndrane pAI devA jaNAvyuM ane te nAgA saMnyAsI cAlyA gayA. bArIndrano tAva paNa gayo te gayo. zrI aravide haju sudhI koI guhmavidyAno prayoga joyo na hato. temaNe pahelI vAra guptazaktine bhautika stara para saphaLatApUrvaka prayojAtI joI. kadAca temanA cittamAM paNa eka camakAra camakI gayo haze! zuM AdhyAtmika zaktine jIvananI ApaNI bhautika bhUmikA sAthe saMyojI zakAya ? Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda vaDodarA rAjyanI nokarImAM temane have kazo rasa rahyo na hato. tenI maryAdA temanA kAryanA phalaka ane kAryanI zakti baMnene rUMdhatI hatI. laoNrDa karjhananA baMgALanA bhAgalAnA hukame baMgALamAM hoLI pragaTAvI dIdhI hatI. baMgALanI bhUmino pukAra temane ghaniSThapaNe saMbhaLAto hato. hiMdanI gulAmI teo jANe ke kSaNabhara paNa nibhAvI levA taiyAra na hatA. pelI aciMtya zakti paNa potAnA dhanuSanI paNacha tANIne jANe ke zarasaMdhAna karIne beThI hatI. ane zrI araviMda sthAyI ane Arthika rIte saMtoSaprada nokarI sApanI kAMcaLI mAphaka utArI nAkhI tophAnanA kendramAM baMgALamAM pahoMcI gayA. 5. baMgALamAM kalakattA pahoMcatAM ja bArIsAla pariSada ke jene sarakAre gerakAyadesara jAhera karelI hatI tenA virodhanuM netRtva zrI aravide lIdhuM ane pariSadamAM hAjara rahyA. kalakattAmAM rASTrIya zikSaNane kendramAM rAkhI eka navI nezanala kaoNleja sthapAI. zrI araviMda pote paNa tenA eka sthapati hatA. mitronA puSkaLa Agrahane vaza thaI temaNe te kolejanuM prinsipAlapada phakta rU. 150nuM mAnada vetana laI svIkAryuM ane baMgALanA yuvAno sAthe potAno nAto joDI dIdho. bipinacaMdra pAle 'vaMde mAtaram' nAmanuM eka vartamAnapatra zarU karyuM. taMtrI sahita teno tamAma kAryabhAra paNa zrI aravide ja uThAvI lIdho. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMgALamAM 29 1907nA DisembaramAM suratamAM bharAyelI ItihAsa-prasiddha koMgresamAM paDadA pAchaLathI netRtva pUruM pADI koMgresanA saMpUrNa svarAjyanA kAryakramane temaNe ja AgaLa vadhArelo ane mavALa pakSane sakhata phaTako paDelo. koMgresamAM bhaMgANa paNa ahIM ja paDeluM. RM17 Gell? Every thing was converging a one point - badhuM ja svAtaMtryaprAptinA yajJakuMDamAM homAtuM hatuM tyAre aMdarathI eka tAra temane adhyAtma ane yoga tarapha kheMcato ja raheto hato. zrI araviMda pote vaDodarAnivAsanAM chellAM varSo daramiyAna niyamita prANAyAma karatA hatA ane prANAyAmanI zaktithI paricita thayelA hatA. temane madada karI zake tevA yogInI teo zodhamAM hatA. bArIndrane temaNe yoganA koI jANakAra puruSa sAthe meLApa karI ApavAnuM jaNAveluM ane bArIndra mahArASTranA yogI viSNu bhAskara lele sAthe vaDodarAmAM zrI araviMdanuM milana goThavyuM hatuM. surata koMgresanI pUrNAhuti pachI zrI araviMda sIdhA vaDodarA gayA. zrI lele vaDodarA AvI pahoMcyA hatA. saradAra majumadAranA makAnanA uparanA khaMDamAM 1907nA DisembaramAM teo traNa divasa yogI lele sAthe rahyA. teoe pachIthI kaheluM ke lelemAM te vakhate asAdhAraNa zakti hatI. mANasanI sAmAnya cetanAne Urdhva cetanA pratye khullI karI ApavAnI mahAna zakti teo pAse hatI. lelee mane kahyuM: ""beso ane jotA raho, tamane dekhAze ke tamArA vicAro tamArAmAM bahArathI Ave che. te dAkhala thAya te Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 maharSi araviMda pahelAM temane pAchA phekI do.' basa temaNe ATalI ja sUcanA ApI hatI. - zrI araviMda e pramANe besI gayA ane Azcarya sAthe temaNe joyuM ke e pramANe ja banatuM hatuM. emane evI saghana anubhUti thaI ke vicAra bahArathI aMdaranI bAju tarapha Ave che. mastakamAM te praveze te pahelAM teo temane pAcho haDaselI zakyA. traNa divasamAM, hakIkatamAM to pahelA ja divasathI, temanuM mana eka zAzvata zAMtithI sabhara banI gayuM. A nIrava brahmano temane sahajAnubhava hato. teo lakhe cheH "mArI potAnI bAbatamAM traNa divasamAM taddana aNadhArI rIte mane nirvANano anubhava thayo. e anubhUti koI khAsa prayatnanA pariNAma rUpe niSpanna thaI na hatI. lelee to manane nIrava - niHspaMda karavA mATe ane vicAro Ave to emane bahAra pheMkI devA mATe sUcanA karI hatI ane pariNAma e AvyuM ke aMtaHkaraNa taddana sthira ane zAMta thaI gayuM. nirvANano e anubhava ghaNA lAMbA vakhata sudhI mArI aMdara kAyama rahyo hato. huM IcchuM topaNa enAthI chUTI zakuM tema na hatuM.'' Ama 1908nA jAnyuArImAM zrI araviMda nIrava brahmanI cetanAmAM lIna avasthAmAM muMbaI gayA. temanA manamAM koI vicAra Avato na hato. muMbaImAM ane bIje zreNIbaddha vyAkhyAno ApavAnAM hatAM. teo kahe che, meM lelene pUchyuM, "huM zuM karuM?'' lelee javAba Apyo, ''sabhAmAM jaje, zrotAone nArAyaNa tarIke namaskAra karajo ane pachI vANI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 baMgALamAM ApameLe phuraze. ane ema ja thayuM.'' zrI araviMda muMbaImAM eka mitrane ghera UtaryA hatA. makAnanA jharUkhAmAMthI jotA zaheranI badhI pravRtti temane sinemAnA paDadA para paDatI AkRtio jevI chAyArUpa avAstavika lAgatI hatI. A kevalAdvaita vedAMtanI eka ati prakhara anubhUti hatI. gItAmAM jene bhagavAna zrIkRSNa rAtti nirvANaparamAM masaMsthAm fdhati, e rIte varNavI che temAM teo mukAI gayA. zrI araviMda kahe che: " "ame chUTA paDyA te pahelAM lelene meM kahyuM ke, "have ApaNe sAthe nahIM hoIe eTale mane sAdhanA mATe jarUrI sUcanA ApavI ghaTe te Apo.' mArA hRdayamAM eka maMtra jAgrata thayo hato te vize paNa meM emane kahyuM. e mane sUcanA ApatA hatA tyAM vacamAM ja teo ekadama aTakI gayA ane pUchyuM ke, "tamane jeNe A maMtra Apyo che tenA upara tame pUrepUra AdhAra rAkhI zakazo ?' meM kahyuM ke, "jarUra huM tema karI zakIza.' eTale zrI lelee temane kahyuM, "tamane koI sUcanA, doravaNI ApavAnI kazI jarUra nathI,' '' ane zrI aravi de potAnI aMdara rahelA divya gurunA hAthamAM potAnI jAtane pUrNapaNe soMpI dIdhI. tyAra pachI bIjI koI vastu para kyAreya temaNe AdhAra rAkhyo nahIM. atyAra sudhI potAnA jIvananA pratyeka vaLAMkamAM AMtarika rIte acUka dorI rahelA te aciMtya vyApaka tattvano sAkSAtkAra thatAM nitAMta niSThApUrvaka teo tene ja vaphAdAra rahyA. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda varSo pachI emaNe lakheluM ke: "mane aMtaramAMthI Adeza thayo hato ke "mAnavagurunI mAre mATe koI jarUra hatI nahIM. . . . mArAmAM rahelA divya guru mane AgaLa AvavAnI preraNA ApatA rahyA, eka pachI eka anubhUtio ApatA rahyA, vadhu ne vadhu UMce letA gayA. koI paNa vastune chevaTanI tarIke gaNI mane tyAM temaNe aTakavA dIdho nahIM ane Akhare huM atimAnasanI jhAMkhImAM pahoMcyo.'' . muMbaIthI nIkaLyA pachI Thera Thera vyAkhyAno karatAM teo kalakattA pahoMcyA. paraMtu pelI avasthA cAlu ja rahI. 