________________
મહર્ષિ અરવિંદ જીવનના એક અજબ સંધિકાળમાં તેઓ મૃણાલિનીદેવીને પરણ્યા. પાછળથી આ હકીકત અંગે જ્યારે તેમને પ્રશ્ન કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેમણે કહેલું કે:
કુદરતી રીતે જ આમ બને છે. પરિવર્તન આવે તે પહેલાં લગ્ન થઈ ગયાં હોય છે. પરિવર્તન આવે છે અને લગ્ન એક પૂર્વજીવનની ઘટના બની જાય છે. તમે એમ માનો છો કે બુદ્ધ, કૉફ્યુશિયસ કે હું અધ્યાત્મ જીવનને અંગીકાર કરીશું એવા પૂર્વજ્ઞાન સહિત જમ્યા હતા ? જ્યાં સુધી માણસ સામાન્ય ચેતનામાં હોય છે ત્યાં સુધી તે તે ચેતનામાં રહે છે પરંતુ જ્યાં જ્ઞાનનો ઉદય થાય છે અને નવી ચેતનાનો પ્રારંભ થાય છે કે વ્યક્તિ તે જીવનમાંથી બહાર નીકળી આવે છે.''
અને છતાં મૃણાલિનીદેવીને પોતાનાં સહધર્મચારિણી બની રહેવાને શ્રી અરવિદે જે પત્રો લખ્યા હતા અને જેને બહાર પાડવાનો તેમણે કદી ઈરાદો પણ રાખ્યો ન હતો તે પત્રો એકાએક જાહેર થઈ ગયા ! કલકત્તામાં શ્રી અરવિંદની જ્યારે રાજકીય કારણસર ધરપકડ થઈ અને તેમના ઘરની જડતી લેવામાં આવી ત્યારે કેટલુંક સાહિત્ય કબજે કરવામાં આવ્યું. તેની સાથે આ કાગળો પણ પોલીસે કબજે લીધા. પાછળથી તે કોર્ટમાં રજૂ કરવામાં આવ્યા. અને જે હકીકત રહસ્યમય જ રહી હોત તેને પેલા “ચિંત્ય તત્તે’ પોતાની રીતે બહાર આણી દીધી.
આપણે તેમના ૩૦-૮-૧૯૦પના પત્રનો કેટલોક ભાગ જોઈએ. આ પત્ર તા. ૨૪-૮-૧૯૦૫ના મૃણાલિનીદેવીના પત્રના જવાબમાં લખાયેલો છે. કેટલીક કૌટુંબિક હકીકતોનો - સામાન્ય ઉલ્લેખ કરી તેઓ આગળ જણાવે છે કેઃ
