________________
બન્ને અવસ્થામાં લાત ઠોકવાની પૈસાની ગર્દભનીતિના કારણે તો તેને “દોલત’ કહે
પૈસાની લાલચ હિંસક ધંધાઓના મંડાણ કરાવે છે, ને ગમે ત્યાં મૂડી રોકાણ કરાવે છે. પૈસા સામે દયા અને વિશ્વાસ હારી જાય છે ને લાલચ મેદાન મારી જાય છે.
પૈસા મેળવવા માણસ ગમે ત્યાં ઘૂસણખોરી કરે છે. પૈસા મેળવતી વખતે બેઈમાની ને શોષણખોરી કરે છે. પૈસા વધુ મેળવવા માટે ગુનાખોરી કરે છે. પૈસા મેળવ્યા પછી સંગ્રહખોરી કરે છે.
પૈસાના વપરાશમાં લગભગ વિલાસ છે ને તેના વિનાશ પર વિલાપ છે. શાસ્ત્ર સાક્ષી પૂરે છે. :
अर्थानामर्जने दु:खं, अर्जितानां च रक्षणे आये दु:खं व्यये दु:खं, धिगर्थं दु:खभाजनम् પૈસા મેળવવામાં મહેનત, મજૂરી, દીનતા, લાચારી, આજીજી ને કાકલૂદી. મેળવ્યા પછી રક્ષણની ચિંતા. પૈસા વધુ પડતા ખર્ચાઈ જાય તો ય દુઃખને સાવ જાય તોય દુઃખ. ઊંટની જેમ પૈસાનાં પણ અઢારે વાંકાં છે. જરૂરિયાત સંતોષવાના એક સાધન તરીકે માણસે પોતાના જીવનના તંબૂમાં આ ઊંટને પ્રવેશ આપ્યો. આજે માણસ બહાર છે ને ઊંટ અંદર છે.
પૈસાની ચારે બાજુ દુઃખવેરાયેલું છે. પૈસાની ચારે બાજુ પાપ પથરાયેલું છે. સંપત્તિના પરિમાણની વાત કરનારા પરમહિતૈષીનો આશય હવે ઘણો સ્પષ્ટ થાય છે. નદીમાં બારમાસી વહેતાં પાણી સારાં. પણ જો તે ઘોડાપુર બનીને ત્રાટકે તો મહાભયંકર હોનારત સર્જે છે.
કોઈ સુભાષિતકારે બહુ માર્મિક વાત કરી છે. શ્રીવૃદ્ધિર્નરવ્રવત્ ઘાર્યા....... સંપત્તિ નખ જેટલી રાખો, માપસર.