'vaMde mAtaram'mAM krAMti jagavatA, sarakAranI kaDaka AlocanA karatA lekho pragaTa thatA rahyA ane briTiza saltanatane uthalAvI mUkavAnA gunAsara babbe vakhata temanA para mukaddamA cAlyA. paNa kAyadAnI bArIkAIthI jANakArI sAthe lakhavAmAM AvelA te lekho hovAne kAraNe sarakAra rAjadrohanA gunAne korTa samakSa puravAra karI zakatI nahIM ane zrI araviMda chUTI jatA. vadhu Aga jharatA lekho prasiddha thatA ane krAntino dAvAnaLa phATI nIkaLaze ke zuM tenI sakhata ciMtAmAM sarakAra zuM karavuM tenI vimAsaNamAM rahetI hatI. teo briTananI sarakAra pAse arajIo ane memorenDamAM ApavAmAM mAnatA nahIM. temane e bhikhArIpaNuM lAgatuM. hiMdanA saMpUrNa svAtaMtryanA teo prathama ane prakhara himAyatI hatA. hiMsaka krAntine puSTi maLe evuM paDadA pAchaLa ghaNuM karatA chatAM bahujana samAja samakSa temaNe je rASTravAdI kAryakrama rajU karyo hato te khUba ja dUradezI bharelo hato. rAjakIya kSetramAMthI teo jAhera Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMgALamAM rIte khasI gayA pachI paNa temaNe ja Apela kAryakramanI rUparekhA para bhAvinI laDAIno kAryakrama vikasato rahyo ane bhArate pUrNa svarAjya prApta karyuM. rASTra samakSa temaNe je kAryakrama mUkelo hato te A hato: (1) svadezI mAlano upayoga, (2) paradezI vastuono saMpUrNa bahiSkAra, (3) briTiza zAsanano ahiMsaka pratikAra, (4) asahakAra, (5) rASTrIya keLavaNI, (6) korTamAM cAlatI takarArono lavAdI dvArA ukela. Ama zrI araviMda bevaDe baLe krAntino vaMToLa phelAvI rahyA hatA. baMgALanA gavarnare hiMdanA gavarnara-janaralane lakhyuM ''rAjadrohI siddhAMtone phelAvavAnI javAbadArI huM baMgALanI athavA zakyapaNe hiMdanI bIjI koI paNa eka vyakti karatAM zrI araviMdanI ja gaNuM chuM.' laoNrDa minToe iMgleMDamAM sekreTarI oNpha sTeTa jona molane lakhyuM: "mAtra e ja vastune pharIne kahevA mAguM chuM ke. . . ApaNe jenI sAthe kAma pADavAnuM che te atyaMta jokhamakAraka mANasa che.'' zrI araviMdane koI bhArI mukadmAmAM saMDovavAnI sarakAra rAha jotI hatI. svAtaMtryanI caLavaLamAM bhAga lenAra krAMtikArIo sAme sarakAre amAnuSI atyAcArano dora chUTo mUkyo. 1908nA eprilanI 30mI tArIkhe aMgrejonI kalabamAMthI eka gADI bahAra AvatI hatI tyAre tenA para khudIrAma bojhe eka baoNmba pheMkyo paNa te gADImAM kalakattAnA aMgreja presiDansI mejisTreTa kiMgsapharDa na hatA, be aMgreja strIo hatI je hatyAno bhoga banI. baMgALanI sarakAra damanano koraDo vIMjhatI prajA para tUTI paDI. Thera Thera jaDatI levAvA mAMDI. yuvAnone giraphatAra karavAmAM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 maharSi araviMda AvyA ane zrI araviMdane paNa teoe A gunAnA tahomatamAM joDI dIdhA , 4-5-1908ne roja zrI araviMdane polIsanA bhArI paherA heThaLa giraphatAra karavAmAM AvyA. pUrA eka varSa sudhI rAjyohano kesa bIjA 42 AropIo sahita temanI sAme cAlyo temAM sarakArI pakSanuM teo satata AkaruM nizAna banI rahyA. kalakattAnA agragaNya baeNrisTara cittaraMjana dAsa zrI araviMdanA vakIla banyA. temaNe moTo Arthika bhoga ApI, atyaMta parizrama karI zrI araviMdano bacAva karyo. varSane aMte zrI araviMdane jyAre nivedana karavAnuM kahevAmAM AvyuM tyAre temaNe kahyuM: "je ema sUcavavAmAM AvatuM hoya ke meM mArA dezane svataMtratAnA Adarzano upadeza karelo che to e sAcuM che. e je aparAdha hoya to e aparAdha meM karelo che. meM teno kadI virodha karyo nathI. e jo mArI bhUla hoya to tame mane sAMkaLathI bAMdhI zako cho, mane jelamAM pUrI daI zako cho, cAho te sajA karI zako cho, paNa mArI pAsethI e Aropano kadI InkAra karAvI zakazo nahIM. paraMtu svataMtratAnA AdarzanA pracAra mATe kAyadAnI koI kalamano huM gunegAra nathI.' cittaraMjana dAse pachI chelluM nivedana karatAM umeryuM ke "to, A uparathI, mArI Apane apIla che ke AnA jevo manuSya, ke jenA upara teNe karelA kahevAtA gunAono Aropa mUkavAmAM Avelo che te A korTanA nyAyAsana AgaLa khaDo che, eTaluM ja nahIM e ItihAsanI hAIkorTanA nyAyAsana samakSa Ubhelo che ane mArI Apane apIla che ke A vivAdanI vastu zAMta paDI jaze te pachI lAMbA samaya sudhI, A aMdhAdhUMdhI, A AMdolana aTakI jaze te pachI lAMbA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 baMgALamAM satya sudhI, mRtyu pAmaze ane ahIMthI vidAya leze te pachI lAMbA samaya sudhI, tene dezabhaktinA kavi tarIke, rASTravAdanA payagaMbara tarIke ane mAnavatAnA premI tarIke nihALavAmAM Avaze. e mRtyu pAmaze ane ahIMthI vidAya leze te pachI lAMbA samaya sudhI, tenA zabdo mAtra bhAratabharamAM ja nahIM, paNa samudro ane dezanI pele pAra paDaghAtA raheze. pharI pharIne paDaghAtA raheze. mATe huM kahuM chuM ke enA jevI sthitino A manuSya A * korTanA nyAyAsana AgaLa khaDo che eTaluM ja nahIM, e itihAsanI hAIkorTanA nyAyAsana AgaLa khaDo che.'' chevaTe korTano cukAdo Avyo. zrI araviMda ane bIjA thoDA chUTyA. bIjAone sajA pharamAvavAmAM AvI. zrI araviMdanA nAnA bhAI bArIna ane ullAsakarane phAMsInI sajA phaTakArAI. alIpura baoNmba kesanuM AkhuMye prakaraNa ane eka varSano kArAvAsa zrI araviMdanA jIvananuM eka addabhuta parivartana karavAne mATe ja jANe ke nirmAyelAM hatAM. A kAramI vyathA ane pIDAnA dAruNa bAhya anubhava pAchaLa, jelanI totiMga UMcI dIvAlanI pAchaLa koIka judI ja ghaTanA AkAra laI rahI hatI. peluM aciMtya vyApaka tatva ke jemAM zrI araviMdanI apratima niSThA ekAkAra thaI gaI hatI ane jenI doravaNI nIce potAnA samasta jIvanane temaNe dharI dIdhuM hatuM te paramatattva ja jANe ke eka navA sAkSAtkAranA rAjyAbhiSeka mATe jelanI ekAMta koTaDImAM temane kheMcI lAvyuM hatuM. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 maharSi araviMda A hakIkata paNa kadAca ApaNe jANavA na pAmata - jo jelamAMthI bahAra nIkaLyA bAda tA. 30-5-1909ne divase uttarapADA nAmanA sthaLe zrI aravide potAnA aMtaranA avAjane ! anusarI jAhera pravacana na ApyuM hota to. teoe te pravacanamAM kahyuMH ''lAla bajAra polIsa sTezanathI mane alIpura jelamAM laI gayA ane mane bIjA badhAthI chUTo pADIne eka mahinA sudhI baMdha kholImAM ekAMta kedamAM rAkhavAmAM Avyo. "ghaDIbhara mArI zraddhA DagamagI UThI. e ghaTanA pAchaLa prabhuno zo hetu hato te huM samajI zakyo nahIM eTale eka ArtanAda hRdayamAM UThyo: "prabhu mArA para A zuM vItavA mAMDyuM che? mane zA mATe pakaDavAmAM Avyo che ane te paNa AvA Aropasara ?' eka divasa vItyo. bIjo ane trIjo. e kholImAM beThAM beThAM huM rAtadivasa prabhunA avAjanI pratIkSA karato rahyo. ane e alIpura jelanA ekAMtavAsamAM emane prathama vAra prabhuno sAkSAtkAra thayo. ''ekAda mahinA para mane je spaSTa sAda saMbhaLAyo hato te yAda Avyo. "tuM badhI pravRtti bAjue mUkI de. ekAMtamAM cAlyo jA. tArA aMtaramAM daSTi kara. ema karavAthI te prabhunA gADha saMparkamAM AvIza.' ''paNa te vakhate mane ema thayuM ke mArA vinA A kArya AgaLa nahIM vadhe, huM nahIM houM to saMgrAma niSphaLa nIvaDaze ane ema huM e kArya choDI devA tatpara na hato. prabhu mane pAchA kahI rahyA hatA, je baMdhano toDavAnuM tAruM baLa na hatuM te tAre badale meM toDI ApyAM che. . . . mAre tArI pAse Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMgALamAM 37 eka bIjuM kArya karAvavAnuM che, tane huM ahIM lAvyo chuM te e kArya mATe', ema kahI teNe mArA hAthamAM gItA mUkI. tenI zaktie mArAmAM praveza karyo ane huM gItAnI sAdhanA karavA zaktimAna thayo. '"A tattva samajAvavA mATe mane eka bIjI vastu darzAvI, teNe mane hiMdu dharmanA hArdano sAkSAtkAra karAvyo. prabhue mArA jelaronAM hRdaya mArA tarapha vALyAM. temaNe savArasAMja bahAra chUTAmAM aoka kalAka pharavAnI mAre mATe rajA meLavI. meM pharavAnuM zarU karyuM. vaLI pharI vAra prabhunI zaktie mArAmAM praveza karyo.'' bahAranI duniyAthI mane vikhUTo pADanAra jela tarapha me najara karI. meM joyuM ke mArI cotarapha UbhelI jelanI UMcI UMcI dIvAlo e kAMI dIvAlo na hatI. e to vAsudeva pote mane gherIne UbhA che. mArI kholInA AMgaNAmAM AvelA vRkSanI nIce huM cAlato hato paNa kAMI e vRkSa na hatuM. me joyuM ke e vRkSa vAsudeva ja che, zrIkRSNa che. e tyAM UbhA che ane mArA upara potAnI chAyA DhALI rahyA che. meM mArI koTaDInA saLiyA tarapha, bAraNAnI jALI tarapha najara nAkhI ane tyAM paNa vAsudevane joyA. nArAyaNa pote ja mArI rakSA karatA, mArA upara pahero bharatA tyAM UbhA hatA. mane sUvA mATe maLelA kharabacaDA dhAbaLA upara huM sUto tyAre paNa huM anubhavavA lAgyo ke zrIkRSNanA bAhuo, mArA suhRda ane priyatamanA bAhuo mane vIMTaLAI rahyA che. 