________________
મહર્ષિ અરવિંદ
જ્ઞાનથી મને ખબર પડી હતી કે જે કાર્યનો મે આરંભ કર્યો હતો તે બીજા નેતાઓ દ્વારા આગળ ખપવાને નિર્માયેલું છે અને તે પણ જે માર્ગ મને સૂઝ્યો હતો તે માર્ગે. જે ચળવળનો મે આરંભ કર્યો હતો તેનો આખરી વિજય હું તેમાં અંગત રીતે કે હાજરીથી ભાગ નહીં લઉં તોપણ નક્કી છે એમ મને જ્ઞાન થયું હતું. એ નિર્ણયમાં નિરાશાનો કે નિરર્થકતાનો જરા પણ અંશ ન હતો.
કદાચ એમ માની લેવામાં આવે કે તેમને હિંદમાં પ્રવેશ કરવાની મનાઈ ફરમાવવામાં આવી હશે અને તેથી તેઓ પાછા નહીં ફરી શકતા હોય, તો એવી શંકાને શમાવતાં તેમણે કહેલું કે, ‘‘હિંદમાં પ્રવેશ કરવાની મને કદી મનાઈ કરવામાં આવી જ ન હતી. ઊલટું, લૉર્ડ કાર્માઈકલે માણસ મોકલીને મને હિંદુમાં પાછા ફરવા અને દાર્જિલિંગમાં કોઈ જગ્યાએ સ્થાયી થવા માટે અને એમની સાથે તત્ત્વજ્ઞાનની ચર્ચા કરવા માટે આમંત્રણ મોકલ્યું હતું. પરંતુ મેં એમની માગણી નકારી હતી.’’
આમ, તેમને હિંદુમાં પ્રવેશની મનાઈ તો ન હતી પરંતુ હિંદની બ્રિટિશ સરકાર હજી શ્રી અરવિંદ વિશે ભય તો સેવતી જ હતી. તેમણે શ્રી અરવિંદ ઉપર નજર રાખવા માટે તથા બને તો તેમને ઉપાડી લઈ બ્રિટિશ હિંદમાં પાછા ધકેલી દેવા માટે સી.આઈ.ડી.ના માણસોને પોડિચેરીમાં ઘુસાડ્યા હતા. નંદગોપાલ ચેટ્ટી સ્ટીમરોના માલની હેરફેરી કરનારો પોડિચેરીનો એક ધનવાન વેપારી હતો. અને હિંદુનાં બંદરો સાથે વેપારી સંબંધો ધરાવતો હતો. એ બ્રિટિશ છૂપી પોલીસનો હાથો બન્યો અને તેને મદદ કરવા તૈયાર થયો. પોડિચેરીમાં તેણે ગુંડાઓ રોક્યા હતા. આ વાતની શ્રી અરવિંદના સાથીઓને કોઈક રીતે
૪૬
..
