________________
शब्द प्रयोगोनी पगदंडी पर ओलुं पेलुं, अली !, अल्या !
प्रा. आरओ (= सं. आरात्) 'पहेलां' । (जुओ टर्नर कं. डि. इं. लें. क्रमांक १२९५)
जू. गुज. अरहु, अरहुं, अहरूं, अहु, अरुं 'पासेनुं' अहरेरुं 'वधु पासेनुं ' । अरहुं-परहुँ, अहरूं-पहरुं, अरुं परं । 'पासेनुं - आघेनुं' ।
उरहउं, उरहुँ, उहरउं, उहुरउं, ओहरुठं 'ओरुं' । अरहां - परहां 'पासे - आघे' ।
हरिवल्लभ भायाणी
(जयंत कोठारी : 'मध्यकालीन गुजराती शब्दकोश') अरहु पहेलां क्रिया-विशेषण हतुं. पछी विशेषण तरीके तेनो प्रयोग थवा लाग्यो. 'र- ह'नो व्यत्यय, 'ह्- र्' जोडाई जवा, पछीथी हकारनो हुकार, अने हकारनो लोप—ए फेरफारो वडे जू.गु. नां विविध शब्दरूपोनो खुलासो मळी रहे छे ।
Jain Education International
प्राकृत भूमिकामां स्थळ-काळ- वाचक केटलांक क्रिया-विशेषणो परथी -इल्ल- प्रत्यय वडे विशेषणो सधायां छे - अग्गिल्ल 'आगलुं', पहिल्ल 'पहेलुं', पच्छिल्ल 'पाछलुं' अने ते अनुसार आर उपरथी आरिल्ल (दे.ना. १,६३) 'निकटना समयनुं, हमणांनुं' अने पर उपरथी परिल्ल ।
समान-वर्ण-लोपना वलणने परिणामे अरिल्ल आइल्ल, पछी अइल, अने परिल्ल-पइल्ल. अर्वा. गुज. मां एलुं, पेलुं ।
पछीथी आर नुं स्थान अवर लेतां अरहु-परहु ने बदले ओरहु-परहु 'ओरुं-परुं' एवं जोडकुं प्रचलित थयुं । ते अनुसार ओरिल्ल-परिल्ल, ओइल्लपइल्ल अने अर्वा गुज. ओलुं, पेलुं ।
ए परिस्थितिमां एलुं विशिष्ट अर्थमां वपरातो थयो, कोई निकटमा रहेली व्यक्तिने बोलाववा के तेनुं ध्यान खेंचवा 'एला एला ए !' एवो प्रयोग सामान्य छे । ते ज प्रमाणे स्त्रीलिंग रूप 'एली', पासे रहेली स्त्रीने बोलाववा, अने पत्नीनुं नाम लेवाना निषेधने लीधे पत्नीने बोलाववा वगेरे माटे प्रचलित छे । क्वचित 'मारी एली' वगेरे जेवामां नाम तरीके पण वपराय छे ।
I
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
