Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ * anusaMdhAna moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasUtta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA 11 saMkalanakAra : AcArya vijayazIlacandrasUri * harivallabha bhAyANI X U zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRtisaMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 1998 www.jamchorary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta , 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA | 11 saMpAdako : vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI THE zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAvAda 1998
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna 11 saMparka : harivallabha bhAyANI 25/2, vimAnagara, seTelAITa roDa, ahamadAvAda - 380 015. prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAvAda , 1997 kiMmata : rU. 35-00 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAvAda - 380 001. mudraka : rAkeza TAipo-DuplikeTIMga varksa rAkezabhAI harSadabhAI zAha 272, selara, bI.jI. TAvarsa, dillI daravAjA bahAra, ahamadAvAda - 380 004. (phona : 468909)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya nivedana saMpAdakonI phurasade cAlatI anusandhAna-yAtrAno A 11mo mukAma che. saMzodhanArha viSayo ane sAmagrI hajI to eTalI aDhaLaka che ke anusandhAna jevI ekAdhika patrikAo hoya ane te niyatakAlika (aniyatakAlika nahIM) hoya; ane moTI saMkhyAmAM munigaNa tathA vidvadgaNa temAM pratyakSa bhAga le, to te viSaya-sAmagrIne kaMIka aMze nyAya ApI zakAya. A kAryamA rasa levA jevo che evaM jemane paNa pratIta thatuM / thayuM hoya, teone A yAtrAmAM bhAga levA amAruM hamezAM jAhera AmaMtraNa che. - saMpAdako
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. 5. 6. zrI haribhadrasUriviracita samasaMskRtaprAkRta 'jinasAdhAraNastavana' no AsvAda zrI jinapatisUri paMcAzikA ajJAta - jaina muni kartRkaM hAllAra- deza - caritram ajJAta kartRka gaNadhara - - horA tapagacchapati - zrImunisundarasUrikRtA paJcasUtrAvacUriH traNa jinastotro 9. 10. zrIhIravijayasUrikRta caturarthI vIrastutiH ajJAtakartRkAvacUriyutA 7. 8. anukrama zrI cArUpamaNDana pArzvanAthastutiH jJAnabhaMDAra prazasti paMDita kavi tattvavijayajI racita covIsa jina gIto 11. paJcasUtranA kartA koNa, cirantanAcArya ke A. haribhadra ? 12. zabda prayogonI pagadaMDI para oluM, peluM, alI !, alyA ! 13. tIrthaMkara mahAvIranuM dehavarNana 14. AjanA vijJAnayugamAM jaina jIvavicAraNAnI AhArakSetre prastutatA 15. madhyakAlIna dharma viSaya padyaparaMparA saMgoSThI ahevAla 16. saMzodhana mAhitI saM. sva. AgamaprabhAkara muni puNyavijayajI A. vijayapradyumnasUri saM. muni jinasenavijaya saM. pArula mAMkaDa saM. zrI bhaMvaralAla nAhaTA saM. muni dharmakIrtivijaya saM. vijayazIlacandrasUri saM. vijayazIlacandrasUri saM. vijayazIlacandrasUri saM. muni dhurandharavijaya vijayazIlacandrasUri harivallabha bhAyANI harivallabha bhAyANI 1 6 11 28 32 37 43 47 63 67 71 94 99 102 DaoN. nArAyaNa ma. kaMsArA prA. ramaNIkalAla ke. zAha 110 tathA prA. vinoda gAMdhI A. vijayapradyumna sUri 115
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI cArUpamaNDana pArzvanAthastutiH // - saM. sva. AgamaprabhAkara muni puNyavijayajI ahIM nIce sAta zlokovAlI eka stuti ApelI che te pATaNa pAse AvelA gAma cArUpamA birAjamAna zrI pArzvanAtha bhagavAnanI che. tenA kartA koNa che? tenI mAhitI jANamAM nathI, paraMtu stutinAM padyo uparathI mAlUma paDe che ke koI vidvAna AcArya bhakte A stuti karelI che. stutimAM yamako AvelAM che ane tene lIdhe e eka bhinna kAvyamaya banelI che. yamaka nAmano eka alaMkAra che. A alaMkAra zabdarUpa che. yamakanuM svarUpa mahAkavi vAgbhaTe potAnA vAgbhaTAlaMkAramAM A pramANe Apela che "syAt pAda-pada-varNAnAmAvRttiH sNyutaa'yutaa| yamakaM bhinnavAcyAnAmAdimadhyAntagocaram " // 22 / / (vAgbhaTAlaMkAra 4 pariccheda) je padyamAM bhinna bhinna arthavALA evA samAna akSarovALA pAdonI, padonI ane varNonI vAraMvAra AvRtti dekhAtI hoya tenuM nAma yamaka. AvRtti eTale pharI pharIne uccAraNa. A saMyuta AvRtti evI hoya che ke jemAM vacce bIju koi pada AvatuM hoya ane A ayuta AvRtti evI paNa hoya che ke jemAM vacce bIjuM koi pada AvatuM hoya, vaLI A yamaka, AdimAM vacce ane aMte paNa hoya che, kyAMya AdimAM yamaka hoya che, kyAMya madhyamAM ane kyAMya aMtamAM paNa yamaka hoya che. jemAM cAre pAda eka sarakhAM hoya tene catuSpada evaM mahAyamaka kahevAmAM Ave che. A stutimAM zarUAtanAM be padyomAM bIjuM ane cothu pAda Aya yamakamAM che. trIjA ane cothA padyamAM prathama pAda ane tRtIya pAda yamakamAM che ane bIjuM ane cothu pAda paNa yamakamAM che. pAMcamA padyamAM prathama pAda ane caturtha pAda yamakamAM che tathA bIjA pAdamAM ane trIjA pAgamAM anuprAsa alaMkAra che. anuprAsa eTale "tulyazrutyakSarAvRttiH anuprAsaH sphuradguNaH" (vAgbhaTAlaMkAra zlo. 17 cotho pariccheda) arthAt je kAvyamAM sarakhe sarakhA paNa bhinna arthavALA akSaronI vAraMvAra AvRtti hoya te kAvyamAM anuprAsa alaMkAra samajavo. ekane eka akSaronI AvRtti hoya tenuM nAma tatpada anuprAsa ane nokhA nokhA akSaronI AvRtti hoya tenuM nAma atatpada anuprAsa. atatpada anuprAsane chekAnuprAsa kahevAmAM Ave che. ane tatpada
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprAsane lATAnuprAsa kahevAmAM Ave che. A pAMcamA padyamAM chekAnuprAsa che. "vibhAvarInAtha vibhAsvabhAvA" tathA "vAmeya me kAmitakA tanazrI" A banne pAdomAMnA bIjA pAdamAM 'bhA' akSaranI vAre vAre AvRtti thayelI che. ane trIjAmAM eTale 'vAmeya' e pAdamAM 'me' 'kA' ane 'ta' akSaranI AvRtti thayelI che. __ chaThaM padya to mahAyamaka rUpa che, kemake emAM cAre pAdo yamakamaya che. AvAM yamakavALAM padyonI gaNanA citrakAvyamAM thAya che. AvAM padyomA vizeSa karIne zabdonI camatkRti hoya che. arthanI to kheMcAkheMca karavI paDe che. tema e arthamAM koi vizeSa khUbI paNa nathI AvatI. AvAM kAvyo zabdapradhAna hoya che, eTale emAM zabdanI ja camatkRti vizeSa rIte dhyAna kheMce evI hoya che. A padyo jonAra paMDita A hakIkata vinA prayAse samajI zake ema che. A padyonI avacUri paNa maLe che. e avacUri paNa A sAthe ja dareka zlokanI nIce ApelI che. emAM [ ] AvA kAMusamAM je mUkeluM che te saMpAdake pote zuddharUpa batAvavA mUkeluM che. kemake avacUrimAM lahiyAnI saratacUkathI kyAMka azuddhi AvI gai che. goLa kAMusamAM eTale () A nizAnamA je lakhANa che te paNa saMpAdake lakhela che. te lakhANa eTalA mATe mUkeluM che ke artha samajanAra pAdanA padacchedanI barAbara samaja ane kyAMka arthanI spaSTatAnI paNa garaja e lakhANa sAre che. trIjA padyamAM mULamAM 'tArakAya' ema be ThekANe che tyAM avacUrimAM eka sthaLe 'tAraNa' che ane nIcenA sthaLe 'tArakAra' che e barAbara baMdha besatuM nathI mATe tyAM spaSTatA ApelI che. ___cothA padyamAM 'lasamAnananda' evA pATha che. eno artha karatAM avacUrikAra 'alasaH' evo artha Ape che. bhagavAnane 'alasaH' vizeSaNa barAbara besatuM nathI mATe saMpAdake 'lasa' ema sUcaveluM che chatAM 'alasaH' ne ja ahIM lagADavU hoya to 'arasa' ema artha karavo joie. 'arasaH' eTale jemane saMsAranI prApaMcika pravRttiomAM rasa nathI athavA jemaNe rasanA no jaya karelo che. citrakAvyamAM jema 'va' ane 'ba' eka manAya che tema 'ra' ane 'la' paNa eka manAya che. pAMcamA padyamAM 'abAlabhAla' ane 'navAlabhAla' emAM 'va' ane 'ba' nI ekatAnI noMdha Apela che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATalI noMdha A padyo mATe pUratI che. artho barAbara spaSTa thAya e mATe saMpAdake dareka padyamAM te te zabdo upara naMbaro rAkhelA che ane A naMbaro dareka padyamAM judA judA mUkelA che. vAcako bhagavAna-vItarAgadevanI bhaktidhArA potAmAM koI vizeSa guNanI prApti mATe prayatna kare evI ja eka icchAthI A padyone prakAzamAM mUkuM chu. prayatna vinA vizeSa guNanI prApti thatI nathI ane evA prayatna mATe bhakti eka nimitta rUpa che. tamAlanIlacchavipicchilAGgaH siddhAntamudrAsahito manojJaH / jIyAjjinendraH prabhupArzvanAthaH siddhAntamudrAsahito manojJaH // 1 // 1. picchilAGgaH vyAptavapuH / 2. siddhAntamudrAsahitaH siddhAntazca mucca mudharSaH rA-dAnam , tena sahitaH pradhAnaH / (arthAt siddhAnta-mud-rA etaiH shitH)| 3. antaM maraNam tasya mudrA (antamudrA) tA [ tAm ] syati vinAzayati iti (saH arthAt antamudrAsaH ) siddhaH prasiddhaH antamudrAso yasya saH (arthAt siddh-antmudraa-shito)| 4. mano varjitamuktatvAt (?) // 1 // vareNyalAvaNyanidhe ! vidhehi sadA mahAnandamahAsukhAni / prabhAvabhaGgIbharitatriloka ! sadAmahAnandamahAsukhAni ! // 2 // 1. mahAnandamahAsukhAni - paramapadasukhAni (mahAnando mokSaH nirvANam "mahAnando'mRtaM siddhiH kaivalyamapunarbhavaH" devAdhidevakANDa zlo-74 abhidhAnaciMtAmaNi) (karmapadam) / 2. prabhAvabhaGgIbharitatriloka!-mahimAvilAsabharitavizva ! (prabhAvabhaGgI mahimAvilAsaH tena bharitaH trilokaH yena saH, tasya smbuddhau)| 3. sadAmahAnandamahAsukhAni-satAM ziSTAnAm ye AmAH rogAH tAn hanti sa sadAmahA / Anando harSaH (maha:)-utsavaH tayoH asavaH prANAH teSAM khAniH (sat-Ama-Ananda-maha-asu-khAni) (etadapi sambodhanaikavacanam) // 2 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 4 sadarthamuktopamatArakAya subandhurArAmajayAGgasAra / sadarthamuktopamatArakAya subandhurAmajayAGgasAra ||3|| 1. sadarthaH smrthH| 2. muktopamaH / 3. tAraNa strIrahita (?) / 4. aGga iti komalAmantraNe / 5. sA lakSmIH tAM rAti dadAti (sAra) / 6. sadarthaH sadbhiH arthyate / athavA santaH rucirA arthA bhAvA yasya / 7. muktopamaH lakSmIrahitaH muktatvAt / 8. tAraM bhAsvaraM kAraM (kArya) yasya ( sa tArakAya ) / 9. subandhuH zobhanabAndhavaH upakAritvAt / 10. arINAM samUhaH Aram / AmA rogAH / teSAM jayo yatra (subandhuH Ara - Ama - jaya ) / 11. aGgena sAraH pradhAna: (aGgasAraH) // 3 // saMtyAgamAsAravaraGganAnA-darAdhikAnto lusamAnananda / satyAgamausAravaraGganA'nAdarAdhikAnto lasamAnananda ||4|| - 1. satyAgamAsAravaraGga / satyasiddhAntasya (A) sAro varSaH tena ramyadeha / 2. nAnAdarAdhikAntaH-nAnAbhayAdhikAnAM manaH pIDAnAm anto vinAzo yasya (nAnA-dara-adhika-anta (dara: bhayam) / 3. dedIpyamAnadeha / 4. satyAga sadAna (sa-tyAga - tyAgena dAnena sahita ) / 5. mAsAra zrIvara (mA-lakSmI: tasyAH sAraH) / 6. vA (va) rAGganA: nAyikAH tAsu anAdaraH tena adhikato ramaNIyaH (adhi-adhikataH kAntaH ramaNIyaH / varAGganA - anAdara - adhi-kAnta) | 7. alasazcAsau mAnazca pUjA tena nandati vardhate saH [lasazcAsau mAnazca pUjA ] (lasa-mAnananda) / lasaH suzobhaH // 4 // 2 guro sadAloka bAla bhAla vibhAvarInAthavibhAsvabhAva / 5 vAmeya meM kAmitakA tanu zrI - garo sadAlokanavA''labhA // 5 // 1. saMt pradhAnam / Aloko jJAnaM yasya (sat - Aloka) / 2. gurulalATe candra-vibhAvat svabhAvo yasya nirmalatvAt (na bAla bhAla- vibhAvarInAtha - vibhAsvabhAva / na bAla abAla arthAt guru, lAla- lalATa, vibhAvarInAtha-candra) / -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. (vAmeya - vAmAtanaya-pArzvaprabho! / 4. me mama, kAmitakA [kAmitakam] iSTasukham ) / 5. tanu-vistAraya / 6. zrIgariSTha / 7. sadA nityam / 8. lokebhyaH navaH stavyo yasya (loka-nava, va-bayoH citrakAvye aikyAt prathamapAde 'na bAla' iti atra ca 'na vA''la' iti grAhyam / 'nu stutau' ityasmAt dhAtoH' navaH stavyaH- stavanam) alInAm iyaM AlA, AlA cAsau bhA ca kAntiH tA (tAm) lAti gRhNAti camara (bhramara) kAnti sadRza ityarthaH (Ala-bhA-la) // 5 // kalyANamAlAkaraNAdhihArI kalyANamAlA'karaNA''dhihArI / kalyANamAlA'karaNAdhihA'rIkalyANamA''lAkaraNA'dhi hArI // 6 // 1. kalyANazreNikaraNena adhihaarii-rmyH| 2. svarNasya mA-lakSmI: tasyA lA grahaNam na karoti nIrAgatvAt / (kalyANa-mA-lA-akaraNa) / 3. Adhi: cittapIDA tAM harati ityevaMzIlaH / aadhi-haarii| 4. kalyaH pradhAna: ANa: taM malati dhArayati kalyANamAlAH (kly-aann-maal)| 5. laM (akam) aduHkhaM (duHkham) raNaH saGgrAmaH tau adhijahAti / (ak-rnn-adhihakrnnaadhih)| 6. arizcAsau i: kAma: tasya kalyarthaM saGgrAmArthaM ANa: zabdaH siMhanAdaH tam manoti (minoti) vinAzayati saH (ari-i-kaliANa-ma - ariiklyaannm)| 7. Alam alIkadAnam A sAmastyena na kirati kSipati sa (Ala-A-karaNa -- aalaakrnn)| 8. buddhirahitaM yathA bhavati saH (adhi)| 9. hAradhArI (hArI-hAra: yasya asti hArI) vItarAgatvAt / (vItarAgo hAraM dhArayati tathApi tat tasya dhAraNam , adhi-anAsaktavRttyA ata eva adhi-buddhirahitam) // 6 // itthaM stutaM yamakairavenduM cArUpabhUmiramaNIramaNIyahAram / zrIpArzvanAthajinayaM jinapadmayA''DhyaM dhyAyAmi bhAvasahitaM sahitaM samantAt // 7 // 1. yamAni eva kairavANi (yamAH mahAvratAni) (preSaka : A. vijayapradyumnasUri)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnabhaMDAra prazasti - A. vijayapradyumnasUra prAcIna pratimAnA zilAlekho, granthonI prazastio, grantha lekhakanI puSpikAo, dAnapatro, grantha jJAnabhaMDAramAM samarpita karyAnI noMdho aitihAsika dRSTie jema mahattvanI che, tema itihAsanI kaDIne saLaMga joDavAmAM tathA tene samajavAmAM upayogI che. tenA dvArA te te kALanA sAmAjika saMdarbho maLe che, te samayanuM eka vyApaka darzana sAMpaDe che ane temAMthI tenA pachInI peDhIne preraka bodha paNa maLe che. e ja rIte e prazastionA jevoja eka mahattvano prakAra che - citkozaprazasti. eTale ke AkhA jJAnabhaMDAranI prazasti. ApaNa eka agatyano prakAra che. * AvI prazastio paNa maLe che. AvI eka prazastino ullekha muni jinavijayajIe vijJaptitriveNInI pahelI AvRttinI prastAvanAmAM karyo che. evIbIjI eka prazastinI vAta ahIM prastuta che. pATaNa bhAbhAnAM pADAnA vimalagacchanA jaina upAzrayanA jJAnabhaMDAramAM keTalIka prato sacavAI che temAM thoDIka prato e rIte ekaja zreSThie eka ja gurumahArAjanA upadezathI eka ja lahIyA dvArA lakhAvI hoya tevI prato che. vi.saM. 1557mAM tapAgacchanI lahuDI posALanA prasiddha AcArya zrI vimalasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya zrI jinahaMsa ane temanA ziSya anaMtahaMsa nA upadezathI suznAvaka pAsavIre eka divya bhaMDAra lakhAvyo che, temAM cha lAkha ane chatrIsa hajAra zloka pramANa grantho lakhAvyA che. pitAjI pAsavIre A kAryano prAraMbha karelo ane teonA svargavAsa pachI teonA suputra rAme A kArya pUrNa karyu. lakhelA graMtho zuddha karavA paMDita paNa khelo. e prazastino sArAMza A pramANe che. banAsakAMThAnuM bhIlaDI gAma. tyAM poravADa pAlhaNasiMha temanAM patnInaM nAma paNa pAlhaNadevI. temano dIkaro DUMgara, temanI 'sAkha' nAme patnI. manA be putra sIdhara ane zobhAka. A banne bhAio aNahillapura pATaNamAM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvIne vasyA. banne "parIkSaka" tarIke khUba jANItA thayelA. sIdharane kapUrI nAme atyanta guNiyala patnI. ane temano putra te pAsavIra. te paNa parIkSakomAM zreSTha tarIke paMkAyelo. teNe zreSTha kahI zakAya terbu jinezvara paramAtmAnuM gRhacaitya banAvarAveluM te A citkoza lakhAvarAvyo tyAre paNa aneka manuSyonA cittane Azcarya cakita kare che. ___ A pAsavIrane pUtalIbAI nAme patnI. ane tenA traNa putra - 1. rAma, 2. devAka , 3. vardhamAna. rAmanAM patnI be, kIkI ane mAnI. devAkanAM patnI nuM nAma ramAi ane vardhamAnanAM patnI hAMsI. devAkanA putranuM nAma jagapAla ane vardhamAnanAM putranuM nAma sUracaMda. rAjasthAnamAM dharaNAsAhe je AcAryazrInA varada haste rANakapuranA vizvavikhyAta caturmukha prAsAdanI pratiSThA karAvI te AcAryazrI somasundarasUrijI mahArAja. temanA paTTaziSya munisundarasUri (jeo sahasrAvadhAnI kahevAyA). temanA ziSya jayacandrasUrijI ane temanA ziSya ratnazekharasUrijI. temanA paTTaziSya lakSmIsAgarasUri, temanA ziSya sumati sAdhusUrijI ane temanA paTTaziSya AcAryazrI hemavimalasUrijI temanA ziSya zrI jinamANikya ane temanA ziSya zrI anaMtahaMsa nA upadezathI parIkSaka (parIkha) pAsavIre A citkoza (jJAnabhaMDAra) lakhAvavAno prAraMbha karAvyo ane pachIthI temanA putre rAme (vi.saM. 1557) A mahAna kArya pUrNa karAvyu. cha lAkha ane chatrIsa hajAra zloka pramANe grantho lakhAvyA. zubhabhUSaNa nAmanA paMDite e lakhelA granthanuM saMzodhana karyu, vaLI A granthone rAkhavA mATe granthanI AgaLa pAchaLanI pATalI, paNa rasapUrvaka bahumUlyavALI banAvarAvI ane A AkhA jJAnabhaMDAra- suMdara maroDadAra akSaromAM bhagIratha lekhana kArya karanAra lahIyA mADha-travADI jJAtIya vAsA tenA putra zrInAthe tathA temanA bhAi goviMde A lekhana kArya pUrNa karyu che. Ama A 24 zlokanI saMskRta prazasti paNa manorama che. ekavIsamA zlokamAM 'pharaMgI' ane 'katIphaka' A be zabdo phArasI bhASAnA jaNAya che. koI e bhASAnA vidvAna tenA artha jaNAvaze to AnaMda thaze.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra vikramanA soLamA saikAmAM granthalekhanakSetre noMdhapAtra kAma thayuM che. Aje prAcIna jJAnabhaMDAromAM je hajAro hastaprato maLe che temAM ghaNo bhAga soLamA saikAno che ane jeTalI suvarNAkSarI 'zrIkalpasUtra' vagere maLe che te to prAyaH badhIja. Aje lagabhaga 45 thI 50nI saMkhyAmAM suvarNAkSarI grantho maLe che te badhA ja soLamA saikAmAM lakhAyelA maLe che. jJAna pratyenI apAra bhakti ane upadezakonA upadezanuM kendra A jJAnabhakti haze (Aje caitya bhakti che tema-) tenuM ja A supariNAma ApaNe maLyuche. ||citkosh prazastiH // zrImanmahe mahebhyazreNisamRddhe'tra bhelaDI nagare / pUrvaM pAlhaNasiMhaH prAgvaMzAvataMsaka: sama'bhUt // 1 // tatraiva sujanaraMjana-jinabhavana vidhApanaikavidhinA yaH / sukRtArthI sukRtArthIcakAra nijarjitaM vittam // 2 // pAlhaNadevI nAmnI gRhiNI spRhaNIyasadguNA tasya / nijanirmalatarapakSa-dvitayayutA rAjahaMsIva // 3 // DUMgaranAmA tanayastayorabhUd bhUriguNagaNopetaH / sArUH sA rUpavatI satI ca sIteva yad yuvatI // 4 // tattanayau prattanayau viziSTavinayAdubhau zubhau jAtau / prathamaH sIdharanAmA sobhAka: zobhate hyaparaH // 5 // nirmaladRSTinirIkSaNavizudhdhanANakaparIkSaNaparAbhyAm / yAbhyAmaNahillapure parIkSakatvAbhidhA dadhe // 6 // sIdharavadhUH kapUrI guNaikapUraiH prapUritadigaMtA / vinaya viveka vicAra sAgara sadAcArazrRMgArA // 7 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 1 3 zrI sIdharaH pratiSTAM kathaM na labhate parIkSakapravaraH / zrI jinapati pratiSThAM vidhApayAmAsa vidhinA yaH // 8 // tattanaya pAsavIro guNagaMbhIraH parIkSikoTIraH / yat kArita gRhacaityaM kasya na cittaM camatkurute // 9 // navanavadaMtabhramarI gajA'zva nararathasutoraNAdiyutam / saMpratyapi caityamidaM nRNAM prINAti cittAni // 10 // pUtali nAmnI tasya ca bhAryA zubhakAryakaraNaniSNAtA / deva guru nibiDa bhaktivyaktiprativAsitasvAMtA // 11 // jinazAsana prabhAvaka pitRpakSa svasura pakSa saMpUrNA / zobhA saubhAgyavatI pativratA pUtali jayati // 12 // putrAstayostrayomI rAmA devAkhya vardhamAnAkhyAH / vizvopakArakaraNapraguNAH saguNA virAjante // 13 // kIkI-mAnI nAmnA bhAryA yugalaM vibhAti rAmasya / devAkasya ramAI hAMsIriha vardhamAnasya // 14 // devasya vardhamAnasya putrau jAtau kramAdimau / puNyapAlaH sUracaMdo sUracaMdrasamaprabhau // 15 // tatazca // zrI sUrIzvara somasuMdara guru praSTAH pratiSTAspaMda | tatpaTTe munisuMdarAkhya guravaH saubhAgyabhAgyAlayAH / zrImaMto jayacaMdrasUri guravaH prajJAprakarSAdbhutAH / sUrIMdrA guru ratnazekhara itikhyAtAvadAtAstataH // 16 // lakSmIsAgaraguravastatpaTTe sumatisAdhusUrivarAH / tatpaTTe vijayaMte saMprati guruhemavimalasUrIndrAH // 17 // teSAM ca vijayarAjye zrIjinamANikyaguruvineyAnAM / zrIguru anaMtahaMsapravaragurUNAM sadupadezAt // 18 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 5 15 7 naga zara tithi mita varSe harSeNa parIkSipAsavIreNa / citko lekhanasya prAraMbhaH kArayAmAsa // 19 // sAdharmikavAtsalyazrIkalpamahAdyagaNyapuNyAni / kurvan baMdhusametastadaM'gajo rAma nAmAyaM // 20 // bahumUlyapaTTikADhyaM sphArapharaMgI katIphakasupRSTaM / sajjAtarUparUpaM varAkSaraM caturacittaharam // 21 // SaTlakSA SaTtriMzatsahasramAnasamagrasidhdhAMtaM / nijajanakaprArabdhaM saMpUrNamalIlikhadbhaktyA / / 22 / / kulakaM / / saMzodhitaH svazaktyA zubhabhUSaNanAmapaMDitapravaraiH / vibudhajanavAcyamAnaH citkozo'yaM ciraM jIyAt // 23 // cAtuvidya moDha jJAtIyatravADI vAsA suta zrInAtha likhitaM zrIH ma cAturvidya moDha jJAtIya travADI vAsA suta govyaMda lakhyataM // zrIH // -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDita kavi tattvavijayajI racita covIsa jina gIto - saM. muni jinasenavijaya mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivaranA ziSya tarIke jANItA evA kavivara zrItattvavijayajIe racelAM, covIza jinezvaronAM 24 gIto atre prastuta karavAmAM Ave che. 16 -17-18mA zatakonI stavana- covIzInI paraMparAmAM suyogya rIte goThavAya tevI prauDhatA A stavanomAM jovA maLe che. upAdhyAyajInA ziSya hovuM e svayaM ja eka AzIrvAdarUpa bInA gaNAya tevI che; ane emanA ziSyamAM vidvattA tathA kAvyazakti na Ave to ja navAI lAge. kRtimA kyAMya racanA varSano ullekha nathI maLato. chatAM aDhAramA zatakanI A racanA hovAnuM anya aitihAsika tathyonA saMdarbhamAM nakkI thaI zake tema che, evaM pUjya vaDIlonA mukhe jANI zakAyuM che. A gItonI eka hastaprati lA. da. vidyAmandira, amadAvAda mAM che, tenI jheroksanA AdhAre A pratilipi karI che. 7 pAnAMnI te pratimAM jo ke bIjuM patra nathI, chatAM tenI oLakha "covIsajinagIta " (lA. da. kramAMka 7643) ema apAI che, tathA ghaNAM stavanone cheDe 'gItaM' zabda prayojAyo che, tethI ahIM paNa te ja nAme oLakhAvI che. patra 2 nI nyUnatAne lIdhe khUTatAM aMzo cothA gItanI 2 kaDI, 5-6-7mA gIto, pU. A. zrIvijayazIlacandrasUrijInI pAsethI prApta thaelI A kRtinI apUrNa pratinA AdhAre ahI~ umerela che. te pratinAM prApta patro 5 che, temAM 1 thI 21 gIto che, 22muM apUrNa che, ane temAM dareka gItane 'stavana' tarIke oLakhAvela che ; e pratinA prAraMbhe "sakalavAcakacakracakravartti mahopAdhyAya zrI 19 zrIjasavijayagaNiziSya paMDita pravara pradhAna paMDita zrI 7 zrI tattvavijayagaNicaraNakamalebhyo namo namaH " nirdeza che, tethI te prati tattvavijayajInA ziSya nI hovAnuM anumAna karIe to anucita nathI jaNAtuM. A pratinA pATho atre pAThAM tarIke noMdhela che. ema AdhArabhUta Adarza - prati 18mA zatakanI hovAnuM anumAna thAya che, ane tenA aMtabhAge "muni bhAva vijayanI parati che" evo ullekha che. pratinI nakala ApavA badalalA. da. vidyAmandirano AbhAra mAnuM chaM.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 paM zrI tattvavijayajIkRta covIsa jina stavanAni // zrI gurubhyo nmH| ( IDara AMbA AMbilI re ...... e dezI ) RSabha jiNaMda mayA karI re darisana dAkho deva / alajo chaI manamAM ghaNo re karavA tAharI seva // 1 // jiNesara tumhasuM adhika saneha / prANesara ghaj sAMbharai re khiNa mAMhI so vaar| nAma tumhAruM sohAmaNuM re ehaja mujha AdhAra // 2 // jiNe0 / tuM jinajI mujha vAlaho re jehavo mAharo AtamarAma / mana madhukara mohI rahyo re tujha caraNe abhirAma // 3 / / jiNe0 / neha palyo te navi Talai re jima cola majITha no raMga / ehavU jANI sAhibA re pAlayo prIti abhaMga // 4 // jiNe0 / karuNAnidhi kRpA karuM re paraupagArI kahavAya / zrI jasavijaya vAcaka taNo re sIsa tattvavijaya guNa gAya / / 5 / / jiNe0 / / iti zrI Adi jina bhaasH|1| ( zAsanadevata Avo naI amhArai ghari pAhuNA re lAla .... e deshii|) ajita jiNesara prAhuNAre mujha mana maMdira Avi mere saahibaa|| bhagati karuM bhalI bhAMti syuM re lAla dina dina caDhatai bhAvi me0 // 1 / / ajita... / 1. jehavo AtamarAma pAThAM. / 2. lAgI pAThAM. 