'te pachI acAnaka kaMIka banyuM. mane ekadama pAcho baMdha kholImAM laI javAmAM Avyo. tyAM je banyuM te badhuM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 maharSi araviMTe kahevAnI mane AjJA nathI. mAtra eTaluM kahI zakuM ke dinapratidina, prabhu mane potAnAM addabhuta rahasyo batAvavA lAgyA. hiMdu dharmanAM gahana satyono e mane sAkSAtkAra karAvavA lAgyA. prabhu tarapha huM vaLyo tyAre mArAmAM jIvaMta zraddhA na hatI. tyAre mAro AtmA ajJeyavAdI hato, nAstika hato, saMzayAtmA hato. Izvara jevuM kAMIka kharekhara che e vize mane khAtarI na hatI. paraMtu A ekAMtavAsa to prabhu sAtheno jIvaMta sahavAsa banI rahyo. mane kahevAmAM AvyuM ke tuM ahIMthI bahAra jAya tyAre tArA dezane haMmezAM A saMdeza Apato raheje. tuM kaheje ke bhAratanI prajAnuM je utthAna thavA mAMDyuM che te sanAtana dharmane arthe che, nahIM ke mAtra potAne arthe. huM hiMdanI prajAne svataMtratA ApuM chuM te paNa jagatanI sevA mATe ja che. hiMdano udaya thaze ema jyAre kahevAmAM Ave che tyAre teno artha e che ke sanAtana dharma mahAna thaze. hiMdano vikAsa, vistAra thaze ema kahevAmAM Ave che eno artha e che ke jagatamAM sanAtana dharmano vikAsa-vistAra thaze. e dharmane khAtara ane e dharma vaDe ja bhArata jIvI rahyo che. e dharmane mahAna banAvavo eTale dezane mahAna banAvavo. meM tane darzAvyuM che ke huM sarvatra che. sarva manuSyo ane sarva padArthamAM chuM.'' zrI araviMdano A bIjo viziSTa sAkSAtkAra hato. lele sAthenA dhyAnamAM je nIrava brahmano temane prathama sAkSAtkAra thayo hato tenI jagyA eNe lIdhI. A bIjo sAkSAtkAra te vizvarUpa . cetanAno. sarva prANI ane padArthamAM paramAtmAno vAsa che e Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 baMgALamAM rItano gItAmAM jene vAyuvaH sarviita kahIne varNavyo che te sAkSAtkAra hato. zrI araviMda potAnA pravacanane aMte kahe che, "je meM anubhavyuM te vAta meM tamArA samakSa uccArI che. Aje have huM ema nathI kaheto ke rASTrIyatA mAtra eka bhAvanA che, dharma che, zraddhA che. Aje huM kahuM chuM. sanAtana dharma e ja ApaNI rASTrIyatA che.'' have to temaNe jema prabhu prere tema ja jIvavAnuM hatuM. karma karyo javAnAM hatAM. ane pAchA teo hiMdanI muktinA kAryamAM vadhu zakti sAthe ghUmI vaLyA. AkhuM hiMda temanA tarapha javA lAgyuM. 'vaMde mAtaram' to baMdha thaI gayuM hatuM. temaNe "varmani ' ane dharma be sAptAhika zarU karyA ane pAchA AkarA prahAro zarU thaI gayA. dezamAM pAchI krAntinI javALA bhabhUkI UThI. game tema karI zrI araviMdane pakaDI jelamAM dhakelI devA sarakArI cakro gatimAna thaI gayAM. zrI araviMdane mAhitI maLI ke sarakAra temane dezanikAla karavA mATenAM pagalAM bharavA uparataLe thaI rahI che. teo pUrNa dhIrajathI "karmayogina'mAM agralekho lakhe jatA hatA. e 1910no phebruArI mAsa hato. eka divasa moDI sAMje teo karmayogin presamAM rojanI jema kAma karI rahyA hatA tyAM presano eka karmacArI khabara lAvyo ke polIsa presanI jaDatI levAnI che. presanA karmacArIo ane bIjA sAthIo polIsa sAthe laDAI karavAnI tarakIbo vicAratA hatA. tyAM zrI araviMda kahe che, "meM uparathI Adeza sAMbhaLyo, "nA, caMdranagara jA.' e divasomAM jelamAMthI chUTyA pachI huM e pramANe Adeza Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda sAMbhaLato hato. ane te samaye huM evA Adezane prazna karyA vagara anusarato. poMDicerI javA vize paNa evo Adeza sAMbhaLelo. Adeza sAMbhaLyA pachI huM dasa miniTamAM gaMgAnA ghATa upara pahoMcI gayo hato.'' ane tyAMthI hoDImAM teo caMdranagara gayA. caMdranagaramAM Azare doDha mAsa teo motIlAla raoNyane tyAM rokAyA ane gupta nAme, gupta veze tA. 1-41910ne roja DuplekSa sTImara dvArA potAne maLelA Adeza anusAra gupta sthaLe ravAnA thavA nIkaLI gayA. 6. poMDicerI Agamana ane nivAsa e gupta sthaLa te dakSiNa bhAratanuM vedapurI - poMDicerI. kahevAya che ke viMdhyAcaLa pAra karI purANaprasiddha agatya munie jyAM potAno Azrama sthApelo te sthaLa paNa A ja poMDicerI. dakSiNa bhAratamAM eka prakhyAta yogI nAgAI japtA karIne thaI gayA. temane lAgyuM ke have potAno aMtakALa najIka AvI rahyo che eTale temaNe potAnA ziSyo ane bhaktone maLavA mATe bolAvyA. ke. vI. raMgAsvAmI ke jeo hiMdanI dilhInI dhArAsabhAmAM dakSiNanA jAgIradAronuM pratinidhitva karatA hatA teo paNa temanA bhakta hatA. jyAre teo nAgaI svAmIne maLyA tyAre temaNe prazna karyo ke konI pAsethI have temaNe AdhyAtmika pragati mATe madada meLavavI. emaNe thoDo samaya mauna rahI jaNAvyuM ke uttaramAMthI eka pUrNayogI dakSiNamAM Avaze tenI madada levI. raMgAsvAmIe punaH prazna karyo ke Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa 41 ''temane oLakhavA zI rIte ?'' pharI pAchA yogI maunamAM UtarI gayA ane pachI jaNAvyuM ke, "'teo AzrayasthAna meLavavA Avaze ane AvatAM pahelAM potAne vize traNa vastuo jAhera karaze. te uparathI tame tene oLakhI zakazo.' tyAra bAda yogI nAgaI japtA samAdhistha thayelA. zuM yogI nAgAI japtA zrI araviMdanA poMDicerI AgamananI bhaviSyavANI to nahotA bhAkhatA ? I. sa. 1910nA eprilanI cothI tArIkhe sAMje cAra vAgye zrI araviMdanI sTImara koromaMDalane dariyAkinAre AvelA poMDicerI baMdare AvI pahoMcI. kalakattAthI temanI AgaLa nIkaLela monI tathA poMDicerI-sthita kavi subrahmaNyama bhAratI, zrInivAsAcArI vagere temane levA baMdare hAjara hatA. zrI araviMde poMDicerInI dharatI para paga mUkyo. jANe ke e dharatI ja emanA caraNane jhaMkhI na rahI hoya ! satata ghUmatA rahetA temanA caraNane jANe ke e dharatI potAnAmAM zAzvata sthiratva ApavA talasatI na hoya ! A ja e poMDicerI. zrI araviMdanI tapobhUmi ane temanuM siddhakSetra. cALIsa varSa paryata temanI cetanAthI avicchinna bhabhUkatI rahelI A ja temanI akhaMDa vizALa yajJavedI. e yajJamAM uccArelI karacAoe ane e yajJamAM pragaTAvAyela agnizikhAoe sArAye vizva para evAM to caitasika AMdolano ane prakAzanAM mojAMo vahAvyAM ke pRthvIne khUNekhUNethI hajAro mAnavaAtmAo potAnuM saghaLuM tyajIne ane potAnuM samagra jIvana nyochAvara karIne temanA zrIcaraNa pAse AvI besI gayA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda ane aneka rIte viziSTa evA eka AzramanuM sarjana thayuM. paraMtu A kaMI ekadama banI AvyuM nathI. Rome was not built in a day. roma kaMI eka divasamAM baMdhAyuM na hatuM. A ja emane mATe sAruM hoya to tethI savizeSapaNe AdhyAtmika pAyA para racAyelA ane AdhyAtmika zaktine ja varelA Azrama mATe sAcuM che. kAraNa ke AdhyAtmika sAdhika jIvanano AviSkAra potAnI zaratonuM pAlana ane potAno samaya mAMgI le che. jyAre zrI araviMda poMDicerIne dariyAkAMThe UtaryA tyAre to e ane emanA prabhu ja emanI sAthe hatA ane bhautika stare to badhuM ekaDe ekathI pharIthI ghUMTavAnuM hatuM. eka to pote UkaLatA rAjakIya carune hajI hamaNAM ja pAchaLa mUkIne AvyA hatA. vaLI A navA phrenca zAsita prAntamAM potAne rahevA mATe koI sthAyI sthaLa na hatuM. vadhArAmAM guptatA jeTalI jaLavAya teTalI jALavavAnI hatI, pAse na hato paiso ke na hatI kazI khAsa bAhya madada. briTiza saltanatanI sAme baLave caDela vyakitane paisAthI madada karatAM paNa loko DaratA hatA. Ama eka nirAlamba sthitimAM prabhunA Alambana para ja temaNe UbhA rahevAnuM hatuM. poMDicerInA eka sajajana ke jemane tyAM pUrve svAmI vivekAnaMdane utAravAmAM AvelA temanA makAnamAM zrI araviMdane rahevAnI haMgAmI vyavasthA thaI. thoDA ja vakhatamAM temanI sAthe rahevA mATe temanA nikaTavartI sAthIomAMthI zrI nalinIkAMta gupta ke jeo Aje paNa 97 varSanI vaye AzramamAM vidyamAna che ane AzramanA eka TrasTI che te tathA saurIna bojha, mRNAlinIdevInA pitarAI bhAI joDAyA. monI ane vijaya to hatA