________________
હે કુદરતના પ્રેમીઓ! મને ચળાવો નહીં હું પ્રગતિ કરવા પ્રતિબદ્ધ છું.
એક વિશાળ પર્વત એ કુદરતની યુગોની સાધનાનું પરિણામ છે. જે પર્વતના સર્જનમાં યુગો વીત્યા હોય તેનું વિસર્જન કદાચ દિવસોમાં જ થઈ શકે ખરું, પણ તેમ કરી ન દેવાય. પૃથ્વી-પાણી-વાયુ કે વનસ્પતિ, કોઈ પણ કુદરતી પરિબળો, (જૈનદર્શન જેને સ્થાવરકાય કહે છે) એ હજ્જારોલાખો વર્ષોની કુદરતી પ્રક્રિયાઓનું પરિણામ હોય છે. તે કુદરતી સંપત્તિ પર આવનારી પેઢીઓની પેઢીઓનો પણ આજના માનવી જેટલો જ અધિકાર છે. પંદર પેઢીઓની જીવન ટકાવવા માટેની ચીજ-વસ્તુઓ કોઈ એકાદ બે પેઢી અમન ચમનમાં ફૂંકી મારે તે માત્ર મૂર્ખામી જ નથી, ગુનો પણ છે.
આખા કુટુંબને બાર મહિના ચાલે તેટલું અથાણું સીઝનમાં તૈયાર કરીને બરણીમાં ભર્યું હોય અને તેના સ્વાદના ચટકામાં લલચાઈને પરિવારનો કોકસભ્ય એક જ દિવસમાં આખી બરણી ઝાપટી જાય તે અસભ્યતા તો છે જ, અન્યાય પણ છે. અથાણાંને અથાણાની રીતે વાપરે તો આખું વર્ષ ચાલે, અથાણાને નાસ્તાની જેમ વાપરે તો બે દા'ડામાં બરણી સાફ થઈ જાય. અથાણું ચાટવા જેટલી સભ્યતા આજના કહેવાતા પ્રગતિશીલ માનવ પાસે નથી. ચાટવાની ચીજને ઓહિયાંકરી જવાની વૃત્તિને વિકાસના દૈત્યનું ફરજંદ છે. આ સમગ્ર વિશ્વ આજે વિશ્વસ્તરીય સમસ્યાઓના જાળામાં અટવાયું છે. અન્નની ઊણપ, પાણીની અછત, વીજ, ઉર્જા અને પેટ્રોલિયમની કટોકટી, ચોખ્ખી હવા, વનસ્પતિ, પશુસૃષ્ટિ બધું જ ઘટી રહ્યું છે. અત્યારે છત હોય તો માત્ર અછતની! વિકાસની સોગાદ મેળવવા માટે મગજની સાથે ચોખ્ખા શ્વાસને પાણી પણ ગિરવે મૂકી દીધા હોવાનું જણાતા હવે આ સ્થિતિના સર્જકને માણસ ગાળો ભાંડે છે. ત્રીજા વિશ્વમાં, ખાસ કરીને એશિયાઈ રાષ્ટ્રોમાં વધતી જતી માનવ વસતિના કારણે જ વિશ્વ આખું સમસ્યાગ્રસ્ત બન્યું હોવાનું કહેવામાં આવે છે. વિકાસશીલ દેશોમાં વધતી જતી વસતિને બધી પ્રકારની તંગી અને પ્રદૂષણનું કારણ કહેનારાઓ સામે એક સવાલ છે કે આ ધરા પરની વિપુલ
૧૯