3. stavanaM pAThAM. evaM sarvatra jJeyam / 4. ASADha bhUti aNagAra meM re kaheM guru amRtavANi re yogIsara celA, e dezI pAThAM /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 tehaja ghaDI lekhaI gaNuM re teha divasa mujha dhanna me0 / teha samaya svakIyAratho re lAla jamavAro valI dhanna me0 // 2 // ajita... / aha nizi mujha manamAM vasai re avara nahIM koI dhyAna me0 / tumhasuM lAgI mohinI re lAla tUMhi ja jIvana prANa me0 // 3 // ajita... / avadhAro arihaMtajI re nizcaya mananI vAta me0 / niravahyo nija dAsaniM re lAla tribhuvana pati vikhyAta me0 // 4 // ajita... / olagaDI saphalI karo re pUro sevaka Asa me0 / tattva vijaya prabhu dhyAnathI re lAla nita nita lIla vilAsa me0 // 5 // ajita... / / iti ajita jina bhAsaH / 2 / ( suNi merI sajanI ... e dezI ) / saMbhava jinanI sevA kIjai re mAnava bhavano lAho lIjai re / pUrava puNya pasAiM pAyo re maiM to dila maI tUMhija dhyAyo re // 1 // saM.. / niguNA dIsai deva anerA re nAma dharAvaiM jagamaiM bhalerA re| tehathI kAma na sIjhai merA re te mATai nihurA karUM chu terA re // 2 // saM.. / sAhiba te je cAkarI jANai re sevaka naI saMbhArai TANaiM re|| guNa avaguNa dila mAMhi nANai re te sajjana naI sahu vakhANai re // 3 // saM.. / kUDa kapaTa hui jehanAM mana maI re mukha mIThA je dhIThA tana maiM re / kaho kima cittaDaM tehazuM bAjhai re tehasuM prIti karI kima chAjai re / / 4 // saM.. / sAcI prIti te saMbhavajinakI re tuM savi jANai vAta ja manakI re / sAhiba cittasuM joyo vicArI re tattva vijaya prabhu sevAkArI re // 5 // saM.. / / iti zrI saMbhava jina gItaM / / 5. sajanI rajanI na jAveM re| 6. karuM terA re pAThAM. /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ( dezI sUDalA nI) abhinaMdana jina Agali vInatI re nizi dina karUM kara joDi re / deva dayAkara tuM havai pAmio re karma taNA mada moDi re // 1 // abhi0 / vAra anaMtI bhavamAMhi bhamyo re dIThAM dukha anaMta re / pAra na pAmuM te kahatAM thakAM re te jANo cho guNavaMta re // 2 // abhi0 / bhavasAyaramAMhi paDatAM thakAM re ekaja tujha AdhAra re| caraNa grahyAM chai maI tAharAM sahI re AvAgamA nivAra re / / 3 // abhi0 / saMvara pitA mAtA siddhArathA re naMdana guNamaNikhANi re| dukha bhaMjana devaha dolatI re dejyo koDi kalyANa re / / 4 // abhi0 / cAkara yAceM ThAkura Agali re tihAM kisI karavI lAja re / zrI jasavijaya vAcaka sIsa kahaI re tuM jina garIba nivAja re // 5 // abhi0| / iti zrI abhinaMdanajina stavanam / / / (dezI hamIrIyAnI ) sumati sadA suhaMkaru sumati taNo dAtAra , sAjana jI prabhu sevA to pAmIiM jo hoiM punya apAra sA0 // 1 // suma0 // tuma dIdAra kI AsakI lAgI tumhasyuM jora sA0 mukha dekhI neM harakhIiM jima vidhu dekhI cakora sA0 // 2 // suma0 / / jJAna khajAno tAharo bhario akhaya bhaMDAra sA0 / kADhaMtAM khUTe nahI dio jJAnAdika sAra sA0 // 3 // suma0 // prabhu caraNaiM lAgI rahyo mujha mani bhamara suraMga sA0 / jehasyuM jehanuM mana bAMdhyu tehano na melai saMga sA0 // 4 // suma0 / / 7. savi jANeM che bhagavaMta re pAThAM. /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 tumha hama yo aMtara hoI to kisI uttama rIti sA0 / tattva vijaya prabhusyuM kharI mAMDI moMTI prIti sA0 // 5 // suma0 // / iti zrI sumati jinastavanaM // 5 // 6 ( zetruMjeM jaII lAlana zatrujaI jaII... e dezI ) praha uThI padmaprabha bhaviyaNa vaMdo jehanaI re darisanaI lAlana atihiM AnaMda lAlana a0 / padma laMchana prabhunaiM pAya virAjeM dina dina mahimA lAlana adhika divAje, lAlana a0 // 1 // vidruma varaNoM tumha aMga suhAvaI anupama mUrati dekhI mujha sukha thAveM, lAlana mu0 / tumhasyuM ho lAlana mAhareM pUrana nehA jima jaga jANo lAlana mora neM mehA, lAlana mo0 // 2 // huM tujha rAgI lAlana tuM hI nIrAgI kaho kima cAleM lAlana prIti ekAMgI. lAlana prI0 / neha karIjeM lAlana to nIravahIiM phirI phirI tumhaneM lAlana adhika syuM kahIiM, lAlana a0 // 3 // khAo chaM lAlana huM tumha khijamatigArI citta mAMhi dharayo lAlana vAta ja sArI, lAlana vA0 / neM bAMhi grahyAnI lAlana lAja che tumha doi caraNanI sevA lAlana dejyo te gramha neM, lAlana de0 ||4|| zrIdhararAjA kuleM tUMhija dIvo mAta susImA lAlana suta ciraMjIvo, lAlana su0| vAcaka zrIjasa vijayano sIsa tattvanI pUro lAlana parama jagIsa, lAlana pa0 // 5 // / iti zrI padmaprabha jina stavanaM / 6 /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 (dezI rasIyAnI ) neha bhariniM jariM re nirakho nAhalA alavesara eka vAra vAlhesara / zrI supAsajI catura ziromaNI dio darisana dharI pyAra prANesara || 1 || neha0 || 7 ika tArI pyArI tujha mUrati sUrati varaNI na jAya jogIsara / mohaI cittamAM re suranaranArinAM valI niramohI kahevAya kRpAnidhi ||2|| neha0 // je jehanA citta mAMhiM je vasyA tehaneM te jIvana prANa paramesara | vedha velAI re je rahaiM vegalA te kahi kima jANi jIvanajI ||3|| neha0 || garIba nivAja kahavAo cho tumho to karayo sevaka sAra sobhAgI / dukha dohaga dAlidra dUriM karo nirmala jJAna dAtAra dayAkara ||4|| neha0 // ThAkura ekaja maI tUMhi Adarayo meM dharayo tumha hI syuM raMga raMgIlA / tattva vijaya prabhujInA dhyAna thI lahIiM Rddhi abhaMga amAyI // 5 // neha0 // / iti zrI supAsa jina stavanaM // 7 // 8 ( choDI ho prabhu choDI calyo vanavAsa... e dezI ) caMdraprabha ho prabhu caMdraprabha suNi svAmI, vanatI ho prabhu vInatI mAharA mAnataNI jI / jANai ho prabhu jANai sayala tuM bhAva, jJAnI ho prabhu jJAnI tuM trijaga dhaNIjI // 1 // prabhubina ho prabhu bina kachu na suhAi, mIThI ho prabhu mIThI vAta ja tAharI jI / avara na ho prabhu avara na Avai dAya, 8. zItA ho prabhu zItA pAThAM / mohinI ho prabhu mohinI chai tumhasuM kharIjI // 2 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 mAnayo ho prabhu mAnayo sAcuM eha , manasuM ho prabhu manasuM milana ja maI karyu jI / kapaTaiM ho prabhu kapaTaI milai jeha , tehasuM ho prabhu tehasuM kIjai AMtaraM jI // 3 / / dila bhari ho prabhu dilabhari hui neha , uttama ho prabhu uttama rIti te sahu kahai jI / mata diyo ho prabhu mata diyo tumha cheha , avaguNa ho prabhu avaguNa moTA sAMsahai jI // 4 / / jinajI ho prabhu jinajI tuM dInadayAla , sevA ho prabhu sevA aba saphalI karojI / kIjai ho prabhu kIjai sukha sugAla , saMpati ho prabhu saMpati tattva vijaya karojI // 5 // / iti zrI caMdraprabha jina gItaM / / / ( e ajuAlI rAtaDI re Aso Asika mAsa mananA mAnyA... e dezI ) suvidhi jiNaMda syuM goThaDI re mujha mani khariya suhAya mananA vhAlA / aMtara citanI vAratA re mana milyA viNa na kahavAya ma0 // 1 // vAlho vAlho jI jiNaMda mujha vAlho tUM to mohai bhavijana vRMda, ma0 aaN0|| jehasuM mana mAnyuM hui re tehasuM kaisI lAja ma0 / tehasuM sarama jo kIjai re to lAjai viNasai kAja ma0 // 2 // tuM sAhiba mujha sira thakai re karma karai kima jora ma0 / bhAMjao mada havaI tehano re jehano jagamA sora ma0 // 3 // 9. teha paatthaaN.|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ahanizi kara joDI karI re cAkara rahai hajUra ma0 / ThAkura mujaro mAnayo re karayo mayA mahamUra ma0 // 4 // thoDai kahai ghaNuM jANayo re tumhe cho catura sujANa ma0 / tattva vijaya kahai mAharo re sAco tuM sulatAna ma0 // 5 // // vAlho0 // / iti zrI suvidhi jina gItaM / 9 / 10 ( bahini banyo re vidyAjI no kalpaDo ... e dezI ) sayaNa zItala jina pUjA karo e to UlaTa ANI aMga ho sa0 / tUThao Apai tUM sahI e to vAMchIta suraka abhaMga ho sa0 // 1 // zItala jina pUjA karo e to UlaTa ANI aMga ho e aaNknnii| zItala nayaNe nirakhatAM e to zItala thAi cita ho sa0 / zItala prakRti sohAmaNI e to sAcI tAharI pratIta ho sa0 // 2 // shii0|| mohai mana alagAM thakAM tUM to bolai nahiM lagAra ho sa0 / tohi paNi tujha upari e to mohyo sayala saMsAra ho sa0 // 3 // shii0| lIno huM guNa tAharai jima ali lIno makaraMda ho sa0 / tUMhija suramaNi sArikho e to tuM mujha surataru kaMda ho sa0 // 4 // shii0| "zrI nayavijaya kavirAyano zrI jasa vijaya uvajjhAya ho sa0 / sIsa tattva vijaya iNi pari bhaNai hAre e jinanI sukhadAya ho / sa0 / / 5 // zI0 / / itizrI zItala jina gItaM / 10 / 10. hAM jI lIno paatthaaN0| 11. hojI zrI. pAThAM0 /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 ( mAharI sahI re samANI ... e dezI) zrI zreyAMsa sAhiba hai merA ko nahIM tumhazuM bhalerA re / mahArA tribhuvana svAmI / to mATai tumhasuM dila lAyA dharayo neha savAyA re... mA0 // 1 // aMtarayAmI naI kahuM ziranAmI khijamatamAM nahiM svAmI re mA0 / jo hitavacchala tUM chaI sAco to hRdaya na karasyo kAco re maa0||2|| kUDI lAlaci jeha lagAvai tehathI sukha kima thAvai re mA0 / moTAni je caraNe valagA te kima thAi alagA re mA0 // 3 / / viSNu nRpati tujha tAta suhAvai mAtA viSNu kahAvai re mA0 / sIMha purI nagarI no svAmI tUM hi ja zivagati gAmI re mA0 // 4 // ika tArI tujha Upari merI na lakhAi gati terI re mA0 / zrI jasavijaya suguru supasAiM tattva vijaya sukha thAi re mA0 // 5 // / iti zrI zreyAMsa jina gItaM // 11 // 12 ( aho matavAle sAjanAM... e dezI ) zrI vAsupUjya jiNesarU premai praNamo parabhAti re / lacchi ghaNI ghari saMpajai puhacADai mananI khAMti re // 1 // zrI vAsupUjya jiNesarU AMkaNI / tuM jagajIvana jaMtuni tAharo chai eka AdhAra re / AlAlUMbao mAharai tuM mujha manamohana gAra re // 2 // shrii0| tujhani UbhA olagai sevaka lakha koDAkoDi re| samIhita pUrai tehanAM kuNa karai tumhArI hoDi re // 3|| shrii0|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jJAtA dAtA tuM kharo bhaviyaNani dukhI trAtA re / darisana thI zAtA hui jinajI jagamAhi vikhyAtA re || 4 || zrI0 / prArathanA pahiDai nahIM dAyaka nahIM tujjha samAna re 1 tattva vijaya kahai pAmIraM prabhu nAmaI navaha nidhAna re ||5|| zrI0 | / iti zrI vAsupUjya jina gItaM / 12 / 13 ( dhaNa rI biMdalI mana lAgo e dezI ) sAhibajI ho vimala jiNesara pUjii, ghasI ghaNuM kesara ghola mere lAla / dina dina dolata pAmIi valI valI hui raMgarola me0 ||1|| vi0 | sA0 vimala vadana sohAmaNuM jagajana mohana veli me0 / nayana kamala mAnuM tAharai mujha mana ali karai koli me0 ||2|| vi0| sA0 maNi mANikya hIre jaDyo mastaka mugaTa sohaMta me0 / bhAla tilaka dIpai bhalo sura nara mana mohaMta me0 ||3|| vi0 | sevA me0 / ||4|| vi0 / sA0 kuMDalakI zobhA banI jANuM sasi sUraya karai ratnajaDita aMgiyAM bhalI mohai cita nitameva me0 sA0 caMpaka damaNo mogaro mAlatI mucakuMda phUla tattva vijaya prabhu pUjatAM dii ziva sukha amUla me0 ||5|| vi0 | me0 / / iti zrI vimala jina gItaM / 13 / 14 ( pUjya padhAro pATIi e dezI ) anaMtanAtha arihaMtajI avadhAro eka aradAsa / bhava baMdhana thI choDavA mujha dIjai caraNe vAsa jinajI // 1 // a0 |
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 anaMta guNe karI tUM bhario valI jJAna kriyA anaMta ji0 / cautrIsa atizaya alaMkario tuMto vario sukkha anaMta ji0 // 2 // a0| tuM tAraka chai sAcalo tAraNa taraNa jihAja ji0 / tAro bhavasAyara thakI dio mugati purI nuM rAja ji0 // 3 / / a0 / anaMta anaMta bhaveM karI maI to kIdhA pApa anaMta ji0 / kahatAM pAra na pAmIiM savi jANai tUM bhagavaMta ji0 // 4 // a0 / jo gunahagAra sevaka hui to sAhiba hui kRpAla ji0 / tattva vijaya sevaka prati eto hojyo maMgalamAla ji0 // 5 // a0 / / iti zrI anaMta jina gItaM / 14 / 15 ( mana raMjanA lAla e dezI) dharmajiNesara dhyAIi re mana mohanA lAla, pavitra karI zubha bhAva re m..| navanidhi Rddhi AvI milai re ma...0, dharmataNai parabhAvi re ma...0 // 1 // eka kharo raMga dharmano re ma... bIjo raMga pataMga re ma... / sevyo Apai je sahIre ma... avicala sukha abhaMga re ma..0 // 2 // tehanI kuNa sevA karai re ma... jehathI na sIjhai kAma re ma... / phokaTIyA jagamAM ghaNA re ma... khoTA dharAvai nAma re ma... // 3 // tana dhana yovana kArimo re ma... sAco zrI jina dharma re ma... / sevA karatAM dharmanI re ma... kSaya pAmai aSTa karma re ma... // 4 // bhAnunRpati kuli kesari re ma... mAtA suvratA naMda re ma... / tattva vijaya kahai dharmathI re ma... lahIi parama ANaMda re ma..0 / / 5 / / / iti zrI dharma jina gItaM / 15 /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ( koilo parabata dhuMdhalo re e dezI ) suguNa sanehA zAMtijI re lAla nirmala guNa bhaMDAra re catura nara / neka nijari kari joIi re lAla sevaka dilamAM dhAra re ca0 // 1 // su...0 jo potAno trevaDo re lAla to na karasyo bheda lagAra re ca0 / je giruA guNe AgalA re lAla te samajai citra majhAra re ca0 // 2 // su...|| biruda nivAhana sAhibo re lAla tUM hi ja dInadayAla re ca0 / zaraNe rAkhio pArevaDo re lAla tUM moTo kRpAla re ca0 // 3 // su...0| jaba janamyA zrI zAMtijI re lAla taba huI jagamAM zAMti re ca0 / Iti rujAdi kSaya gayAM re lAla nAma kharuM zrI zAMti re ca0 // 4 // su...| vizvasena kuli caMdalo re lAla acirA mAta malhAra re ca0 / zrI jasavijaya suhaMkaru re lAla tattva vijaya jayakAra re ca0 // 5 // su...| / iti zrI zAMtijina gItaM / 16 / ( biMdalI nI dezI) zrI kuMthanAtha mani dhyAuM manavaMchita sabasukha pAuM ho jinavara jayakArI brahmarUpa anopama sohai dekhI suranara mana mohai ho ji0 // 1 // mohyo huM tujha mukha maTakai aNIAle locana laTakai ho ji0 / nAzikA ati aNiyAlI tumha adhara lAla pravAlI ho ji0 // 2 // tIna chatra zira rAjai ThakurAi tribhuvana kI chAjai ho ji0 / deva duMdubhi gaganiM bolai koI nahIM mAharA svAmInaiM tolai ho ji0||3|| aNahUMtai eka koDi sura sevakarai karajoDi ho ji0 / siMhAsana baiThA sohai prabhujI tribhuvana paDibohai ho ji0 // 4 // 12. nahIM svAmIne pAThAM0 /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zrI nayavijaya kavirAya sIsa zrIjasavijaya uvajjhAya ho ji0 / tattva vijaya tasa sIsa prabhu pUrayo sayala jagIsa ho ji0 // 5 // / iti zrI kuMthu jina gItaM / 17 / ( UbhA raho jI UbhA raho e dezI ) mujaro lyojI mujaro lyo aranAtha jiNesara mu.mu. lIlA alavasara / mu.mu. aradAsa vInavIi mu.mu. tumha guNa kuNa mavIi mu.mu. // 1 // mu.mu. tumha rAja rAjesara mu.mu. prANanAtha paramesara / mu.mu. lAyaka thI lAyaka mu.mu. duragati dukha ghAyaka mu. // 2 // mu.mu. citaDAnA re ThAraka mu.mu. jagajana hita kAraka / mu.mu. sAhiba raMgIlA mu.mu. tumhe chayala chabIlA mu. // 3 / / mu.mu. tumha nAtha niraMjana mu.mu. bhava bhaya dukha bhaMjana / mu.mu. darisana sukhadAI mu.mu. tumhArI chai vaDAI mu. // 4 // mu.mu. samaratha sobhAgI mu.mu. vallabha vddbhaagii| mu.mu. jAuM balihArI mu.mu. tattva vijaya sukhakArI mu. // 5 // / iti zrI aranAtha jina gItaM / 18 / ( DhAla-alabelA nI dezI ) mallinAtha mana mohiuM re lAla nirakhata hota ANaMda mana mAnyo re / ajaba mUrati banI tAharI re lAla mukha mohanavallI kaMda re ma0 // 1 // ma0 / tujha karuNArasa sAgariM re lAla jhIlai mujha mana haMsa re ma0 / ' pavitra thAi paramAtamA re lAla na rahai pApano aMsa ma0 // 2 // ma0 / 13. sUrati paatthaaN0|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 moha malla jeNaI jItio re lAla krodha naI karyo jhakajhera ma0 / mAyA sApiNi pApiNI re lAla joraI lodhI ta gheri ma0 || 3 || ma0 / tujha mahimA mahimaMDali re lAla dina dina adhika pratApa ma0 / saMpada pUrana sAhibo re lAla cUrana sayala saMtApa ma0 ||4|| ma0 / laMchana kalasa virAjato re lAla nIluppala dala kAya ma0 / sevaka tattva vijaya UpariM re lAla mahira karo mahArAya ma0 || 5 || ma0 / / iti zrI mallinAtha gItaM / 19 / 20 ( marakalaDA nI dezI ) zrI munisuvrata svAmIjI sAhiba sAMbhalo maI to puNya sevA pAmIjI sA.. 0 / mujha bhAgya pragaTa hUuM AjajI sA0 bhalai bheTyA zrI jinarAjajI sA0 // 1 // 14 15 ghara AMgaNi surataru phaliojI mana mAnyo sajjana maliojI sA0 / Aja bhAvaThi savi bhAgIjI sA0 Aja zubhadazA mujha jAgIjI sA0 // 2 // Aja amiya vUThA mehajI sA0 mujha nirmala huI dehajI sA0 / Aja mananA manoratha phaliyAjI sA0 Aja aMtarAya savi TaliyAjI sA0 ||3|| tumha guNasuM lAgo vedhajI sA0 te to kuma jANai tasa bhedajI sA0 / nizidina rahuM la (pra) bhusuM lInajI sA0 jima jalamAM rahai mInajI sA0 ||4|| zrI nayavijaya vibudha rAjaijI sA0 vAcaka zrI jasa vijaya gAjaijI sA0| sIsa tattva vijaya kavi bhAsaijI sA0 jinanA guNa gAyA ullAsa jI sA0 // 5 // / iti zrI munisuvrata jina gItaM // 20 // 14. Agali pAThAM0 / 15. te savi pAThAM0 !
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( dezI motIyaDA nI) mithilA nayarI prabhujI sohai vijaya nariMda naMdana mana mohai mohanA naminAtha jiNaMdA lAlanAM naminAtha jiNaMdA / vaprA mAtA maMgalakArI nIluppala laMchana padadhArI mo.lA. // 1 // AsakArI sevaka chu terA nIrAsI prabhu tumha hao merA mo.lA. / tumha hama kima e vAta ja banasyai biruda aMgIkRta tumha kima rahasyai mo. lA. // 2 // avara pAsi jaI jaba yAcIsyai taba tAharuM bhaluM nahIM dIsai mo.lA. / deI lAlaci dUrije rahavaM te khiNa khiNa manamAM dukha sahavaM mo.lA. ||3|| guNavaMtasyuM je goThi karI jai teha velA lekhAmAM lIjai mo.lo. / ima cita jANI karuNA ANI deyo paramANaMda guNakhANI mo.lA. // 4 // sAhiba sAcA te kahavAi niguNA sevakani niravAhai mo.lA. / tattva vijaya prabhu dhyAni rahai maMgala mAlA nita nita lahii mo.lA. // 5 // / iti zrI naminAtha jina gItaM / 21 / 22 ( DhAla phAganI) brahmacArI zira seharo ho vaMdo nemi jiNaMda samudra vijaya nRpa lADilo ho mAta zivAdevI naMda / / 1 / / nemIsara jinavara bheTIi ho meTIi pApa paDUra ne... torana Ae turata phire ho pazuAM suNI re pokAra jIva dayA mani AdarI ho pariharI rAjula nArI // 2 / / ne0| varasIdAna dei karI ho sahasAvani abhirAma / lii saMyama eka sahasasyuM ho pachaI lahiuM kevala svAmI // 3 / / ne0|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 taba rAjula raivata caDhI ho puhatI piuke saMga dIkha grahI kevala lahI ho pAlyo te prema abhaMga ||4|| ne0 | raivata maMDaNa nemi guMsAI jaga jana nayanAnaMda | zrI yAdava kuli dinamaNI ho tattvavijaya sukhakaMda // 5 // ne0| / iti zrI neminAtha jina gItaM |22| 23 I ( daMDa na deuM tunai mAharo e dezI ) jinavara taI mero mana mohIo puruSAdAnIyA pAsa ho ji. pragaTa pratApa te tAharo pUrana pUraka Asa ho ji. // 1 // ta0 | huM raMjio guNa tAharai jima cola raMgiuM cIra ho ji. / raMga karArI navi Talai jo nita nita dhovAi nIra ho ji. // 2 // ta0 / vANArasI nagarI dhaNI azvasena kuli caMda ho / mAta vAmA ke naMdanAM rANI prabhAvatI kaMta ho ji. // 3 // ta0 / kaliyugamAMhi pAmIo deva tumhAro dIdAra ho / eha kRtAratha lekhavuM bhava sAyara pAra utAri ho ji. // 4 // ta0 | upagArI sahajaiM achai ahi kIdho dharaNarAya ho / tattva vijaya sevaka sadA prema praNamai pAya ho ji. // 5 // ta0 / / iti zrI pArzvajina gItaM | 23 | 24 ( thuNio re maI tuM surapati jiuM thuNio e dezI ) gAyo gAyo re maiM vIra jiNaMda maI gAyo, sakala surAsura zubhamati karI mai baMdhAyo re, prabhu vIra jiNaMda maI gAyo // 1 // sevita padayuga /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ causaThi iMdra malI leI suragiri nirmala jala nhavarAyo / jaba zacIpati mani saMzaya paiTho taba caraNe meru kaMpAyo re // 2 // pra0 / trIsa varasa gRhavAsa vasI prabhu saMyama zuddha suhAyo / duHkara tapa japa kaSTa kriyA karI kevala jJAna upAyo re ||3|| pra0 / carama jiNesara zAsana nAyaka tuM jinajI mani bhAyo / varasa bahuttara Ayu pratipAlI paramANaMda pAyo re // 4 // pra0 / zrI nayavijaya kavirAja virAjai zrI jasa vijaya vAcaka chAjai / sevaka tattva vijaya ima jaMpai nita nita navala divAjaire ||5|| pra0 / / iti zrI vIrajina gItaM |24| muni bhAvavijayanI parati chai / sahI 108 / cha / zubhaM bhavatuH / zrIH /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI haribhadrasUriviracita samasaMskRtaprAkRta 'jinasAdhAraNastavana'no AsvAda pArula mAMkaDa 'bhavavirahAMka' yAkinIsUnu zrIharibhadrAcAryanI uparyukta racanA muni zrI vijayazIlacandrasUrijIe ('anusaMdhAna'-aMka-8, 1997)mAM saMpAdita karI che. atre enuM rasadarzana prastuta che. prastuta aSTakamAM tIrthaMkarasAdhAraNanI samagrabhAve stuti karavAmAM AvI che eTale bhagavad viSayaka ratibhAva pradhAna che ane rUpakAdi alaMkAro teno puraskAra kare che. aMtima padyamAM bhava-saMsArathI viraha eTale ke mokSanI yAcanA karI hovAthI zamarUpI bhAvano udaya siddha thayo che. tIrthaMkara bhagavaMtonA guNAnuvAda saMskRta ane prAkRta banne bhASAmAM paraMtu 'bhASAsama'1 alaMkAranI sahAyathI karavAmAM AvyA che. 'bhASAsama' alaMkAramA bhASA vividha hoya ane zabda eka sarakhA hoya. ahIM jema ke, saMskRta ane prAkRta banne bhASAmAM stavananI racanA thai che, paraMtu zabdo banne bhASAne samAna rIte sparze tevA ja = eka ja sarakhA che. aneka bhASAmA eka ja prakAranA zabdo dvArA abhivyakti karavI te jahomata mAgI le tevaM kArya che. AcArya haribhadrasUri temAM saphaLa rahyA che. prastuta padyaracanAno hetu jinezvaranI prasannatA ane teo sukhahetu bano e ja che. (juo aMtimapadya) 1. vizvanAthane A alaMkAranA udbhAvaka AcArya kahI zakAya. rudraTa jo ke bhASAzreSTha nAme AvA svarUpano nirdeza kare che kharA. (kAvyAlaMkAra 4/10) vizvanAthe bhASAzleSa to svIkAryo che chatAM 'bhASAsama'nA navA svarUpano paNa temaNe AviSkAra ko che. bhoje sIdhI rIte 'bhASAsama' alaMkArano nirdeza karyo nathI, paraMtu jAti nAmanA zabdAlaMkAranA peTAbhedanI aMdara 'sAdhAraNI' jAtimAM saMskRta, prAkRta bannenAM sAdhAraNa prayoganA nirdezavALu udAharaNa ApyuM che. (sa.kaM. pR. 388) uparAMta pR. 226/27 para bhASAzleSa- udA. paNa ApyuM che. paraMtu bhASAsamamAM zleSa anivArya nathI. uparyukta stotramAM to 'bhASAsama' alaMkAra ja rahelo che. zabdairekavidhaireva bhASAsu vividhAsvapi / vAkyaM yatra bhavetso'yaM bhASAsama itISyate // (sAhityadarpaNa 10/10)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 aGgulidalAbhirAmaM0 - - - - - vagere prathama padyamAM sAMga rUpaka che. bhagavAnanA caraNarUpI kamaLa aMgulirUpI pAMkhaDIothI suMdara che ane suranaranA samUharUpI bhramarothI yukta che. (zabdArtha - devatAo (rUpI bhramaro) caraNavaMdanA kare che) saMsAranA bhaya, haraNa karanAra che. AvAM zrIcaraNone kavi namana kare che. ahIM prathama traNa caraNamAM 'caraNakamaLa' e rUpakane aMgarUpa aMgulirUpI pAMkhaDIo ema kahI pUrNa rUpaka racyuM che. vaLI sAmAnya kamaLa saMsAranA bhaya, haraNa karI zakatuM nathI, jyAre bhagavAnanAM caraNakamaLa viziSTa che kAraNa ke eno Azraya levAthI ghora saMsArano bhaya TaLe che. ahIM vyatirekane vyaMjita thayelo anubhavI zakAya che. dvitIya padyamAM paNa rUpaka che ane jinezvarane saMbodhano che. jema ke, kAmanAorUpI hAthInA kuMbhasthaLanuM vidAraNa karanAra, bhavarUpI davAgnine mATe megha, vimalaguNanA dhAmarUpa vagere. kAmanAorUpI hAthInA kuMbhasthaLanuM vidAraNa karanAra emAM 'siMha' rUpa upamAna gamya che. aMte azokanAM pAMdaDA jevA (rakta) varNanA hAtha ane caraNavALA - emAM upamA che. Ama upamA ane rUpakanI manohara saMsRSTi racAi che. tRtIya padyamAM punaH saMbodhano che ane temAM manorama rUpaka alaMkAranI racanA kavie karI che, je nirveda ane zama, dama vagere bhAvone puraskRta kare che. mAyArUpI dhULane mATe pavanarUpa, bhava-saMsArarUpI vRkSane mATe hAthIrUpa, maraNa tathA jarArUpI rogarnu nivAraNa karanAra tathA moharUpI mahAmallanA baLay haraNa karanArA - emAM maraNa ane jarArUpI rogarnu haraNa karanAra vaidya - ema vaidya upamAna gamya che. vaLI ahIM eka jinezvaranuM anekarUpe grahaNa thayuM che (alabatta rUpakanI sahAyathI) eTale ullekhAlaMkAra paNa gamya che. bhAvorUpI zatrunA rUpamA rahelA haraNane mATe zreSTha siMharUpa, saMsArarUpI mahAna samudrane taravA mATe naukArUpa, doSothI bharelA aMdhakArane trAsa pamADanAra sUryamaMDala jevA, guNonA samUharUpa (guNarUpI) maNinA karaMDiyA - A rIte
