________________
બંગાળમાં રીતે ખસી ગયા પછી પણ તેમણે જ આપેલ કાર્યક્રમની રૂપરેખા પર ભાવિની લડાઈનો કાર્યક્રમ વિકસતો રહ્યો અને ભારતે પૂર્ણ સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કર્યું. રાષ્ટ્ર સમક્ષ તેમણે જે કાર્યક્રમ મૂકેલો હતો તે આ હતો: (૧) સ્વદેશી માલનો ઉપયોગ, (૨) પરદેશી વસ્તુઓનો સંપૂર્ણ બહિષ્કાર, (૩) બ્રિટિશ શાસનનો અહિંસક પ્રતિકાર, (૪) અસહકાર, (૫) રાષ્ટ્રીય કેળવણી, (૬) કોર્ટમાં ચાલતી તકરારોનો લવાદી દ્વારા ઉકેલ.
આમ શ્રી અરવિંદ બેવડે બળે ક્રાન્તિનો વંટોળ ફેલાવી રહ્યા હતા. બંગાળના ગવર્નરે હિંદના ગવર્નર-જનરલને લખ્યું ‘‘રાજદ્રોહી સિદ્ધાંતોને ફેલાવવાની જવાબદારી હું બંગાળની અથવા શક્યપણે હિંદની બીજી કોઈ પણ એક વ્યક્તિ કરતાં શ્રી અરવિંદની જ ગણું છું.' લૉર્ડ મિન્ટોએ ઇંગ્લેંડમાં સેક્રેટરી ઑફ સ્ટેટ જોન મોલને લખ્યું: “માત્ર એ જ વસ્તુને ફરીને કહેવા માગું છું કે. . . આપણે જેની સાથે કામ પાડવાનું છે તે અત્યંત જોખમકારક માણસ છે.''
શ્રી અરવિંદને કોઈ ભારી મુકદ્મામાં સંડોવવાની સરકાર રાહ જોતી હતી. સ્વાતંત્ર્યની ચળવળમાં ભાગ લેનાર ક્રાંતિકારીઓ સામે સરકારે અમાનુષી અત્યાચારનો દોર છૂટો મૂક્યો.
૧૯૦૮ના એપ્રિલની ૩૦મી તારીખે અંગ્રેજોની કલબમાંથી એક ગાડી બહાર આવતી હતી ત્યારે તેના પર ખુદીરામ બોઝે એક બૉમ્બ ફેંક્યો પણ તે ગાડીમાં કલકત્તાના અંગ્રેજ પ્રેસિડન્સી મેજિસ્ટ્રેટ કિંગ્સફર્ડ ન હતા, બે અંગ્રેજ સ્ત્રીઓ હતી જે હત્યાનો ભોગ બની.
બંગાળની સરકાર દમનનો કોરડો વીંઝતી પ્રજા પર તૂટી પડી. ઠેર ઠેર જડતી લેવાવા માંડી. યુવાનોને ગિરફતાર કરવામાં
