________________
મહર્ષિ અરવિંદ
ચાર જણામાંથી વારાફરતી રસોઈ બનાવવાનું કાર્ય હરેક માથે લેતા. તે વખતે નાહવાની જુદી ઓરડી ન હતી. એક નળ ખુલ્લામાં હતો અને તેની નીચે ઊભા રહીને એક પછી એક બધા સ્નાન કરી લેતા. શ્રી અરવિંદ છેલ્લા સ્નાન કરતા. અમૃતા, ने જેઓ પાછળથી વરસો સુધી આશ્રમના કૅશિયર બની રહ્યા હતા તે, તેમને માટે ધોતિયું લઈને બાજુમાં ઊભા રહેતા. બધાની વચ્ચે એક જ ટુવાલ હતો અને શ્રી અરવિંદ બધાના વાપરેલા ટુવાલથી પોતાનું શરીર લૂછતા. સ્નાન બાદ જમવા માટે તેઓ રસોડામાં આવતા. રસોઈ વિશે કદી ફરિયાદ કરતા નહીં. એક મીણબત્તીનો દીવો અને એક ગ્યાસતેલનો નાનો દીવો એમ બે જ દીવા ઘરમાં થતા. એક શ્રી અરવિંદના ઓરડામાં અને બીજો રસોડામાં. રાત્રે જમવાનું તૈયાર થઈ જાય ત્યારે મીણબત્તીનો દીવો પણ રસોડામાં લઈ જવામાં આવતો ! તે સમયની પરિસ્થિતિનો કાંઈક ખ્યાલ શ્રી અરવિંદે મોતીલાલ રૉય પર લખેલા પત્રમાંની આ એક પંક્તિ પરથી પણ આંકી શકાય:
‘અત્યારની પરિસ્થિતિ એ છે કે અમારી પાસે અડધો
૪૪
રૂપિયો કે એવું કાંઈ છે. . . . પરંતુ ભગવાન અમારી જરૂર પૂરી કરશે.''
આ જ સમયગાળા દરમિયાન પેલા કે. વી. રંગાસ્વામી આયંગર કે જેઓ નાગઈ જપ્તાના શિષ્ય હતા અને પોતાના ગુરુ તરફથી જેમને ઉત્તરમાંથી એક પૂર્ણયોગી આવવાની ખાતરી મળેલી તેઓ પોતાના ગુરુકથિત મહાયોગીની શોધમાં હતા. પોલીસ દ્વારા જાહેર થઈ ગયેલા શ્રી અરવિદે મૃણાલિનીદેવી પર લખેલા પત્રોમાંથી શ્રી અરવિંદની ત્રણ ઘેલછાઓની તેમને જાણ થયેલી તેથી તેઓ પોડિચેરી આવ્યા. શ્રી અરવિંદને મળતાં
1