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 caturthapadyamAM saMbodhano racI rUpakAlaMkAranI camatkRti kavie sahaja rIte sAdhI che. 'bhAvArihariNa' emAM paraMparita rUpaka che. ahIM paNa ullekha gamya che. taraNDa ane karaNDano aMtyAnuprAsa dhyAnArha che. A padyamAM paNa saMkIrtanano ja bhAva che. paMcama padyamAM svarganA devo, indra, kinnara ane zreSTha nararUpI bhramaronA samUha mATe zreSTha kamaLa, karuNArUpI rasanA kulamaMdira tathA siddhirUpI mahAnagarImAM nivAsa karanAra ema rUpakAzrita saMbodhano che. chaTThA padyamAM paNa saMbodhano che ane rUpaka dvArA jinezvaranA guNAnuvAda karavAmAM AvyA che. susiddhAMtarUpI kamaLa jemAM khilyuM che tevA sarovaravALA meruparvatarUpa emAM ane rAgarUpI sarpane mATe garuDarUpa emAM rUpaka che. ciMtAmaNi rUpI phaLamAM paNa rUpaka che. sAtamA padyamAM 'zivajInA hAsya, hAra, candra, hima, kundapuSpa ane hAthI (airAvata) jevA zveta' emAM bhagavAnane mAlopamA dvArA varNavyA che. ane aMtima paMktimAM bhavavirahanI kAmanA karI che ane kavinA 'bhavavirahAMka'ne vaNI lIdho saptamamAM zamano bhAva caramakakSAe pahoMcyo che. bhagavadviSayaka ratibhAvathI padyano AraMbha thayo che ane aMtamAM bhAvano prazama che. aMte jinezvara sukha eTale ke AtyaMtika sukha, Atmika sukhanA heturUpa bano evI bhAvanA sevavAmAM AvI che. vacce vacce dainya, nirveda, tathA zamanA bhAvonI zabalatA paNa jovA maLe che. mukhyatve rUpakAlaMkAra che. kavie khUba ja kuzalatApUrvaka bhAvadhvanine anurUpa alaMkAronuM nirUpaNa karyu che. rUpakano aMta sudhI nirvAha karavAnuM paNa kyAreka yaLyuM che. ane rasabhAvane sAnukUla alaMkAra prayoga karyo che. tulasIdAsajInA "zrIrAmacandra kRpALu bhaja mana haraNabhavabhayadAruNam" e stotranA manohara padyone AnI samAMtare mUkI zakAya, alabatta emAM anuprAsanuM prAdhAnya hoi racanA geya banI che. haribhadrasUrijInA padyo paNa jinabhagavaMtanA svarUpa saundaryane varNave che chatAM emAM ciMtanasabhara vizeSaNo vizeSa pramANamAM che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 haribhadrasUrinI ja eka anya kRti 'saMsAradAvAnalastuti' paNa samasaMskRtaprAkRta che ane tenA padya 1- saMsAradAvAnaladAhanIraM sAthe prastuta aSTakanuM padya2 bhavadavajalavAha vagere. padya-1-saMmohadhUlIharaNe samIraNa ane padya-3 mAyAreNUsamIraNa, padya-4 parimalAlIDhalolAlimAlA ane padya-1- suranaranivAhAlikulasamAlIDham - samAMtare AsvAdI zakAya. DhUMkamAM vijayazIlacaMdrasUrijI saMzodhita, saMpAdita A kRti kAvyatattvanI dRSTie paNa uttama kakSAnI banI rahI che. . saMdarbhagraMtha 1. anusaMdhAna , aMka-8, 1997. 2. alaMkArakoza , saM. brahmamitra avasthI , indu prakAzana , dilhI, I.sa. 1986. 3. kAvyAlaMkAra - saM. rAmadeva zukla, caukhambA, vidyAbhavana, vArANasI, I.sa. 1966. 4. sarasvatIkaMThAbharaNa - saM. kedAranAtha ane vAsudeva zAstrI, nirNayasAgara, muMbai, I.sa. 1924. 5. saMsAradAvAnalastuti , zrI dayAvimala jaina graMthamAlA, amadAvAda. I. sa. 1917. 6. sAhityadarpaNa - saM. paM. durgAprasAda dvivedI, nirNayasAgara, muMbai, I. sa. 1902.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1 // // 3|| // 4 // zrI jinapatisUri paMcAzikA - zrI bhaMvaralAla nAhaTA rAgimihuNaM va rattaM sukumAraM caMdavvaDa bhavaNaM va / dosarahiM ca salakkhaNa viMda vacchaM ca sasirIyaM mANimaNaM vasu munnayama mAyi vayaNaM ca saralamabhivaMde / jiNavaiNo niyaguruNo caraNajugaM sUrirAyassa // 2 // suguru gurupunnalabbhaM daMsaNamavi tumha pAyapaumANaM / chAyaM pi akayasukayA pAvaMti na kappasAhINaM pahucariya saMkahavihu vihuNiya saMtA saMtai tumha / giNha vaMdaNa vaccattha nivvuiM kassa na jaNei samayammi jammi jamme jAo tumhArisANa akalINa / so kaha kalitti bhannai nahi jalaNe jaM jaluppattI khArodahimmi amayaM muttiya bhavi pharusasippa puDayaMmi / jala mamalaM maliNa ghaNe daTTaNaM ahava takkemi // 6 // eyArisevi samaye saMbhavai bhavArisANa iha bhuuii| AivarAhuvva dharuddharaNAya kayAvayArANaM hasai va aNUvadese marU vidhalaseyasiharadaMtehiM / nava kappadume siva suha phalayaMmi tumaMmi jAyaMmi ||8|| asurANavi namaNijje kariyAvAimma aMgirasa jaNae / jayai divvaM vikkamapura mappuvva guruMmi taiM jAe taM pihuNo paDhama ciya nAmaM jasavaddhaNutti vikkhiyaM / manne bhAvi bhavArima purisa jaNigata jasavattA // 10 // jaNaNIvi sUhavA jasamaI kahiM sAmahivva mA hvu| jIse gabbhaMmi gurU taM vuccho kaNayakaMtidharo // 11 // aisuMderi pattaM loe citteNa sayala mAsANaM / nUNaM tuha jammeNaM tullaviya kAlao iharA / / 12 / / ||7|| // 9 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 ||17|| pahujamme miu pavaNNAsI kusuma taruNo di... vimalo / AsitamA barisamihaM bhattuvvae vattai vasaMto // 13 // hAlate vihusaMpunna lakkhaNaM kaMtarmidubiMbaM va / rAgeNa va lacchIe tuha gAyaM gADhamavagUDha // 14 // tuya dhuvamabbhu... caM savvevisurA niruviuM hitthA / / hiTThovariM ca naTTA daMsaMti na sappayaM appaM // 15 // kumarattevi nisaggA bhavaveraggaM tasuggayaM kiNpi| jogINa sujogANavi paiM jeNa dhuNAviyaM sIsaM // 16 // taM suddhappA na hu dhaNa ramaNI sayaNesu kAsi paDibaMdhaM / kalahaMso kiM pallavakalusajalesu samalliyai jaM sesavesayaM viya vae maNaM Asi tuha na taM cujjaM / jeNannavohiNijjA havaMti na kayAvi jiNavaiNo // 18 // vikkamapuraM pavittiya bhamara taI jauNa saMyameNeva / tumha jiNacaMda muNivai jogINaM dikkha gahaNakhaNe // 19 // titthAhivatta juggaya bhavabujjhiya jiNavaiti tuha nAmaM / nUNa kayaM paDhamaM ciya aisayanANIhi sugurUhiM // 20 // paMca mahavvaya sura sela saMgayaM iyara duvvahaMpi khamaM / sesAtisAi vArio tumaM tahaM tAna pahu saMto // 21 // rattAvi ahaM cattA dINAi samappaNo Na paribhUyA / taha caraNaggi laggA seve sayayaM kulINattA // 22 // ahuNAu guttivAlo jAo samii sugADhamAsatto / satthadharo kiM vi vayaM gahiUNa tAya maha vaijjo nidai maMjaNa purao eyaM bhaNiuM vaduttha saMdesaM / lacchIe tuha jaIsara duyaM samudaM gayA kittI // 24|| tribhiH kulakam // // 23 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 // 25 // // 26 / / // 27 // // 28 / / // 29 / / // 30 // dasacakkavAla AyAri disijuyaM samaNadhammavaravIDhaM / paidiNamaNalasavittI tumamujjoesi sUruvva aTThArasa kuruvai khohiNIu jaha pAvaThANaseNIo / tumamajjuNakittidharo muNiMda vikkhivasi lIlAe tuha asarisamisicariyaM daTuM viliyaM ca dUramosariuM / . sAsaMkacittasihaMDimaMDalaM maMDai mahAgaM gADhatavAsAsiyaM pi hu punnaM ciya kaMtisalilalaharIhiM / muNivai tuha dehasaraM lIlamauhavaMsamuvvahai saMjamasiri kalayaMtI vilasai sutthA tumaMmi sahayAre / sIlaMgasahasapatte mahuraphale unnae sarale allINAo vi tumaM guruM samudaM sasattagaMbhIraM / lakkhijjati na katthavi vijjAo mahAnaIuvva cauhANuoga caucaraNa ThavaNacauraM sudaMtamuttuMgaM / cAritta cAru vaNa gahaNa cAriNaM komalakaraggaM savvaMgasupaiTuM su suhama diDhei ca dANa dullaliyaM / saralaMtta laMba pucchaM samuvva vijjA tivvaya kuMbhaM caraNa karaNoru bhavaNaM kummaya mahaviDavi gUDaNo sUraM / suvasattha lakkhaNaM dUra pikkhaNaM taM pahu gaiMdo aNuogagaNANurannA rattA kariNivva siyamivallINo / baggar3a dese guru giri kANaNa viharaMta sihi saMghe babberapuraM siya savvaM maMgalaM taM sicuvva suvi mUI / Asisa gaNaMca tumae sUri payamalaMkiyaM jattha tuha gahira mahura tArassarAbhideesu bhayai sAmattaM / moNaTThiesu nUNaM jalahara parahuya sihaMDIsu // 31 // // 32 // // 33 // // 34 // // 35 // // 36 / /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 // 37 // // 38 // // 40 // // 41 // kalahaMsa kha vayaNANukArae tumha loyasavaNesu / disi vayaMbha mANe sarayaMte rammasamayaMmi apibaMsu paDhama desaNa rasAyaNaM tumha je u te dhannA / phuTuMtajAimaulaM cheyacciya naNu lihaMti chiNo suyapArageNa tumae pattaM sayameva jugapahANattaM / kaMThIravamabhisiMca kA vA mayanAhagattaMmi // 39 // vibuhajaNajaNiyatosaM adiTThadosodayaM surasakaMtiM / ko tumha nAbhinaMdai kavvamauvvaM jae suyaNo iyarA sekelakkhivva kavvabaMdhe same va visame vA / na khalai kahiM pi vANI tumhajjuNabANaseNivva aMtujjalapajjaliranANadIvae sapara samaya viusaMmi / kara kaliya punyayaMmi ca rayaNIi mahaMdhayAre vi // 42 / / neyAiyaNe satthaM vakkhANaM te tadakkharaM ceva / chattIsasahasamANaM lIlAi tume susIsANaM mai kouya kaMpiyamatthayassa viusassa kassa na hu jAyA / suraguruNo maivihavo dUraM naM(ma)dAyarA buddhI // 44 // vAINa dappadalaNaM rAyasamakkhaM bahuM kuNaMteNa / aseda meNa ca tumae jayapaDago jae pattA sAyaMbharInariMdo vAisarieNa harisio vAe / vayaNaM sahasseNa tumaM thuyamANo nAi jhaNinAho // 46 // samaya sahassa daMsiya sapaMkkha parapakkha sahasapaccakkhaM / meru vva thiraM kAuM cittaM bhavvANa vihidhamme AsAvallIe tae vihiu saMghassa kovi ANaMdo / jo sayala titthajattA phala payavimagUDhamAruDhe // 43 // // 45 // // 47 // // 48 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 // 49 // // 50 // jaya sayala laddhigoyama daDha vvayatteNa thUlabhadda ciraM / tittha pabhAvaNa mahu khIra sAvi vANIe vairapaho appaDibaddhavihAraM dhIraM gaMbhIramavi tumaM kAuM / pavaNa sumeru samudde niratthae nimmaviteNa asaraNasIleNa dhuvaM kayagoNaNA payAvaiNA / ceyabbhAsajaDattaM tahA therattaM ca savvaciyaM // 51 // vikkamanaresa rAu dasahiya gaesu vAsANaM / citta kasiNaTThamIe tuha jammo mUlarikkhaMmi // 52 / / gabbhA aTThamavAse dikkhA phagguNa valakkha dasamIe / caudasame sUripayaM kattiya siya terasI divase // 53 // caMda kula kuvalaiMdo saMkhA macchari guNaMbunihiNo te / kaM guNabiMduM ginhau maha vANI caDayacaMcuvva ainivir3a jaDatte vi hu vIDaM muttUNa bhattinaDieNa / iya kiMpi thuo jiNavaimuNiMda taM hosu maha suhao // 55 / / // iti zrImajjinapatisUri sugurUNAM paMcAsikA samAptA / // 54 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAta - jaina muni kartRkaM hAllAra- deza - caritram saM. muni dharmakIrtivijaya A eka navatara ane kautukarAgI racanA che. hAllAra (hAlAra) deza ane navAnagara (jAmanagara) nuM temaja tyAMnA lokonuM ane temanA rIta-rivAjonuM AmAM upahAsabharyuM varNana che. AnA kartAnuM kyAMya nAma nathI, chatAM dekhItI rIte ja A koI jaina muninI racanA hovAnuM parakhAI Ave tema che. (zloka 46, 49 ) jaina zramaNasaMghanI paraMparA anusAra, zramaNonI judI judI TukaDIoe, potAnA gacchanAyaka ke gurunI AjJAnusAra, pratyeka varSe navA navA gAma/nagaramAM cAturmAsa pasAra karavAnuM hoya che. Ano mukhya Azaya je te kSetranA sthAnika jaina samUhane dharmAbhimukha banAvye rAkhavAno hoya che. AmAM bane evaM ke sAdhuo judA judA pradezanA janmelA ane rahevAsI hoya; temanI bhASA, uchera, raheNI - karaNI, rIta-rivAja ityAdi judI ja tarehanuM hoya. paraMtu dIkSA lIdhA pachI to temane mATe 'saba bhUmi gopAlakI' banI jAya; eTale sAva ajANyA ane aNadITha pradezomAM paNa vicaravAnuM ane rahevAnuM Ave. emAM koivAra koI manasvI sAdhune kSetranI bhASA (bolI), khANI pINI, rivAjo vagere joIne navaM navuM lAge ane palle na paNa paDe; to tenuM tyAM rahevuM kadIka UbhaDaka paNa thaI jAya. paNa prastuta racanA AvA koI manasvI paNa TIkhaLI munie racI che ema mAnI zakAya. temane temanA gurujanonI AjJAnA anvaye navAnagaramA rahevAnuM banyuM haze, tyAMnI paristhiti, pote aneka dezonA anubhavI (zloka 2) hovA chatAM, temanA manane mAphaka nahi AvI hoya, tethI cittamAM jAgelA acarajane A racanArUpe temaNe vAcA ApI haze, tema lAge che. paNa A upahAsAtmaka varNana dvArA paNa, ApaNane hAlAra - jAmanagaranA tatkAlIna paheraveza, khAnapAna, bolI ityAdinI jANakArI maLe che, te to khUba mahattvapUrNa ke upayogI banI rahe tevI che, ema kahevuM joIe. A racanAnI be pAnAMnI eka prati, chANInA pra. zrI kAMtivijayajI graMtha bhaMDAramAM che. tenI jheroksa nakalanA AdhAre yathAmati saMpAdana karIne atre rajU karavAmAM Ave che. prati saMbhavata: aDhAramA saikAmAM lakhAI haze tema jANavA malyuM che. prati - prAraMbha adhUro namaskAra che, ane prAMte " iti caritraM saMpUrNa" ema mAtra che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 sakala prAmANika grAmaNI cUDAmaNi paNDita shrii...|| namaskRtya sarasvatyAzcaraNaM zaraNaM dhiyAm / pravRttiH zrUyatAM tAvat kautukAya vinirmitA // 1 // anekadezA asmAbhi zcakSuSorgocarIkRtAH / sa kopyAlokito naiva yAti yasyopamAnatAm // 2 // yatra ca kSatriyAH zastre kuntanistriMzanAmanI / vahanti hanta jalpanta-zcittonnatyAvahaM vacaH // 3 // hastAdhikaM ca prapadA-nmArjayantamivA'vanim / AraktaM dhAturAgeNa varAzi paryadhurjanAH // 4 // snehAlAparasenApi saMsiktAH sikatA iva / yatra ca sneharahitA janatAH santi sarvadA // 5 // zAlina zAlinI yatra godhUmo dhUmasannibhaH / mudgAzca mudgaraprAyA stuvarI na varIyasI // 6 // capalAzca palAyante nUnaM niHsnehabhojanAt / yugandharI tu yatrAbhU-dabalAtvena nizcalA // 7 // yugandharI dhAnyadhurA-dhaureyatvaM ca bibhratI / / yatra varyAnyadhAnyeSu mAnyA dhanavatAmapi // 8 // dRSTvA kimujjhitaM lokai-vivekasahajaM nijaM / / yasmAdasUyayA dAna-matirdezAntaraM gatA // 9 // sahasravedhidurgandha-malinAmbaradhAriNAm / / vivarNAnAM kRtaghnAnAM vyabhicAravicAriNAm // 10 // kSiptasthUlopalaprAyaM vikatthanavisaMsthulam / vAkyaM vyAharatAM zazvat kadannAbhyavahAriNAm // 11 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 yasminniva divAkIrti matibhramavatI satI / cakAra bhUspRzAM sparza cAturI na kadAcana // 12 // "tribhirvizeSakam" / / vilokyaM sakalaM lokaM yatra nistriMzatAnvitam / pAvitryaM kimiva trastaM vijaheM na ca karhicit // 13 // surabhidravyatAmbUlI-dalAnAM yajjanAvalI / jAnAti jAtucidapi svapne'pi na janazrutim // 14 // puSpAvalokanaM loka-locaneSu ca kutracit / zrUyante zrotRbhiryatra puSpavatyaH striyastathA // 15 // dhAnyAnAM devavanmAnyA yallokAnAM yugandharI / tadeva devadhAnyaM kiM jagustannAma zAbdikAH // 16 // kvathitakvAthasaGkAza-yonnAlA sthUlapaulayaH / jAyante yatra sarvatra kUpikAyAH pidhAnavat // 17 // yasminnabhyUSabhoktAraH prAyaH sarve divAnizam / ye ca kecidapi kvApi dakSA vayamiti sthitAH // 18 // dinAvasAnasamaye niSpakvaM zAkavarjitam / kaTukSipracaTahvAnaM bhojyaM bhuJjanti te'pi ca // 18 // "yugmm"| dainyaM yasminnAdadhAnA nIrasAhArakAriNaH / bhikSubhyo nAtiricyante dhanino'pi ca kecana // 20 // yasmin bhUmispRzAmanyat svarUpaM brUmahe kimu / pazavo'pi hi nAzranti tAmaznanti yugandharI // 21 // sauvIravAriNA pakva-dhautadhAnyAzanA janAH / yatra nistejaso reju-bhUbhujA tarjitA iva // 22 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dhig dhig jIvitameteSAM yatra deze ca kecana / dhanino'pi na bhuJjAnA dhAnyaM niSpakvamantarA // 23 / / durlabhatvena bhikSAyA naiva kAkSanti bhikSavaH / sthAtuM yatra ca dRzyante te parAdhInavRttayaH // 24 / / mahAnaTajaTAjUTa-spaSTazobhAmabibhrataH / yatrasthAnAM vayasthAnAmAnane'pi ca dADhikAH // 25 / / saddharmakarmanirmANA-laGkarmINamanasvinAm / pRSTamAMsAdanAbhyAsa-prasitAnAM kSitispRzAm // 26 / / yasminmitho milatzmazru-dADhikAvyapadezataH / vadaneSu pidhAnAni vedhAH krodhAdiva vyadhAt // 27 // "yugmm"| svajane'svajane cApi paralokaM gate sati / astokazokA yallokA vilokyante divaanishm||28|| hallIsakaM vitanvAnA maNDalIbhUya nirbhayam / santaptarajasaH kiJci-ducchalantyaH kSiteriva // 29 // caDhUMSi mukulIkRtya jalpantyazchandasA saha / vikirantyaH kezahastA-nirvastrIkRtya mstkaan||30|| mAyAbhayaGkarAkAra-svarUpamakarAkarAH / dRzyamAnA janaiH sAkSAd rAkSasya iva saGgatAH // 31 / / bhinnajAterjanasyApi sati mRtyAvupa[ta]sthuSi / brAhmaNakSatravaizyAnAM zUdrANAM jAtijA api // 32 // catuSpathe mitho bhUtvA nistrapA yatra ca striyaH / urAMsi stanasambAdhaM sarvA avadhiSuH samam // 33 // "paJcabhiH kulkm"|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 yasminnuttamajAtInAM dvijAtivaNijAmapi / nikA(rA ?)saktAH striyastatra prAkRtastrIkathA vRthA // 34 // yasmin vaNijavizvastA hastekRtya vaNigjanAH / Anayanti tathApyete jJAtisambandhavRttayaH // 35 / / vaNijA yatra bhuJjanti dravyaliGgisukhAsikAm / kupravRttiriyaM teti vakti ko'pi naraH param // 36|| yasminnete ca mAtaGgA iti vyaktirna labhyate / yatastatsparzasaJjAtA-naivAsti vacanIyatA // 37 // gostanIpUgapunnAga-nAgaraGgApriyaGgavaH / priyAlasAlahantAla-tamAlanavamAlikAH // 38|| jambU hIbera jambIra-nimba zimbAkadambakam / nAgavallI sallakI ca mallikA girimallikA // 39 // kadalIphalgubakula nAlikerI halipriyAH / campakAzokavAsantI mAlatI cUta ketakAH // 40 // ityAditaravo yatra nAvateruH kSitAviti / manye mAnyA vayaM nAsmin yasmAllokA na bhoginaH // 41 // "caturbhiH klaapkm"| . yadanvaye niSAdena tilakaM tanyate yadi / tadaiva medinInAtha-sthApanA nAnyathA param // 42 // sa yatra gotrAsutrAmA yAmanAmA nizAmyate / kutsitAcAra hallAra dezo'yaM pazcimAdizi // 43 // "yugmaM kulakam" / apareSu pureSveta-navInanagaraM puram / tatra kiJcidivAbhAsI-daMdhamadhye yathaikadRg // 44 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 tasminnekasvarUpANi sarvANi nagarANi ca / sahajAnIva dRzyante varNyante kAni kAni tat // 45 // tat pureSu caturmAsImAsInA munayazca ye / udvignA bahu nAdhyetuM kurvanti kiyadetikAm // 46 // gRhe gRhe bambhramitvA samAdAya nirAdaram / nIrasAM bhikSuvadbhikSA-mananti yatayo yataH // 47 // tasmin janapade sAdho-vibAdhA jAyate yadi / dhautadhAnyaM vinA naiva labhyate laghubhojanam // 48 // gurvAdezavazAdeva deze tasmi~stapasvinAm / jAyante tiSThatAM kaSTA-dabdAnIva dinAnyapi // 49 // alabdhe tapaso vRddhi-labdhe dehasya dhAraNA / iyaM vRttidvayI tatra-vartinAM vratinAmabhUt // 50 // yatayastatpuraM tyaktvA caturmAsAdanantaram / punaH svapne'pi necchanti nirmokamiva bhoginaH // 51 // ityAdi caritaM yasya dRzyate naikazastava / tasmai he deza ! hallAra ! dUrAdatha namo'stu te // 52 // // iti caritraM sampUrNam //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAta kartRka gaNadhara - horA // - saM. vijayazIlacandrasUri amevihAracaryA daramiyAna chANI gayA, tyAre tyAMnA graMthabhaMDAranI eka pratisaMbhavataH 15mA zatakanI ane tADapatranumA prati-mAM prastuta kRti najare paDatAM, prAkRta nibaddha hoI rasa paDavAthI, tyAre ja tenI nakala karI lIdhI hatI. AnA cheDe tene 'gaNadharahorA' nAme ullekhelI hoI atre paNa te ja nAme ApI che; paraMtu AnI prathama gAthAmAM to A racanAne 'horA cAndrAyaNa' tarIke nirdezI che, te noMdhapAtra che. prathama padyamAM ja 'indrabhUti' ne praNAma thayA che; bIjA (saMskRta) padyamAM sarvajJa uparAMta 'gautama' ne paNa saMbhAryA che, tethI niHzaMka che ke A laghu racanA koI jaina kartAnI ja che. racanA dekhItI rIte ja jyotiH zAstra - saMbaMdhita che. kayA graha/grahonI kevI sthiti Ave, tyAre kevuM phala samajavuM - te samajAvavAno AmAM upakrama jaNAya che. AraMbhe eka maMtra Apela che, je dvArA traNa gomUtrAkAra rekhAnA Alekhanano nirdeza che, je kuMDalI doravAnI ke pachI ramala - zakunanAM khAnAM dovAnI prakriyAnI najIka nI vAta jaNAya che. vizeSa to A viSayanA marmajJo samajI tathA prakAza pADI zake. atre to eka prAkRta purANI racanAne nAza pAme te pUrve A svarUpe jIvaMta banAvavAno ja mAtra Azaya che. gaNadharorA jIvAjIvAi pae (ya) ttha- vatthuvitthAramuNiyapara[ma]tthaM / namiUNa iMdabhUe (iM) horA caMdAyaNaM vucchaM // 1 // praNipatya devadevaM sarvajJaM sarvadarzinam / horAjJAnaM pracakSAmi sphuTaM gautamabhASitam // 2 // riSiNA ca yadAdiSTaM satyaM taM nAsti saMzayaH / zraddheyaM saMzayAtItaM sadbhiH sarvArthasiddhaye // 3 // OM ciri 2 pari 2 nissara 2 diva 2 siri 2 bhUpatae (ye) svAhA || anayA vidyayA khaTikA saptAbhimantritaM kRtvA trigomUtrikA Alikhet /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 caMdaMgArayasUrA AyA horA pahAsiyA muNiNA / sama visama visarisehiM suhAsuhaM hoi eehiM // 3 // (4) ikko hoi mayaMko dharAsuo dosu diNayaro tIso / esA gahaNasannaM (Ne sannA?) niddiTThA gaNahareMdeNa // 4 // (5) tinni vi jattha mayaMkA pAe dIsaMti tammi jANehu / / dubbhikkhaM mara(kkhaDamara ?)rahiyaM kAlaM gayasogasaMtAvaM // 5 // (6) 111 duNhaM sasINa purao diva(vA)yaro jammi dIsae uio / sukkhaM maNanivvANaM vijayaM pi ya tammi jANehu // 6 / / (7) 113 purau mayaMkajuyalassa jammi AroyapaTThio hoi / lAbho tattha viyANasu vijayaM piyasaMgamaM tattha // 7 // (8) 112 dharaNIdharassa purao divAirA jammi dunni dIsaMti / jANasu paatthalAbho vijayaM ciya ThavaNa pUyA ya // 8 // (9) 233 Aro(rA?) ravI mayaMko kameNa dIsaMti jammi pAyammi / kajjaM ciMtiyamittaM airA kira sijjhae tammi // 9 // (10) 231 duhaM dharAsuyANaM caMdo majjhammi dIsae jammi / tammi kira kajjasiddhI mahilAlAbho viseseNa // 10 // (11) 212 / vasuhAsuo mayaMko divAyaro huMti tinni vi kameNa / pIleuM sayaladuhaM kallANaM pAvae ittha // 11 // (12) 213 aMgArayassa purao caMdaM juyalammi dIsai jalaMtaM / ciMtiya atthaviNAso kajjaM ca niratthayaM tassa // 12 // (13) 211 dosummUlaNadakkhA divAyarA tinni vi havaMti / lacchI maNa devANaM nArIsuha saMgamaM tattha // 13 / / (14) 333 taraNijuyalassa purao dIsai caMdo payaTThiu jammi / AgoraM tammi phuDaM lacchI taha suMdarA mahilA // 14 // (15) 331
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 duNhaM taraNINa mujjhe dharAsuo jammi dIsai niviTTho / jANijai kajjasiddhI lacchI piyasaMgamo tattha // 15 / / (16) 323 majjhammi diNayarANaM dIsai caMdo paiTThiu jammi / -- nArI maNujjaM pAvai suhasaMgamaM tattha / / 16 / / (17) 313 sUraMgI(gA)rayasasiNo kameNa dIsaMti saMThiyA jammi / ThANalAbho ya dhaNAgamo ya suhasaMgamo tattha // 17 // (18) 321 dIsai caMdANa juyaM purau mi tassa saMThiyaM jammi / vijayaM tattha muNijjasu lAbho savisesau hoi // 18 // (19) 311 majjhammi sasi(sa)harANaM bhUmisuu jammi dIsai pavano / payapiyaha suyalAho bhaNio piyasaMgamo tattha // 19 / / (20) 121 jai maMgalANa juyalaM purau caMdassa dIsai valaMtaM / rAyANa gurukilesaM mahAbhayaM dAruNaM hoi // 20 // (21) 122 caMdaMgArayasUrA kameNa dIsaMti saMThiyA jammi / vI(vo ?)lINaM gurudukkhaM kallANaM pAvae pacchA // 21 // (22) 123 jai sasi(sa)harANa majjhe dIsai sUrassa maMDalaM viulaM / tA jANa viulalAhaM hatthI piyasaMgamaM tattha // 22 / / (23) 131 sasi bhANa Aru sahiyA tinni vi dIsaMti jattha vaNiviTTha (vinnivitttthaa)| tA kallANaM kittI jIyai riumaMDalaM sahasA // 23 / / (24) 132 aMgArayANa tiyaM pai payaTThiyaM jammi dIsai phuraMtaM / tammi kilesaM kalahaM mahAbhayaM hoi maraNaM ca // 24 // (25) 222 bhaumajuyalassa purao jai vi sasI hoi kaha vi pAyammi / tA uvveyaM hANI ThANaccAu tahA hoi // 26 // 232 caMdo diNayarajuyalaM dIsai pAyammi saMThiyaM tammi / jAyai taMpi subhikkhaM sukkhaM taha saMpayA viulA // 27 // 133
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 sUramayaMkaMgAraya kaMmeNa dIsaMti saMThiyA jammi / kammakileso hANI dupayANa cauppayANaM ca // 28 // 312 bhANujuyalassa purao jai dIsai kahavi kAsavItaNao / tA bolANI pi tahuM ThANaM mANaM puNo lahai // 29 // 332 purau maMgalajuyalassa jai ravI hoi tattha nicchayao / nibuddhInivvANaM ciya suhisayaNa samAgamo hoi // 30 // 223 aMgArayANa juyalaM purau bhANussa dIsae jammi / tattha kira sukkhahANI rAyabhayaM hoDa gurudukkhaM // 31 // 322 // iti gaNadharahorA samAptA //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapagacchapati-zrImunisundarasUrikRtA paJcasUtrAvacUriH // - saM. vijayazIlacandrasUri 'paMcasUtra' e zrImAn haribhadrAcAryano racelo eka mAnya tathA mahattvapUrNa laghu graMtha che. enA para kartA-kRta svopajJa vRtti upalabdha cha ja. te vRttinA ja AdhAre, 15mA zatakamAM thayelA tapAgacchIya AcArya zrImunisundarasUrijIe avacUri racI che, jenI eka mAtra prati chANI sthita pravartaka zrIkAntivijayajI zAstrasaMgraha mAM (kra.872) prApta che, tenA AdhAre te atre prastuta che. jo ke mahadaMze mULa vRttinA zabdo ja pakaDIne racAeluM A sAradohana che. Adarza prati 7 patranI che, ane saMvat 1962mAM ja lakhAelI che. paraMtu, teno AdhAra hoya evI prati, kyAMka-koI bhaMDAramAM, hovI ja joIe, ane te prAcIna hovI joIe. pravartaka zrIkAntivijayajI mahArAjanI eka viziSTa pravRtti e hatI ke teonI najaramAM jyAM paNa prAcIna ane viziSTa grantha racanAo tathA tenI durlabha prati Ave, tenI zuddhaprAya pratilipi teo karAvI letA, ane pachI te jAte vAMcIne zuddhIkaraNa paNa karatA. ethIja ema lAge che ke paMcasUtrAvacUri nI prati paNa temaNe koIka prAcIna Adarza uparathI lakhAvI hovI joIe. ___ avacUrinA prAMte ApelI puSpikAnA AdhAre ema lAge che ke zrImunisundarasUrijI AcArya athavA to gacchapati thayA te pUrve temaNe racelI A avacUri che. e sivAya "zrImunisundarasUri mahopAdhyAya pAdaiH" evo zabdaprayoga na saMbhave. paJcasUtrAvacUriH // iha pApapratighAta-guNabIjAdhAnAdipaJcasUtryAH kramo'yam- nahi pApapratighAta-guNabIjAdhAnaM vinA tattvatastacchraddhA / na tAM vinA sAdhudharmaparibhAvanA / na cAparibhAvitasAdhudharma(sya)pravajyA / na ca tAM vinA ttpaalnytnH| na cA'pAlane tatphalamiti // 1 // anAdijIvasya bhava(:) saMsAraH / anAdibhavasyaivAnAdikarmasaMyoganivartitatvaM hetuH / tasyaiva duHkharUpatvAdIni vizeSaNAni - (1) janmajarAmaraNarogazokAdirUpatvAt , (2) gatyantare'pi janmAdibhAvAt , (3) anekabhavavedanIyakarmAvahatvAt // 2 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jJAnAdirUpAt // (suddhadhammAo) / / mithyAtvamohanIyAdi // (paavkmm0)|| bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvamanAdipAriNAmiko bhAvaH / tathAbhavyatvamiti viziSTametat / AdizabdAt kAla-niyati-karmAdigrahaH / / anubha(bhA)vakAraNAni // (vivAga0) // - ebhirhi tathAsvAbhAvyAt sAdhyavyAdhivat tathAbhavyatvaM paripacyate // 3 // mokSArthinA // (houkAmeNaM) // tIvraro(rA)gAdyutpattau / / (saMkilese) // duHkRtagarhAmevAha - samyagdarzanAdimArgayukteSu // (maggaTThiesu) // 9 / / mArgasAdhaneSu pustakAdiSu / amArgasAdhaneSu khaDgAdiSu / avidhiparibhogAdi / (vitaha0) // kriyayA (aNAyari0) | manasA-pApAnubandhitayA vipAkena // 11 // evametaditi rocitaM zraddhayA tathAvidhakarmakSayopazamajayA // 13|| atra vyatikare micchAmidukkaDaM ti 3 vAraM pAThaH / anantaroditA (esA) // granthibhedavattadabandharUpaH (akaraNa0) / / arhadAdInAM anuzAsti uditaprapaJcabIjabhUtAm // 12 // arhadAdiSu sevAha:-arhadAdInAM sevAjJAdyarhaH syAm / eteSAM pratipattiyuktaH syAm / niraticArapAragaH syAM etadAjJAyAH / / dharmakathAdi (aNuTThANaM) // avyAbAdhAdirUpam (siddhabhAvaM) // sAmAnyena kuzalavyApArAn (maggasAhaNa0) / sUtrAnusAreNa (vihi0)|| kriyArUpeNa (paDivatti0) // prAya AcAryAdInAmapyetadvItarAgatvamastItyevamabhidhAnam / / (viitraagaa0)|| bhUbvAsmi / / abhijJaH syAm-etatsAmarthyena / ucitapratipattyA sarvasattvAnAM svahitam / vAratrayaM pAThaH / / sUtrapAThe phalamAha - etat sUtram // arthAnusmaraNadvAreNA'nuprekSamANa mA0 (mAnasya) / si0 mandavipAkatayA // pari0 pudgalApasAraNena // khi0 nirmUlatayA //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 azubhakarmAnubandhAH / / niranubandhaM cAzubhaM yaccheSaM karma, mantrasAmarthyena kaTakabaddhaviSamiva vipAkaM pravAhaM vA'GgIkRtya bhagnasAmarthyamalpaphalaM ca syAt / / sukhApaneyaM tathA'bandhakatvenA'punarbhAvaM ca syAt / / AsakalIkriyante-AkSipyanta ityArthaH / paripoSyante bhAvopacayena / nirmApyante-parisamApti nIyante // niyamena phaladaM, suprayukta iva mahAgadaH, anubandhena // etat sUtram / / zAstraparisamAptau maGgalamAha - natanatebhyo deva-RSivanditebhyaH / .. zeSanamaskArArhA AcAryAdayaH / / vAratrayaM pAThaH // cha / 1 eteSAM dharmaguNAnAM svarUpaM bhAvatastathAvidhakSayopazamena bhAvayet // (bhAvejjA eesiM sruuvN)|| pIDAdinivRttyA (parovayArittaM) / bhaGge bhagavadAjJAkhaNDanataH (bhaMgadA0) / dharmadUSakatvena (mahAmoha0) // 11 // bhUyaH // zAstroktavidhinA (uciya0) // kriyAvizeSaNaM (accaMta0) / pratipadyate dharmaguNAn, tadyathA-sthUletyAdi / sadAjJAgrAhaka: syAt (sayA''NA0) / AjJAgama ucyate, tadadhyayanazravaNAbhyAM graahkH|| anuprekSAdvAreNa (aannaabhaavge0)| paratantraH (parataMte0) // sthUlaprANAtipAtaviratyAdIn (guNe) / sadaivA'viratatvAdIn (agunne0)| udagrasahakAritvamadharmamitrANAmaguNAn prati / tatpApAnumatyAdinA (grhiyttN)|| azubhayogaparamparAM cA'kuzalAnubandhAt adharmamitrANAM ca // abodhiphalAt (etto0)|| hitAhitadarzanAbhAvena (aMdhatta0) / / janakamaniSTApAtAnAm (jaNaga0) /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 saMklezapradhAnatvAt (aidA0) / paramparopaghAtabhAvena (asuhA0) / anukarSakAn pAtAdirakSakAn (aMdho viya0) // ito-dharmamitrasevanAt (na io0) // . adattAyAM teSAmAjJAyAM (ANAkaMkhI) // dattAyAM (ANApaDi0) // pratipannadharmaguNAnukUlaM (paDivanna0) / pravRttau (bahukilesaM) // aGgArakarmAdi (samAraMbhaM) // kasyA'pyasaMprayoge (na bhAvejja dINayaM) // atattvAdhyavasAyam (vitahA0) // anibaddhaM vikathAdi // durdhyAnAcArAdi catuSprakAramapi (aNatthadaMDa) // uktaM ca laukikeSvapi - "pAdamAyAnnidhiM kuryAt pAdaM vittAya vardhayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bharttavyapoSaNe // 1 // " nirddhanAnAM vA'yam / / anyairapyuktam - "AyAdardhaM niyuJjIta dharme yadvA'dhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta yatnatastucchamaihikam // 2 // " ayaM sA(sa)dhanAnAM vA vyayavibhAgaH // bhavasthitikathanazIlatvena (jahAsatti) // pratiphalanirapekSatayA (aNukaMpApare) // nirmamo bhAvena bhavasthityAlocanAt / / (nimmme0)|| evaM yasmAt tatpAlane'pi dharmo jIvopakArAt (evaM khu0) / yato(5)vizeSeNa sarve jIvAH pRthak pRthag vartante, mamatvaM tu bandha kAraNam // gRhisamuciteSu smRtisamanvAgata AbhogaH syAt / tad yathA-amugetyAdi (amuge ahaM0) // aNuvratAdidharmAnuSThAnavirAdhanA (tavvirAhaNA) // virAdhanArambhaH
