________________
જેવા આયાતી મુદ્દાઓએ મગજ પર કબજો જમાવી દીધો છે.
પ્રકરણના પ્રારંભમાં લખેલી કથામાંના અભેસંગ બાપુ આજના માનવસમૂહનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. પેલા વજેસંગ બાપુનો જવાબ એ સમગ્ર પશ્ચિમી રીતિઓનો પડઘો છે. ઘોડાને ટર્પેન્ટાઈન પીવડાવવાની પ્રક્રિયા એ સર્વક્ષેત્રીય મોર્ડનાઈઝેશનનું પ્રતિબિંબ
અને ઘોડીનું મરણ એ આવતી કાલનું પરિણામ છે. વગર વિચારે સમગ્ર જીવનશૈલીનું પશ્ચિમીકરણ થઈ રહ્યું છે. આહાર, નિહાર, વિચાર અને વર્તન, ભાષા અને ભપકા, વાસણ, વેશ અને ફર્નિચર બધું જ સમૂળગું બદલાઈ રહ્યું છે. કદાચ બદલાઈ ગયું છે. કાળી ચામડીનું પશ્ચિમીકરણ નહીં થઈ શકવાની ઘણાને વ્યથા હશે. ધર્મ અને મૂલ્યોને ભાંડનારો શિક્ષિત તરીકે પંકાય છે. પરંપરાગતરીત રિવાજોની ઝાટકણી કાઢનારો સુધારક તરીકે પૂજાય છે.
પત્નીને અચાનક પેટમાં પથરીનો દુઃખાવો ઉપડવાથી અગત્યની મીટિંગમાં પંદર મિનિટ મોડી પડનાર વ્યક્તિની ‘ઈન્ડિયન ટાઈમ પ્રમાણે સમયસર હાજર થઈ ગયા કહીને હાંસી ઉડાવાય છે ત્યારે આવાઓને નિયમિતતા અને પરાધીનતા વચ્ચેની ભેદરેખા કોણ સમજાવશે ? બીમારી પત્નીને કણસતી મૂકીને પણ ઘડિયાળના ટકોરે મીટિંગમાં હાજર થઈ જવું તેને સમયપાલન કહેવાય કે સમયની પરાધીનતા? ઘડિયાળના ચગદામાં કલાક અને મિનિટના કાંટાની સાથે પોતે પણ કેદ થઈ જવાની પશ્ચિમી શિસ્ત અને બેર બેર નહીં આવે અવસરની આનંદઘનીય સમયશિસ્તનું મૂલ્યાંકન કરવાની તાતી જરૂર
પહેરવેશહોય કે ખાણું, રીતરિવાજ હોય કે પ્રણાલી, આપણી પરંપરાગત દરેક બાબતો પાછળ પૂર્ણ વૈજ્ઞાનિક અને તર્કબદ્ધ બેકગ્રાઉન્ડ હતું. ગંભીર વૈજ્ઞાનિક અને મનોવૈજ્ઞાનિક ખ્યાલો છુપાયેલા હતા. પણ પરંપરાગત સઘળીય બાબતોને શબ્દોને લંગોની ખામણીમાં ઘાલીને ખાંડવી તે આજનું મોર્ડનાઈઝેશન છે. દેરાણી-જેઠાણી કે સાસુ-વહુના ખખડતાં વાસણને વિરાટ સ્વરૂપ આપી દઈ તેને કોલાહલ તરીકે ચીતરીને સંયુક્ત કુટુંબપ્રથા સામે
