________________
ખરજવાની ચળ ખંજવાળથી ય મટાડી શકાય, ઔષધીથી ય મટાડી શકાય, ખંજવાળવામાં ચળનું દમન છે. જેમ જેમ ખંજવાળો તેમ તેમ ગમે ખરૂં પરંતુ ચળ વધે. વૈદ્યની ઔષધી લેનારો ચળની પીડાનું શમન કરે છે. તેમ ઈચ્છાને પૂરી કરીને ય સુખી થવાય ને ઈચ્છાને ખતમ કરીને ય સુખી થવાય. ઈચ્છાપૂર્તિથી ઈચ્છાઓ વધે છે, વકરે
છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની એક પંક્તિ –હૃદછા હૈં જ્ઞાનાસસમા ઝળતાઝો ઈચ્છા એ આકાશતુલ્ય છે–અનંત. ઈચ્છા એ મનની ભૂખ છે. ભૂખ શબ્દમાં એકાક્ષરી કોશના બે શબ્દો રહેલા છે. ભૂ અને ખ. ભૂ એટલે પૃથ્વી. ખ એટલે આકાશ. પૃથ્વી પણ વિરાટ, આકાશ એથી ય વિરાટ. ઈચ્છા તે બેય ના સરવાળા જેટલી વિરાટ.
અંગ્રેજીનું એક વાક્ય બહુ મજાનું છે : There are few things I need, but many things I want. જરૂરી ચીજો કરતા ઈચ્છેલી ચીજોની સંખ્યા હંમેશા અનેકગણી રહેવાની. પોતાના શરીરને ઢાંકવા પૂરતું કાપડ તો બધાને મળી રહે છે પણ ઈચ્છાનું શરીર એટલું બધું મોટું છે કે આખી દુનિયાનું કાપડ પણ તેના માટે ઓછું પડે.
ઈચ્છા પેદા કરવા માટે તો માત્ર મન જોઈએ પણ તેને પૂરી કરવા માટે તો પુણ્ય પણ આવશ્યક છે. મન હોવાથી ઈચ્છાઓ ઉત્પન્ન થવા પર કોઈ અંકુશ રહી શકતો નથી. પણ ઉત્પન્ન થયેલી બધી ઈચ્છાઓ તો કોઈની પણ ફળતી નથી કારણ કે ઈચ્છાપૂર્તિ ઉપર પુણ્ય નામનું તત્ત્વ અંકુશ ધરાવે છે. જેટલી ઈચ્છાઓ અધૂરી રહે તે અજંપામાં પરિવર્તિત થાય છે. જેની પાસે ઈચ્છાઓની સંગ્રહણી હોય અને સાથે પુણ્યની કબજિયાત હોય તે ક્યારે ય સુખી થઈ શકતો નથી.
જ
જરૂરિયાતનું વિકરાળ સ્વરૂપ છે ઈચ્છા. પાણી જીવનાવશ્યક તત્ત્વ હોવા છતાં તે પાણી જ્યારે પૂરનું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે વિનાશ નોતરે છે. જરૂરિયાતને જીવનપોષક તત્ત્વ માની લઈએ તો પણ તે ઈચ્છાનું સ્વરૂપ લઈને હાજર થાય ત્યારે વિનાશ નોંતરાય
છે.
સામગ્રીઓ વધે તેટલી ઈચ્છાઓ વધે છે. પહેલાના માનવીના રસોડામાં વાસણ, ફૂલો, બળતણ અને ધાન્ય વગેરેની જ જરૂર હતી. આજે ગેસ, ઓવન, મિક્સર, ગ્રાઈન્ડર,
(૩૪)