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (tadAraMbho // AtmAnugAmukatvenAtmabhUtaM dharmAnuSThAnam (eyaM AyabhUyaM) || etat samyag vidhinA varttanam || (bhAvamaMgalameyaM) || adhikRtasamAcAraniSpatteH (tannipphattI ) || anekayonibhAvI (puNo puNo 'NubaMdhI) || paramAnando mokSaH (paramANaMdaheU ) // prakAzakA arhadAdayaH (eyadhammapayAsayANaM) | 51 pAlakAH prarUpakAzca yatyAdayaH (eyadhammapAlayANaM, 0parUvayANaM ) / / pratipattAraH zrAddhAdayaH ( 0 pavajjagANaM ) // bhavatu mamaitat kalyANaM ( hou mameyaM) adhikRtadharmapratipattirUpam // yatInAmavapAtakArI AjJAkArI (avavAyakArI ) // etattadAjJAkAritvam (0 ccheyaNameyaM) || etasya dharmasya (etassa joggayaM) granthyAdibhedena (visuddhe) // zubhakaNDakavRddhyA (visujjhamANa0 ) // 2 // yathoditaguNaH saMsAraviraktaH saMvigna ityAdinA (jahodiyaguNe ) // etaM yatidharmam (eyaM // kriyAvizeSaNam (aparovatAvaM ) || anupAya eSa paropatApaH // svadharmapratipattAvapi paropatAparUpAt (akusalAraMbhao ) || mAtApitRprakArAnAha - ubhayalogasaphaletyAdi / evaM se vi bohijjetyetadantam // ubhayalokasaphalaM jIvitaM, prazasyata iti zeSaH // samudAyakRtAni karmANi samudAyaphalAni, prakramAdatra zubhAni ; ityanena bhUyo'pi yogAkSepastathA cAha evaM sudIrgho'viyogo bhavaparamparayA sarveSAmasmAkam (evaM sudIho0 ) || anyathA - evamakaraNe ekavRkSanivAsizakunatulyametacceSTitamiti zeSaH // yogyaM caitanmanujatvam (joggaM ca eyaM0) || svakArye dharmalakSaNe saMvarasthagitaprANAtipAtAdicchidram // ( juttaM sajje) // --
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetunA // kSaNa: prastAvo durlabhaH sarvakAryopamAtItaH siddhisAdhakadharmasAdhakatvena > zaktito'pi krodhAdyabhAvAt (saMtaM) | niSkriyatvAdavyAbAdham || ( avvAbAhaM) etaM saMsAravyucchedaM (sAhemi eyaM ) | samRdhyati ca mama samIhitaM saMsAravyavacchedanaM, guruprabhAvAt // ( samijjhai ya0) || bhAryAdIni (sese vi) // abudhyamAneSu ca mAtApitrAdiSu karmapariNatyA hetubhUtayA vidadhyAd yathAzakti tadupakaraNaM - arthajAtAdi AyopAyazuddhasvamatyA (abujjhamANesu) / tato'nyasambhUtirAyaH / kalAntarAdirUpa upAyaH // / zAsanonnatihetutvAt (dhammappahANajaNaNI0) | anyathA'nupadha eva bhAvata upadhAyuktaH syAt (aNNA aNu0 ) // uktaM ca 52 "nirmAya eva bhAvena, mAyAvAMstu bhavet kvacit / pazyet svaparayoryatra sAnubaMdhaM hitodayam ||1|| " tathA tathA etad duHsvapnAdikathanena sampAdayed dharmArAdhanam (tahA taheyaM 0 ) / / mAtApitrAdInityarthaH (caejja) || asthAnaglAnauSadhArthatyAgajJAtena // etadevAha - se jahetyAdi / bhAryAdyupalakSaNam (ammApiti0) / / aneka: (AtaGkaH) sadyoghAtI rogaH // kadAcid bhavato'pItyevaMrUpa auSadhabhAve saMzayaH // tathA - tena vRttyAcchAdanAdiprakAreNa saMsthApya ( tahA saMThaviya) // svavRttinimittaM ca / tyAgo'tyAgaH - saMyogaphalatvAt / atyAgastyAgo viyogaphalatvAt // phaladarzinaH (eyadaMsiNo ) // sa- pumAn // mAtrAdIn //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambhavatyetat tata: puruSocitametat (purisociyameyaM) // dAntikamAha - parIttasaMsAraH (sukkapakkhige0 ) // 53 aprAptabIjAdipuruSaH (apattabIjAi0 ) | 'kadAcidoSadhaM sampAdayituM zakyate kadAcinna' ityevaMrUpA (vibhAsA ) | kAlasahatvaM ca vyavahArataH, tathA jIvanasambhavAt nizcayatastu na | sauvihityApAdanaprakAreNa (tahA) | viziSTagurvAdibhAvena dharmakathAditvAt " (visiguru0 ) // sAdhuH - dharmazIlaH / siddhau viSaye (siddhIe ) | , sa- zuklapAkSikaH tAn - mAtrAdIn, jIvayet AtyantikaM amaraNAvandhyakAraNasamyaktvAdiyogenetyarthaH ( sa te osahAi0 ) | etaM yattattyAgaH (purisociyameyaM) | bhagavAn mahAvIro garbhe'bhigrahapratipattA ( bhagavaM ettha nAyaM ) // eSa dharmaH satAm (esa dhammo sayANaM) | zokaM pravrajyAgrahaNodbhavam ( ammApiisogaM ) | samadhivAsito guruNA gurumantreNa (samahivAsie) // 3 // suvidhibhAvata: karaNAt kriyAphalena yujyate (kiriyAphaleNa jujjai) | kriyAtvAt samyak // mithyAjJAnaM (na vivajjayamei) // viparyayAbhAve'bhipretasiddhiH syAt, upAyapravRtteH (eyAbhAve0 ) | nA'viparyasto'nupAye pravarttayet / upAyapravRttireva hi aviparyastasyA'viparyastatA (nAvivajjattho0) || tatsatattvatyAga upAyasatattvatyAga eva anyathA svayamupeyamasAdhayataH ( tassatattaccAo aNNahA ) || tadasAdhakatvAvizeSAdanupAyasyApyupAyaprasaGgAt (aippasaMgAo ) / na caivaM vyavahArocchedaH, nizcayanayamatametat // sa-evaM pravrajitaH (se) // grahaNAsevanarUpAM Adatte (sikkhamAiyai) || tattvArthadarzI (bhUyatthadarisI) | neto gurukulavAsAdanyat hitaM tattvamiti manyate (na io hiyataraM0) / anuSTheyaM prati baddhalakSa: ( baddhalakkhe) //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ihalokAdyapekSayA (AsaMsA0), mokSArthI (AyayaTThI) / / sa evaMbhUtastatsUtramupaiti (sa tamuvei0) / / sarvathA-yAthAtathyena / / yadutaivamadhItaM samyag niyuktaM (eyaM dhIrANa0) / / anyathA'vidhyadhyayane'niyogo viparyAso bhavati (annnnhaa0)|| vidhinA'nArAdhanAyAM na kiJcidiSTamokSAMdiphalaM, tattvatastadanArambhAdeva / (aNArAhaNAe na kiMci, tadaNA0) // ihaiva liGgamAha - atrA'nArAdhanAyAM, mArgadezanAyAM tAttvikAyAM zRNvato duHkhaM bhavati (ettha magga0) // uktaM ca - "zuddhadezanA hi kSudrasattvamRgayUthasaMtrAsanasiMhanAdaH" // tadavadhIraNA manAg laghutarakarmaNo na duHkham / / tathA'ta (tat-) pratipatti:tato'pi laghutarakarmaNo nAvadhIraNA / / tataH kim ? ityAha-naivamanArAdhanAyA'dhItamadhItaM sUtram / avagamasya samyagbodhasya virahAt / (nevmhiiymhiiyN0)|| maiSA mArgagAmina ekAntamanArAdhanA bhavati, samyaktvAdiyoge sarvathA'sakriyA'yogAt (na esA maggagAmiNo) / ___ anarthamukhA, unmAdAdibhAvena (virAhaNA aNatthamuhA) / iyaM gurutaradoSApekSayA'rthahetuH pAramparyeNa mokSAGgamevetyarthaH / tasya-mokSagamanasyaivArambhAt , kaNTakajvaramohopetamArgagantRvat / (atthaheU, tassAraMbhao dhuvaM) / uktaM ca "munermArgapravRttiryA sadoSA'pi guNAvahA / kaNTakajvarasaMmoha - yuktasyeva sadadhvani // 1 // " etadbhAve liGgamAha - atra virAdhanAyAM satyAM mArgadezanAyAM tAttvikAyAM anabhinivezaH zRNvato bhavati, heyopAdeyatAmadhikRtya (ettha maggadesaNAe aNabhiniveso) // tathA pratipattimAtraM manAg virAdhakasya, nA'nabhinivezaH // tathA kriyArambho'lpataravirAdhakasya, na pratipattimAtram // __evamapi virAdhanayA'dhItaM sUtramadhItaM, avagamalezayogahetoH (evaM pi0)| ayaM-virAdhakaH sabIjo niyamena, samyaktvAdibIjA(ja)yuktatvAt (ayaM sabIo0) // yato mArgagAmina evaiSA prAptabIjasyeti bhAvaH, na sAmAnyena, kiM tarhi ? apAyabahulasya - nirupakramakliSTakarmavataH (maggagAmiNo khu0) / ___ nirU(ra)pAyo yathodito mArgagAmIti prakramaH (niravAe jahodie) / / etadevAha sUtroktakArI bhavati sabIjo nirU(ra)pAya: (suttuttakArI) /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnyena (pavayaNamAi0 ) || vizeSeNa (paMcasamie0) || anarthapara etattyAgaH pravacanamAtRtyAgaH / avyaktasya- bhAvabAlasya / (aNatthapare0) || samyagetad vijAnAtIti yogaH || zizurhi jananItyAgAd vinazyati (sisujaNaNi0 ) // atra-bhAvacintAyAM (viyatte ettha0 ) / etatpravacanamAtRphalabhUto bhAvapariNatyA || (eyaphalabhUte) // 55 - samyagetadanantaroditaM vijAnAti ( sammameyaM 0 ) // etadevAha - dvidhA parijJA, bodha- tadgarbhakriyArUpA, jJa-pratyAkhyAnabhedAt (duvihAe ) // AzvAsaprakAzarUpaM dvIpaM dIpaM ca 'vijAnAtIti varttate / iha bhavAbdhau AzvAsadIpaH, mohAndhakAre prakAzadIpazca / AdyaH spandanaM plavanaM tadvAn, itarazca dvitIyo'pi sthirA'sthirabhedaH / ( tahA AsAsapayAsadIvaM) || asandIna- sthirau to kramAt kSAyikajJAna- cAritrarUpau tadarthamudyacchati (asaMdINathiratthamujjamai ) // phalaM prati (aNUsage) // niHsapatnazrAmaNyavyApAraH (asaMsatta0) | nirvANasAdhikAM (bhAvakiriyaM) | vyAdhitasukriyAjJAtena ( vAhiyasukiriyAnAeNa) || yad tathA na kaNDUlakaNDUyanakArivad viparyastaH (viNNAyA sarUveNa) || vedanAyA iti prakramaH (nivviNNe0) || taM vyAdhiM (tamavagacchiya) / devatApUjAdiprakArata : (jahAvihANao) | ArogyapratibandhAddhetoH (tappaDibaMdhAo ) // zirAvedha - kSArapAta bhAve'pi vyAdhizamAd yadArogyaM tadavabodhena iSTasyArogyasya niSpatterhetoranAkulaH // (sirAkhArAijogeNa0 iTThanipphattIo) | - taM suguruM karmavyAdhiM cA'vagamya pUrvaM tRtIyasUtroktavidhAnena pratipannaH sukriyAM - pravrajyAm (tamavagacchiya puvvutta0 ) / / caraNArogyapratibandhavizeSAt (tappaDibaMdhavisesao) | kuzalAzayasya kSAyopazamikabhAvasya vRddhayA sthiraH - cittasthairyeNa sadAstimito bhAvadvandvavirahAt prazAntaH (kusalasiddhIe thirAsayatteNa ) ||
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 __ guruM bhAvavaidyakalpam / (guruMca bhu0)| katham? ityAha-yathocitama(?)sneharahitatadbhAvapratipattyA (asaMgapaDivattIe) / kimasyA upanyAsaH? ityAhayato nisargapravRttibhAvena hetunA eSA asaGgapratipattigurvI vyAkhyAtA (nisaggapavittibhAveNa0) / / tathA bhAvasArA - audayikabhAvaviraheNa vizeSato'saGgapratipattiNurvIti / yuktyantaramAha - bhagavaMtetyAdi / (bhAvasArA0) // tadAjJA bhagavadAjJA (tayANA) / anyathA- gurubahumAnavyatirekeNa kriyAupadhipratyupekSaNAdirUpA, kulaTAupavAsAdikA (annahA kiriyA0) / phalAdanyadaphalaM, mokSAt sAMsArikamityarthaH, tadyogAt (aphalaphalajogao) / yata AvataH saMsAra eva tattvatasta (tphalaM virA)dhanAviSajanyam / Avarto vizeSyate -azubheti / (AvaTTe khu tapphalaM asuhaannubNdhe)|| Ayato gurubahumAnaH sAdyaparyavasitatvena dIrghatvAdAyato mokSa eva sa gurubahumAno'vandhyakAraNatvena mokSaM prati hetunA (Ayao guru0) / yatazcaivamata eSa gurubahumAno'tra zubhodayaH, prakRSTatada0 - zubhodayAnubandhaH // (eseha suhodae pagiTTha0) // atra - gurubahumAnasundaratve (ettha) // sa tAvadadhikRtapravrajita evaMprajJo- vimalavivekAt , evaMbhAvaH - prakRtyA, evaMpariNAmaH - sAmAnyena gurvabhAve'pi kSayopazamAnmASatuSavat (se evNpnnnne0)| dvAdazamAsapravrajyayA'tikrAmati sarvadevatejolezyAM sAmAnyena zubhabhAvarUpAm (duvAlasamAsieNaM0) // evamAha mahAmuniH zrIvIraH / tathA cAgamaH - "je ime ajjattAe samaNA niggaMthA ee NaM kassa teullesaM vIIvayaMti ? / go0, mAsapariyAe samaNe niggaM[the] vANamaMtarANaM teullesaM vIivayai / evaM dumAsapariyAe * asuriMdavajjiANaM bhavaNavAsINaM / timAsapariyA0 asurakumAriMdANaM, caumA0 caMdimasUravajjiA(a)gahanakkhattatArArUvANaM joisiANaM, paMcamA0 caMdimasUri0, chammA0 sohammIsANANaM, sattamA0 saNaM0 mAhidANaM / " evaM kalpadvikavRddhayA - 'dasa mA0 ANaya pANaya AraNa accuANaM, ekkArasamA0 gevijjANaM de0, bAramA0 aNuttarovavAiANaM" /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 tejolezyA'tra cittasukhalAbhalakSaNA / tataH zuklaH - amatsarI kRtajJaH sadArambhI hitAnubandhaH, zuklAbhijAtyazcaitatpradhAno bhavati / (sukko sukkaabhi0)| prAyazchinnakarmAnubandhaH tadvedayan nAnyad baghnAti / prAyograhaNAdacintyatvAt karmazakteH kadAcid badhnAtyapi (pAyaM chinnakammANubaMdhe) // bhagavadvacaHpratikUla-saMsArAbhinandisattvakriyAprItirUpAm (logsnnnnN)| lokAcArapravAhanadIM prati (paDisoyagAmI) anusrotonivRttaH, sadA zubhayogaH - zrAmaNyavyApArasaGgataH, eSa yogI vyAkhyAto bhagavadbhiH (esa jogii0)| yathAgRhItapratijJa Adita Arabhya samyak pravRtteH / sarvopa0 niraticAratvena (svvophaa0)|| zuddhabhavasyA'bhavasAdhakatve nidarzanamAha - bhoga0 / na rUpAdivikalasyaitAH samyag bhavantIti / uktaM ca- "rUpaM vayo vaicakSaNya-saubhAgya-mAdhuryaizvaryANi bhogasAdhanam" iti / / tatastAH saMpUrNAH prApnoti surUpAdikalpAd bhavAd bhogakriyA ityarthaH / / (tao tA0) / avi0 kAraNAt (avigalaheubhAvao) / / asaMkli0 (asaMkiliTThasuharUvAo) / na cAnyA uktalakSaNabhogakriyAbhyaH saMpUrNAH (na ya aNNA0) // tatta0 saMklezAdibhya abhayalokApekSayA bhogakriyAsvarUpakhaNDanena (tttttkhNddnnennN)| etat jJAnamityucyate (eyaM nANaM ti vucci)| etasmin jJAne sati zubhavyApAraniSpattiH ucitapratipattipradhAnA'jJAnAlocanena (eyammi suhjogsiddhii0)| atra bhAvaH pravartakaH, prastutapravRttau sadantaHkaraNalakSaNo na mohaH / ata evA''haadhikRtapravRttau prAyo vighno na vidyate, sadupAyayogAd ityarthaH / etadbIjamevAhaniranubandhAzubhakarmabhAvena / sAnubandhA'zubhakarmaNaH samyak pravrajyA'yogAt / / AkSiptAH -svIkRtA evaite yogA:-pravrajyAvyApArAH bhAvArAdhanAtaH tathA janmAntare bahumAnAdiprakAreNa / tata AkSepAt samyak pravarttate, niyamaniSpAdakatvena / tato niSpAdayatyanAkulaH sanniSTam // niSkalaGgA-niraticAratvena // niSkalaGkArtho mokSaH // tataH zubhAnubandhAyAH sukriyAyAH sakAzAt sa pravrajitaH sAdhayati paraM-pradhAnaM parArtha-satyArtham , parArthasAdhanakuzalaH, taistairbIja-bIjasthApanAdi prakArAdiprakAraiH sAnubandhaM praarthm|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 | mahodayo'sau // etadevA''ha - bIjabI0 / bIjaM samyaktvaM, bIjabIjaM tadAkSepakaM zAsanaprazaMsAdi, etannyAsena // kAntivIryAdiyuktaH paraM parArthaM pratyavandhyazubhaceSTaH, samantabhadraH sarvAkArasampannatayA // taccikitsAsAmarthyavattvAt (rAgAmayavejje 0 ) // saMvegasiddhikarastaddheyogena // sattvasukhahetutayA (aciMta0 ) // pravrajita evaM paraMparArthasAdhakaH karuNAdibhAvataH (se evaM paraMparattha0 ) || sarvottamaM-tIrthakarAdijanma caramabhavahetuM mokSahetumityarthaH (savvuttamaM ) | avikalaparaparArthanimittaM - anuttarapuNyasambhArAbhAvena // sidhyati sAmAnyenA'NimAdyaizvaryaM prApnoti // budhyate kevalI bhavati // mucyate - bhavopagrAhikarmaNA / parinirvAti-sarvataH karmavigamena // iti pravrajyAparipAlanAvidhivAcyaM sUtram // 4 // - sa(se) - pravrajyAkArI evaM uktena prakAreNA'bhisiddhaH san paramabrahmarUpaH san, maMga0 guNotkarSayogena, jammaja0 nimittAbhAvena / anubandhazaktivarjito'zubhamaGgIkRtya / svabhAvasaMsthitaH - sAMsiddhikadharmavAn / jJeyAnantatvAd jJAnadarzanayoranantatvam // anitthaMsthaM saMsthAnaM yasyA arUpiNyA: sattAyAH sA tathA (aNitthaMtthasaMThANA) / sarvecchAvyapagamena (niravekkhA) / yato'saMyogika eSa AnandaH sukharUpaH ata eva nirapekSatvAdeva paro mataH (asaMjogie esANaMde0) || apekSA'nAnandaH, autsukyaduHkhatvAt (avekkhA0 ) || apekSyamANAptyA tannivRttau doSamAha - saMjo0 || aphalaM phalametasmAt saMyogAt (aphalaM0) || tat- sAMyogikaphalaM (khu taM) / yato mohAd viparyayo'ta evA'phale phalabuddhiH (jametto 0 ) / tato- viparyayAt (tao0) / eSa mohaH (esa bhAva0 ) / tathAhi - "annANAo rivU anno pANiNaM neva vijjai / itto'sakkiriA tIe aNatthA vissaomuhA || 1 || ityAdi // yadi saMyogo duSTaH kathaM siddhasyA''kAzena sa na duSTaH ?, ityAzaGkyA''ha - nAkAzena saMyogo'sya siddhasya / yataH sa siddhaH svarUpasaMsthita: (nAgAseNa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 jogo eyss0)| kathamAdhAramantareNa sthitiH?, ityAha-nAkAzamanyatrAdhAre / atraiva yuktimAha-na sattA sadantaramupaiti / / nizcayanayametat / vyavahAramataM tvanyathA / abhyuccayamAha-viyogavAMzca yoga iti kRtvA naiSa yogaH siddhaakaashyoriti| bhinnaM lakSaNametasyA'dhikRtayogasya // na cAtrA'pekSA / / siddhasya lokAntAkAzagamanamityAha-svabhAva evaiSa tasya anantasukhasvabhAvakalpaH / / atra-siddhasukhe (uvamA etth0)| siddhasukhabhAve siddhasyaivA'nubhava iti tattvam (tbbhaave0)|| kathaM tarhi jJAyate ?, ityAha-ANetyAdi / rAgAdyabhAvAt (na vithtte0)| na cA'nimittaM kAryam / evaM svasaMvedyaM siddhasukhamityAptavAdaH // siddhasukhasya nidarzanamAtra navaraM prAha-savvasattukkhayetyAdi / yAdRzametat sukhaM tasmAdanantaguNaM tat siddhasukham / / dArzyantikayojanAmAha-rAgAdetyAdi / paramalabdhayastvarthAH parArthahetutvena / anicchecchA icchA sarvathA tannivRttyA / evaM sUkSmametatsukham / itareNA'siddhena / / na kevalaM siddhasukhaM sAdyAdibhedaM kintu te'pi bhagavantaH-siddhA api evaM-ekasiddhApekSayA sAdyaparyavasitAH // samAne bhavyatvAdau kathametadevaM ?, ityAha-tathAbhavya0 / tathAphalaparipAki iha tathAbhavyatvam / tathAphalabhedenakAlAdibhedabhAviphalabhedena / / nanu (na tu)sahakAribhedamAtrAt phalabheda:? | yato nA'vicitre tathAbhavyatvAdau sahakAribhedaH / yatastadapekSastakaH, anyathA tadupanipAtAbhAvAt ; sa khalvanekAntavAda0 evN-tthaabhvytvaadibhaave| itarathA ekAntaH -sarvathA bhavyatvAdestulyatAyAm / / mithyAtvaM eSa-ekAntaH / nA'to vyavasthAekAntAt / bhAvAccA'bhede sahakAribhedA'yogAt / ata evA'nArhametad - ekAntA zrayaNam / / prastutaprasAdhakameva nyAyAntaramAha - saMsAriNa eva siddhatvamityAdi / abaddhabandhane cA'muktirmukkyabhAvaH, abaddhatvena hetunA / punarbandhaprasaGgAt , prAgabaddhabandhavat / / anAdimati bandhe mokSAbhAvastathA (statsvA) bhAvikatvAdityAzaGkAnirAsAyA''ha-anAdiyogetyAdi / AdAvabaddhasya didRkSA, baddhamuktasya tu na seti doSAbhAvAnA(dA)dimAneva bandho'stvityAzaGkApohamAha- na didRkSA'karaNasyendriyarahitasya / na cA'dRSTe
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSA-dikSA / / sahajaivaiSetyArekAM nirasyati - na sahajAyA didRkSAyA nivRttizcaitanyavat / na ca nivRttau didRkSAyA AtmAvasthAnaM, tadavyatirekAt / nAnyathA tasyaiSA / tadavyatireke'pi bhavyatvasyeva tannivRttau na doSa ityAzaGkAM nirasyati / na bhavyatvatulyA nyAyena, didRkssaa| yato na kevljiivruupmetdbhvytvm| didRkSA tu kevalajIvarUpetyarthaH / / na bhAviyogApekSayA mahadAdibhAve tadA'ke-valatvena tulyatvaM didRkSAyA bhavyatvena / atra yuktimAha-tadA kevalatvena bhAvi- yogAbhAve sadA'vizeSAt / tathA sAMsiddhikatvena tadUrdhvamapi didRkSApattiriti bhaavH|| evaMsvabhAvaiveyaM didRkSA, yA mahadAdibhAvAd vikAradarzane kevalAvasthAyAM nivartata ityetadAzaMkyA''ha - tathAsvabhAvakalpanaM kaivalyAvizeSe prakramAd didRkSAyA bhAvAbhAvasvabhAvakalpanamapramANameva / AtmanastadbhedApatteH / prakRteH puruSAdhikatvena tadbhAvApattyA / ata evAha - eSa eva doSaH pramANAbhAvalakSaNa: parikalpitAyAM didRkssaayaambhyupgmymaanaayaam|| tadevaM vyavasthite sati pariNAmabhedAdAtmana iti prakramaH, bandhamokSAdibheda ityetat sAdhu-prAmANikam / ata evAha-sarvanayavizuddhyA / uktasAdhuphalaM darzayati-nirupacaritobhayabhAvenaprakramAd bandhamokSabhAvena // evaM dravyAstikamAzritya kRtA nirUpaNA / paryAyAstikamAzrityA''ha - nAtmabhUtaM karma - na bodhasvalakSaNamevetyarthaH / na parikalpitaM-asadevaitat / yato naiva(vaM)bha0 / AtmabhUte parikalpite vA karmaNi bodhamAtrAvizeSeNa kSaNabhede'pi muktakSaNabhedavanna bhavApavargavizeSaH / / ___na bhavAbhAva eva siddhiH-santAnoccheda-pradhyAtapradIpopamA / atra yuktimAha-tadu0 anu(tpA)daH, tasyaiva, kiM tarhi ?, utpAda eva / yathA'sau sannutpadyate tathA'sannapyutpadyatAmiti ko virodhH?| yadyevaM, tataH kim ?,ityAha-naivaM samaMjasatvam / katham?, ityAha - evaM nA'nAdimAn bhavaH, kadAcideva sNtaanotptteH| tathA na hetuphalabhAvaH, caramA''dyakSaNayorakAryakAraNatvAt / pakSAntaraM nirasyatitasya tathA svabhAvakalpanamayuktaM, yato nirAdhArAnvayatvato niyogena / ayamatra bhAvArtha:-svo bhAva ityAtmIyA sattA svabhAva (va:) nivRttisvabhAva iti (ni(rA)dhArAnvayaH / yadvA'nvayAbhAva(va:?)niyogagrahaNaM, avazyamidamitthaM, anyathA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 zabdArthA'yogAt / evamAdyakSaNe'pi bhAvanIyam / ata evAha-tasseva thaabhaa0| tasyaiva tathAbhAve yuktametat tathAsvabhAvakalpanam / sUkSmamarthapadametad bhAvagamyatvAd vicintitavyaM mahAprajJayA, anyathA'jJeyatvAt / / AnuSaGgikamuktvA prkRtmaah-apjj0| aparyavasitameva yu(mu ?)ktena prakAreNa siddhasukham / ata eva cottamamidam / sarvathA'nutsukatve sati anantabhAvAt kAraNAt / eSAM vAsaH / hato gaMtetyAdi (?) / . aSTamRllepaliptajalakSiptA'dhonimagna-tadapA(pa)gamorddhavagamanasvabhAvA'lAbuvat / AdereraNDaphalAdigrahaH // tatraivA'sakRdgamanAgamanetyAha-niyamo'ta evA'lAbuprabhRtijJAtataH / / aspRzadgatyA guNamahaM (? gamana) siddhasya siddhakSetraM prati / utkarSavizeSata iyaM, gatyutkarSavizeSadarzanAd , evamaspRzadantiH sambhavati / avyavacchedo bhavyAnAmanantabhAvena / etadanantakaM bhavyAnantakaM anantAnantakaM na yuktAnantakAdi / samayA atra jJAtam / teSAM pratikSaNamatikrame'nucchedaH / (avvocchedo0) // evaM ca sati bhavyatvaM yogyatAmAtram / / moSa(?)