________________
૩૦
મહર્ષિ અરવિંદ પહેલાં તેમને પાછા ફેકી દો.' બસ તેમણે આટલી જ સૂચના આપી હતી. - શ્રી અરવિંદ એ પ્રમાણે બેસી ગયા અને આશ્ચર્ય સાથે તેમણે જોયું કે એ પ્રમાણે જ બનતું હતું. એમને એવી સઘન અનુભૂતિ થઈ કે વિચાર બહારથી અંદરની બાજુ તરફ આવે છે. મસ્તકમાં તે પ્રવેશે તે પહેલાં તેઓ તેમને પાછો હડસેલી શક્યા. ત્રણ દિવસમાં, હકીકતમાં તો પહેલા જ દિવસથી, તેમનું મન એક શાશ્વત શાંતિથી સભર બની ગયું. આ નીરવ બ્રહ્મનો તેમને સહજાનુભવ હતો. તેઓ લખે છેઃ
“મારી પોતાની બાબતમાં ત્રણ દિવસમાં તદ્દન અણધારી રીતે મને નિર્વાણનો અનુભવ થયો. એ અનુભૂતિ કોઈ ખાસ પ્રયત્નના પરિણામ રૂપે નિષ્પન્ન થઈ ન હતી. લેલેએ તો મનને નીરવ - નિઃસ્પંદ કરવા માટે અને વિચારો આવે તો એમને બહાર ફેંકી દેવા માટે સૂચના કરી હતી અને પરિણામ એ આવ્યું કે અંતઃકરણ તદ્દન સ્થિર અને શાંત થઈ ગયું. નિર્વાણનો એ અનુભવ ઘણા લાંબા વખત સુધી મારી અંદર કાયમ રહ્યો હતો. હું ઈચ્છું તોપણ એનાથી છૂટી શકું તેમ ન હતું.''
આમ ૧૯૦૮ના જાન્યુઆરીમાં શ્રી અરવિંદ નીરવ બ્રહ્મની ચેતનામાં લીન અવસ્થામાં મુંબઈ ગયા. તેમના મનમાં કોઈ વિચાર આવતો ન હતો. મુંબઈમાં અને બીજે શ્રેણીબદ્ધ વ્યાખ્યાનો આપવાનાં હતાં. તેઓ કહે છે, મેં લેલેને પૂછ્યું, “હું શું કરું?'' લેલેએ જવાબ આપ્યો, ‘‘સભામાં જજે, શ્રોતાઓને નારાયણ તરીકે નમસ્કાર કરજો અને પછી વાણી