ja. Ama Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDicerI Agamana ane nivAsa 43 cAra jaNAno sAthe baMdhAyo ane teothI zakya teTalI zrI araviMdanI sevAsarabharA teo karatA rahyA. I. sa. 191thI 1912 sudhInuM jIvana ghaNuM kaThina hatuM. zaMkara ceTTInA gharamAM manI ane vijaya bemAMthI eka ke baMne zrI araviMda mATe cAno eka kapa banAvI AvatA. bapore ceTTInA gharamAM thatAM bhAta, zAka, rasama ane saMbhAra eTaluM bhojanamAM maLatuM. sAMje zrI araviMda pAyasano eka kapa letA, zrI araviMdane sUvA mATe pAtaLI pathArI hatI. emanA sAthI jamIna para ja sUI jatA. zrI araviMda koIne paNa khAsa maLatA nahIM ane pote potAnI yogasAdhanAmAM nirmama ane nizcala, sthita rahetA. A ja divasomAM ekasAmaTA temaNe 23 divasanA nakoraDA upavAsa karyA hatA. A upavAsa daramiyAna temanI mAnasika ane prANanI zakti pUrepUrI samartha rahI hatI. vaLI teo rojanA ATha kalAka cAlatA hatA toye temane thAka nahoto lAgato. ane 23 divasane aMte upavAsa choDyA tyAre, pravAhI laIne pachI khorAkanuM pramANa vadhAratA jatA. upavAsa nahotA choDyA paraMtu sAmAnya rIte bhojana laIe tema bhojana laI upavAsatyAga karelo. zaMkara ceTTInA gharamAMthI pachI teo suMdara ceTTInuM makAna bhADe rAkhIne rahelA ane I. sa. 1922 sudhI samaye samaye gharo badalatA rahelA. I. sa. 1912thI 1914 sudhInA zrI araviMdanA poMDicerI nivAsanA eka bAhyAMga para UDatI najara pheravIe to citra kaMIka AvuM che: Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda cAra jaNAmAMthI vArApharatI rasoI banAvavAnuM kArya hareka mAthe letA. te vakhate nAhavAnI judI oraDI na hatI. eka naLa khullAmAM hato ane tenI nIce UbhA rahIne eka pachI eka badhA snAna karI letA. zrI araviMda chellA snAna karatA. amRtA, ne jeo pAchaLathI varaso sudhI AzramanA kaeNziyara banI rahyA hatA te, temane mATe dhotiyuM laIne bAjumAM UbhA rahetA. badhAnI vacce eka ja TuvAla hato ane zrI araviMda badhAnA vAparelA TuvAlathI potAnuM zarIra lUchatA. snAna bAda jamavA mATe teo rasoDAmAM AvatA. rasoI vize kadI phariyAda karatA nahIM. eka mINabattIno dIvo ane eka gyAsatelano nAno dIvo ema be ja dIvA gharamAM thatA. eka zrI araviMdanA oraDAmAM ane bIjo rasoDAmAM. rAtre jamavAnuM taiyAra thaI jAya tyAre mINabattIno dIvo paNa rasoDAmAM laI javAmAM Avato ! te samayanI paristhitino kAMIka khyAla zrI araviMde motIlAla raoNya para lakhelA patramAMnI A eka paMkti parathI paNa AMkI zakAya: 'atyAranI paristhiti e che ke amArI pAse aDadho 44 rUpiyo ke evuM kAMI che. . . . paraMtu bhagavAna amArI jarUra pUrI karaze.'' A ja samayagALA daramiyAna pelA ke. vI. raMgAsvAmI AyaMgara ke jeo nAgaI japtAnA ziSya hatA ane potAnA guru taraphathI jemane uttaramAMthI eka pUrNayogI AvavAnI khAtarI maLelI teo potAnA gurukathita mahAyogInI zodhamAM hatA. polIsa dvArA jAhera thaI gayelA zrI aravide mRNAlinIdevI para lakhelA patromAMthI zrI araviMdanI traNa ghelachAonI temane jANa thayelI tethI teo poDicerI AvyA. zrI araviMdane maLatAM 1 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMDacerI Agamana ane nivAsa 45 potAnA gurubhASita uttara yogI zrI araviMda hovAnI emane pratIti thaI. ane teo taraphathI zrI araviMdane Arthika madada maLI. caMdranagaravALA motIlAla raoNya taraphathI paNa madada maLatI rahI. vaLI aciMtita dizAomAMthI paNa bArIo khUlatI rahI ane zrI araviMdano yoga, chatimasaMtuSTo daivaprerita maLI Avela lAbhathI saMtuSTa rahI AgaLa ne AgaLa vadhato rahyo. bIjI bAju baMgALamAMthI ane hiMdamAMthI zrI araviMdane rAjakAraNamAM pAchA lAvavAnuM ane hiMdanI svataMtratAnI caLavaLanuM netRtva saMbhALavAne premapUrNa Agraho thatA rahyA ane kadIka kadIka dabANo thatAM rahyAM. keTalAka nanAmA kAgaLo AvatA. keTalAkamAM temane pragaTa thavAne paDakAra pheMkAto. keTalAka e matalabanuM jaNAvatA ke zrI aravide rAjakIya kSetrano tyAga karyo tenA kAraNamAM kAM to emane ema lAgI gayuM hoya ke teo e kSetramAM kAMI karI zake tema nathI athavA to ema bane ke emane Dara pesI gayo hoya, ane tethI teo yuddhakSetra choDI nIkaLI gayA hoya ! A vize ApaNe koI paNa mata bAMdhIe te pahelAM temaNe ja je khulAso karyo che te kAna daI sAMbhaLIe. teoe kaheluMH ''ahIM e paNa kahevuM jarUrI che ke rAjakIya kSetramAM huM kAMI karI zakuM tema nathI evuM mane lAgyuM tethI meM e kArya choDI dIdhuM e sAcuM nathI. e vicAra mArA manamAM kadI Avyo nathI. huM ahIM cAlI Avyo kAraNa ke mArI yogasAdhanAmAM kazo paNa aMtarAya thAya evuM huM Icchato na hato, ane bIjuM kAraNa e hatuM ke e bAbatamAM mane aMtaramAMthI spaSTa Adeza paNa maLyo hato. rAjakIya kArya sAtheno badho saMbaMdha meM kApI nAkhyo che paNa tema karatAM pahelAM mArA aMtaramAM uddabhavelA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda jJAnathI mane khabara paDI hatI ke je kAryano me AraMbha karyo hato te bIjA netAo dvArA AgaLa khapavAne nirmAyeluM che ane te paNa je mArga mane sUjhyo hato te mArge. je caLavaLano me AraMbha karyo hato teno AkharI vijaya huM temAM aMgata rIte ke hAjarIthI bhAga nahIM lauM topaNa nakkI che ema mane jJAna thayuM hatuM. e nirNayamAM nirAzAno ke nirarthakatAno jarA paNa aMza na hato. kadAca ema mAnI levAmAM Ave ke temane hiMdamAM praveza karavAnI manAI pharamAvavAmAM AvI haze ane tethI teo pAchA nahIM pharI zakatA hoya, to evI zaMkAne zamAvatAM temaNe kaheluM ke, ''hiMdamAM praveza karavAnI mane kadI manAI karavAmAM AvI ja na hatI. UlaTuM, laoNrDa kArmAIkale mANasa mokalIne mane hiMdumAM pAchA pharavA ane dArjiliMgamAM koI jagyAe sthAyI thavA mATe ane emanI sAthe tattvajJAnanI carcA karavA mATe AmaMtraNa mokalyuM hatuM. paraMtu meM emanI mAgaNI nakArI hatI.'' Ama, temane hiMdumAM pravezanI manAI to na hatI paraMtu hiMdanI briTiza sarakAra hajI zrI araviMda vize bhaya to sevatI ja hatI. temaNe zrI araviMda upara najara rAkhavA mATe tathA bane to temane upADI laI briTiza hiMdamAM pAchA dhakelI devA mATe sI.AI.DI.nA mANasone poDicerImAM ghusADyA hatA. naMdagopAla ceTTI sTImaronA mAlanI herapherI karanAro poDicerIno eka dhanavAna vepArI hato. ane hiMdunAM baMdaro sAthe vepArI saMbaMdho dharAvato hato. e briTiza chUpI polIsano hAtho banyo ane tene madada karavA taiyAra thayo. poDicerImAM teNe guMDAo rokyA hatA. A vAtanI zrI araviMdanA sAthIone koIka rIte 46 .. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDicerI Agamana ane nivAsa 47 gaMdha AvI gayelI. teo teno pratikAra karavA sajja hatA. paraMtu je divase A yojanAno amala karavAno hato te ja divase naMdagopAla sAme ekAeka koI bIjA prakaraNa aMge dharapakaDanuM vaoNraMTa nIkaLyuM ane tene potAne ja madrAsa bhAgI javuM paDeluM. zrI araviMda poDicerImAM AvyA te pahelAM hiMdamAMthI keTalAka krAMtikArIo rAjakIya Azraya mATe ahIM AvelA hatA temAM kavi subrahmaNyama bhAratI, zrInivAsAcArI, nAmasvAmI Ayara, vI. rAmasvAmI AyaMgara, vI. vI. aiyara vagere hAjara hatA ane teo zrI araviMdane kacAreka maLatA. . chUpI polIsanA mANasoe zrI araviMdane saMDovavA bIjI yojanA karI. temaNe zrI araviMdanA eka mitra vI. vI. esa. aiyaranA gharanA kUvAmAM eka patarAnA DabbAmAM rAjadrohI sAhitya bharI naMkhAvyuM. ane bIjI bAju bAtamIdAra mAraphata zrI araviMda, vI. vI. esa. aiyara ane bIjAo sAthe maLIne bhayaMkara kAvataruM racI rahyA hovAnI phrenca polIsanA vaDAne bAtamI mokalI. vaLI ema paNa ThasAvyuM ke purAvA sAbUta che. jhaDatI thaze to badhuM bahAra paDI jaze. zrI araviMdanA makAna para, aiyaranA makAna para daroDAo paDyA. jhaDatIo thaI. aiyaranA kUvAmAMthI peluM naMkhAveluM sAhitya maLI AvyuM. phrenca maeNjisTreTa noMdo ane bIjA adhikArIo zrI araviMdanA rUmamAM AvyA. tyAM khAsa vAMdhAjanaka kAMI dekhAyuM nahIM. eka khAnAmAM temaNe grIka ane laeNTinamAM lakhAyelA kAgaLo joyA. moM noMdo zrI araviMdane maLyA. grIka laeNTina bhASA teo jANe che ke kema ema zrI araviMdane temaNe pUchyuM ane zrI araviMdano hakAramAM javAba maLatAM teone AnaMdAzcarya thayuM. kadAca yuropanI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda klAsikala bhASA jANakAra AvuM vartana na karI zake evo temanA manamAM khyAla hoI zake ! badhuM tapAsa karatAM chUpI yojanAno bhAMDo phUTI gayo. zrI araviMda tarapha mAna sahita oNphisaro vidAya thayA. moM noMdoe to zrI araviMdane maLavA AvavA mATe sAmuM AmaMtraNa ApyuM ane zrI aravida temanI kacerI para temane maLavA paNa gayelA. 