________________
વડોદરાનિવાસ અંગ્રેજ કવિઓ હતા.'' આમ પુસ્તકની પેટીઓ ઠલવાયે જતી અને એકાગ્રતાપૂર્વક તેનું અધ્યયન થયે જતું. શ્રી રૉય વધુમાં નોધે છે કે, ““તેઓ એકલા હતા. વિલાસિતાનો તો એમને પરિચય પણ ન હતો. એક પૈસો ખોટે રસ્તે ખર્ચાતો નહીં અને એક પૈસો પણ હાથમાં રહેતો નહીં'. “અરવિંદ એ પૃથ્વી પર માનુષ નહેન; અરવિંદ શાપભ્રષ્ટ દેવતા.'' ““અરવિંદ આ પૃથ્વીના માણસ નથી, અરવિંદ તો શાપભ્રષ્ટ દેવતા છે.''
આમ ગંભીરતાથી સાહિત્ય અને રાજકીય ક્ષેત્રને ખેડતા શ્રી અરવિંદ લગ્ન કરવાનું વિચારે તે વિસ્મયકારક તો ખરું જ પરંતુ તે ઉપર ઉપરથી વિચારીએ તો જ.
એક બાજુ સાહિત્યની અને બીજી બાજુ રાજકીય પ્રવૃત્તિ ચાલતી હતી ત્યાં એક સાહજિકતાથી શ્રી અરવિદે લગ્ન કરવાનો | વિચાર કર્યો અને ઈ. સ. ૧૯૦૧ની સાલમાં ભૂપાલચંદ્ર બોઝનાં પુત્રી મૃણાલિની બોઝ સાથે તેઓ લગ્નગ્રંથિથી જોડાયા. લગ્ન કલકત્તામાં સારી રીતે થયાં અને ત્યાર બાદ પત્ની અને બહેન સરોજિનીને લઈને તેઓ નૈનીતાલ પણ ગયેલા અને સૌ નૈનીતાલથી વડોદરા આવી રહેલાં.
જે પ્રકારની એમની જીવનપદ્ધતિ હતી અને હિંદની સ્વતંત્રતાનો જે આદર્શ તેઓ સેવી રહ્યા હતા તેના સંદર્ભમાં શ્રી અરવિંદ લગ્ન કરવા કેમ પ્રેરાયા હશે એવો પ્રશ્ન સાહજિક જ ઉભવે. પરંતુ એ તો સાવ દેખીતું છે કે એમના આધ્યાત્મિક જીવનની ત્યારે શરૂઆત નહોતી થઈ. વળી દેશી રાજ્યની નોકરી ચાલુ હોઈ રાજકીય પ્રવૃત્તિમાં તેઓ સીધા સામેલ પણ થયા ન હતા. ટૂંક સમયમાં જ જીવનમાં એક ક્રાન્તિકારી પરિવર્તન ચડી આવશે તેવો તે સમયે કોઈ અણસાર પણ ન હતો. આમ તેમના