(mokSa?) siddhitaH, tannItyA tathA nizcayAGgabhAvena eva pravRttyA'pUrvakaraNAdiprApteH // parizuddhastu kevalam // AjJAyeSI (AjJApekSI) puSTAlambanaH / eSA''jJA iha bhagavata ubhayanayagarbhA sarvaiva paJcasUtroktA vA / samaM0 sarvato nirdoSA // tiko0 kaSa-ccheda-tApaparizuddhayA apunarbandhakAdigamyA / / AdizabdAnmArgAbhimukha-mArgapatitAdigrahaH / / eappi0 AjJApriyatvamupalakSaNAt zravaNAbhyAsAdi khalvatrA'punarbandhakAdiliGgam / etadapi(pyau)cityapravRttivijJeyaM, tadArAdhanena tadbahumAnAt / saMvegasAdhakam / yasya bhagavadAjJA priyA tasya niyamataH saMvegaH / / naiSA'nyebhyo'punarbandhakAdivyatiriktebhyo deyA / liGgaviparyayAt tatparijJA-saMsArAbhinandiparijJA / kimiti na tebhyo deyA?, ityAha - tdnugrhaarthm|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 AmakumbhodakanyAsajJAtena / eSA'yogyebhyo'pradAnarUpA krunnocyte| egaMta0 tadapAyaparihAreNa / ata eveyamavirAdhanAphalA, samyagAlocanena / na punarlAnA'pathyadAnakaruNAvat tadAbhAsA / / iyaM ca trilo0(kanAthabahumAnena) na tena (?) hetunaa| niHzreyasasAdhikA sAnubandhapravRttibhAvena // pravrajyAphalasUtram / / 5 / / iti paJcasUtrakAvacUrirhAribhadrIyasaMkSiptavyAravyoparisthitA zrImunisundarasUri mahopAdhyAyapAdaiH / / saM. 1962 kArtika zukla 13 trayodazyAM guruvAsare //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa jinastotro -saM. vijayazIlacandrasUri phuTakaLa ha.li. patromAMthI jaDI AvelAM traNa stotrakAvyo ahIM prastuta che. te paikI prathama be to geya kAvyo che. te bannenA kartA muni rUpacandra hovAnuM temAM gaMthAyelA nAmAcaraNa dvArA jANI zakAya che. temanA samaya ke kAvyono racanA samaya jANI zakAto nathI. paheluM gIta paddhaDI chaMdamAM che, ane bIjUM, tenA mathALe mUkela 'jaya zivaOMkArA' e DhALamAM che, je DhALa / dezInA abhyAsIo mATe mahattvapUrNa banI zake tema che. banne racanAo sarala chatAM prAsAdika ane prAMjala saMskRta padAvalImAM guMphita che, je uparathI kavinI kSamatAno sahaja aMdAja maLI Ave che. trIjuM stotra chaMdobaddha che. tenA kartA devaratna nAmaka jaina muni che, ane AraMbhamAM karelA namaskAra parathI te zrIvivekaratnasUrinA ziSya haze tema mAnI zakAya tema che. A stotramA cAMpAnerapuramaNDana ane pAvAgaDha (pAvakAdri) upara birAjatA tIrthaMkara zrIsaMbhavanAthanI stavanA thaI che. pAvAgaDha upara hAle digambara samAjanA kabajAmA rahelAM jaina maMdiro thoDAka dAyakAo pahelAM zvetAmbara saMghanA kabajAmAM hatAM, ane vAstavamAM te maMdiro tathA temAMnAM biMbo zvetAmbara paraMparAnAM ja che, je eka aitihAsika ane dhArmika tathya che. te maMdiro paikI koI maMdiramA mULanAyaka tarIke saMbhavanAthanI pratimA haze, temanI AmAM stavanA thaI che. je patramA A stotra hatuM, te saMbhavata: soLamAM zatakanuM hatuM ; tethI A stotraracanA soLamA zatakanI ke kadAca te pUrvenI hovAnuM anumAna che. (1) chaMda paddhaDI // jaya vItamoha ! jaya vItadoSa ! jaya vItalobha ! jaya vItaroSa ! // jaya vItarAga ! devAdhideva ! mama bhavatu nAtha ! tava zaraNameva // 1 // AMkaNI //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya vItamAna ! jaya vItamAya ! jaya zAntikAnta ! vigetAntarAya ! // 2 // jaya0 // jaya nirvikAra ! bhavaniHpracAra ! jaya karmakanda kalpanakuThAra ! // 3 // jaya0 // jaya nirvikalpa ! vimalAvaloka ! jaya vItakAma ! jaya vItazoka ! // 4 // jaya0 // jaya vizvanAtha ! vizadAtmarUpa! jaya siddha rUpacandrAbhirUpa! // 5 // jaya0 / / iti samastajinastutiH // (2) DhAla jaya zivaOMkArA / ehanI // jaya janatAraka he ! jagadAdhAraka he 2 ! jaya jaya kamaThatapomadabhaMjaka ! bhujagoddhAraka he ! jaya jaya jaya jaya jaya jinadeva ! // 1 // AMkaNI / / jaya jaya sakalasurAsurasevita ! jaya jagadIzvara he ! 2 / jaya jaya bhavanirviNNajanAzritacaraNendIvara he ! jaya 4 jaya jinadeva ! // 2 // jaya jaya janmajarAmaraNotkaTasaMkaTavAraNa he ! 2 / / jaya jaya duritanidAghavighAtanaghanasAdhAraNa he ! jaya0 // 3 // jaya jaya lokAlokavilokanakevalalocana he ! 2 / jaya jaya bhavyasamUhasaroruhabodhavirocana he ! jaya0 // 4|| jaya jaya cAruvihArapavitrI-kRtabhuvanodara he ! 2 / jaya jaya madhuraraNatsuradundubhibhaNitayazobhara he ! jaya0 // 5 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 jaya jaya kanakarajatamaNivaraNatrayamadhyAsita he / 2 / jaya jaya marakatanicitaharitakaranikarodbhAsita he ! jaya0 // 6 // jaya jaya vasudhAmaNDalamaNDana ! vAmAnandana he ! 2 / jaya jaya durmatavanani:kandana ! nayanAnandana he ! jaya0 // 7 // jaya jaya vItarAga ! rAgAdyarivAravidAraNa he ! 2 / jaya jaya bodhirUpacandrodayanirupamakAraNa he ! jaya0 // 8 // iti zrIpArzvajinalaghustavanam / / (3) zrIvivekaratnasUrigurubhyo namaH // mahAprAtihAryazriyA zobhamAnaM suvarNAdiratnatrayIdIpyamAnaM / sphuratkevalajJAnavallIvasantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam // 1 // kalAkelikelIvinAzaikadakSaM samastAGginAM prArthite kalpavRkSam / trilokItale pApapUraM harantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam mahAbhAgyasaubhAgyabhaGgIdharaM taM stuve0 // 2 // mahAmohasarpapraNAze suparNaM prabhAmaNDalollAsigAGgeyavarNam / sudhAsodarollAsivANIvilAsaM pramAdAdividveSidattapravAsam / trilokIsthitAn sarvabhAvAn vidantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam / / 4 / / (? 3 // )
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 sthitaM puNDarIkAcalasyAvatAre - 'khilakSmAdharazreNizRGgArahAre / tRtIyaM jinaM kundadantaM bhadantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam // 5 (? 4) / prabho ! majjatA bhImasaMsArakUpe mayA deva ! labdho'si du:khaikarUpe / dRDhAlambanaM yastvamevollasantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam // 6 (5) // dadAsyaGginAM deva ! sarvArthasiddhiM harasyugramithyAtvamohAdibuddhim / ato'bhISTado yastvamevollasantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam // 7 (6) // prabho ! devaratnaM mayA labdhamadya samAsAditaH kalpavRkSo'pi sadyaH / yataH prApi bhAgyodayairyo bhavantaM stuve pAvake bhUdhare zaMbhavaM tam // 8 (7) // cAMpAnerapurAvataMsavizadazrIpAvakAdrau sthitaM sArvaM zaMbhavanAyakaM tribhuvanAlaGkArahAropamam / itthaM yo gurubhaktibhAvakalitaH saMstauti taM vRNvate tAH sarvA api maGgalotsavaramA bhogAnvitAH sampadaH // 9 (8) // iti zrIpAvakaparvatamaNDana zaMbhavajinastotraM sampUrNam //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIhIravijayasUrikRtA caturarthI vIrastutiH ajJAtakartRkAvacUriyutA - saM. muni dhurandharavijaya noMdha : jagadguru zrIhIravijayasUrie racela eka - padyAtmaka vIrastuti nI ajJAtakartRka avacUri eka prakIrNa patramAM prApta che. tenA AdhAre A mULa padyanuM saMkalana karela che. eka ja padyanA cAra artha thAya te viziSTa kAvyakauzalya gaNAya. vIrastutiH vijJAnapAragata bAlakavIramAnamAtaGgamuktamamatAgamadAnatAri ! // kAmaM tamoharataro parasatpayoje ! sUrIzahIravijayasya bhava prasannaH // 1 // avacUriH zrIbhagavatyai namaH vijJAna 0 vyAkhyA | vijJAH - nipuNAH, nA:- prANinaH, tAn pAlayasirakSasIti vijJAnapAlaH (pAra: ) / ra-layoraikyatvAt / tatsaMbodhane // tathA gatA bAlA-ba-vayo ra-layoraikyatvAt- kezA vidyante yasya sa gatabAlo, vrate gRhIte kacotpattyabhAvatvAt / svArthe ka pratyaye gatabAlakaH, tatsaMbo0 // tathA mAnaM - garva:, tadeva mAtaGgo - hastI, atyutkaTatvAt / tena mukto vrjitH| tathA mamatA-mamatvaM, tAM gamayasi - nivArayasIti mamatAgamaH, tatsaM0 // tathA daM- vairAgyaM vidyate yasya sa dastatsaM0 // tathA''natA-praNatA arayo - vairiNo vidyante yasya sa AnatAriH, tatsaM0 // tathA tamo'jJAnaM atizayena harasIti tamoharataraH tatsaM0 // na vidyante pare - vairiNo yasya so'paraH, tatsaM0 // tathA sat-1 - vidyamAnaM payojaM - kamalaM vidyate yatra sa satpayojaH, hastapAdAdiSu kamalAdyAkAratvAt / tathA I:- lakSmIH, tAM sUte iti IsUH, tatsaM0 // ttsN0||
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 tathA he Iza - svAmin ! // [hi-nizcitaM,] tathA IM lakSmI, rAsIti IraH, tatsaM0 / / tathA nAsti bhavaH-saMsAro yasya sa abhavaH, tatsaM0 / / evaMvidha he vIra! he varddhamAna ! tvaM hi-nizcitaM, kAma-abhilASaH tat / . jayasi-vijayase iti kriyAkArakasambandhaH / kathaMbhUtaM kAmaM ? / vaH kalaho vidyate yatra tadvikalahakartRtvAt (?) / kathaMbhUtastvaM !, prasannaH zubha iti vIrastutiH // 1 // prathamo'rthaH / / vi0 vyAkhyA / / viziSTaM jJAnaM vidyate yasya sa vijJAnaH, ttsN0|| tathA kaM sukhaM vidyate yasya sa kaH, ttsN0|| tathA he vIra ! zUra !, tathA mAno garvastadrUpo yo mataGgaH-nIcasvabhAvAt cANDa(NDA)laH tena mukto varjitaH, tatsaM0 // tathA tA-lakSmI: - ralayoraikyatvAt - tasya Agamo-AgamanaM vidyate yasya sa tAgamaH, tatsaM0 // tathA dAnaM-utsargaH, tasya tA - lakSmI:, tasyA Ali:-zreNividyate yasya sa dAnatAliH, tatsaM0 // . tathA vijayo-jayaH, tasya taruH (vRkSa), tatsaM0 // tathA he para!-he sarvotkRSTa ! // .. tathA satAmuttamAnAM pAsi-rakSasIti satpaH, tatsaM0 / / * tathA AH - brahmA-viSNu-mahezAH, teSAM jirjetA ajiH, ttsN0|| tathA sUrayaH -paNDitAH, teSAM IzA: -svAminaH, teSu madhye hIra iva hIraH . sUrIzahIraH, tatsaM0 // tathA bhavaM-zreyaH prAsi-pUrayasIti bhavapraH, tatsaM0 / / tathA he san ! -uttama !, evaMvidha he pAragatavAra ! - tIrthaMkarasamUha !, tvaM kAmamatyarthaM mama-me, tamo'jJAnaM, hara-nivAraya, iti kriyAkArakasambandhaH / kathaMbhUtaH saH yA-lakSmIvidyate yasya sa yaH, ttsN0|| punarnaH jJAnaM vidyate yasya sa naH, tatsaM0 // iti sarvatIrthaMkarasAdhAraNastutiH // 2 // dvitIyo'rthaH /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 vijJAna0 vyAkhyA | vijJAnaM-kalA, tasya pAro vidyate yasmAt sa vijJAnapAra: tatsaM0 // tathA gataH vaH - kalaho vidyate yasya sa gatavaH, tatsaM0 // tathA nAsti ra: - kAmo yeSAM te arAH, evaMvidhA ye kavayaH - kavitAra:, teSAM I-lakSmI rAsi-dadAsIti arakavIraH, tatsaM0 // tathA mAM-lakSmI nayasi -prApayasIti mAnaH, tatsaM0 // dAnaM-kSayaH tadrUpo yo(ya:) tAlo vRkSavizeSaH-ralayoraikyatvAt-tasmi[n] mataGgo-hastI / yathA hastI vRkSamunmUlayati tathA tvamapi kSayaM nivArayasi, tatsaM0 // tathA muktA mA-lakSmI: yaiste muktamAH - sAdhavaH, teSAM mata-iSTaH muktamamataH, tatsaM0 // tathA ta:-yuddhaM, moho-moDhyaM, rataM-maithunaM, teSAM lopo nAza:-ralayoraikyatvAt-, taM rAsi-dadAsIti tamoharataloparaH, tatsaM0 / / tathA san-vidvAn , tadrUpaM yat payoja-kamalaM tatra sUristaraNiH, evaMvidhaH san IzaH-svAmI satpayoje sUrIzaH, tatsaM0 / / tathA i:-kAmaH, taM Irayanti-prerayantIti IrAH, teSAM vijayo vidyate yasmAt sa IravijayaH, tatsaM0 // tathA bhavaM zreyo vidyate yasya sa bhavaH, tatsaM0 / / / tathA pra-prakarSeNa san-vidyamAnaH prasan, tatsaM0 / / evaMvidha he Agama ! he siddhAnta ! tvaM no'smAkaM kAma-kandarpaM hi nizcitaM sya-chedaya, iti kriyAkArakasambandhaH / iti siddhAntastutiH // 3 // tRtIyo'rthaH / / vijJAna0 vyAkhyA / / vijJAnaM-kalA tasya pAra:-prAntaH, taM gacchasi iti vijJAnapAragaH, tatsaM0 // ... taH-yuddhaM, taM vArayasi-nivArayasIti tavAraH, ke tavArakaH, tatsaM0 // tathA vIrA:-zUrAH, teSu mAnaH-pUjA vidyate yasya sa vIramAnaH, ttsN0||
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 tathA muktA-tyaktA mamatA-mamatvaM yena sa muktamamataH, tatsaM0 / / tathA[A-] samantAt gamasya-jJAnasya dAnaM-utsargo vidyate yasya sa AgamadAnaH, tatsaM0 / / tathA tA-lakSmIH, tasyAH Ali: -ralayoraikyatvAt-zreNiH vidyate yasya sa tAliH, tatsaM0 ralayoraikyatvAt / / tathA tamaH hantIti tamoha: arthAt dharmaH, tatra ratA-AsaktAH teSAM lopo'rthAt kaSTaM, sa eva ro'gniH, tatra sat-zobhanaM payo-nIraM tamoharataloparasatpayAH, tatsaM0 // tathA jirjetA, tatsaM0 // evaMvidha he mAtaGgayakSa! tvaM kAmamatyarthaM sUrIzahIravijayasya zrIhIravijayasUreH prasanno bhava, iti kriyAkArakasambandhaH / / iti yakSastutiH // 4 // caturtho'rthaH / / iti avacUriH //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcasUtranA kartA koNa, cirantanAcArya ke A. haribhadra ? - vijayazIlacandrasUri paJcasUtra e jaina sAdhuomAM saikAothI atyaMta Adara prApta karanAro graMtha che. AtmAnA UrdhvakaraNanI ane cittazuddhinI, emAM rajU thayelI tAttvika / AdhyAtmika, anubhUta ane vyavasthita prakriyAne kAraNe, prAkRta bhASAmAM TraMkAM vAkyo dvArA nikharatI ramaNIyatA dharAvato A graMtha, kadamAM nAno hovA chatAM tenI lokapriyatA bahu moTI che. A laghu graMtha upara zrIharibhadrasUri mahArAje nAnI paNa sarasa ane saraLa vRtti racI che. jenAM vividha saMskaraNo prasiddha thayAM che, ane tenuM saMzodhita saMskaraNa, ' dilhIthI pragaTa thayuM che. cittazodhana ane AtmasAdhanAnA mArganA sAdhako mATe kAyama AkarSaNanuM kendra banI rahenAra A paMcasUtra paratve vicitra bAbata e che ke tenA kartA koNa e adyAvadhi ajJAta ja rahyuM che. tenA kartA aMge koie vizeSa lakSya ApIne saMzodhananA dRSTibiMduthI vicAraNA paNa karI nathI; balke paraMparAthI cAlI AvatI 'A kRti ciraMtanAcArye racI che' tevI vAtane ja prAmANabhUta hakIkata saue mAnI lIdhI che. jo ke 'cirantanAcArya' zabdanA arthamAM be abhiprAyo paDyA che : 1. cirantana eTale prAcIna AcAryanI racanA ane 2. 'cirantana'' nAmanA koi AcAryavizeSanI racanA. paraMtu A bemAM prathama arthaghaTanane ja sArvatrika svIkRti maLI che. A graMthanA kartRtva vize bahu thoDo UhApoha thayo che kharo, paNa temAM dareka UhApoha karanAra, chevaTe, 'A ajJAtakartRka che' tevA niSkarSa para AvIne aTakI gayA che. ApaNe te dareka abhiprAyo, zarUAtamAM ja, jovA joIe. - (1) pro. vI. ema. zAha, temaNe karelA paJcasUtra nA saMpAdananI bhUmikAmAM vAto / kalpanAo A pramANe nirdeze che : 1. It is composed according to him by cirantanAcArya - meaning ancient preceptors or preceptor with the name fa. The first meaning is more likely. It is difficult to assign individual authorship to books like this.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 2. The term FELTER: does not help us much in deciding the authorship. The plural form can be used out of respect for the author. At the same time it is very likely that ancient authors might have composed sutras and Haribhadrasuri might have put them together. (?) w. gs. al. 379iah od ; The Pancasutra which is a small elegant treatise written by some old writer whose name has still remained unknown. (3) W. ST. T. TH. 34781 Titu; It is not possible to talk of individual authorship with regard to works like Pancasutra. The basic contents of this book are as ald as Jainism. They are a literary heirloom preserved in the memory of jain monks." (8) 377 . a. 74. godo ust PYET HTET me so The language of post-canonical Jain works in partly Prakritthe so called-Jaina Maharas Tri and partly Sanskrit. The language of the known Prakrit works of Haribhadra is Jaina MaharasTri whereas the present work is written in Ardhamagadhi prose; and this prose shares quite a few pecularities of the diction and style of the canonical works. This fact suggests that Acarya Haribhadra was possible not its author. It is not unlikely that the author of Pancasutra regarded the contents of the text as the property of the entire Jaina Samgha and preffered to remain anonymous. It is also suggestive of its early date of composition. How early it is diffcult to say. Since Haribhadra does not know who its author was. We may not be far wrong in saying that it was composed about a century or so before Acarya Haribhadra flourished. uparanA cAra abhiprAyono sAra e che ke A cAreya vidvAno, paJcasUtranA kartA A.haribhadrasUrijI nathI e bAbatamAM spaSTa che ane eka mata dharAve che. to muni zrIjaMbUvijayajI paJcasUtra nA kartA tarIke A.haribhadrasUrijI saMbhavita
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 hoya to nA nahi evaM valaNa dharAvatA hovA chatAM, spaSTa pramANonA abhAvamAM te aMge spaSTa vidhAna na karatAM, 'cirantanAcAryaracita' evI paraMparAne ja yathAvat svIkAre che. vidvAnonAM A maMtavyo tathA ArUDha paraMparAnI sAme mAruM spaSTa vidhAna che ke paJcasUtranA kartA svayaM A.haribhadrasUrijI ja che, ane bIju koi ja nahi ja. mArA A vidhAnanA samarthanamA huM keTalAMka, aMtaraga-bahiraMga parIkSaNo rajU karIza. 1. paMcasUtranI TIkAnI samApti thAya che tyAM, chevaTe, traNa vAkyo Ave cheH 'pravrajyAphalasUtraM samAptam / evaM paJcamasUtravyAkhyA samAptA // samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi // 8 A traNa vAkyomA trIjuM vAkya khAsa dhyAna ApavAjoga che. A trIjuM vAkya TIkAkAranuM che, ane tethI te kharekhara 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnataH' e rIte; ane vastutaH jo TIkAkAra ane sUtrakAra judA ja hoya to 'samAptA paJcasUtrakaTIkA' Aq ja hovU joituM hatuM. jyAre ahIM to 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi' evaM vAkya che, e ane emAMno chevaTe mUkAyelo 'api' zabda sUcaka mahattva dharAve che. e 'api' sUcave che ke 'paJcasUtraka vyAkhyArUpe paNa pUrNa thayuM ; arthAt , te mULasUtrarUpe tema ja vyAkhyArUpe - banne rUpe samApta thaDe.' AmAMthI jo 'api' zabda kADhI laie, to evo artha thaze ke 'paJcasUtra vyAkhyArUpe samApta thayu' eka 'api' zabda vadhe che ne Akho artha-saMdarbha badalAI jAya che. e sUcave che ke jo TIkAkAra ane sUtrakAra be alaga vyakti hota to Avo prayoga - Aq vAkya kadI thai zake nahi; banne-sUtra ane TIkAnA praNetA eka/abhinna vyakti hoya to ja Aq vAkya te prayojI zake. have TIkAkAra koNa che te to nakkI z2a che. ethI emane ja sUtrakAra paNa mAnIe to ja Avo vAkyaprayoga susaMgata bane. koi ema kahI zake ke mULa sUtranI samApti thaI tyAM sUtrakAre jema 'samattaM paMcasuttaM'' e vAkya sUtrasamApti sUcavavA mATe prayojyuM che tema ahIM, te vAkyanA anusaMdhAnamAM, TIkAkAre, TIkAsamApti sUcavavA mATe A vAkya prayojyu
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tethI tene mULa sUtra ane tenA kartA sAthe sAMkaLavAnuM barAbara nathI. AnA javAbamAM eTaluM ja kahI zakAya ke AvuM hoya to TIkAkAra, upara kahevAyuM che tema, 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnataH ' ke 'samAptA paJcasUtrakakaTIkA' eTaluM ja kahI zakyA hota, ne te ja ucita paNa gaNAta. vaLI, AgaLa upara 'paJcasUtrakaTIkA samAptA 10 evaM svataMtra vAkya - TIkAkAre jalakheluM- Ave to che. e vAkyane lIdhe pelA vAkya (samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi) no Akhoya saMdarbha Apo Apa badalAi jAya che, ane TIkAkAre lakheluM e vAkya, TIkAkAra ane sUtrakAranI abhinnatAnuM spaSTa sUcana Ape che. Ama chatAM, AgaLa AvanArA muddAonA pariprekSyamAM A vAta vicArIzuM, to A zaMkA asthAne hovAnuM samajI zakAze. 74 111 bIjI vAta, mULa sUtrakAre to 'samattaM paJcasuttaM' evo zabdaprayoga karyo che, emAM 'paJcasUtra samApta thayAno nirdeza che, 'paJcasUtraka' nahi. have TIkAkAra to lakhe che ke 'samAptaM paJcasUtrakaM', anyatra paNa sarvatra 12 TIkAkAra A racanAne paJcasUtraka tarIke ja oLakhAve che. to zuM mULakAre Apela nAma sAthe haribhadrasUri jevA samartha vivaraNakAra A rItanI chUTa le kharA ? evI chUTa levAnuM ucita gAya kharuM ? balke temanA jevA prAcIna vivaraNakAra to mULa sUtrakAranA akSare-akSarane vaLagIne ja cAle. ane tethI ja anumAna karI zakAya che ke jo TIkAkAra svayaM sUtrA praNetA hoya to ja, potAnI lakhelI vAtamAM pote yatheccha umero karI zake e nyAye, mULa sUtrane 'paMcasutta' evaM nAma pote ja ApyuM hoya to TIkAmAM ane TIkAnA aMte 'paJcasUtraka' evaM nAma ApI zake. 2. 'samAptaM paJcasUtrakaM vyAkhyAnato'pi' e vAkyanI pachI, TIkAkAre kelAMka bhAvasabhara vAkyo mUkyAM che: 'namaH zrutadevatAyai bhagavatyai / sarvanamaskArArhebhyo namaH / sarvavandanArhAn vande / sarvopakAriNAmicchAmo vaiyAvRttyam / sArvAnubhAvAdaucityena me dharme pravRttirbhavatu / sarve sattvAH sukhinaH santu sarve sattvAH sukhinaH santu sarve sattvAH sukhinaH santu // 13 vivaraNakAronI e paraMparA rahI che ke temanuM kAma sUtrakAre ke graMthakAre d
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 varNavelI vAtonuM akSarazaH vivaraNa karavAnuM ja che. e kAma pUruM thAya eTale samAptisUcaka padya/padyo ke paMktio lakhIne TIkAkAra viramI jatA hoya che ; paNa e pachI e-vivaraNakAra potAnA taraphathI kAMI paNa umero karavAnuM sAhasa kadI karatA nathI. khuda A.haribhadrasUrijIe potAnA ja 'yogadRSTisamuccaya' ane 'paJcavastuka' jevA graMthonI svopajJa vivRtiomAM paNa AvI chUTa lIdhI nathI, ke 'aSTakaprakaraNa' ke 'SoDazakaprakaraNa' nI TIkAmAM tenA samartha TIkAkAroe paNa AvI chUTa lIdhI nathI. AthI upara sUcavelI paraMparAno khyAla ApaNane maLI zake che. __A paraMparAthI taddana UlaTuM, paMcasUtra nI TIkA pUrI thayA pachI zrIharibhadrAcArye, bhale saMskRtamA ja paNa, mULa sUtranI haroLamAM mUkI zakAya tevI zailIe A cha jeTalAM vAkyo mUkyAM che. A vAkyo 'paJcasUtra' nA prathama 'pApapratighAtasUtra' nA aMtima-paMdaramA gadyakhaMDa 'namo namiyanamiyANaM / 14 sAthe sarakhAvIe to, bannenI zailImAM ane rajUAtamAM, bhASAbhedane bAda karatAM, koI ja taphAvata jaDe tema nathI. temAMya TIkAgata gadyakhaMDamAMgeM sarvanamaskArArhebhyo nama:'15 e vAkya tathA 'sarve sattvAH sukhinaH santu (3 vAra) '16. e vAkya to anukrame, sUtragata gadyakhaMDanAM 'namo sesa (ahIM namo'sesa hoya to bahu rocaka ane susaMgata lAge) namokkArArihANaM'17 e vAkyanI tathA 'suhiNo bhavaMtu jIvA'18 A vAkyanI chAyArUpa ja lAge che. A bAbata spaSTapaNe ema mAnavA prere che ke zrIharibhadrasUri mahArAja ja mULa sUtranA paNa kartA che ane tethI ja temaNe, bhAvavibhora kSaNonI anubhUti karatAM karatAM, TIkAmAM paNa A gadyakhaMDa umeryo che. jo pote sUtrakAra na hota paNa phakta TIkAkAra ja hota to temaNe AvI chUTa na lIdhI hota, ema kahevU vadhu paDatuM nathI lAgatuM. ___3. sattaramA-aDhAramA saikAmAM thayelA, samartha tArkika ane 'laghu haribhadra' evaM biruda meLavanAra mahopAdhyAya zrIyazovijayajI gaNie, temanA 'dharmaparIkSA' nAme graMthamAM, jyAre paJcasUtra nI sAkSI levAno avasara upasthita thayo tyAre, tene
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 mATe A rIte vAkya mUkyuM che : pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtre haribhadrasUribhirapyetadbhavasambandhi bhavAntarasambandhi vA pApaM yat-tatpadAbhyAM parAmRzya mithyAdu-SkRtaprAyazcittena vizodhanIyamityuktam / tathA hi- 'saraNamuvagao a eesi.... ittha micchAmi dukkaDaM 3 // 19 . (arthAt , haribhadrasUrie paNa, A bhava saMbaMdhI ane bhavAMtara saMbaMdhI pApano 'yat tat' pado vaDe parAmarza karIne tene mithyAduSkRtarUpI prAyazcitta dvArA zodhavAnuM che ema kartuM che. te A rIte-'Ama kahIne A pachI paMcasUtranA prathama sUtrano eka gadyakhaMDa mUkyo cha ane te pachI tenuM arthaghaTana upAdhyAya zrIyazovijayajIe potAnI rIte karyu che te che.) . upara jaNAvelA pAThamAM zrIyazovijayajIe 'pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtravRtau zrIharibhadrasUribhirapyuktam' ema spaSTa lakhyuM che, paNa 'pApapratighAtaguNabIjAdhAnasUtravRttau' ke 'paJcasUtravRttau' evaM nathI lakhyuM te noMdhapAtra muddo che. A sUcave che ke yazovijayajI pAse koi evI khAtarIbharelI paraMparA vidyamAna haze ke jemAM paJcasUtra haribhadrasUrinI racanA hovAnuM spaSTatayA prApta hoya. e sivAya teo sahelAithI, vagaravicArye Aq mAnI le ane Avo vAkyaprayoga kare te saMbhavita nathI lAgatuM. 4. paJcavastuka, paJcasUtraka, aSTaka, SoDazaka, viMzikA, paJcAzaka - A prakAranAM nAmo e jaina sAhityajagatamA mAtra haribhadrAcAryanA ja phALe jatI vizeSatArUpa che. bIjA koI paNa kartAe A prakaraNa ne 'paJcasUtra' ke 'paJcasUtrI' nAme ja oLakhAvyuM hota. paJcasUtraka nAma haribhadrasUrijIne ja sUjhe. paJcasUtraka nI vyutpatti aMge mArgadarzana ApatAM muni zrIjaMbUvijayajI lakhe che ke - 'A.haribhadrasUrijI mahArAje racelA eka graMtha, nAma vyavahAramA 'paJcavastu' e rIte pracalita che, chatAM temaNe to tenuM 'paJcavastuka' nAma rAkhekheM che, ane tenI vyutpatti paNa e rIte ja temaNe darzAvelI che. juo A paMcasUtraka graMthamAM pR. 80 Ti. 5. 'paJcasUtraka' zabdanI vyutpatti tathA artha paNa e rIte ja samajI levAnA che.20
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 A mArgadarzana, upara noMdhelI mArI kalpanA ke 'AvAM nAmo to haribhadrAcAryanIja vizeSatArUpa che.' tene ja protsAhana ApanAruM che. 5. sauthI mahattvanI bAbata e che ke ApaNe 'paJcasUtra' nAM tathA haribhadrasUrijIe racelA anya graMthomAM AvatAM vAkyo, vAkyakhaMDo ane zabdonuM zAbdika ane Arthika sAmya tapAsavuM joIe. A prakAranuM aMtaraMga parIkSaNa A graMthanA kartRtva aMge nirNaya levAmAM sabaLa sahAyaka sAdhana sAdhana banI zake. AthI ApaNe 'paJcasUtra' nA keTalAka aMzonI zakya eTalI tulanA haribhadrasUriracita 'viMzativiMzikA', 'dharmabindu', 'yogadRSTisamuccaya', 'SoDazaka' ityAdi graMthonA aMzo sAthe karIe : 1. 'paJcasUtraka' nA caturtha sUtramAM 'vyAdhitasukriyAjJAta' Ave che, te A pramANe che : 'vAhiyasukiriyAnAeNaM, se jahA kei mahAvAhigahie, aNubhUyatavveyaNe, viNNAyA sakhtreNa, nivviNNe tattao, suvejjavayaNeNa sammaM tamavagacchiya jahAvihANao pavanne sukiriyaM niruddhajahicchAcare, tucchapatthabhoI muccamANe vAhiNA niyattamANaveyaNe samuvalabbhAroggaM pavaDDUmANatabbhAve, tallAbhanivvuIe tappaDibaMdhAo sirAravArAijoge vi vAhisamAroggaviNNANeNa iTThanipphattIo aNAkulabhAvayAe kiriyovaogeNa, apIDie, avvahie, suhalessAe vaDDai, vejjaM ca bahu mannai 21 ityAdi. Aja vyAdhitasukriyAjJAta jarAka judA zabda ane saMdarbhamAM 'viMzativiMzikA' nI 192mI viMzikAnI gAthA / paMktiomAM jovA maLe che : 'no Aurassa rogo nAsai taha osahasuIe // 12 // na ya vivarIeNeso kiriyAjogeNa avi ya vaDDei / iya pariNAmAo khalu savvaM khu jahuttamAyarai // 13 // thevo'vitthamajogo niyameNa vivAgadAruNo hoi / pAgakiriyAgao jaha nAyamiNaM suppasiddhaM tu // 14 // jaha Aurassa rogakkhayatthiNo dukkarA vi suhaheU / ittha cigicchAkiriyA taha ceva jaissa sikkhati // 15 // 2 1