48 khulanA raheAMsI nagena nAga, zrI aravida sAthe rahetA vijaya nAganA pitarAI thatA hatA. teo kSayanA dardI hatA. DaoNkTare temane dariyAkinAre havAphera karavAnI sUcanA ApI hatI. vijaya nAganA kahevAthI zrI araviMdanI yogazaktinI madadathI paNa emane bImArI maTI jAya nahIM to havAphera to thaze ema vicArI nagena nAge poDicerI AvavAnuM nakkI karyuM. nagena nAga poDicerI jAya che ema jANa thatAM khulanAthI bIrendranAtha raoNya karIne eka nokara paNa sAthe thayo. te rasoiyAnuM, bajAranuM ane bIjuM ghaNuM paracUraNa kAma paNa karato. bIrena zrI araviMdanA gharanuM kAma paNa karato thai gayo ane jANe ke kuTuMbI jevo banI gayo. nagena nAga poDicerImAM sAruM lAgatAM tyAM vadhu rokAyA. bIrena gamatuM nathI ema kahI pAchA pharavA mATe utAvaLa karavA lAgyo. bIrenanuM pAchA pharavAnuM nakkI thayuM eTale teNe mAthuM mUMDAvI nAkhyuM. koNa jANe kema paNa sArAM kapaDAMmAM haMmeza pharatA monIne paNa TakomUMDo karAvavAno ekAeka tukko sUjhyo ane eNe paNa mAthuM mUMDAvI nAMkhyuM. A joI bIrena cokI gayo. pote mAthuM mUMDAvyuM eTale monIe paNa zA mATe mAthuM mUMDAvI nAkhavuM joIe ? nakkI kAMI bheda che ema tene thayuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDicerI Agamana ane nivAsa 49 ,, eka rAtanA badhA beThA hatA tyAM teNe AvIne dhaDAko karyo keH ''huM sI.AI.DI.no mANasa chuM.'' badhAne hasavuM AvyuM paNa e gaMbhIra thaI gayo ane kahevA lAgyo: "tame nathI mAnatA paNa e vAta sAcI che. mane niyamita rU. 50 pagAra maLe che. ane nIce jaI potAnA pagAranI rakama laI Avyo. AvA sArA mANasa viruddha AvuM kAma karavA mATe te bahu zaramiMdo banI gayo ane badhAne bheTyo. zrI araviMdanA caraNa pAse besI gayo. rU. 50 temane arpaNa karyA ane lAgaNIvaza thaI raDavA lAgyo. vAtAvaraNa ekadama gaMbhIra thaI gayuM. teNe kahyuM: ''mAro samaya pUro thavAthI mArI badalI meM mAMgI hatI, mArI jagyAe sI.Ai.DI.no bIjo mANasa AvavAno hato. tene mArI oLakha paDe mATe mAre mAthuM mUMDAvI nAkhavAnuM nakkI thayeluM. monIe paNa tarata ja tema karyuM. vaLI monI vagerenI vartaNUka paNa mane teo jANIne hakIkata chupAvatA hoya tevI lAgI. eTale mane pAko vahema gayo ke huM sI.AI.DI.no mANasa chuM te bahAra paDI gayuM che mATe mAre have e vAta kabUla karavI joIe. ' ' zrI araviMda bilakula bolyA nahIM. teo to jevA hatA tevA svastha ja rahyA. bIrena tyAM bahu TakI zakyo nahIM ane cAlyo gayo. zrI aravidanI AjubAjunA koI mANasane bIrena sI.AI.DI.no mANasa hovAno kyAreya vahema nahoto gayo. monIe mAthuM mUMDAvyuM te to eka akasmAta ja hato. paraMtu have ApaNe kahI zakIzuM kharA ke te ekamAtra akasmAta ja hato ? Ama sI.AI.DI.nA prayatno vyartha thatA gayA tyAM bIjI eka paristhiti pedA thaI. aMgreja sarakAranA puSkaLa dabANane Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 maharSi araviMda laIne poMDicerI dezavaTe rahenAra dezabhaktone phrenca sarakAra Azraya nahIM Ape evI khabara AvI. kavi subrahmaNyama bhAratI, zrInivAsAcArI, zrI araviMda vagerene mATe A sthiti kaTokaTInI hatI. bhAratI khUba ja akaLAI uzkerAI paNa gayA hatA. eka divasa AvIne zrI araviMdane emaNe pUchyuM: ''tame hiMdanI bahAra javAnuM pasaMda karo cho ke nahIM ? tamAro e vize zuM abhiprAya che ?'' zrI araviMda emanI tarapha pITha pheravIne thoDI miniTa taddana zAMta besI rahyA, pachI emanA tarapha pharIne kahyuM: ''mi. bhAratI! huM poMDicerIthI eka iMca paNa khasavAno nathI. huM jANuM chuM mane kazI aDacaNa thaze nahIM. tamAre je karavuM hoya te tame jANo.'' khUba daDhatApUrvaka uccArAyelA A zabdo sAMbhaLI bhAratI tyAMthI khasI gayA. rahevA mATe badalAtAM rahetAM makAna, kaparI Arthika taMgI, sI.AI.DI.nA mANasonI satata satAmaNa ane trAsa, hiMdamAMthI rASTrane doravaNI ApavA mATe punaH padhAravA aneka lobhAmaNAM nimaMtraNo, phrenca sarakAra para aMgreja sarakAranuM dabANa ane visphoTaka paristhitinI zakyatA; Ama A ane evA bIjA tamAma bAhya saMjogonA uparAchAparI ane kadIka ekasAmaTA bhayaMkara humalAonI sAme potAnA nirdhAramAM zrI araviMda eka tasu paNa vicalita nahIM thayA e kAMI nAnIsUnI vAta na hatI. Time spirit kALapuruSe mokalI Apela tamAma kaparI kasoTIomAM teo eka yoddhAnI jema aNanama ane nIDara UbhA rahyA. eTaluM ja nahIM paNa A tamAma samaya daramiyAna temanI sAdhanAne UnI AMca paNa na AvI ane teo Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa agnitapta suvarNanI kAMti zA eka addabhuta tejamaMDaLathI dedIpyamAna banI rahyA e hakIkata svayaM khUba ja dhyAnAkarSaka che. jANe ke peluM aciMtya vyApaka tattva temanA sattvanA kaNekaNane TIpIne potAne gamatuM rUpa na ApI rahyuM hoya ! I. sa. 1904thI zarU thayelI emanI AMtarayAtrA I. sa. 1914mAM aneka sAkSAtkAronAM zikharo sara karatI koIka agamya mAdhurya dhAraNa karI rahI hatI. potAne anubhUti prApta pUrNayogano jJAnapiMDa temanA hRdayAkAzamAM aSADhanA meghanI jema goraMbhAI rahyo hato ane pRthvIne tenI amRtadhArAthI bhIMjavavA jANe Atura hato. tyAM tA. 29mI mArca, 1914nI DhaLatI bapore sADA traNanA samaye zrI araviMdanA nivAsasthAne eka phrenca sannArI mIrA ricAra zrI araviMdane maLavA AvyAM. A mIrA te bIjA koI ja nahIM paraMtu jeo zrI araviMda AzramanAM adhiSThAtrI banI rahevAnAM hatAM ane zrI mAtAjInA hulAmaNA nAme jagaprasiddha thavAnAM hatAM te guhyajJAnavidda, aprakaTa mahAyoginI hatAM. pahelA ja milanamAM emaNe joyuM ke je eka rUpa temane temanI sAdhanAmAM mArgadarzana ApatuM hatuM ane jene temaNe zrI kRSNanuM nAma ApyuM hatuM te ja A zrI araviMda pote hatA. temanA aMtaramAM eka abhuta bhAva pragaTa thayo ane temaNe takSaNa AMtarika rIte potAnuM pUrNa samarpaNa zrI araviMdanA caraNe karI dIdhuM. zrI mAtAjIe potAnI DAyarImAM bIje divase mArcanI 30mIe lakhyuM ke: Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda ''jagatamAM bhale hajAro loka ajJAnamAM DUbelA hoya enI ciMtA nathI. gaI kAle amane jenuM darzana thayuM te pRthvI para che. emanI hAjarI pote ja e vastune siddha karavAne pUratI che ke eka divasa evo Avaze ke jyAre gahanamAM gahana aMdhakAra prakAzamAM palaTAI jaze ane pRthvI upara tAruM zAsana avazya sthapAze.'' Ama jagata para prabhunA zAsanane sthApavAnI potAnA jIvananA lakSyanI paNa siddhi siddha karI Ape evA parama puruSanAM zrI mAtAjIne poMDicerImAM ja darzana thatAM potAnA AdhyAtmika dhyeyanI saphaLatAnI khoja mATe bhArata - darzana karavAnI temanA manamAM je eka kalpanA hatI te ahIM ja paripUrNa thaI gaI. badhAM tIrtha ahIM ekaThAM thaI gayAM. aruNodayamAM ja emane madhyAhnanA sUryanAM darzana thayAM ane temanA caraNa mATe paNa poDicerInI dharatI jANe talasatI na hoya tema te paNa ahIM sthira thayAM. cha varSanI eka gherI tapazcaryA bAda te paNa ahIM ja sthAyI thayAM. para zrI aravide kahyuM che keH ''zrI mAtAjInI