________________
વડોદરાનિવાસ
૧૫ એક ચમત્કાર છે. તેનું વૈવિધ્ય અને વૈચિત્ર્ય અજબ આશ્ચર્યપૂર્ણ છે. તો પછી બીજે આવા વિસ્મયનું દર્શન ક્યાં પામીશું? માટે એ લોભને અહીં જ થોભાવી દેવો સારો છે. વિશ્વમાં કે વ્યક્તિમાં ભગવાન જે કાંઈ પ્રગટ કરવા ઈચ્છે છે તે માત્ર એક વિશિષ્ટતા કે ઘડીભર સ્તબ્ધ કરી મૂકે એવો ચમત્કાર નહીં પરંતુ વ્યક્તિગત અને સાંધિક વિકાસ અને તેથી અનંત આશ્ચય જન્માવનારી ખુદ એ શકિતને આપણે ઓળખીએ, એ શક્તિની મહાનતાને આપણે પિછાનીએ અને તે શક્તિ જ આપણા સમસ્ત જીવનનું પ્રેરક તત્ત્વ બની રહે તે એને ઉદ્દિષ્ટ છે. શ્રી અરવિંદના જીવનમાં એ અચિંત્ય શક્તિ આગળના વળાંક શી રીતે સાધે છે તે આપણે જોઈએ.
જેમ સાધારણ રીતે સરકારી નોકરીમાં જોડાતા હોઈએ છીએ તેમ ૧૮૯૩ના ફેબ્રુઆરીની આઠમી તારીખે શ્રી અરવિંદે સેટલમેન્ટ ખાતામાં પોતાના હોદ્દાનો અખત્યાર સંભાળી નોકરીની શરૂઆત કરી. અને સરકારી નોકરીમાં સાધારણ રીતે બનતું રહે છે તેમ ત્યાર પછી રેવન્યૂ વગેરે સેક્રેટરિયેટમાં અને મુખ્ય વહીવટદારની કચેરીમાં પણ તેમણે ઉચ્ચ હોદ્દો સંભાળ્યો. પગાર પણ વધતો રહ્યો અને પ્રતિષ્ઠા પણ વધતી રહી. પરંતુ શ્રી અરવિંદ સાહિત્યના જીવ હતા. તેઓ જણાવે છે: ““મને રસ કવિતામાં, સાહિત્યમાં, ભાષાઓના અભ્યાસમાં, દેશભક્તિના કાર્યમાં હતો.'' વડોદરા કોલેજ સાથેનો તેમનો પ્રથમ સંબંધ ફ્રેન્ચના ખંડ સમયના અધ્યાપક તરીકે થયો. વડોદરા કૉલેજમાં તે સમયે એક અંગ્રેજ પ્રિન્સિપાલ તરીકે હતા. તેમણે મહારાજાને ખાસ લખી શ્રી અરવિંદને કૉલેજના અધ્યાપન કાર્યમાં જોડવા ખાસ વિનંતી કરી. મહારાજાએ સંમતિ આપી. તેઓ અંગ્રેજી