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ane A ja vAta 12mA SoDazakanI soLamI AryAmAM vadhu spaSTa rIte maLe che: 'vyAdhyabhibhUto yadvanniviNNastena takriyAM yatnAt / samyakkaroti tadvad dIkSita iha sAdhusacceSTAm // 23 2. 'paJcasUtra' nA cothA sUtramA Avato eka vAkyasamUha Avo cha : 'se samaleTTakaMcaNe samasattumite niyattaggahadukkhe pasamasuhasamee sammaM sikkhamAiyai, gurukulavAsI, gusmaDibaddhe, viNIe, bhUyatthadarisI, na io hiyataraMti mannai, sussUsAiguNajutte tattAbhinivesA vihipare paramamaMte tti ahijjai suttN'||24 A vAkyono ja bhAvArtha dharAvatI ane aMzataH zAbdika sAmyavALI, bAramI viMzikAnI gAthAo A pramANe che : 'ittha vi hodaigasuhaM tatto evopasamasuhaM // 4 // sikkhAdugaMmi pII jaha jAyai haMdi samaNasIhassa / taha cakkavaTTiNo vi hu niyameNa na jAu niyakicce // 5 // giNhai vihiNA suttaM bhAveNa paramamaMtastra tti // 25 3. cothA sUtramA ja 'Ayao gurubahumANo avaMjhakAraNatteNa / ao paramagurusaMjogo / tao siddhI asaMsayaM / 26 evo pATha che, tenI sAthe saMpUrNa sAmya dharAvatI bIjA SoDazakanI A kArikA juo : gurupAratantryameva ca tadbahumAnAt sadAzayAnugatam / paramaguruprApteriha bIjaM tasmAcca mokSa iti // 10 // 27 khUbI to ahIM e che ke 'paJcasUtra' nA pAThamAM AvatA 'avaMjhakAraNatteNa' padano artha, tenI TIkAmAM 'mokSaM pratyapratibaddhasAmarthyahetutvena' evo ko che, ane SoDazaka nA padyamAM rahelA 'sadAzayAnugataM' padano artha paNa, tenA TIkAkAroe 'sadAzayaH saMsArakSayaheturguruzyaM mametyevaMbhUtaH kuzalapariNAmastenAnugataM gusyAratantryaM'29 evo ja ko che. AthI A banne alaga graMthonA pAThonuM zAbdika ja nahi, Arthika sAmya paNa chatuM thAya che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 4. 'paJcasUtra' nA pAMcamA sUtramAM AvatA 'nidaMsaNamettaM tu navaraM, savvasattukkhae savvavAhivigame savvatthasaMjogeNa savvicchAsaMpattIe jArisameyaM etto'NaMtaguNaM khutaM, bhAvasattukkhayAdito / rAgAdayo bhAvasattU, kammodayA vAhiNo, paramaladdhIo u atthA, aNicchecchA icchA / evaM suhumameyaM, na tattao iyareNa gammai, jaisuhamivAjaiNA, AsragasuhaM va rogiNa tti vibhAsA // 30 A pAThanuM, vIzamI 'siddhasukhaviMzikA' nI nimnokta gAthAo : 'jaM savvasattu taha savvavAhi savvattha savvamicchANaM / khaya-vigama-joga - pattIhiM hoi tatto aNaMtamiNaM // 3 // rAgAIyA sattU kammaduyA vAhiNo ihaM neyA / laddhIo paramatthA icchA'Nicchecchao ya tahA // 4 // aNuhavasiddhaM eyaM nAsragasuhaM va rogiNo navaraM / gammai iyareNa tahA sammamiNaM ciMtiyavvaM tu // 5 // sAdhenuM sAmya keTaluM vismayapreraka che te svayaMspaSTa che. 131 132 e 5. A ja rIte, pAMcamA sUtranA ' jattha ego tattha NiyamA anaMtA' vAkyane 20 mI viMzikA nI 18mI gAthAnA ' jattha ya ogo siddho tattha anaMtA'33 e aMza sAthai sarakhAvI zakAya tema che. vaLI, pAMcamA sUtramAM eka vAkya Ave che : 'na sattA sadaMtaramuvei 34 A vAkya eka sabaLa ane dArzanika yuktisvarUpa che, je judA judA saMdarbhomAM paNa, baMdhabesatuM AvI zake tevuM hovAthI, tyAM prayojI zakAya che. ane AthI javIzamI viMzikA mAM 19mI gAthAmAM A ja yukti vAkyane zrIharibhadrasUri mahArAje prayojI batAvyuM che : 35 'emeva bhavo iharA Na jAu sattA tayaMtaramuvei / ' ahIM pro. ke. vI. abhyaMkare 'viMzativiMzikA' nA potAnA saMpAdanamAM svIkArelo ane paraMparAgata rIte sarvatra pracalita pATha Ama che :
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 'emeva bhavo iharA Na jAu sannA tayaMtaramuvei'36 A pATha have, 'paJcasUtra' gata A 'na sattA sadaMtaramuvei' e vAkya ane tenA prayoganI paddhati joyA pachI azuddha pratIta thAya che. lekhakadoSathI 'sattA', 'sannA' thayuM haze, athavA vAMcanAre tene khoTaM vAMcyu hoya eq e bane. ane koi koi hastapratimAM 'emeva bhavo' pATha maLe che ja. AthI, 'sattA na tayaMtaramuvei' evaM vAkya ja A sthaLe arthasaMgata ane baMdhabesatuM paNa Ave che. ane A jotAM 'viMzikA' nA ane 'paJcasUtraka' nA praNetA eka ja AcArya hovAnI dhAraNA bilakula ni:saMdeha bane che. 7. 'paJcasUtraka' mAM pAMcamA sUtramA : 'Na didikkhA akaraNassa / Na yAdimmi esA / Na sahajAe NivittI / Na nivittIe AyaTThANaM / Na yaNNahA tassesA / Na bhavvattatullA NAeNaM / Na kevalajIvastrameyaM / '37 ityAdi vAkyomA AvatI carcA ja, bIjI 'lokA'nAditvaviMzikA'nI : 'jaha bhavvattamakayagaM na ya niccaM eva kiM na baMdho'vi ? / kiriyAphalajogo jaM eso tA na khalu evaM ti // 14 // bhavvattaM puNamakayagamaNiccamo ceva thshaavaao| jaha kayago'vi hu mukkho nicco'vi ya bhAvavaicittaM // 15 // evaM ceva ya'dikkhA( didikkhA) bhavabIjaM vAsaNA avijjA y| sahajamalasaddavaccaM vannijjai mukkhavAIhiM // 16 // 38 - A gAthAomAM jarAka prakArAMtare varNavAI che. 8. e ja rIte, prathama sUtragata 'aNAijIve, aNAdijIvassa bhave, aNAdikammasaMjogaNivvattIe'39 e vAkyano tathA paMcamasUtragata 'aNAimaM baMdho pavAheNaM'40 e vAkyano ja yuktipradhAna arthavistAra, bIjI viMzikA nI prAraMbhanI bAreka 41 gAthAomAM jovA maLe che. 9. prathama sUtranA 'suddhadhammasaMpattI pAvakammavigamAo, pAvakammavigamo tahAbhavvattAdibhAvAo"42 e vAkyano bhAvAnuvAda, cothI vizikA nI prathama gAthA :
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nicchayao puNa eso jAyai niyameNa caramapariyaTTe / tahabhavvattamalakkhayabhAvA accaMtasuddha tti // 1 // 43 AmAM, tema ja te ja viMzikA nI AThamI gAthAnA pUrvArdha: 'eyaMmi sahajamalabhAvavigamao suddhadhammasaMpattI // 44 emAM spaSTarUpe prApta thAya che. 10. tRtIya sUtramA A pramANe pATha che : 'tao aNuNNAe paDivajjejja dhammaM / aNNahA aNuvahe cevovahAjutte siyaa|dhmmaaraahnnN khuhiyaM savvasattANaM / tahA taheyaM saMpADejjA / savvahA apaDivajjamANe caejja te aTThANagilANosahatthacAganAeNaM / '45 __ A pAThanI sAthe zrIharibhadrAcArye ja racelA 'dharmabindu' grathanAM keTalAMka sUtro sarakhAvI zakAya tema che. A rahyAM te sUtro : 'tathA-gurujanAdyanujJeti // 23 // tathA tathopadhAyoga iti // 24 // duHsvapnAdi-kathanamiti |25||tthaa viparyayaliGgaseveti / 26 // daivajJaistathA nivedanamiti / 27 // na dharme mAyeti / 28 // ubhayahitametaditi / 29 // yathAzakti sauvihityApAdana-miti // 30 // glAnauSadhAdijJAtAt tyAga iti / 31 // 46 ahIM khUbI e che ke 'dharmabindu' nAM upara lakhelAM sUtro paikI 23,24,25 evAM amuka sUtrono anuvAda, upara noMghela paMcasUtra-pAThamAM sAkSAt prApta thAya che.47 paMcasUtra ane tenI TIkA - banne eka ja kartA-haribhadrasUrinI ja racanA che teM vAtane A bAbata prabaLa samarthana pUruM pADe che. 11. pAMcamA sUtramA AvatAM 'Na didikkhA akaraNassa' e tathA 'Na sahajAe NivittI'48 e, A be vAkyonA saMdarbha, 'yogadRSTisamuccaya' nA : didRkSAdyAtmabhUtaM tanmukhyamasyA nivartate / pradhAnAdinaterhetustadabhAvAnna tannatiH // 200 // anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate // 201 // 49
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 A be zloko sAthe, anukrame maLI rahe che. 12. 'didRkSA' zabdano jaina sAhityamA viniyoga sau prathama zrIharibhadrasUrinA graMthomAM maLe che, ema mArI dhAraNA che. temanA graMtho paikI : (1) 'yogadRSTisamuccaya' nA upara noMdhelA 200nA zlokamAM didRkSA zabda prayojAyo che. _ 'yogabindu' nA 489mAM zlokamAM 'dikSAdinivRttyAdipUrvasUryuditaM tathA' ema pUrvasUrio (TIkA anusAra pataJjali vagere pUrvasUrio)nA havAlA sAthe 'didRkSA' zabda prayojAyo che.50 (2) 'viMzativizikA' mAM bIjI viMzikA nI 16mI gAthAmAM 'eyaM ceva didikkhA' evo 'didRkSA' zabdano prayoga maLe che. jo ke pro. abhyaMkare svIkArelo ane paraMparAthI prasiddha pATha to 'evaM ceva ya'dikkhA' che, je azuddha ane asaMgata ja che. tyAM didikkhA' hovAnuM svIkArIe to ja zuddhi ane arthasaMgati thai zake che.51 . (3) 'SoDazakaprakaraNa' mAM 15mA SoDazaka nA AThamA padyamAM 'sAmarthyayogato yA tatra didRkSetyasaGgazaktyADhyA / sAnAlambanayoga:52 - evo prayoga che. jo ke ahIM 'didRkSA' no artha anya graMthomAM thAya che tevo nathI thato. ahIM to te 'anAlambanayoga' nA arthamAM 'draSTumicchA didRkSA' evI vyutpattipUrvaka vaparAyo che. chatAM ApaNe to ahIM 'didRkSA' zabda sAthe prayojana che, ane te, e zabdano arthasaMdarbha badalAyA chatAM paNa kAMI nirarthaka jatuM nathI. saMbhava che ke A.haribhadrasUrijI mahArAje potAnA anya graMthomAM paNa A zabda prayojyo hoya. have ApaNe e jovAnu che ke eka 'SoDazaka' ne bAda karatAM, uparokta traNa graMthomAM, je arthasaMdarbhamAM AcArye 'didRkSA' zabda prayojyo che, te ja saMdarbhamAM te zabda 'paJcasUtra' mAM paNa 'Na didikkhA akaraNassa'53 e vAkyamA prayojAyelo jovA maLe che. 13. paJcasUtra nA cothA sUtramA eka zabda Ave che 'samaMtabhaddA'.54 A. zrIharibhadrAcAryano managamato zabda lAge che. kema ke 'viMzativiMzikA' mAM paNa,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 bhale judA saMdarbhamAM, A zabda 55 jovA maLe che. tyAM teno artha te nAmanI 'sarvamaMgalakAriNI pUjA' evI thAya che. 9mA SoDazaka nA 10 mA zlokamAM A pUjAne 'vighnopazamanI' nAme varNavI che, paNa tenA TIkAkAra zrIyazovijayajIe e pUjA 'samantabhadrA' 56 tarIke prasiddha hovAnuM sUcavyuM che ja. 14. ane paJcasUtra nA aMtima sUtramAM lakhyuM che ke : 'na esA annesiM deyA / liMgavivajjiyAo tappariNNA / tayaNuggahaTTAe AmakuMbhodaganAeNaM / esA karuNa tti vuccai / ityAdi. A vAkyomAM che tevo ja bhAva darzAvato 'yogadRSTisamuccaya' no aMtabhAga juo : 'haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt // 226 // avajJeha kRtA'lpA'pi yadanarthAya jAyate / atastatparihArArthaM na punarbhAvadoSataH // 227 // 58 zAbdika taphAvata chatAM banne saMdarbhonuM Arthika sAmya ahIM dhyAnapAtra che. upara noMdhelA tamAma saMdarbhoM spaSTapaNe darzAve che ke 'paJcasUtra' - mULanA paNa praNetA bhagavAna haribhadrasUri svayaM ja che. e sivAya temanA anya aneka graMthonA aneka saMdarbha sAthe, 'paJcasUtra' nA saMdarbhonuM ATalI hade sAmya saMbhave nahi. Ama chatAM, jo 'paJcasUtra' ne A. haribhadrasUrinI pUrve thayelA koi ajJAta ciraMtana AcAryanI ja racanA lekhavAno Agraha rAkhavAmAM Ave to uparanA, 'paJcasUtra' nA saMdarbho sAthe sarakhAvavAmAM AvelA, haribhadrAcAryanA anyAnya graMthonA saMdarbhoM tema ja temAM nirUpita padArthone, haribhadrAcArye 'paJcasUtra' mAMthI zAbdika temaja Arthika rIte uchInA lIdhA hovAnuM ApaNe mAnavuM paDaze, ane e sAthe ja A graMthonI / vicAronI / rajUAtanI hAribhadrIya maulikatA samApta thaI jaze, je koI rIte svIkArya na gaNAya.. 6. paM. becaradAsa dozIe noMdhyuM che ke, 'vaiyAkaraNoe zabdazAstranI dRSTi prAkRtanA RNa prakAra jaNAvela che: 1. saMskRtajanya prAkRta ; 2. samasaMskRta
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 prAkRta ane 3. dezya prAkRta prastuta (hemacandrIya prAkRta) vyAkaraNa pahelA prakArane lagatuM che. '59 A vidhAnane sAme rAkhIne tapAsIe to paJcasUtra (mULa) nI bhASA paNa hemacandrIya vyAkaraNanI maryAdAomAM samAha zake tevI saMskRtajanya prAkRta bhASA hovAnuM pratIta thAya che. zrIharibhadrasUrinA 'vizaMtiviMzikA' Adi graMthonI bhASA Ava ja che evaM, e graMthomAM Dagale ne pagale temaNe prayojelA saMskRtasama ane saMskRtabhava zabdo jotAM asaMdigdhapaNe samajAya che. ane AvuM ja A 'paJcasUtra' nuM paNa che, tethI paNa A kRti zrIharibhadra - praNIta hovAnuM mAnI zakAya tema che. jo ke keTalAka vidvAnoe paJcasUtra nI bhASA prAkRta ( jaina mahArASTrI ) nahi, paNa AgamomAM prayojAI che tevI - ardhamAgadhI bhASA hovAnuM mAnavuM che. paraMtu temaNe Ama mAnavA pAchaLanAM koI kAraNo ke pramANo darzAvyAM nathI. saMbhava che ke 'aNAi jIve bhave, kammasaMjoganivvattie, dukkhakhtre, dukkhaphale 60 ityAdi prayogomAM prathamA vibhaktinA ekavacanamAM 'e' kArano prayoga joine e vidvAno AnI bhASAne ardhamAgadhI kahevA prerAyA hoya. paNa enI sAme, AkRtimAM ja anyatra aneka sthaLoe, 'rAgaddosavisaparamamaMto, kevalipaNNatto dhammo, saraNamuvagao, vivarIo ya saMsAro, aNavaTThiyasahAvo' 69 vagere prayogomAM prathamA - ekavacanamAM, prAkRta bhASAmAM je prayojAtA 'o' kArano thayelo upayoga jo temaNe khyAlamAM lIdho hota, to temaNe AvuM vidhAna karavAnI utAvaLa na karI hota. DaoN. kulakarNI to vinTaraniTjhane TAMkIne 'AgamottarakAlIna jaina racanAo jaina mahArASTrI bhASAmAM che, haribhadranI anya racanAonI bhASA paNa jaina mahArASTrI ja che, jyAre 'paJcasUtra' nI bhASA ardhamAgadhI-gadyAtmaka che, tethI A haribhadrAcAryanI nahi, paNa temanAthI pUrvanI racAyelI kRti che,' evaM tAraNa Ape che. 62 paraMtu haribhadrAcAryanA anya graMthonI ane paJcasUtranI bhASAmAM jaNAtuM vilakSaNa sAmya ane upara kahyuM tema saMskRtasamasaMskRtabhava bhASAprayogonuM paNa sAmya, svayaM pramANita kare che ke A kRti ardhamAgadhImAM nathI, paNa prAkRtamAM ja che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 vaLI, DaoN. kulakarNInI e dalIla ke, 'A kRti ardhamAgadhImAM-gadyamAM che tethI te haribhadrapraNIta mAnI zakAya nahi, kema ke temanI bIjI kRtio to prAkRtamAM che', e paNa na mAnI zakAya tevI che. zuM eka ja kartA judI judI bhASAo ane zailIo na prayojI zake ? zuM eka kartA padyamAM tema ja gadyamAM paNa lakhI na zake ? vastutaH A bAbata to eka ja kartAnA vipula bhASAjJAnanI ane vyApaka pratibhAnI dyotaka banI rahe tevI che. 7. bIjI eka mahattvanI bAbata e che ke 'paJcasUtra' cirantanAcArya nI racanA hovAnuM manAya che, ane e 'cirantana AcArya' nuM nAma ajJAta che ema mAnIne ja ApaNe AjaparyaMta cAlyA chIe. prazna e thAya che ke A cirantanAcArya Aje ApaNA mATe avazya cirantana gaNAya ane tethI te kadAca ajJAta paNa hovAnuM svIkArI laIe. paraMtu A. haribhadrasUri mATe A cirantanAcArya ane temanuM nAma ajJAta hoya e kevI rIte mAnI zakAya ? DaoN. kulakarNIe anumAnyuM che ke A cirantanAcArya te haribhadrasUrithI Azare 100 varSa ke tethI thoDA vadhu vakhata pahelA thayA hovA joie. 63 ane ApaNe paJcasUtra ne Post-canonical racanA mAnIne cAlavAnuM hoya to DaoN. kulakarNInuM A anumAna svIkAravuM ja joie. have vicArIe ke potAnAthI so baso varSa pUrve ja thayelA cirantanAcAryanA nAmathI zrIharibhadrasUrijI ajANa ane aparicita hoya evaM banavuM saMbhavita ane buddhigamya gaNAya kharuM ? vAstavamAM haribhadrasUrithI, A kRtinI jema ja tenA kartA paNa jo hoya to - ajANyA na ja hoi zake. ane jo te pote A sUtrakArane jANatA hoya to temano nAmollekha karyA vinA na ja rahe. chatAM temaNe tema nathI karyu, te muddo ApaNane temane ja sUtrakAra tarIke mAnavA tarapha dorI jAya che. uparanI vistRta vicAraNAnuM phalita e che ke 'paJcasutta' nI TIkAnI jema ja, tenA mULa sUcanA praNetA paNa zrIharibhadrasUrijI mahArAja ja che; ane e siddha thavAnI sAthe ja, A lekhanA AraMbhamAM ApelA, pro. vI. ema. zAha, pro. ke. vI. abhyaMkara, pro. e. ena. upAdhye tathA DaoN. vI. ema. kulakarNI - e cAra vidvAnoe
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 noMdhelI ne paraMparAgata rIte pravartatI mAnyatA ane tene poSanArI yuktio ApoApa nirbaLa tathA nirmULa Thare che. cirantano eTale prAcIna koI eka ke aneka AcAryo dvArA A sUtro racAyAM haze evI, ane e cirantanoe pote ajJAta rahevArnu pasaMda karIne A sUtrone samasta saMghanI milkata thavA dIdhI haze evI tamAma kalpanAo paNa, AthI, vyartha bane che. prazna e thAya che ke A kRti haribhadrasUrikartRka hovA chatAM tenA kartA vize bhrAMti / garabaDa kyAthI / kyAre janmI ? A aMge vicAra ane tapAsa karatAM jaNAya che ke vikramanA paMdaramA saikAmAM ke te AsapAsa A garabaDa zaru thaI hovI joie. 'paJcasUtra' nI upalabdha traNa prAcIna tADapatrIya pratiomAM, je 12mAthI 14mA saikAnA gALAnI hovAno pUro saMbhava che temAM, muni zrIjaMbUvijayajIe noMdhyu che tema, kyAMya tenA kartA vize noMdha che nahi. temAM to phakta 'samattaM paMcasuttaM'65 e prakArano ja nirdeza che. A uparathI anumAna thaI zake ke te gALAmAM AnA kartRtva vize koI garabaDa nahi hoya. 15mA zatakamAM koI vidvAna sAdhue taiyAra karelI manAtI 'bRhaTTipanikA' nAmanI jaina graMthonI sUcimAM sau prathama AvI noMdha jovA maLe che. pAJcasUtraM prAkRtamUlam , sUtrANi 210. vRttizca hAribhadrI 880.65 A noMdhamAM 'paJcasUtra' nA kartA vize koI ullekha nathI, ane tenI TIkA 'hAribhadrI' che tevI noMdha che. te uparathI bhrAMti pedA thaI hoya to nA na kahevAya. joke jarAka sUkSma rIte A noMdhane vicArIe to 'pAJcasUtraM prAkRtamUlam , sUtrANi 210 vRttizca hAribhadrI 880' Ama saLaMga goThavIne teno artha evo karIe ke 'paMcasUtra-prAkRtabhASAmAM mULa, sUtra 210 ; ane (tenI) vRtti (zlokamAna 880) - hAribhadrIya', to Ama 'ca' zabdanI sahAyathI sUtra ne vRtti - banne mATe 'hAribhadrI' zabda prayojAyo hovAnuM (ane 'vRtti' zabdanI sAthe AvI javAne kAraNe strIliMge te prayojAyo hovAnu) nakArI na zakAya. alabatta, A jarAka
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ R7 kliSTa kalpanA che ; ane sAmAnyataH to sau, sUtrakArarnu AmAM nAma nathI, phakta vRttiparaka ja 'hAribhadrI' evo ullekha che, tevo sahelo artha ja mAnavA prerAya. paNa A noMdhamAM sUtrakAranA nAma paratve 'cirantanAcAryakRtaM' ke 'ajJAtakartRkaM' evaM kazuM ja che nahi, e noMdhapAtra bAbata che, ane te uparanA kliSTa lAgatAM arthaghaTanane puSTi ApanArI bAbata bane che. paNa Aq kAMIka vicAravAne badale koIke A sUtrane, AvI noMdha joIne, ajJAtakartRka kalpI lIdhuM hovU joie. ane tethI / tyAMthI ja garabaDano AraMbha thayo haze. A pachI, sattaramA zatakamAM lakhAyelI 'paMcasUtra'nI be hastapratonI puSpikAo jotAM spaSTa samajAya che ke e samayamAM ke ethI thoDA pahelAnA samayathI, sUtrakAra ane TIkAkAra judA judA hovAnI ane sUtrakAranuM nAma ajJAtaprAya hovAthI bhrAMti sthira thaI gaI haze. A puSpikAo A prakAranI che : 'samattaM paJcasUtrakaM // cha // kRtaM cirantanAcAryairvivRtaM ca yaakiniimhttraasuunushriihribhdraacaaryaiH||66 kadAca A arasAmAM lakhAyelI koI bIjI hastapratomAM paNa AvI puSpikA hoya to te saMbhavita che. ane AvA ja ullekhone lIdhe 'paJcasUtra' nA kartA vize bhrAMta dhAraNA ane paraMparA pedA thaI hoya e samajavU have aghaLaM nathI. AvI garabaDa pedA karanArI puSpikAonuM sIdhuM pariNAma e AvyuM ke 'paJcasUtraTIkA' ne aMte TIkAkAre eTale ke graMthakAre 'paJcasUtrakaTIkA samAptA' evA vAkyanI pachI mUkela 'kRtiH sitAmbarAcAryaharibhadrasya,dharmato yAkinImahattarAMsUnoH' e vAkyane 'paJcasUtra'-mULa sUtra tathA TIkA- e bannenA saMdarbhamAM levAne badale, A vAkya phakta TIkAparaka che evaM mAnI levAmAM AvyuM. ane, A mAnyatAne poSaNa Ape tevI bIjI bAbata e che ke zrIharibhadrAcAryanI koIpaNa kRtinA aMtabhAgamA 'bhavaviraha' zabda hoya ja che, te A sUtranA aMtamAM kyAMya jovA maLato nathI. AthI A sUtra bhavavirahAGka AcAryanuM nathI e mAnyatA vadhu dRDha thaI paDI. have jyAre ApaNane jANa thAya che ke A racanA 'cirantanAcArya' nI
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 hovAnI mAnyatA to sattaramA zataka karatAM bahu vadhU jUnI nathI tyAre, ane upara vistArathI carcelA, A sUtra haribhadrasUri-praNIta hovA aMgenA pramANo prApta thayAM che tyAre, paMcasUtranA aMte mUkeluM kRtiH sitAmbarA0' e vAkya zrIharibhadrasUrijInuM potAnu ja che ane te, sUtra tathA TIkA-bannenA saMdarbhamAM prayojAyeluM che, e nakkI thAya che. vaLI, 'bhavaviraha' zabdano sAkSAt prayoga bhale nathI thayo, paNa bhaMgyaMtarathI e zabdano bhAva to kartAe mUkyo che. 'bhavaviraha' eTale 'mokSa'. tenI yAcanA ke AzaMsA temaNe dareka kRtine aMte karI hoya che. sAmAnyataH A AzaMsA 'bhavaviraha' zabda dvArA niSedhAtmaka ke nakArAtmaka rUpe-bhavano viraha (mokSa) ho !-e rIte teo rajU kare che. 'paJcasUtra' nA chellA vAkyamAM paNa kartAe mokSanI AzaMsA to vyakta karI ja che, paNa te viraha zabdathI nahi, kiMtu 'niHzreyasa' zabda dvArA. vidheyAtmaka ke hakArAtmaka rUpe karI che. juo paMcasUtranuM aMtima vAkyaH _ 'esA karuNa tti vuccai egaMtaparisuddhA avirAhaNAphalA tiloganAhabahumANeNaM nisseyasasAhiga tti pavvajjAphalasuttaM // 67 jo viraha zabda mATe ja Agraha sevavAmAM Ave, to te A 'paMcasUtra'nI haribhadrasUri-praNIta manAtI TIkAnA aMtabhAgamAM paNa kyAMya 'viraha' zabda jovA maLato nathI, tethI TIkAne paNa haribhadrasUri-praNIta mAnavAmAM vAMdho Avaze. AthI 'niHzreyasa' zabdane ja bhavavirahano paryAya samajIne A kRtine zrIharibhadrasUri mahArAja sAthe sAMkaLavAmAM pUratuM aucitya che. __zrIharibhadrasUrikRta graMtha vize prAcIna graMthakAro ke vRttikAro koI noMdha ke nirdeza Ape che ke kema? te dizAmAM khoja karatAM nIce noMdhelA be ullekho maLI Ave che. haribhadrasUrie kayA kayA graMtho racyA che enI noMdha prAcIna tema ja arvAcIna lekhakoe ApI che. temAM ApaNe ahIM prAcIna noMdho vize vicArIzuM. (1) 'gaNaharasaddhasayaga' upara sumatigaNie vi.saM.1295mAM saMskRtamAM bRhadvRtti racI che. gA. 55nI vRttimA emaNe haribhadrasUrinI kRtio gaNAvI che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 paJcavastuka-upadezapada - paJcAzaka- aSTaka - SoDazaka-viMzikAlokatattvanirNaya-dharmabindu - yogabindu-yogadRSTisamuccaya-darzanasaptatikAnAnAcitraka - bRhanmithyAtvamathana- paJcasUtraka-saMskRtAtmAnuzAsanakozAdi - zAstrANAM gAvaH // 'caturviMzati prabaMdha' (pR. 52) mAM nIce jaNAvyA pramANe 111 graMthono ullekha che : (prabaMdhakoza, pR. 25) 1. anekAMtajayapatAkA, 2. aSTaka, 3. nANAyattaka, 4. nyAyAvatAravRtti, 5. paMcaliMgI, 6. paMcavastuka, 7. paMcasUtraka, 8. paMcAzat, 9-108. so zataka, 109. zrAvakaprajJapti, 110. SoDazaka, 111. samarAdityacaritra. 68 A ullekha dvArA spaSTa che ke 'paJcasUtraka' e zrI haribhadracAryanI ja kRtI hatI, ane te vize, caudamA saikA sudhI to koI visaMvAda na ja hato. zrI hI. ra. kApaDiyA nirdeze che tema to gaNadharasArdhazatakanI padmamaMdiragaNi (saM. 1676) kRta vRtti paNa uparokta yAdIne ja doharAve che; tethI sattaramA zatakamAM paNa 'paMcasUtra' anya kartAnuM hovAnI dhAraNA jhAjhI pracalita na hatI te siddha thaI zake che. Ama, aMtaraMga ane bahiraMga parIkSaNonA paripAkathI prApta thatAM pramANonA AdhAre paJcasUtra mULa zrIharibhadrasUrikartRka ja hovAnuM siddha thAya che. A paJcasUtra e zrIharibhadrAcAryanA jIvananI paravartI eTale ke jIvananA saMdhyAkALe temaNe racelI, potAnA jIvananA tathA jIvanabhara karelA zAstrasevananA nicoDarUpa racanA hovI joIe. yogamArgamAM, yoganI unnata bhUmikA para svayaM ArUDha thaI gayA pachInI sahaja AtmamastInI anubhUtinI sahaja abhivyaktirUpa A kRti hoya to nA nahi. 'yogadRSTisamuccaya' mAM carcelI yukti - prayuktio A sUtramAM ekadama TraMkAM vAkyomAM paNa saMbhavataH tyAM karatAM vadhu sarasa rIte rajU thaI che te jotAM, temaja 'paJcasUtra - vRtti' mAM eka sthAne 'yogadRSTisamuccayaM' naM uddharaNa pote ja kyuM che te jotAM, A kRti, 'yogadRSTisamuccaya' vagere graMthonI racanA pachIthI ja racAI haze tema mAnI zakAya teoe pahelAM anyAnya viSayonA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 aneka graMtho racyA haze, ane jIvananA uttarArdhamAM, vArdhakyane khoLe beThA haze tevA kALamAM, yogaviSayaka graMtho racyA haze, ane temAM paNa 'paJcasUtra' nuM sthAna sauthI chellu ke chellI kRtio paikI eka tarIke- haze. pro. abhyaMkara paNa A muddA paratve potAno mata Avo ja noMdhe che : 'etai racitAnAM teSAM teSAM granthAnAM kramapratipAdane TIkAgranthAH prAya: prathama racitA anantaraM dharmakathA racitAstadanantaramanekAntajayapatAkA-lokatattvanirNayAdayaH prAdhAnyena jainasiddhAntapratipAdanaparA granthA nirmitAstadanantaraM SaDdarzanasamuccaya-zAstravArtAsamuccaya-paJcAzakAdayo darzanagranthAstadanantaraM ca yogadarzanapratipAdakau yogabindu-yogadRSTisamuccayau racitAviti bhAti / sarveSAmante pariNataprajJairebhirAgamasArabhUtaH svakIyagranthapratipAditAnAM vividhAnAM viSayANAM saGgrahasthAnabhUtazcAsau viMzatirvizikAnAmA grantho niramAyIti / '70 AmAM ApaNe have umerI zakIe ke 'tadantaraM yogamArgArUDhairebhirantimatame nije jIvanabhAge paJcasUtrakasya saTIkasya racanA sandRbdhA syAditi / ' / uparanI carcAthI evI kalpanA sphure che ke ApaNe tyAM kadAca be prakAranI graMtharacanA-paddhati haze : 1. uttarottara graMthomAM pUrva pUrva graMtha-pratipAdita viSayavistaraNa karavAnI paddhati ; ane 2. pUrva pUrva graMthomAM nirUpita viSayono uttarottara graMthomAM saMkSepa karavAnI paddhati. bhagavAna haribhadrasUri vize ema kahI zakAya ke temaNe A bIjI paddhati apanAvI hovI joIe. spaSTatAthI samajAvavA mATe Ama kahI zakAya ke temaNe : 1. paJcAzaka 2. vizikA 3. SoDazaka 4. aSTaka 5. paJcasUtraka A krame potAnI kRtio racI hoya to te banavAjoga che. aMtamAM umeraduM joIe ke zrIharibhadrAcAryanI prasiddhi 1444 prakaraNonA For Private & Personal use only ..