cetanA ane mArI cetanA e baMne eka ja che. eka ja divya cetanA be rUpe che, kAraNa ke jagatanI lIlA mATe enI jarUra che. zrI mAtAjInA jJAna vinA, temanI zakti vinA, temanI cetanA vinA kAMI paNa karI zakAya tema nathI. jo koIne sAcesAca zrI mAtAjInI cetanAno anubhava thato hoya to teNe jANavuM joIe ke e cetanAnI pAchaLa huM Ubho chuM ane jo koIne mArI anubhUti thatI hoya to jANavuM ke tenI pAchaLa zrI mAtAjI che.'' pUrvamAM janmI pazcimanI saMskRtinuM AkaMTha pAna karanAra zrI araviMda ane pazcimamAM janmI pUrvanI saMskRtinA prabhAvathI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa 53 prathamathI ja prabhAvita thanAra zrI mAtAjI; ane e baMnenuM kALanA eka mahattvanA tabakke poMDicerImAM thayeluM milana e jagatanA AdhyAtmika ItihAsanI eka apUrva ghaTanA che. zrIkRSNa ane arjunanuM kALanA eka viziSTa kinAre yuddhabhUmimAM sArathi ane senAnI tarIke milana ane zrImad bhagavadgItAno prArdubhAva, bhagavAna buddhano gRhatyAga ane jisasa krAIsTanuM zULI para ArohaNa e jema AdhyAtmika ItihAsanAM zAzvata sImAcihno che teTaluM ja mahattva zrI araviMda ane zrImAnA A sanAtana milananuM che. A milanamAMthI jagatane eka nUtana AdhyAtmika darzana prApta thAya che. ahIM paraMparAnuM punarAvartana nathI thatuM, svayaM bhAgavata cetanAne eka nUtana prAdurbhAva sarjAya che. Matter and spirit - jaDatattva ane Atmatattva - e be ekabIjAthI virodhI tattvo tarIke ahIM gaNAtAM nathI, paraMtu pUraka ane saMyogI tattvo tarIke anubhavAya che. bhautika jIvana ane AdhyAtmika jIvana vacce yugothI paDelI UMDI khAI, A darzanathI purAya che ane paramatattvane pRthvI para pratyakSa pragaTa thavAno mArga mokaLo thAya che. AtmA to mukta che ja agara to yoga dvArA tene mukata karI zakAya che. e siddhAMta to sarvasvIkRta che ja. paraMtu prakRti to jevI che tevI ja rahevA nirmAyelI che. enAmAM koI parivartananI zakyatA ja nathI. enuM mULa baMdhAraNa ja evuM che ke temAM kadI kAMI phera paDI zake ja nahIM. AvI mAnyatA sarvatra daDha thaIne beThelI che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi aravida zrI aravidanuM svAnubhUti pratiSThita darzana A hakIkatane aphara ke anivArya tarIke svIkAravA taiyAra nathI. bhagavAna, agara to bhAgavata cetanA e jo A vizvanuM mULa bIja hoya, ane paramAtmAnA vizvarUpa AvirbhAva pAchaLa AtmA ane prakRti baMnenuM ekabIjA sAthenuM saMyojana anivArya hoya to jema AtmA mokSano adhikArI che tema prakRti paNa cokkasa mokSanI adhikArI che. prakRti api mokSAdhinArio| ema zrI araviMdanuM darzana pratipAdana kare che. teo cetanAnA vikAsakramano eka navIna siddhAMta sthApe che ane aneka sAbitIo ApI dRDhatApUrvaka samajAve che ke bhale atyAre mAnavaprakRtimAM aneka prakAranuM adhUrApaNuM, UNapo, maryAdAo, baMdhanazIlatA vagere anubhavAya che paNa AgaLa vadhatA vikAsakramamAM e paristhitimAM koI ja phera na paDI zake ke koI parivartana zakaya ja na bane ema kaI rIte mAnI zakAya ? mULabhUta satyacetanA, sarvazaktimAna hovAnuM badhAM ja darzano svIkAre che. je cetanA sarvazaktimAna che tene azakya zuM hoya ? sarvazaktimAna sarva saMjogomAM sarvazaktimAna ja rahe, sivAya ke te pote svecchAe potAnA para niyaMtraNa mUke. eka bAju ema kahIe ke bhAgavata cetanA agara to satya cetanA sarvajJa, sarvazaktimAna ane sarvavyApI che ane bIjI bAju ema kahIe ke amuka vastu banavI zakaya ja nathI to kAM to ApaNuM darzana adhUruM rahe che ke kAM to te sat tattvanA sarvazaktimAnapaNAmAM khAmI Ave che. zrI aravidano yoga, ke jenuM nAma temaNe 'pUrNa yoga' ApyuM che te vyaktimAM ane samaSTimAM eka samagra pUrNatAnA AviSkAranuM darzana kare che. A AviSkAra ekAeka nathI banI 54 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa. poMDicerI Agamana ane nivAsa Avato paraMtu te kramika vikAsanuM rUpa le che. zarUmAM badhe ja pahelAM jaDatattva pragaTa thAya che. te pachI vanaspatisRSTi temAMthI vikase che. tyAra pachI pazupakSIne vistAra thAya che. ane te pachI Ave che manuSya. Ama bhautika padArthamAMthI jIvanazakti ane jIvanamAMthI manazakita kure che. zuM manano vikAsa eTale vikAsakramanI pUrNatA? manavALo mAnava to hajI bahu adhUro che. te prakRtinuM uttama rUpa kema karIne hoI zake? zuM mananI zaktithI upara vikAsanI koI zakyatA nathI ? zrI araviMdanuM darzana samajAve che ke manathI upara, manathI caDatI bIjI ghaNI zaktio AvI rahelI che jemAMthI koIka koIkane kyAreka kyAreka manuSyane anubhava thAya che. A zaktio te preraNAzakti che ane sahaja jJAna(intuition)nI zakti che. paraMtu tenA to camakArA ja anubhavAya che. te vizeSarUpe sthAyI thaI zake ane manuSyamAM tevI zaktio khIlavI zakAya kharI ? zrI araviMdanuM darzana kahe che ke hA. A zakitao ane tethI paNa upara AvI rahela adhimanasa ane atimanasa zaktino paNa manuSyamAM vikAsa thaI zake ane apUrNa manuSya ane manuSyajAti eka mAnavetara jAtimAM potAnuM rUpAMtara karI zake. A rUpAMtara siddha karI ApanAra maulika zaktine teo "atimanasa' yAne supermind' kahe che. e zaktinuM kArya ahIM siddha thatAM, pRthvI para atyAre je taddana virodhAbhAsI mAnavajIvana anubhavAya che tene sthAne pUrNa jJAna, pUrNa saMvAditA ane pUrNa premano anubhava thaI zake. paraMtu ApaNuM zaMkAzIla mAnavamana pharI pharIne prazna uThAve ja ke zuM A banI zake kharuM ? Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda zrI araviMdanI vicAradhArA saheja aTakIne ApaNane sAmo savAla mUke che ke pazu ane mAnava vacce keTalo moTo taphAvata che ? paraMtu zuM utkrAMtimAM mAnavanuM ghaDatara pazumAMthI nathI thayuM ? jo pazurUpI jIvaMta prayogazALAmAMthI manuSyarUpI buddhizIla astitva pragaTa thaI zake to manuSyarUpI jIvaMta prayogazALAmAM manuSyathI AgaLa nIkaLI jato atimAnava kema vikasI na zake ? paramAtmAnI sat cetanA mATe kazuM cetanA mATe kazuM ja azakaya nathI. paramAtmA pote A vizvamAM bIjarUpe vavAyA che to phaLarUpe te ja pragaTa thaze. jevuM bI tevuM phaLa. AMbAnA phaLanA ropAmAMthI kerI ja pamAya, tema vizvamAM svayaM te ja devarUpa dharI pragaTa thavAno che. A AkhuM kArya paramAtmAnI zakti svayaM, avirata karI rahI che ane kSaNekSaNa eno saMkalpa, mAnavane potAnA mananA cokaThAmAMthI bahAra nIkaLavA prerI rahyo che. manuSya te parivartana mATe potAnA sakala svarUpamAM jAgrata thavAnuM che. teNe e rUpAMtara mATe abhIpsA sevavAnI che. prakRtimAM atyAre ghara karIne beThelI virodhI vRttiono parityAga karavAno che ane potAnI jAtanuM prabhunA kArya mATe saMpUrNa samarpaNa karavAnuM che. Ama A Triple awareness', 'trividha jAgRti'ne vadhu ne vadhu ekAgra karatAM paramAtmAnI ni:sIma kRpAthI manuSyanuM rUpAMtara siddha thaI zakaze. pazurUpamAMthI mAnavarUpa pragaTa karatAM prakRtine je lAkhonAM lAkho varSa lAgyAM tenI sarakhAmaNImAM atyaMta TUMkA gALAmAM A parivartana lAvI zakAze. 