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 praNetA lekhe ApaNe tyAM che. temanA racelAM thoDAMka prakaraNo tathA thoDAMka TIkAgraMtho (jenA mULa graMtho anya maharSi-racita hoya) upalabdha che. emAM ApaNI pAse je thoDAMka prakaraNa graMtho-khAsa karIne je graMthonAM nAmomAM saMkhyAvAcaka zabdo prayojAyA che te graMtho-upalabdha che temAM, 'paJcasUtra' paNa haribhadrasUrikartRka hovAno nirNaya thavAthI, eka uttamottama kRtino-prakaraNano umero thAya che, je ghaNA sadbhAgyanI ane harSanI ghaTanA che. TIppaNo 1. bI.ela.sirijha kra.2 ; AcAryazrIharibhadrasUrigranthamAlA kra.1 pradhAnasaMpAdaka: vA.ma. kulakarNI, saM.muni jambUvijayajI, I. 1986. 2. paMcasuttaM, saMpA. vI.ema.zAha, I.1934. Introduction p.17. 3. ejana, pR.20. 4. ejana, Foreword p.69. 5-6. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I.1986. Introduction p.33. 7. ejana, prastAvanA pR. 4-5. 8. ejana, pR. 80. 9. ejana, pR. 79. 10. ejana, pR. 81. 11. ejana, pR. 80. 12. ejana, prastAvanA-pR. 3. 13. ejana, pR. 80-81. 14. ejana, pR. 24. 15-16. ejana, pR. 80-81.. 17-18. ejana, pR. 24. 19. dharmaparIkSA, prakAzaka: jaina graMtha prakAzaka sabhA, amadAvAda, vi.saM. 1998, pR. 23-24. 20. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, prastAvanA pR. 4.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 21. ejana, pR. 50-53-54. 22. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 70. 23. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 70. 24. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986. pR. 45-46. 25. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 37. 26. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 57. 27. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 10. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 58. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 10. 30. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 70. 31. viMzativizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 61. 32. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 75. 33. viMzatirvizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 63. 34. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 68. 35-36. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 63. 37. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 73. 38. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 6. 39-40. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 3. 41. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 4-5-6. 42. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 71. 43-44. viMzatirvizikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 11-12. 45-46-47. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 37-40. 48. ejana , pR. 73. 49. hAribhadrayogabhAratI, pra. divyadarzana TrasTa, muMbaI, saM. 2036, pR. 123.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 55. 50. ejana, pR. 286. 51. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 6. 52. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 85. 53. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 73. 54. ejana, pR. 76. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, pR. 24. 56. SoDazakaprakaraNam , pra. zrImahAvIrasvAmI jaina saMgha-muMbaI, I. 1984, pR. 85. 57. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 78-79. 58. hAribhadrayogabhAratI, pra. divyadarzana TrasTa, muMbaI, saM. 2036, pR. 129. 59. prAkRta vyAkaraNa, le. paM. becaradAsa dozI, pra. gujarAta purAtattvamaMdira amadAvAda, I. 1925, 'praveza-pR. 12. 60. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 3. 61. ejana, pR. 11-13-36. 62-63. ejana, Introduction pR. 33. 64. ejana, prastAvanA, pR. 4. 65. ejana, prastAvanA, pR. 3. 66. ejana, prastAvanA, pR. 4. 67. ejana, pR. 80 / 68. haribhadrasUriH jIvana ane kavana, le. hIrAlAla ra. kApaDiyA, pR. 48 49 (uttarakhaMDa), pra. prAcya vidyAmaMdira, vaDodarA. 69. paJcasUtrakam , saM. muni jaMbUvijaya, I. 1986, pR. 66. 70. viMzativiMzikA, saM. ke. vI. abhyaMkara, I. 1932, prAstAvikaM nivedanaM pR. 7.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda prayogonI pagadaMDI para oluM peluM, alI !, alyA ! prA. Arao (= saM. ArAt) 'pahelAM' / (juo Tarnara kaM. Di. iM. leM. kramAMka 1295) jU. guja. arahu, arahuM, aharUM, ahu, aruM 'pAsenuM' ahareruM 'vadhu pAsenuM ' / arahuM-parahu~, aharUM-paharuM, aruM paraM / 'pAsenuM - AghenuM' / urahauM, urahu~, uharauM, uhurauM, oharuThaM 'oruM' / arahAM - parahAM 'pAse - Aghe' / harivallabha bhAyANI (jayaMta koThArI : 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza') arahu pahelAM kriyA-vizeSaNa hatuM. pachI vizeSaNa tarIke teno prayoga thavA lAgyo. 'ra- ha'no vyatyaya, 'h- r' joDAI javA, pachIthI hakArano hukAra, ane hakArano lopa--e pheraphAro vaDe jU.gu. nAM vividha zabdarUpono khulAso maLI rahe che / prAkRta bhUmikAmAM sthaLa-kALa- vAcaka keTalAMka kriyA-vizeSaNo parathI -illa- pratyaya vaDe vizeSaNo sadhAyAM che - aggilla 'AgaluM', pahilla 'paheluM', pacchilla 'pAchaluM' ane te anusAra Ara uparathI Arilla (de.nA. 1,63) 'nikaTanA samayanuM, hamaNAMnuM' ane para uparathI parilla / samAna-varNa-lopanA valaNane pariNAme arilla Ailla, pachI aila, ane parilla-pailla. arvA. guja. mAM eluM, peluM / pachIthI Ara nuM sthAna avara letAM arahu-parahu ne badale orahu-parahu 'oruM-paruM' evaM joDakuM pracalita thayuM / te anusAra orilla-parilla, oillapailla ane arvA guja. oluM, peluM / e paristhitimAM eluM viziSTa arthamAM vaparAto thayo, koI nikaTamA rahelI vyaktine bolAvavA ke tenuM dhyAna kheMcavA 'elA elA e !' evo prayoga sAmAnya che / te ja pramANe strIliMga rUpa 'elI', pAse rahelI strIne bolAvavA, ane patnInuM nAma levAnA niSedhane lIdhe patnIne bolAvavA vagere mATe pracalita che / kvacita 'mArI elI' vagere jevAmAM nAma tarIke paNa vaparAya che / I
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 uccAraNanA saralIkaraNathI elI ne badale alI, ane olo, olyonuM saMbodhana alyA, lyA paNa bolIomAM pracalita cha / hAMuM hAuM eTala 'hA', 'basa', 'pUratuM che' evA arthomAM keTalIka bolIomAM pracalita ch| bRha. gu. ko. mAM tene ravAnukArI kahyo che| hakIkate tenA mULamAM saM. Am + khalu 'hA, kharekhara (bhAravAcaka)' ch| pachI prA. AM + hu, guja. hAMu, hAuM e krame zabda sadhAyo che / / hAya 'hAya !' e du:kha ke zokano udgAra cha / 'hAya re !' ke dvirukta rUpe 'hAya ! hAya !' paNa vaparAya ch| pachIthI 'tenI hAya lAgI gaI' , 'hAyavoya', 'hAya-varALa' vageremAM te 'phikara, cintA', 'aMtaranA UMDA duHkhanI badaduA' vagere arthamAM nAma tarIke vaparAto thayo che| bRha. gu. ko. mAM tene hA sAthe joDyo che| hakIkate duHkhavAcaka udgAro hA ! he ! maLIne bola 'hA he !' parathI hAe ane pachI hAya e rIte tenuM mULa saheje samajAvI shkaay| hiMdImAM paNa hAya cha / e ! eya! o bhAI ! prayoga : 'e!', 'e ramA !' 'eya! Ama Ava to / ' 'o bhAI ! jarA AghA khso|' vagere / mULa : dUravartI darzaka sarvanAma ane vizeSaNa tarIke vaparAto e ane bolAvavA-- dhyAna kheMcavA saMbodhana tarIke vaparAto e eka ja hovAnu jaNAya che| saM. eSaH,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 prA. eho, apa. eha pachI eha ane e. A e ne badale vaparAtA eya nA chevaTanA yava mAM mULamAM saM. bhAravAcaka hI hoya. ehI > eI > ey| o paNa dUravartI darzaka sarvanAmano saMbodhana tarIkeno prayoga che. saM. oSaH, apa., ohu, pachI oha, o (= hiMdI vaha). tene saM. udgAra ho parathI thayelo mAnavAnuM barAbara nathI lAgatuM, kema ke gujarAtI zabdarUpomAM Adya hakAranA lopane badale. agra svaranI pUrve hakArano Agama karavAnuM valaNa cha / heya ! haiyyA ! AnaMdanA, AzcaryanA ke sAnaMdAzcaryanA udgAra tarIke heya ! vaparAto hovArnu ApaNe jANIe chiie| vadhu utkaTatA haiyyA! thI vyakta karAya ch| kozomAM A noMdhAyA nthii| temanA mULanI aTakaLa karatAM lAge che ke saMskRta nATakomAM evI lAgaNIonA udgAra tarIke je hIhI vaparAya che (vidUSaka vagerenI uktiomAM) temAMthI ja A UtarI Avyo hoya. hIhInuM pachIthI hIhi ane hakAranA AgaLa-pAchaLanA svaro uparanA prabhAvathI hei ane aMte heya. heiyA uparathI haiyyA ane temAM aMte je yA che, tenA mULamAM AnaMda ane Azcaryano udgAra hA hoya / hAMno 'basa' (saM. alam ) evA arthamAM paNa prayoga jANIto cha / ('hAM ! basa', 'hAM ! hAM ! basa thayu, have vadhu nhiiN')| vyavahAranI nItine lagatI eka uktimAM paNa teno upayoga thayo che : je jamavA beThaM hoya tene vadhu pIrasavA Ave tyAre viveka khAtara nA pADavAno rivAja che| paNa khAvAnI icchA hoya to tene zIkhAmaNa ApelI che ke jarA dhImethI hAM ke hUM ema nakAravA mATe kahevaM, paNa jorathI te na bolavU, nahIM to pIrasanAra tANa karIne pIrasavAne badale pIrasyA vagara cAlyo jaze : " 'hAM hAM' dadyAt 'hUM hUM' dadyAt , na dadyAt sihaMgarjanAM / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI nAma daIne AsapAsa rahelI vyaktine bolAve tyAre, (1) vAta karanAra zrotA vaktA kahevU sAMbhaLe che ke tenA kahevAmAM saMmata che ke kema, te jANavA, (2) koI vArtA kahe tyAre temAM vacce vacce tenA zrotAnA pratisAda tarIke hoMkAro karavA ke bharavAmAM Ave che| e haM ke huM tarIke lekhanamA vyakta karAya che| moDhuM khullu rAkhIne hokAro Ape tyAre ghaNuMkharUM te haM rUpe saMbhaLAya che, paNa baMdha moDhe bhaNAto hokAro hu~ tarIke paNa saMbhaLAya che ane lekhanamAM vyakta karAya che| . ___saM. Am parathI haM (hindI hAM) UtarI Avela che, temAM hakArano agrAgama thayelo ch| morcA baMdha hoya tyAre jIbhanA pAchaLanA bhAgamAMthI, gaLAmAMthI e udgAra kaDhAto hovAthI ane anunAsika / anusvArano prabhAva hovAthI khulle moMe uccArAtA a svara ne badale pRSThasvara u bolAya-saMbhaLAya che| eTale ke haM- nuM uccAraNa huM jevU thAya cha / huMkArone badale hokAro kahevAya che, te huMkAra darpasUcaka hovAthI, arthAcavaNa TALavA mATe - evI aTakaLa karI shkaay|| ____ vArtA sAMbhaLatAM bALaka hokAro pUre che, teno saMskRtamA huM ane huMkAra rUpe nirdeza thayo che. A sarvasAmAnya anubhavano bilvamaMgale potAnA eka muktakamAM sarasa upayoga ko che| e muktaka nIce pramANe che - temAM yazodA bAla-kRSNane rAma-sItAnI vArtA kahe che ane kRSNa hokAro de che : 'rAmo nAma babhUva', 'tadabalA sIteti', 'haM', 'tau piturvAcA paMcavaTI-taTe viharatAM tAmAharad rAvaNaH / ' 'nidrArthaM jananI-kathAmiti harehu~kArataH zRNvataH / ' 'saumitre kva dhanurdhanurdhanuriti vyagrA giraH pAtu vaH / / ('kRSNakarNAmRta', 2.72)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ f [ 'prabhAkacarita' mAM (53, kramAMka 572), tathA 'prabaMdhakoza' mAM (pR. 39) mAM cothA caraNanuM pAThAMtara che : 'pUrva - smarturavaMtu kopa- kuTilA bhrUbhaMgurA dRSTayaH // ' ] sUradAsane nAme maLatA nIcenA padamAM uparyukta muktakano AdhAra levAyo che : 98 'naMdanaMdana ! eka kahuM kahAnI ; rAmacaMdra rAjA dazaratha ke, janaka- sutA jAke ghara rAnI tAta- vacana suna paMcavaTI - vana, chAMDa cale aisI rajadhAnI tahAM basata sItA hara lInI, rajanIcara abhimAnI - 2 pahalI kathA purAtana suna suna, jananI ke mukha - bAnI 'lakSmaNa ! dhanuSa dhanuSa' kahe Terata - jasumati sUra DarAnI --- 1 3
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkara mahAvIranuM dehavarNana (jaina AgamagraMtha 'aupapAtikasUtra'nA mahAvIravarNaka ane tenA paranI abhayadevasUrinI vRttine AdhAre) harivallabha bhAyANI tIrthaMkara mahAvIranuM mukha kAntimAna ane zvAsa utpalanA parimala jevo dehano vAna utkRSTa hato. dehanuM mAMsa nIrogI, ati prazasta, nirupama hatuM. tvacA, kazI paNa malinatA, raja, prasveda, kalaMkathI mukta hatI. agopAMga tejasvI hatAM. mastaka, unnata, chatrAkAra ane nibiDa, piMDIbhUta keza vALu hatuM. keza, vizada, mRdu, sUkSma, zlakSNa, snigdha, sugaMdhI, prazasya, suMdara, bhaMga aMgAra kAjaLa nIlamaNi jevA zyAma, zImaLAnAM phaLa jevA saghana, subaddha hatA. kezamULa pAsenI tvacA, dADamanA puSpano, suvarNano vAna dharAvatI, nirmaLa, susnigdha hatI. bhAlapradeza, vraNa vinAno, parimArjita, manojJa, ardhacaMdrAkAra hato. vadana, pUrNacaMdra samAna, saumya hatuM. zravaNa, lagolaga, sapramANa hatA. kapolapradeza, pIna, mAMsala hato. bhramara, pAtaLI, abhrarAji jevI zyAma, snigdha, dIrgha, saheja namAvela - dhanuSa samI hatI. zveta bhoMya para kALI kIkI ane lAMbI pAMpaNo vALAM netra, vikasita puMDarIka samAM hatAM. nAka garuDa jevU Ayata, sIdhuM, unnata hatuM. adharoSTha, bharelo, pravAla ane biMbaphaLa samo hato.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 daMtazreNi, pUrNacaMdra, zaMkha, dUdhanAM phINa, kuMdapuSpa, jalazIkara, mRNAlanA jevI dhavala, nirmala hatI. dAMta, phATaphUTa vinAnA, akhaMDa, lagolaga, sujAta, snigdha, aneka chatAM eka zreNi jevA hatA. tALavU ane jIbha, agnimAM tapAyela suvarNa samAM lAla hatAM. dADhI, alpa, AchI ane zobhItI hatI. haDapacI, bharelI, mApasara, vAghanA jevI vipula hatI. grIvA, cAra AMgaLanI, sapramANa, zaMkha jevI hatI. skaMdhapradeza, mahiSa, varAha, siMha, vAgha, vRSabha, gajarAjanA jevo vipula __ ane pramANasara hato. bhujA, yUpa jevI puSTa, susakara, bharelA kAMDA vALI, suzliSTa saghana subaddha snAonI gUDha saMdhi vALI, nagaradvAranA AgaLiyA jevI vartula hatI. bAhu, nAgarAjanA deha jevA hatA. agrahasta rAtI hatheLI vALA, puSTa, mAMsalu, mRdu, sulakSaNa hatA. AMgaLiyo, sabhara goLAkAra komaLa hatI. nakha, saheja rAtA pAtaLA svaccha snigdha rucira hatA. hastarekhAo, dakSiNAvarta svastika, sUrya, caMdra, zaMkha, cakranAM cihno vALI hatI. vakSaHsthaLa, suvarNazilA jevU ujjvaLa, samathaLa, puSTa, vistIrNa, zrIvatsathI aMkita hatuM. deha, karoDarajju na kaLAya tevo, suvarNakAnti, nirmaLa, rogacihnothI mukte hato. paDakhAM, saheja namatAM, sapramANa, suMdara, bharelAM hatAM.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 romAvali, Rju, sama, sUkSma, saMhata, zyAma, snigdha, ramaNIya rUMvADA vALI hatI. nAbhi, gaMgAnA jamaNI bAju ghUmatA AvartanA taraMgo jevA bhaMgavALI, sUryakiraNathI vikasita padma jevI gaMbhIra hatI. madhyabhAga, saMhata, muzaLa darpaNano hAtho sonAnI taravAranI mUTha ane vajra jevo kRza hato. kaTi, azva, siMhanA samI goLAkAra hatI. guhyapradeza, jAtavAna azvanA jevo nirupalepa, prazasta hato. gati, gajavara samI, parAkramI ane savilAsa hatI. jaMghA, gajarAjanI sUMDha samAna hatI. cUMTaNa, saMpuTa jevA Ane mAMsala hovAthI gUDha hatA. pIDI, haraNanA jevI, kuruviMda tRNa jevI, sUtaranI AMTI jevI vartulAkAra uttarottara pAtaLI thatI hatI. caraNAMguli, anukrame uttarottara laghu, vacce virala avakAza vALI, puSTa hatI. caraNanA nakha, unnata, pAtaLA, rAtA, snigdha hatA. caraNataLa, rakta kamaLanAM patra samAM mRdu, sukumAra, komaLa hatAM ane parvata, nagara, magara, sAgara, cakra jevAM maMgaLa cihnothI aMkita hatAM. dehakAnti, nirdhUma pAvaka, vidyut , taruNa ravikiraNa samI hatI. tIrthaMkara mahAvIra ATha hajAra (eka hajAra ne ATha ?) puruSalakSaNa dharAvatA hatA.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanA vijJAnayugamAM jaina jIvavicAraNAnI AhArakSetre prastutatA DaoN. nArAyaNa ma. kaMsArA (1) jaina jIvavicAraNA jaina dharmamA svIkAravAmAM AvelA nava mULabhUta padArthomAM eka te che jIva. A jIvanAM nIce mujabanA guNadharmo gaNAvavAmAM AvyA che : caitanyalakSaNa; pariNAmI; jJAna, darzana cAritra, sukha, duHkha, vIrya, bhavyatva, abhavyatva, dravyatva, premayatva, prANadhAritva, krodha vagere pariNatatva, saMsAritva, siddhatva, paravastuvyAvRttatva vagere svapara paryAyo rUpI dharmothI bhinna chatAM abhinnapaNuM ; kartA ; sAkSAd bhoktA, svadehaparimANavALo, dareka zarIramAM bhinna, paudgalika ane adRSTavAn. A jIva be prakArano hoya che : mukta ane saMsArI. mukta jIvanA sakala karmono kSaya thai gayelo hoya che. sAMsArika jIva cAra prakArano hoya che : sura, nAraka, manuSya ane tiryak . ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. emAM paNa ekendriya jIvo pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane vanaspati e pAMca prakAranA hoya che. ekendriya jIvone sparzanendriya, kAyabaLa, zvAsozvAsa ane AyuSya A cAra prANa hoya che. dvIndriya jIvone A cAra uparAMta rasanendriya ane vacanabaLa adhika hovAthI cha prANa hoya che. trIndriya jIvone upara jaNAvela cha uparAMta ghrANendriya hovAthI sAta prANa hoya che. caturindriya jIvone uparyukta sAta uparAMta zrotrendriya hovAthI ATha prANa hoya che. asaMjJi-paMcendriya jIvone upara mujabanA ATha uparAMta netrendriya vadhu hovAthI nava prANa hoya che ; ane saMjJi-paMcendriya jIvone upara nirdezela nava uparAMta manobaLa adhika hovAthI dasa prANa hoya che.2 zubhavijayakRtA pramANanayatattvaprakAzikA svAdvAdabhASA (saMpA. nArAyaNa ma. kaMsArA, Sambodhi, Vol. XVIII, 1992-93), pp. 101-122, pari. 8 sU. 3 (pR. 116-117). 2. muni zrI vidyAvijayajI - jainadharma, zrI vijayadharmasUri graMthamALA - 51, ujjaina, vi.saM. 1995, pR. 76.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 saMsArI jIvonA bIjI dRSTie sthAvara ane trasa evA be prakAra pADavAmAM AvyA che. sthAvara jIvo te che jemane kevaLa zarIra ja hoya che ane teomAM halanacalananI kriyA pratyakSarUpe jovAmAM AvatI nathI chatAM AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane grahaNa karavAnI parigrahasaMjJA jovAmAM Ave che. pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e pAMca prakAro sthAvara jIvonA che ane te ekendriya athavA dvIndriya hoya che. A vaijJAnika jamAnAmAM to sUkSmadarzaka vagere yaMtro dvArA pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane vanaspatimAM cetanalakSaNa jIva hovAnu pratyakSa karI batAvavAmAM AvyuM che.3 jene eka ja indriya hoya che. tevA jIvone phakta zarIra ja hoya che. mukha vagere nathI hotuM, to paNa temanAmAM grahaNazakti hovAthI teo AhAra vagere karI zake che. jema ke, vanaspati potAno AhAra jamInamAMthI rasa cUsIne meLavI le che. agnino AhAra vAyu che, ane te jeTalo joie teTalo grahaNa karI le che. dvIndriya jIvone zarIra ane mukha ; trIndriya jIvone zarIra, mukha ane nAka ; caturindriya jIvone zarIra, mukha, nAka ane AMkha ; ane paMcendriya jIvone A cAra uparAMta kAna hoya che. kRmi, gaMDolA, jaLo, zaMkha, koDA vagere jIvo dvIndriya che ; kIDI, jU, maMkoDA, mAMkaNa, iyaLa, ghImela vagere jIvo trIndriya che ; mAkhI, bhamaro, vIMchI, bagAI vagere jIvo caturindriya che ; ane manuSya, pazu, pakSI, mAchalAM, devatA ane nArakI A badhA jIvo paMcendriya che.5 sthAvara ane trasa banne prakAranA jIvo aparyAptA, arthAt apUrNa paryAptiovALA ane paryAptA arthAt pUrNa paryAptiovALA kahevAya che. paryApti e eka viziSTa zakti, jene lIdhe amuka vastu grahaNa karAya che. je zaktithI AhAra grahaNa karAya te AhAra paryApti , je zaktithI zarIranI saMracanA thAya te zarIra paryApti, je zaktithI indriyo kArya kare che te indriya paryApti , je zaktithI 3. 4. 5. ejana, pR. 77. ejana, pR. 78.. ejana.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zvArocchavAsanI kriyA thAya che te zvAsocchavAsa paryApti , je zaktithI bhASA no vyavahAra thAya che te bhASA paryApti , ane je zaktithI manano vyApAra thAya che tene manaH paryApti kahevAmAM Ave che. ekendriya evA sthAvara jIvomAM prAraMbhanI cAra paryAptio - arthAt AhAra, zarIra, indriya ane zvAsocchavAsa paryAptio hoya che. dvIndriya thI caturindriya jIvomAM manane bAda karatAM bAkInI pAMca paryAptio hoya che. paMcendriya jIvomAM saMjJI ane asaMjJI evA be prakAra che.. jemane mana nathI hotuM tevA paMcendriya jIvo asaMjJI gaNAya che ane temane mana sivAyanI uparanI pAMca paryAptio hoya che, jyAre saMjJI jIvone upara jaNAvelI cha paryAptio hoya che.6 (2) mokSamArgI AcAravyavasthA A jIvavicAraNAne lakSamA rAkhIne manuSyane karmonA baMdhanamAMthI choDAvI mokSamArge vALavA tathA aMte nirvANa prApti karAvavA mATe jaina tIrthaMkaroe eka viziSTa AdhyAtmika mArga pravartAvyo jene ApaNe 'jainadharma' tarIke oLakhIe chIe. karmabaMdhanone lIdhe ja jIva janmamaraNanI ghaTamALamAM phasAyelo rahe che. ane karyabaMdhanamAMthI chUTavA mATe jIve kaSAyomAMthI mukta karavA ghora tapazcaryA jarUrI che. A tapazcaryAnA mArge jIvane kramazaH vadhune vadhu tIvratAnI kakSAe pravRtta karavA gRhasthadharmanAM bAravato ane sAdhudharmanAM pAMca mahAvrato- pAlana karavAnI vyavasthA goThavavAmAM AvI che. gRhastha mATenAM bAra vratomAMnA prathama pAMca 'aNuvrata' athavA sUkSma kahevAya che, kAraNa ke te sAdhuonAM pAMca mahAvratonI tulanAe ghaNAM alpa athavA sthULa che. gRhasthonAM A aNuvrato cha :- sthUla prANAtipAta viramaNa vrata, sthUla mRSAvAda viramaNa vrata, sthUla adattAdAna viramaNa vrata, sthUla maithuna viramaNa vrata ane sthUla parigraha viramaNa vrata ; jyAre sAdhuonAM pAMca mahAvrato cha :- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha. A pAMca mahAvrato ane gRhastha mATenAM thoDIka anivArya chUTachATavALAM A ja mahAvratonAM pAMca aNuvrato jaina dharmanA prANarUpa che. A pAMca mahAvratonA 6. ejana, pR. 79-80.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 anuSaMge bAkInAM sAta vrato prayojAyAM che, jemAMnAM digvrata, bhogopabhoga viramaNa vrata ane anarthadaMDa viramaNa vrata, e traNa guNavato kahevAya che, kemake pAMca aNuvratone te sahAyarUpa nIvaDe che, jyAre chellAM cAra arthAt sAmAyikavrata, dezAvagAsikavrata, pauSadhavrata ane atithisaMvibhAgavata, zikSAvrato kahevAya che, kemake te rojabaroja abhyAsa karavA yogya che." je gRhastha zrAvaka A bAra vratone svIkAre che te zrAvaka kahevAya che, ane pachI uttarottara enA pAlanamA sthULatAthI vadhune vadhI sUkSmatA ANe che tyAre aMte te sAdhu kakSAe pahoMce che. A mArge prayANa karI, samyag darzana, samyag jJAna ane samyak cAritranA baLe karmonA kSaya karI karmabaMdhanomAMthI chUTakArA rUpa nirjarA prApta karI, kramazaH zuddhatama AtmabhAvane prApta karI, aMte jIva nirvANa prApta kare che. jIvavicAraNA- aMtima lakSa nirvANa che, je manuSya mAtranuM A saMsAramA carama dhyeya che. jainadharmamAM A carama dhyeyanA anuSaMge sarvasAmAnya jaina gRhastha mATe je bAra vrato prabodhavAmAM AvyAM che temAnuM prathama sthUla prANAtipAta viramaNa vrata AhArane kSetra sAthe sIdhuM saMkaLAyeluM che, kAraNake tenA pAyAmAM ahiMsA e prathama mahAvrata raheluM che. A mahAvratano vistAra ghaNo moTo che, paNa AhAranA kSetre niraparAdhI jIvonI hiMsAno tyAga emAM samAviSTa thayo che e dRSTie prastuta viSaya sAthe eno saMbaMdha rahelo che. ahiMsAnA anuSaMge jainadharmamAM dayAne prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. dAna, zIla, tapa, bhAva, paropakAra vagere jeTalI paNa zubha kriyAo che te badhArnu mULa dayA ja che, tethI te dharmanI jananI ke mULa gaNAI che. ahiMsA ane dayA vacce ghaNo pharaka che. koi jIvane herAnagati na pahoMcADavI, mAravo nahiM, satAvavo nahi, tenA haiyAne duHkha na pahoMcADavU e 'ahiMsA' che. paraMtu dayA e aMta:karaNano bhAva che. evo bhAva jenA hRdayamAM hoya e ja ahiMsA, sevana karI zake. duHkhIne dekhIne ApaNA hRdayamAM darda thAya athavA mArI kriyAthI bIjAne duHkha 7. ejana, pR. 41.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaze evo vicAra thavo tene dayA kahe che. jaina zAstromAM dayAnA ATha prakAra gaNAvyA che : dravyadayA, bhAvadayA, svadayA, paradayA, svarUpadayA, anubaMdhadayA, vyavahAradayA ane nizcayadayA. AmAMthI dravyadayA, svadayA, ' paradayA ane svarUpadayAno sIdhI ke ADakatarI rIte AhArakSetra sAthai saMbaMdha Ave che. (3) AhAranuM prayojana, prakAro ane mAnavazarIra mATenI tenI jarUriyAta AhAranaM prayojana kevaLa peTa bharavA pUratuM, taMdurastI jALavavA pUratuM ke svAda saMtoSavA pUraMtuM ja nathI, balke mana ane cAritryano vikAsa karavAnuM paNa che. 'jevo AhAra tevo oDakAra' athavA 'jevo AhAra tevo manuSya' e kahevato AjanA jamAnAmAM paNa manuSyane lAgu paDe che. mANasano vividha prakAranA khorAkano zokha tenI vartaNuka ane cAritryano sUcaka banI rahe che. tethI ApaNA khorAkano uddeza evo hovo joie ke jethI ApaNe je khorAka khAie te ApaNA zArIrika, naitika, sAmAjIka ane AdhyAtmika unnatine upakAraka bane ane sneha, vAtsalya, dayA, ahiMsA, zAnti ane evA bIjA sadguNono poSaka banI rahe. 106 ApaNA AhAranA prakAro evA hovA joie jemAMthI UrjA, svAsthya ane uSmA utpanna thAya. A mATe ApaNA khorAkamAM proTIno, zarkarA, viTAmino, khanijo ane tailI padArtho pUratA pramANamAM hovA joie jethI sArI guNavattAvALA navA kozo ane lAla raktakaNo satata utpanna thatA rahe. ApaNA zarIramAMnA badhA ja kozo tathA pezIo cha mahInAmAM sAva ja badalAi jAya che ane navI utpanna thai jAya che. 10 ApaNA zarIra ane emAMnA pheraphArono AdhAra ApaNA khorAka para hoya che. vaLI ApaNo khorAka evo hovo joie jenAthI ApaNA zarIranI roga-pratikAraka saMrakSaNa vyavasthA sacavAi rahe ane majabUta bane, ane emAM rogakAraka tathA svAsthya vinAzaka tattvo sadaMtara hovAM joie. A mATe kudarate 8. ejana, pR. 61-62. 9. agravAla gopInAtha - vejITeriyana aura naoNna-vejITeriyana ; yUjha yaoNra selpha (aMgrejI), jaina buka ejansI, nyU dilhI, pAMcamI AvRtti, 1991, pR. 5. ejana. 10.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 aneka prakAranAM anAja, phaLo, kASThaphaLo, kariyANAM, zAka-pAMdaDAM vagere sarajyAM che, jemAM pUratA pramANamAM poSaka tattvo rahelAM hoya che. sAmAnyataH puruSane roja 2350 thI 2700 kelarI, strIne 1800 thI 2100 kelarI, chokarAne 2400 kelarI ane chokarIne 2050 kelarI khorAka jarUrI hoya che. A mATe anAjamAMthI 1384, dvidalamAMthI 209, zAka-pAMdaDAMmAMthI 48, kaMdamULamAMthI 72, phaLomAMthI 24, dUdhamAMthI 168, telibIMyAmAMthI 225 ane sAkaramAthI 120 ema kula maLIne 2250 kelarI maLI rahe che.19 / / ghaNA mANaso bhUkhamArAne badale vadhu paDatA khorAkathI ja maratA hoya che. vadhu paDatuM khAvA karatAM thoDaMka orcha - peTa thoDuka khAlI rahe tevI rIte, Unodara rahIne, khorAka levo joie. ApaNe jIvavA mATe khAvU joie nahIM ke khAvA mATe jIvaq. A mATe jeTalA khorAkanI bhUkha hoya tenAthI thoDaMka orcha khAvU joie. je loko bhUkha karatAM vadhu paDatuM khAya che teo sthULatA, ALasa, apaco, kabajIyAta ane bIjA rogonA bhoga bane che. moTA bhAganA rogo, kAraNa vadhu paDatI khANIpINI ja hoya che.12 bhUkha dareka mANasane vyAkuLa karI mUke che ane mANasane kumArge vALe che. paNa zarIranI bhUkha sImita hoya che, ane thoDAka khorAkathI tRpta thai zake che. kadI na saMtoSAya tevI bhUka to mananI hoya che. ene jeTalI saMtoSo eTalI vadhu bhaDake che ane te kuTevomAM pariNAmI chetarapIDI, bIka, tanAva, gusso, dhikkAra vageremAM pariNAme che.13 / jaina dharmamAM ahiMsAnI pradhAnatAne lIdhe jIvahiMsAno sadaMtara niSedha hovAthI mAMsAhArane koija avakAza nathI. tethI jo AjanA vaijJAnika yugane lakSamAM rAkhI, manuSyanA zarIranI zAkAhArI.prANIo jevI ja saMracanA che.14 mAMsAhArI prANIo jevI nathI ja. e vaijJAnika hakIkatane lakSamA rAkhI jainadharmanA eka 11. ejana, pR. 6. 12. ejana, pR. 6-7. 13. ejana, pR. 7. 14. ejana, pR. 8-9.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 mAtra sthUla prANAtipAta viramaNa vratano ja svIkAra AvatI ekavIsamI sadImAM sarvAnumate svIkAra thAya to jagatamAMnA ghaNA rogonA mULa nAbUda karI zakAya. AjanuM zarIravijJAna spaSTa jaNAve che ke zAkAhArI prANIonA dAMta sapATa jaDabAMmAM beselA hoya che, ane tenA nakha mAtra phaLa phUla cUMTI zake tevA ja hoya che, jyAre mAMsAhArI prANIonA dAMta ane nakha aNIdAra ane prANIonAM zarIrone phADI nAkhe evA majabUta hoya che. zAkAhArI prANIonuM nIcenuM jaDacaM uparanIce ane DAbejamaNe hAlI cAlI zake che jyAre mAMsAhArI prANIonuM nIcenuM jaDabuM mAtra uparanIce hAlI zake che. zAkAhArI prANIonI jIbha narama ane suMvALI hoya che, jyAre mAMsAhArI prANIonI jIbha lAMbI ane kharabacaDI hoya che ane pANI bahAra nIkaLe che. zAkAhArI prANIonAM AMtaraDAM tenA dhaDa karatAM bAragaNAM lAMbA hoya che jyAre mAsAMhArI prANIonAM AMtaraDA temanA dhaDa karatAM cha gaNA lAMbA hoya che. Ama mAMsAhArI prANIonAM AMtaraDA pramANamAM vadhu DhUMkA hoya che. zAkAhArI prANIo karatAM mAMsAhArI prANIonAM yakRta ane mUtrazaya pramANamAM vadhu moTA hoya che. zAkAhArI prANIo karatAM mAMsAhArI prANIonA jaTharamAM paDatA pittarasamAM hAiDroklorika tejAbanuM pramANa dasa gaNuM vadhAre hoya che. zAkAhArI prANIonA mukhamAMnI lALa AlakalI tattva dharAve che, jyAre mAMsAhArI prANIonA mukhanI lALa tejAba tattva dharAve che. zAkAhArI prANIonA lohImAM UMcuM blaDa bI.eca. hoya che ane AlakalI taraphI valaNa hoya che, jyAre mAMsAhArI prANIonA lohImAM nIcuM blaDa bI.eca ane tejAba tattva taraphI valaNa hoya che. zAkAhArI prANIo karatAM mAMsAhArI prANIonuM raktalipo-proTIna judA prakAraceM hoya che. zAkAhArI prANIo karatAM mAMsAhArI prANIonI ghrANendriya khUba prabaLa, ane AMkho rAtre joi zakanArI tathA khUba camakatI hoya che. zAkAhArI prANIonI tulanAe mAMsAhArI prANIono avAja ghaNo rUkSa ane bhayaprada hoya che. zAkAhArI prANIone janmatAM ja sAdhAraNa dRSTi prApta thAya che, jyAre mAMsAhArI prANIonI dRSTi janma pachI aThavADIyA sudhI lagabhaga zUnya hoya che. A badhAM vaijJAnika tathyo lakSamAM letAM spaSTa jaNAya che ke manuSya kudaratI rIte mUlataH zAkAhArI prANI che. ane prAcIna RSimunioe
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 A kAraNe je saMskArI manuSya mATe mAMsAhArano niSedha karyo che. jainadharma to AjanA badhA dharmomAM AhAranA kSetre sauthI vadhu vaijJAnika hovAthI AgAmI ekavIsamI sadImAM teNe prabodheluM mAtra eka sthUlaprANAtipAta viramaNa vrata ja sarvAMze sarva dezomAM svIkAra pAme to paNa jagatamA maMgalamayatA vyApI rahe, to bIjAM vrato svIkAra pAme to maMgalamayatAmAM keTalI badhI vRddhi pAme tenI kalpanA ja ApaNane AnaMdavibhora karI mUke tema che. A dRSTie 'sarve bhavantu sukhinaH....' e mAMgalika bhAvanAne pratyakSa jIvanamA sAkAra karavA mATe jainadharmanI jIvavicAraNA khUba mahattvano phALo AgAmI sadImAM ApI zake tema che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyakAlIna dharma viSayaka padyaparaMparA saMgoSThI ahevAla zrI bhadraMkarodaya zikSaNa drasTa, godharAnA upakrame tA. 5/6 okTobara 1997nA divasomAM, zrI yazobhadra zubhaMkara jJAnazALA, mahAvIra jaina sosAyaTI, godharAmAM pUjya AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrijI mahArAjanI nizrAmAM 'madhyakAlIna dharmaviSaya padyaparaMparA'e viSaya para eka apUrva saMgoSThI yojAI gaI. yajamAna zreSThI zrI jayaMtibhAI kAnajIbhAI zeThanI sAhityaprItinA baLe sarvazrI jayaMta koThArI, lAbhazaMkara purohita, zirISa paMcAla, ramaNa sonI vagere AyojakonA zramanAM suphalo muMbaI, saurASTra ane gujarAtanA vividha sthaLoethI Avela AmaMtrita zrotAoe tathA nagaranA sAhitya rasiko ane zrAvako cAkhyAM. saMgoSThInI ane pahelA divasanI prathama beThaka saMgoSThIsaMcAlaka zrI lAbhazaMkara purohite karelI zrIzatruMjayavaMdanA, tIrthaMkaravaMdanA, zAradAvaMdanAthI zarU thaI. godharAnA jaina bALatapasvI rucira mUkezabhAI cokasIe maMgaladIpa pragaTAvI saMgoSThInuM vidhivat udghATana kartuM hatuM. AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrijInA maMgalAcaraNa pachI saMgoSThImAM padhArelA zrotAvaktAonaM hArdika svAgata prA. vinoda gAMdhI karyaM hatuM. prA. vinoda gAMdhIe ucita rIte godharAmA janmela pU. raMgaavadhUta mahArAja ane kavizrI pUjAlAla dalavADIne yAda karyA hatA. 'bhInI kSaNono vaibhava' ane 'amArI ghoSaNAno dastAveja'nA sarjaka pUjya AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrijInA cAturmAsathI godharAnI dharA dhanya banI che, evaM saMvedana vyakta karatAM svAgatakAre DaoN. sitAMzu yazazcandra, DaoN. guNavaMta zAha, zrI gulAbadAsa brokara Adi zubhecchakonA saMdezAo badala teo sahuno AbhAra mAnyo hato. prathama beThakanA prAstAvika vaktavyamAM saMyojaka zrI zirISa paMcAle saMgoSThIno hetu spaSTa karyo hato. zrIpaMcAle gaye varSe vaDodarA mukAme madhyakAlIna sAhitya vize ja thayela saMgoSThInI pUrtirUpe A saMgoSThI yojAI hovAnuM jaNAvyuM hatuM. vaLI madhyakAlIna padya paraMparAno paricaya have pachInI peDhIne thato rahe e mATe kazAye rAgadveSa vinA aneka saMpradAyonA samRddha sAratattvane jhIlI laI, ene mudrita / dhvanimudrita svarUpe sAcavI rAkhavA jaNAvyaM hatuM. 1. pratyeka saMpradAyanI dArzanika saiddhAMtika vAta, 2. te te saMpradAyanI kriyAo vidhio-anuSThAnonI -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 vAta ane 3. madhyakALamAM ene lagatI zreSTha kRtio ane temAMnI traNeka kRtionuM paraMparAgata rIte gAna - e traNa stare A saMgoSThIne ughADI ApavA mATeno A Akho upakrama che tema zrI zirISa paMcAle spaSTa karyu hatuM. zrI jayaMta koThArIe saMgoSThInA upapravezamA jaNAvyuM hatuM ke madhyakAlIna sAhitya ane paraMparAmAMno je vAraso che, te ApaNe vIsaravA jevo nathI. vaLI bhUtakALane AtmasAt karI ghaNuM badhuM pAmI zakAya che. madhyakAlIna sAhitya ApaNA vartamAna jIvanamAM paNa bhAga bhajave che. madhyakAlIna sAhitya ane dhArmika saMpradAyo tapAsavAnA viSayo che. zrI koThArIe madhyakAlIna sAhityane pratyakSa rajUAtanA sAhitya tarIke oLakhAvyuM ane kahyu ke AkhyAno, lokavArtAo, bhajano, pado samUhamAM - samUha vacce gavAtAM hatAM. madhyakALay ApaNuM sAhitya samUhabhogya che. narasiMhanAM pado vAMcIne nahIM, paNa pUrepUrAM gAIne ja mANI zakAya. A sAhitya enI dhArmika ne padyaparaMparAmAM ja pAmI zakAya. saMgoSThInI bhUmikA samajAvatA vaktavyamAM saMcAlakazrI lAbhazaMkara purohite madhyakALanA pAMcaso-sAtaso varSanI UrjA layabaddha vANImAM zrotAo ja pakaDI zake ema kahI zrotAonA prathama padano svIkAra karyo. vaLI zrotAgAramAM beThelA vyAsapIThAdhikArI zrotAonI vidvattAno namratAthI svIkAra karyo. AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrijIe maMgalAraMbhanI beThakanA prAvezika vaktavyamAM potAne Ajanma dharmanA mANasa tarIke oLakhAvI bhaktinA mahimAno sarvathA svIkAra karyo. eTaluM ja nahIM, madhyakAlIna lokacetanAne eka tAMtaNe bAMdhanArA merusUtra tarIke bhaktirasane gaNAvyo. AcAryazrIe 'vAkyam rasAtmakam kAvyam' vizvanAtha bhaTTanI A khyAta uktino mahimA karyo. rasAnubhUti ja cetanAcetananuM pramANa che, ema kahI bhaktinI pratIti vize kaDaM. 'huM emano chu', 'huM tAro chu', "huM' ane 'tu' judA nathI' evA trividha tabakkAo dvArA navadhA bhaktine AcAryazrIe samajAvI. stavanAnA 1. yAcanA, 2. guNakIrtana, 3. AtmaniMdA ane 4. AtmatattvaciMtana evA cAra prakAro vize teoe vistArathI samajAvyuM ane kaDaM ke AdhyAtmika bhAvanI pratIti karAvatI A padyaparaMparA madhyakALanI deNagI che. vaLI ApaNe bhUtakALamAM jIvavA- nathI, paNa bhUtakALane sajIva
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 rAkhavAno che, ema kahI caitanyatattvanI A dvArA prApti thAya evI abhilASA teoe sevI. 'ma.kA. dhArmika pravAho- aitihAsika ane dArzanika pIThikAmAM' e mathALA heThaLanA saMgoSThInA kendrIya vaktavyamAM DaoN. cinubhAI nAyake itihAsa ane sAhityanI samaja ApavAno prayatna karyo. teoe itihAsane bhUtakALa ane vartamAna vaccenA vaNathaMbhyA saMvAda tarIke oLakhAvyo. e saMvAdamAM, madhyakALanA sarjakoe madhura sUra pUryo che ema teoe kahyu. tIvra vedanA anubhavyA vagara prabhu Ave nahi, e vAta mIrAMnA padagAnathI spaSTa karI, saMtoe madhyakALanA samAjamAMnA aMdhArAne dUra kayuM che evaM kahI, madhyakALanA sAhityamAM mANasano mahimA thayo che evaM teoe pratipAdita karyu. zrI nAyake saMto-kavionAM bhajano, pado ja 'paMcama veda' che ema kA. potAnI vAtanA samarthanamA vacce vacce sAMgItika rAgomAM kabIra, mIrAM AdinAM padone temaNe rajU kA~. prathama beThakanI paripUrti DaoN. subhASa dave ane DaoN. narottama palANe karI hatI. zrI palANe dharmanA udbhava ane zarIradharma, prAkRtikadharma vize spaSTatA karI hatI. temaNe saMgoSThInA yajamAnagAma godharAnA nAmane saMzodhanAtmaka dRSTie samajAvyu. e rIte chaThThI sadInA tAmrapatramAMnA 'godhrahaka' nAmano ullekha karI zrI palANe A gAmane nAgapUjA, kendra gaNAvyuM. bIjI beThakanA prAsaMgika vaktavyamAM zrI ramaNa sonIe jaNAvyu ke ApaNI jijJAsAvRtti rasavRttino paryAya thAya to parisaMvAda saphaLa bane. goSThIno upakrama samajAvI, ApaNI sAMskRtika cetanAne saMkoravA hastapratonuM parizIlana thAya, ApaNe pratyakSa saMskRta vAraso AtmasAt karavAnI taka maLe evI AzA vyakta karI. 'jaina paraMparA' e viSaya para prA. ramaNalAla cI. zAhe vizadatAthI temanuM vakatavya rajU kayeM. temaNe hastaprato, jJAnabhaMDAro, jainakavio, temanI kRtio, jainadarzanamA rahela Social Unity, bhaktitattva, jJAnatattva vagerenI mArmika mImAMsA karI, tenuM svarUpadarzana karAvyu. A beThakamAM jaina saMpradAyanAM padonuM gAna zrI suMdaralAla zAhe (DabhoI) tathA zrI jayadeva bhojake karyu. zrI jayadeva bhojake kaDaM hatuM ke Aje paNa zAstrIya saMgIta to madhyayugarnu ja che; enI jALavaNI jaina, puSTi saMpradAyoe karI che. madhyakALanA sAhitye traNeka hajAra gItanA DhALa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 besADyA che, e vize temaNe ahobhAva vyakta karI jaina kavio AnaMdaghana, vIravijayajI, yazovijayajInA stavanonI paraMparAgata Dhabe gAnaprastuti karI. zaiva-zAkta saMpradAya vizenA vaktA zrI rAjendra nANAvaTIe tadviSayaka talAvagAhI abhyAsa rajU karyo. sarvazrI kanubhAI jAnI, niraMjana rAjyaguru, jayaMta gADita, nItina mahetAe paricarcAmAM temanAM maMtavyo rajU karyAM hatAM. ravivAranI trIjI beThakamA 'vyApaka lokaparaMparAo ane saMpradAyamukta pravAho' vize sarvazrI kanubhAI jAnI, bhagavAnadAsa paTele potAno abhyAsa rajU karI saMgoSThIne rasaprada banAvI hatI. zrI dalapata paDhiyAre rajU karela bhajano bhAva ane kaMTha, ubhaya rIte manabhAvana rahyAM. kheDabrahmAnI AdivAsI lokavArtika maMDaLIe vAratAnI rajUAta bolImA gIta, saMgIta ane nRtyanI rIte karI. A rajUAta daramiyAnanI zrI bhagavAnadAsa paTelanI lAghavayukta samajUtI zrotAone rucikara nIvaDI. tA. 6 okTobaranA bIjA divasanI savAranI beThakamAM zrI baLavaMta jAnIe sarvadharma - sarvajIva pratye pragaTatA jainaparamparAnA samabhAva vize rAjIpAnI lAgaNI vyakta karI, A paraMparA anya paraMparAo sudhI vistare evI bhAvanA pragaTa karI. zrI jAnIe saMpradAyamukta valaNonAM udAharaNonI vizada chaNAvaTa karI, vividha saMpradAyonI nikaTatAnuM spaSTa citra rajU kartuM hatuM. zrI razmibena vyAse svAmI nArAyaNa saMpradAyane aitihAsika ne dArzanika saMdarbhamAM rajU karI, kRSNabhaktinAM vividha svarUpanI samaja ApI hatI. temaNe svAmInArAyaNI kavioe AdarelAM lokakalyANanAM kAryonI spaSTatA karI, temano tattvabodha spaSTa karyo hato ne premasakhI jevA kavionAM gItonI prastuti dvArA vAtAvaraNane rasamaya, madhura banAvyaM hatuM. zrI pravINacaMdra sI. parIkhe praNAmI saMpradAya vize potAno abhyAsa rajU karyo hato, to zrI lavakumAra desAIe puSTi saMpradAya vize vizada mImAMsA karI hatI. 'nizcenA mahelamAM vase mArA vAlamo' padanI zrI lAbhazaMkara purohitanI prastutino AsvAda manabhAvana rahyo . bIjA divasanI boranI beThakanA vaktAo hatA sarvazrI narottama palANa, prA. nAthAlAla gohila ane zrI niraMjana rAjyaguru gujarAtamAM rAmopAsanA vize
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrI palANe potAno abhyAsa rajU ko. zrI nAthAlAla gohile ravibhANa paramparA vize dArzanika pIThikA rajU karI, 'sAheba'-sadguruno mahimA gAyo hato. zrI niraMjana rAjyagurue mahApaMthabIjamArga madhyakALanA sAhityamAM kaI rIte saMkaLAyela che te jaNAvI puruSa-prakRti, mArkaMDa RSituM yogadAna vagere vize vAta karI hatI. pratyakSa saMbodhana-kathanazailI e mahApaMtha, agatyanuM lakSaNa che, ema kaDaM. zrI paDhiyAre kavi bhANanAM bhajano gAIne zrotAone rasataraboLa karyA. samagra saMgoSThInuM sArasamApana karatAM AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrie jaNAvyuM ke lokacetanA sArvatrika che. ApaNe parA-pazyaMtI pAmIne bulaMda thavAnuM che. saMsAranI pele pAranuM parama tattva-brahmatattva eka ja che, e anubhUtinuM garbhatattva jyAM Ave tyAM hariyALI. A saMgoSThIthI ApaNe eka DagaluM AgaLa vadhIe chIe, chatAM madhyakALay ghaNuM sAhitya, khAsa karIne jainasAhitya hajuye vaNaspayuM raDuM che, e hakIkata emaNe spaSTa karI. A saMgoSThInI anugoSThI mATe abhyAsuone aDadhA varasa jeTalo ke tethI vadhu samaya ApavAmAM Ave to A dizAmAM karavAnAM kAmo vadhu tattvo ne tathyo pArakhavAnI bAbatamAM nakkara sAbita thAya evI AzA vyakta karI. A saMgoSThIne occhava gaNAvI, yatkicit je kaMI prApta thayuM che teno AnaMda AcAryazrIe vyakta karyo. zrI harikRSNa pAThaka, zrI sanat bhaTTa, zrI nItina mahetA, zrI jayeza bhogAyatAe potAnA pratibhAvo rajU karyA hatA. keTalAka pratibhAvakoe vaktAone tathA carcakone vadhu samaya maLyo hota to vadhu lAbha thAta evaM maMtavya rajU karyu hatuM. aMte zrI bhadraMkarodaya zikSaNa TrasTa vatI zrI vikramabhAI zAhe tathA Ayojako vatI zrI ramaNa sonIe AbhAravidhi ko hato. be divasanI samagra saMgoSThI daramyAnanA alpAhAro ne bhojana paNa yajamAnanA svabhAva jevA madhuratAmaya rahyAno AnaMda ane AtithyanI apUrvatA taraphano ahobhAva paNa saMgoSThi, upaphala banI vRtta saMkalana : prA. ramaNIkalAla ke. zAha prA. vinoda gAMdhI godharA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhana - mAhitI A. zrIsomacaMdrasUri ziSya muni zrIcaMdravijayajI, zrIhemacandrAcAryanI 'abhidhAna cintAmaNi nAmamAlA'nI zrIdevasAgara kRta TIkArnu saMpAdana karI rahyA che. (2) A. zrIrAjendrasUri ziSya muni rAjapadmavijayajI, caityavandanabhASya tathA tenA paranI saMghAcAravidhi-TIkArnu bhASAMtara karI rahyA che. (3) A. zrIsthUlabhadrasUri ziSya muni amitayazavijayajI, darzanaratnaratnAkara nAme graMthano anuvAda karI rahyA che. (4) "zrIhaMsaratna kRta upamitikathA-sAroddhAra"no prAraMbhika aMza atre prastuta karyo che. A graMthanI eka ja prati prApta thaI zakI che. tenA saMpAdana mATe tenI bIjI prati maLe tevI apekSA che, te hetuthI A aMza ahIM chApavAmAM Ave che. A joIne te graMthanI bIjI prati kyAMya hovA- koInA dhyAnamAM Ave, agara koInI pAse te hoya to te pratye amAjhaM dhyAna doravA vijJapti che. zrI haMsaratnakRta upmitikthaasaaroddhaarH|| zrI zakhezvara-pArzvanAthAya nmH|| svastizrIrguNa rAgiNIvacadanudhyAnAd vRNIte svayaM, prodbhUtA'dbhutasAdhvasA iva javAd dUraM vrajantyApadaH / yasya jJAnamanantavastuviSayaM zakraizca saMstUyate ; zrImAn pArzvajinaH sa vaH prabhavatAd bhavyA bhavArtticchide // 1 // vAgAsArabhareNa yasya satataM maitryAdi-sadbhAvanAvallya: pallavitA bhavanti bhavinAM svAntAlavAlAvano /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 durdhyAnAtapa-tIvratApa-paTalI saGkSIyate ca kSaNAt ; zrI siddharSi-sudhA-ghanaH sa jayatAt niHzeSadoSApahaH // 2 // AkarSaM sumatevazIkRtimatha svargA'pavargazriyAM uccATaM madanAdiMduSTa-suhRdAM vidveSaNaM dudhiyaH / stambhaM durgati-pAtato'dhikataraM mohasya sammUDhatAM vAg-manthAH prathayantu vaH pratidinaM siddharSi-vaktrodbhavAH // 3 // ___ athA'dhyAtma-pIyUSapArAvAra-zrI siddharSimukha-pravRddhAyA naikavairAgya-saMvegAditaraGga-gahanAyAH svalpa-zaktiduravagAhAyAH zrI upamitibhavaprapaJcAbhidhAnavelAyA mad-vidhA'lpasattvasattvAnugrahAya kevalavArtAsvarUpatatkathA-lezaM samuddhartumupakrame / A. vijayapradyumnasUri.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________