56 jarUra che. paramAtmAnI atimAnasa zakti sAthe mAnavanA sahayoganI A pUrNatA taraphanI abhimukhatAnI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa pa7 Ama zrI araviMdanuM pUrNa darzana ane pUrNayoga ekameka sAthe saMpUrNapaNe saMkaLAyelAM che. jema agnimAM tenI prakAzanI zakti ane dAhaka zakti baMne abhinna rIte ekabIjA sAthe saMkaLAyela che tema jJAnanI zakti sAthe vastune rUpa ApavAnI zakti paNa pUrNayogamAM abhinnarUpe saMkaLAyela che. zrI araviMda sAthenA potAnA prathama milana vize zrI mAtAjI svayaM kahe che? "huM ghaNI UMDI ekAgratAmAM hatI ane atimAnasamAMnI vastuone joI rahI hatI. e badhI vastuo bhAvimAM banavAnI to hatI ja. paraMtu koI kAraNasara atyAre pragaTa thatI nahotI. meM je joyuM te meM zrI araviMdane kahyuM ane pUchyuM ke A badhuM pragaTa thaze ke nahIM? zrI araviMde mAtra eTalo ja javAba Apyo, "hA.' ane meM tarata ja joyuM ke atimanasa pRthvIne sparza karI cUkyuM hatuM ane teno sAkSAtkAra thavAno AraMbha thaI gayo hato ! ane Ama meM prathama vAra joyuM ke satya vastune vAstavika banAvI ApanArI zakita kaI rItanI che.'' zrI araviMda atimanasa zaktinI samaja ApatAM jaNAve che keH atimanasa eTale "narI svayaMbhU satyacetanA ane sIdhesIdhI ApoApa saphaLa evI satyanI zakita.'' vedakALanA traSio jene RtacetanA agara to vijJAnamaya cetanA kahI saMbodhatA hatA te. Ama zrI araviMdanA pUrNadarzana ane pUrNayogano aMkura zrI araviMda ane zrI mAtAjInA prathama milananI kSaNe ja phUTI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 maharSi araviMda Avyo. pelA aciMtya vyApaka tattva potAno saMkalpa siddha kayo. zrI mAtAjI sAthe temanA pati mA~ pola ricAra paNa poMDicerI AvyA hatA. teo paNa zrI araviMdathI ane temanA ciMtanathI atyaMta prabhAvita thayA hatA. temaNe ane mAtAjIe zrI araviMda samakSa potAnA krAntadarzanane zabdadeha ApavA mATe vinaMtI karI ane tenA kharcanI badhI javAbadArI teoe svIkArI. zrI araviMda e vicAra sAthe saMmata thayA ane temanA janmadine - 15mI oNgasTa 1914thI "Arya' nAmanuM mAsika poMDicerIthI prasiddha thavA mAMDyuM. Aryadarzana, saMskRti ane tattvajJAnanI paraMparA je vedamAM prabhava pAmI, upaniSadamAM susthira ane ekAgra thaI ane gItAmAM vyApaka rUpa dhAraNa karI akhila mAnavajAtine dareka yugamAM teno zAzvata chatAM sadAnUtana saMdeza ApI rahI che te paraMparAnA vartamAna yuganA zrI araviMda eka mahattama pratinidhi che. potAnI apUrva AdhyAtmika anubhUti para supratiSThita rahI temaNe veda, upaniSada ane gItA upara potAnA te viSayo uparanA vividha graMthomAM je sphaTika zo pAradarzaka prakAza nAkhyo che te ananya che. eTaluM ja nahIM paNa te mahAna graMthonAM aMtaratama rahasyone eTalI vizadatAthI khullAM kare che ke te graMthonA satyamAM ApaNane anAyAsa praveza maLI jAya che, jANe ke bhAratanA akhila AdhyAtmika vArasAnA ApaNe sAhajika vArasadAra banI jaIe chIe. ane e ArSa graMtho ApaNuM jIvanAmRta banI jAya che. Ama ApaNA atyaMta tejasvI AdhyAtmika-sAMskRtika vArasAne jIvaMta karatI ane sArI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDicerI Agamana ane nivAsa mAnavajAtane tethIye ujvaLa evA tenA nUtana bhAvinuM anupama darzana karAvatI paramA vAcAe zabdadeha dhAraNa karyo. 'lAipha DivAina', 'sinthesIsa oNpha yoga', 'esejha oNna dhI gItA', 'hyumana sAikala' ane 'AiDiyala oNpha hyumana yuniTI' vagere temanA darzanane mUrtimaMta karatA graMthonAM zreNIbaddha prakaraNo A mAsikamAM pragaTa thavA mAMDyAM. zrI araviMdanI ekalAnI kalame lakhAtuM A mAsika 1920 sudhI pratimAsa pragaTatuM rahyuM ane tenI AvazyakatA pUrNa thatAM te baMdha karavAmAM AvyuM. paoNla rizAra ane zrI mAtAjI 29mI mArca pachI zrI araviMdane lagabhaga roja maLatAM rahyAM. ravivAre sAMje zrI aravida ane temanA sAthIone teo potAne tyAM jamavA mATe notaratA ane AkhI sAMja badhA sAthe gALatA ane kadIka moDe sudhI vArtAlApa cAlato. kasoTIno kALa pUro thayo hato. prabhunI lIlA ane adbhuta Azcaryone abhivyakta karavAnA kALano AraMbha thayo. peluM aciMtya vyApaka tattva jANe ke have zrI araviMda sAthe saMpUrNa ekarUpatA pAmyuM. zrI araviMdanA sAthIo sAhajika rIte ja temanA prathama ziSyo banI rahyA. khUbInI vAta to e che ke gurupaNAno bhAva zrI aravinde kadI potAnA sAthIo samakSa pahelAM darzAvyo na hato. eka vakhata evuM paNa baneluM ke akasmAt amRtAno paga zrI aravidane lAgI gayo. tarata teo khurazImAM TaTAra thaI gayA . ane amRtAne kahevA lAgyA: 'tamArI kSamA' mAguM chuM 'Arya'nA aMko bahAra paDavA lAgyA ane zrI araviMdanI krAntadarzI vANI cAre dizAe guMjavA lAgI. eTalAmAM paheluM 59 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda vizvayuddha jAhera thayuM ane rizAra daMpatIne ekAeka poMDicerI choDavuM paDyuM. yuddhanAM varaso daramiyAna ziSyo gurucaraNe AvatA rahyA, mulAkAtIo maLatA rahyA ane eka nAnozo Azrama maMDAyo. 60 zrI mAtAjI prathama vizvayuddha pUruM thatAM phrAnsa thaI tA. 24mI eprila, 1920ne dine punaH poMDicerI AvI rahyAM. samaya jhaDapathI pasAra thato jato hato. zrI araviMda potAnI sAdhanAnA mArgamAM akSuNNapaNe lAgI rahela hatA ane 24mI navembara, 1926no sUrya Ugyo. te divase, atyAra sudhImAM thayelA tamAma sAkSAtkAronI carama sImArUpa eka sAkSAtkAra zrI araviMdane thayo. alipora jelamAM 1909mAM vAsuveva sarvam e rItano zrIkRSNa cetanAno sAkSAtkAra temane thayo hato. A divase e kRSNacetanAno - adhiniyama cetanAno - temane cheka zArIrika koSa sudhInA avataraNano anya sAkSAtkAra thayo e eka adbhuta varadAna hatuM, e eka apratima siddhi hatI. paraMtu tethI siddhonA siddha zrI araviMda te anubhUti AgaLa aTakI gayA nahIM, atimanasa cetanAnA pRthvItala para avataraNanA kAryamAM teo lAgelA ja rahyA. A sAkSAtkAra je adhimanasa cetanAno hato tenI upara atimanasa cetanAno pradeza AvI rahelo hato. zrI rAmakRSNa paramahaMse eka suMdara Tucako kahyo che. eka nAnA amathA khAbociyAmAM hAthIno achaDato eka paga paNa lAge to te chalakAI jAya, paraMtu vizALa sarovaramAM hAthInAM jhuMDanAM jhuMDa UtarI Ave toye te na UchaLe, na chalakAya. mahAna guruone !javA mATe uparanuM udAharaNa khUba upayogI thaI paDaze. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa bhagavAna zrIkRSNanuM gItAbhAkhyuM sUtraH na me pArthAsti kartavyaM triSu lokeSu kiMcana / nAnavAptamavAptavyaM vartaM eva ca karmaNi / / e zrI araviMdanI jIvanacaryAne pUrepUruM baMdhabesatuM AvatuM hatuM. zrI araviMdane potAne mATe kazuM prApta karavAnuM hatuM nahIM. kyAranuMye je kAMI meLavavA yogya hatuM te meLavAI, cUkyuM hatuM. kintu jagatathI ajANa, jagatanA kalyANa mATe teo niraMtara jhajhUmI rahyA hatA. pragADha maunamAM teo eka virATa kArya karI rahyA hatA. zrI araviMda AzramamAM 24mI navembarano divasa prativarSa siddhidina tarIke UjavAya che. 1926nA A maMgala divasathI AzramanAM adhiSThAtrI tarIke zrI mAtAjIne zrI aravide AgaLa karyA ane AzramanuM saMcAlana zrI mAtAjI hastaka soMpyuM. teo pote rUpAMtaranA yoganA mahAna kArya mATe ekAMta-sthita thayA. Ama teoe AzramanA aMtevAsIone ane mulAkAtIone maLavAnuM baMdha karyuM paraMtu temanA asaMkhya patronA javAbo ApatA rahyA. potAnA sAvitrI mahAkAvyanA sarjanane AgaLa vadhAratA rahyA ane sauthI adhika, divasa ke rAta joyA vagara potAnA lakSita kAryamAM joDAyelA rahyA. varSanA cAra divasomAM zrI araviMda ane zrI mAtAjI sAthe, AzramanA aMtevAsIone ane mulAkAtIone darzana ApatAM. teo potAnA khaMDanA eka oraDAmAM sophA para besatAM ane temanI najIkathI eka pachI eka maunamAM praNAma karI badhA pasAra thatA. A cAra divaso te zrI araviMdano janmadivasa 15mI oNgasTa, zrI mAtAjIno janmadivasa 21mI phebruArI, siddhidina 24mI navembara ane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 maharSi araviMda mAtAjI haMmezane mATe poMDicerImAM sthAyI thayAM te ra4mI eprila. AzramanA aMtevAsI tarIke dAkhala thavA mATe zrI araviMda ane zrI mAtAjInI agAuthI paravAnagI meLavavAnI prAthamika AvazyakatA rahetI. atyAre badhe ja ziSyonI saMkhyA vadhAravA tarapha ane vadhu ne vadhu celA banAvavA tarapha guruo, ekabIjAnI sAthe spardhAmAM UtarelA dekhAya che tyAre zrI araviMda ane zrI mAtAjIe apanAvela paddhati khAsa dhyAna kheMcanArI banI rahe che. temanI paravAnagI meLavI AzramamAM aMtevAsI tarIke joDAyelA ziSyonI saMkhyA karatAM kadAca teoe paravAnagI na ApyAnA, agara to ziSya jyAM hoya tyAM rahI temane yoga cAlu rAkhavAnI salAha ApyAnA dAkhalAonI saMkhyA vadhAre haze. AzramamAM dAkhala thayA pachI sAdhake traNa ja zaratonuM mukhyatve pAlana karavAnuM rahetuMH (1) brahmacarya (2) kerI pINAMno tyAga ane (3) rAjakAraNathI aliptatA. zrI araviMdanA pUrNayoganI sAdhanAmAM vyakti jeTalI ja CollectivitynI, sAMdhika samAjanI agatya che. ane tethI koI ne koI rUpanA sAMghika karmamAM sAdhako joDAtA. zArIrika kasarato, ramatagamata ane dhyAna to sAmUhika kharAM ja. badhAe eka rasoDe jamavAnuM ane sarva karma samarpaNabhAve ja thatAM eTale paisA para nirbhara koI vyavahAra nahIM hovAthI AzramamAM jotajotAmAM anekavidha khAtAMo khUlatAM gayAM. bilDiMga kansTrakazana ane sALakhAtAthI mAMDIne TAilsa, kApenTrI ane bagIcAo sudhInA kula 37 uparAMta vibhAgo khUlyA. zALAo ane lAibrerI khUlI, ramatagamatanAM moTAM medAno ane raheThANa tathA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa atithio mATenA AvAso paNa baMdhAyAM. AzramavAsIonI saMkhyA dinapratidina vadhatI rahI. Ama Azrama pote zrI araviMda darzananI tathA pUrNayoganI eka sakriya Dynamic prayogazALA banI rahyo. zrI araviMda ane zrI mAtAjInI cetanAthI sabhara evA AzramanuM vAtAvaraNa hareka mulAkAtIne koI ne koI rIte sparzatuM rahyuM ane tenAmAM rahela adhyAtmabIjane jagavatuM rahyuM. 'Bees swarm where the lotus is.' qui shu gia cui bhramaro ekaThA thaI jAya che. tema zrI araviMda ane zrI mAtAjInI hAjarIe duniyAne khUNe khUNethI abhIkhuone AkarSyA. Ama jyAre Azrama badhI rIte dhamadhamato hato tyAM ekAeka I. sa. 1938mAM zrI araviMdane Thesa vAgI paDI jatAM temanA paganA hADakAne IjA thaI. ane temanI sAravAra mATe keTalAka sAdhakone temanI tahenAtamAM rahevAnI rajA maLI. 'sAMdhya vArtAlApa' zIrSaka heThaLanA pustaka-lekhananI sAmagrI temanA ziSya aMbubhAI purANI ane DaoN. niroda banane A gALAmAM maLI. ThIka ThIka sAravArane aMte zrI araviMda sArA thayA ane pahelAMnI jema potAnA kAryamAM lAgI gayA. paraMtu temanuM vizeSa lakSya temanA mahAkAvya "sAvitrI'ne pUruM karavA tarapha DhaLyuM. "zrI araviMdanAM nAnAMmoTAM ekaso pustako to pragaTa thaI cUkyAM hatAM. have A 101muM pustaka temaNe hAthamAM lIdhuM. eka mahAavadhUtanI jema teo jIvanamukta hatA to eka mahAkavinI jema teo jIvana anurAgI hatA. temane jagatane eka abhinava saMdeza Apavo hato. jagatane bhAvino payagAma bakSavo hato. sArIye mAnavajAtine eka navA jIvanaprasthAna mATe dIkSita karavI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda hatI. ane. ... sAvitrI mahAkAvyanI sekaDo paMktio temane mukhethI jalaprapAta jema vahevA lAgI. "sAvitrI' mahAkAvya pUruM thayuM. ane zrI araviMdanuM tenAthIye mahAna jIvanakAvya pUrNa thavAnI aNI para AvIne UbhuM rahyuM. zrI mA AzramanuM kArya divasarAta ukelatAM rahetAM hatAM. moTA bhAganA AzramavAsIo zrI araviMda zuM nirNaya laI rahyA hatA tenAthI ajANa hatA. temaNe agAu zrI mAne kaheluM ke ApaNA kAryanI pUrNatA mATe mAre javuM paDaze. zrI mAe pote javAnuM sUcana karyuM. teno TUMkAkSarI javAba ApI vAta tyAM aTakAvI dIdhI hatI. zuM e vakhata pAse AvI rahyo hato ? mAMdagI AvI. zrI mA ane nikaTanA badhA stabdha thaI gayA. zrI mA kahe ke teo dhAre to A mAMdagIne tAtkAlika vidAya daI zake. temaNe vInavyA. zrI araviMda aDaga rahyA. mAMdagI cAlu hatI ane jANe teo mAMdA paDyA ja nathI ane bImArI che ja nahIM tema teo potAnI sophAkhurazI para eka divasa jaIne beThA. badhAnI sAthe vAta karI. varSo paryata bhaktipUrvaka potAnI ekadhArI sevA karanAra zrI caMpakalAla purANI para khUba vahAla varasAvyuM ane pachI potAnA palaMga para AMkha mIMcIne sUI gayA. tA. 5-121950nI vahelI prabhAte 1.30 vAgye temaNe deha choDI dIdho. Azare 1500 aMtevAsIo ane jagatamAM cAre dizAmAM phelAyelA temanA bahoLA ziSyasamudAye sakhata AMcako khAdho. zrI mA badhAMne hUMpha ApatAM, vAtsalya vahetAM temanI pAse ja UbhAM hatAM. mRtyu samaye zrI araviMdanA dehamAMthI eka caitanya Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poMDicerI Agamana ane nivAsa pravAha zrI mAnA mastakamAM pravezyo ane jene prakAzanuM mana' kahe che te manamAM, mAnA pArthiva mananuM rUpAMtara thaI gayuM. zrI araviMdano pArthiva deha jyotinA aMbAra chalakato hato. zrI mAtAjIe kahyuM: "jyAM sudhI deha prakAza relAto raheze tyAM sudhI e darzana mATe khullo raheze.'' duniyAne badhe kinArethI ziSyasamudAya zrI araviMdanAM chellAM darzana prApta karavAne UmaTI paDyo. 111 kalAka sudhI temano deha te prakAzathI Alokita rahyo. tA. 9-12-1950ne dine zrI araviMdanA dehane AzramanA cogAnamAM gheghUra sarvisa" vRkSanI chAyA nIce dharatImAM mUkyo. zrI mAtAjInI sUcanA pramANe eka samAdhi tyAM racAI gaI. samAdhi para asaMkhya puSpothI aMjali apAI. samAdhinI AjubAju sarvatra dhUpa prasarI rahyo. vAtAvaraNa samUhadhyAnathI bharyuM bharyuM thaI gayuM. mAe zrI araviMdanA pArthiva dehane aMjali ApI: "amArA gurunA nivAsarUpa banelA he pArthiva AvaraNa, tArA ame anaMta bhAve kRtajJa chIe. ane he guru, namana che amArAM Apane caraNe. he guru ! Ape amAre mATe keTakeTaluM karyuM che? Ape kArya upADyuM. jaMga kheDyA, ghA vekyA, AzAo sevI ane keTakeTaluMye Apa tapyAra he guru, Ape vizvanI sakala siddhine mATe saMkalpa sevyo, e sarvane siddha karavAnI sAdhanA AdarI, taiyArI karI ane amAre mATe sarva kAMI siddha karI ApyuM. Apane amArAM namana che. prArthanA che ke ApanA pratinuM amAruM A sarva traNa ame kadI paNa eka kSaNa mATe paNa, vIsarIe nahIM.' Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi araviMda zrI araviMdanA bRhat darzanane be vAkyanA marmasparzI saMpuTamAM mUkI ApatAM zrI mAtAjI kahe cheH "sAcI AdhyAtmikatA jIvananA parityAgamAM nathI, paraMtu divya pUrNatAthI jIvanane sabhara karavAmAM che.' "divya caitanyamAM Atmavilopana e ApaNuM lakSya nathI. divya caitanyano ApaNA aNue aNumAM aMtaH praveza ane tenuM rUpAMtara e ApaNuM dhyeya che.'' A rUpAMtaranI prakriyAnI siddhi sAvitrIne zI rIte prApta thaI te varNavatAM zrI araviMda sAvitrInA mukhe mahAkAvyamAM jaNAve che keH "Awakened to the meaning of my heart That to feel love and oneness is to live And this the magic of our golden change Is all the truth I know or seek, Osage." zAMtiH zAMtiH zAMtiH Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMmata 12 - 00 cha o 0 cha 9- 00 cha 9- 00 12 - 00 16-00 " o 0 18- 00 cha o 0 cha o 0 o 0 o 0 9 deg o 0 saMtavANI graMthAvalI - 2006 1. jagadguru zrI Adi zaMkarAcArya 2. zrIrAmakRSNa paramahaMsa 3. svAmI vivekAnaMda 4. zrI zrImA AnaMdamayI mA 5. bhagavAna mahAvIra 6. mahAtmA gAMdhIjI 7. Izu khrista 8. maharSi vinobA bhAve 9. hajarata mahaMmada payagaMbara 10. bhagavAna gautama buddha 11. svAmI sahajAnaMda 12. azo jarathuSTra 13. guru nAnakadeva 14. saMta kabIra 15. mahAprabhu zrIvallabhAcArya 16. zrI svAmI rAmadAsa (kananagaDha-kerAlA) 17. maharSi dayAnaMda 18. zrImad rAjacaMdra 19. sAdhu vAsavANI 20. pUjya zrImoTA 21. zrI ramaNa maharSi 22. maharSi araviMda 23. zrI raNachoDadAsajI mahArAja 24. zrI raMga avadhUta 25. zrI punita mahArAja 26. svAmI muktAnaMda 27. svAmI zivAnaMda sarasvatI (hRSIkeza) 28. svAmI cidAnaMda sarasvatI 10- 0 o 0 deg o 0 10 - o 0 cha o 0 10 - 0 o 0 10 - 00 i 0 10-00 12 - 00 0 0 10 - 0 10-00 cha 0 0 9- 0 9-00 12- 00 12-00 300-00 A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU.300 thAya che. graMthAvalino saMpuTa kharIdanArane te rU.200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. rU.200 (seTanI) ISBN 81-7229-237-6 (set)